Pobieranie

Informacja o "ciasteczkach" i przetwarzaniu danych osobowych

Ta strona przetwarza Twoje dane osobowe takie jak adres IP i używa ciasteczek do przechowywania danych na Twoim urządzeniu.

Z jednej strony ciasteczka używane są w celu zapewnienia poprawnego funkcjonowania serwisu (np. zapamiętywania filtrów wyszukiwania zaawansowanego czy ustawień wybranych w tym okienku). Jeśli nie wyrażasz na nie zgody, opuść tę stronę, gdyż bez nich nie jest ona w stanie poprawnie działać.

Drugim celem jest gromadzenia statystyk odwiedzin oraz analiza zachowania użytkowników w serwisie. Masz wybór, czy zezwolić na wykorzystywanie Twoich danych osobowych w tym celu, czy nie. W celu dokonania wyboru kliknij w odpowiedni przycisk poniżej.

Szczegółowe informacje znajdziesz w Polityce Prywatności.

Wyrażam zgodę na "ciasteczka":
Tylko niezbędne do działania serwisu
Wszystkie (także służące gromadzeniu statystyk odwiedzin)

PL EN
ELEKTRONICZNY SŁOWNIK JĘZYKA POLSKIEGO XVII I XVIII WIEKU
znajdź hasła
wyszukiwanie zaawansowane
A
B
C
Ć
D
E
F
G
H
I
J
K
L
Ł
M
N
O
Ó
P
R
S
Ś
T
U
V
W
X
Y
Z
Ź
Ż

BASZA

rzecz.
m
W TRAKCIE OPRACOWANIA
Wersja do druku Jak cytować
Harvard Biuletyn PTJ bibtex CSL-JSON
Warianty fonetyczne: BASZA, BASSA, *BASA
Notowanie w słownikach

Notowany w słownikach:
SXVI, Kn, T, L (XVII-XVIII), SWil, SW, SJP

Nienotowany w słownikach:
SStp

Formy gramatyczne
liczba pojedyncza
M.   basza ||   bassa
D.   basze ||   baszy
  baszego
C.   baszy ||   basie
B. uż. żyw.   baszę
N.   baszą ||   bassą
Ms.   basie ||   baszy
W.   baszo
liczba mnoga
M. uż. osob.   baszowie ||   basze ||   bassowie
D.   bassów ||   baszów ||   baszy
C.   baszom
B. uż. osob.   baszów ||   basze
N.   baszami
Etymologia
tur. baša, paša 'tytuł najwyższego dostojnika w administracji państwowej i wojskowej; namiestnik sułtana'
Znaczenia
»dowódca w tureckich siłach zbrojnych lądowych lub morskich, komendant twierdzy; wielkorządca panujący w danym mieście lub na danym obszarze, namiestnik sułtana, dostojnik pełniący funkcje cywilne«
  • – KANTYMIR Bászá Poráżony álbo O Zwycięstwie z Tátar, Przez Iego M. Páná/ P. STANISLAWA KONIECPOLSKIEGO, HETmáná Polