Pobieranie

Informacja o "ciasteczkach" i przetwarzaniu danych osobowych

Ta strona przetwarza Twoje dane osobowe takie jak adres IP i używa ciasteczek do przechowywania danych na Twoim urządzeniu.

Z jednej strony ciasteczka używane są w celu zapewnienia poprawnego funkcjonowania serwisu (np. zapamiętywania filtrów wyszukiwania zaawansowanego czy ustawień wybranych w tym okienku). Jeśli nie wyrażasz na nie zgody, opuść tę stronę, gdyż bez nich nie jest ona w stanie poprawnie działać.

Drugim celem jest gromadzenia statystyk odwiedzin oraz analiza zachowania użytkowników w serwisie. Masz wybór, czy zezwolić na wykorzystywanie Twoich danych osobowych w tym celu, czy nie. W celu dokonania wyboru kliknij w odpowiedni przycisk poniżej.

Szczegółowe informacje znajdziesz w Polityce Prywatności.

Wyrażam zgodę na "ciasteczka":
Tylko niezbędne do działania serwisu
Wszystkie (także służące gromadzeniu statystyk odwiedzin)

PL EN
ELEKTRONICZNY SŁOWNIK JĘZYKA POLSKIEGO XVII I XVIII WIEKU
znajdź hasła
wyszukiwanie zaawansowane
A
B
C
Ć
D
E
F
G
H
I
J
K
L
Ł
M
N
O
Ó
P
R
S
Ś
T
U
V
W
X
Y
Z
Ź
Ż

PALIĆ

czas. ndk
W TRAKCIE OPRACOWANIA
Wersja do druku Jak cytować
Harvard Biuletyn PTJ bibtex CSL-JSON
Notowanie w słownikach
Słowniki nie notują
Najwcześniejsze poświadczenie: 1624-1639
Formy gramatyczne
bezokolicznik
  palić
czas teraźniejszy
lp 1. os.   palę
3. os.   pali
lm 3. os.   palą
czas przeszły
lp m 3. os.   paleł ||   palił
tryb rozkazujący
lp 2. os.   pal
lm 2. os.   palcie
nieosobowy czas przeszły
  palono
Znaczenia
1. »niszczyć co przez wywołanie pożaru, trawić ogniem, powodować palenie się czegoś«
Składnia: co

  • Pálácz/ co palił trupy umárłych.Vstar, v. Grubarz. Kn 661.
  • Bo iak on tylko wyszedł za Granicę Zaraz Lubomierski Jerzy poszedł w iego ziemię paleł scinał gdzie tylko zasiągł wodę a ziemię zostawił. PasPam 52v.
  • Narzucono tak że y wozow z ową Wiedenską z Dobyczą drudzy to wo[le]li palic nizeli tym bogacic Rebellizantow Węgierskich. PasPam 268.
  • Coz Za Woyna chłopska pod Czas panowania karola V. Zaszła. Chłopstwo Szwabskie w opactwie kompt ten początek uczyniło, ktore się Z nieznosnego poddaństwa (jako udali wybić) A wolnosci jako ludziom przyzwoitey ugruntować Chcieli, palili wszędzie y w perzynę obracali. IntrHist 223.
  • CHANDELLE [...] mowią ieszcze o człowieku ktory z iedney strony wydaie y traci, á żona iego z drugiey. Palą świece z obu końcow. DanKolaDyk I, 281.
Związki frazeologiczne

  • kadzidło komuś palić:
    • »oddawać komuś cześć«
    • Dawno kadzidła Bogu a Nieludziom Palą. PasPam 274v.
Przenośnie
  • Gdy ręce, nogi, y powierzchne części ciáłá są zimne, á wewnątrz gorączka pali, iest znak bardzo zły.VadeMed 9
2. »ogrzewać (wnętrze), opalać«
Składnia: co

  • Palę w piécu/ palę piéc/ vide podpalam. Kn 662.
  • Zięmią rzniętą a suszoną palą z ktorey wągle będą takie iako zdrew dębowych. PasPam 54v.
Przenośnie
3. »poddawać co działaniu ognia w celu wytworzenia czego; destylować, warzyć, wytapiać«
Składnia: co

  • Smołę palę [...] Picem elicio, excoquo. Kn 1033.
  • A skoro uschnie [trawa] to ią palą y Sol z tego robią. PasPam 65v.
  • Pal migdały ná węgiel/ á zeby brwiczki/ Czarney nábyły bárwiczki. KochProżnLir 175.
  • Czapski [...] ma wolność do stołu swego piwo sobie robić i wódkę palić. InwChełm 60.
Ustabilizowane połączenia wyrazowe

  • palić cegłę (sz. zm.):
    • Palę cégłę/ Coquo lateres in fornacem [...]. Kn 662.
    • Weś Lagru winnego [...] day go wypalić do piecá gdzie wapno álbo cegłę palą, żeby go podwierzch włożono. CompMed 679.
    • Palę cegłę, ich brene Ziegel. BierSłowa 128.
  • ogniem palić:
    • »rodzaj tortur«
    • [Wołał] a nic nie wyiawił ktoremu troche zfolgowawszy odpoczynek dano, lec znowu drugie raz wziawszy go Na Meki Srozey ciagniono y Ogniem palic kazano Na co nic nie wyznawszy tylko Iesvz Maria Anna na pomoc wzywał. KomonDziej 118-118v.
4. »strzelać; komenda do oddania strzału z broni palnej«
  • Strzelanie nie dzieje się z prędkością. Do tego, jako zwykli w wojsku wszyscy krzyczeć: "Puszkarzu, pal, pal" - a on jeszcze i nie dobił sztuki. AquaPrax 110.
  • Szańce w-koło tynu porobił/ y iął z dział palić wprzod do cudzoziemskich ludzi/ lecz im niewiele [...] radził. KalCuda 319.
  • Patrzy rychłoli musię zdarzy strzelac Turki Tym czasem z Dział palono bez wszelakiey przerwy. PotWoj 99.
  • Palcie do siebie, jako w potrzebie ZbierDrużWir I 134.
Przenośnie
5. »powodować piekący ból«
  • Krostka [...] obraca się w Dyminicę okrągłą, u wierzchu kończatą, zbyt boleiącą, palącą, á naybárdziey ku wieczorowi. VadeMed 209.
Więcej cytatów w Korpusie Barokowym 
Podhasła

PALONY

im. przym. bier.
Wersja do druku Jak cytować
Harvard Biuletyn PTJ bibtex CSL-JSON

Formy gramatyczne
lp M. ż   palona
Najwcześniejsze poświadczenie:
1603
Znaczenia
hasło w opracowaniu - nie podano jeszcze definicji
Ustabilizowane połączenia wyrazowe

  • cegła niepalona:
    • Cégłá niépalona/ Crudus later [...]. Kn 60.
    • Cegła [...] cegła niepalona. roher, ungebranter Ziegel. T III 101.
  • ołów palony:
    • Plumbum Ustum. [Ołów] Palony. GuldOn 40.
  • hałun palony:
    • Maść czyszczącz [...] Hałun też palony rane wysusza, i dziwe mięso trawi. DorHipTur 216.
    • Alumen [Hałun] Palony. GuldOn 40.
  • żelazo palone:
    • Zielazo przypráwne palone. GuldOn 41.
  • miedź palona:
    • Aes uslum. Miedź palona. GuldOn 41.
  • srebro palone:
    • Argentum vivum praecipitatum Pulvis anglicus [...] żiwe szrebro palone. GuldOn 40.
  • rana palona:
    • »rana powstała wskutek bezpośredniego kontaktu z ogniem«
    • Czemu ráná pálona nie rychło się goi? Bo ciáło z palone wypáść musi, y tak dziura zostáie a zatym ciáło nie zrastać się tylo, iáko w ciętey ránie ále zárastać musi. TylkRoz 243.
  • wapno palone:
    • Wapno tesz maią do tego [murowania] sposobne ktore się nigdy wody nie boi z konch Morzskich palone. NarArch 91.
  • palona ofiara:
  • jaskółka palona:
    • Gebrante Schwalben. Jaskołky palone. GuldOn 44.
  • jeż palony:
    • Erinoceum combustum. Gebranter Igel. Jeż palony. GuldOn 44.
  • wódka palona:
    • Nayskutecznieysza iest do nácieránia części ciała paráliżem náruszonych wodká z mrowek palona, to iest do gorzałki prostey nakłaść mrowek y z mrowiskiem y przepalić. VadeMed 110-111.
Związki frazeologiczne

  • z alembiku palić (coś)::
    • Bywa ták z liścia/ iáko z korzenia iego [omanu]/ Wodká dystyllowána: ták z osobná/ iáko społecznie tłuczone y ziuszone/á z Alembiku palona. SyrZiel 60.
Więcej cytatów w Korpusie Barokowym 
Data ostatniej modyfikacji: 14.01.2013

*PALĄCY

im. przym. czyn.
Wersja do druku Jak cytować
Harvard Biuletyn PTJ bibtex CSL-JSON

Formy gramatyczne
lp B. ż   palącą
n   palące
Najwcześniejsze poświadczenie:
1667
Znaczenia
hasło w opracowaniu - nie podano jeszcze definicji
  • Promienie słoneczne drzewá zájmują przez Palące skło. KomDobrOrb 197.
Więcej cytatów w Korpusie Barokowym 
Data ostatniej modyfikacji: 05.04.2016
Autorzy: PK
Data ostatniej modyfikacji: 05.04.2016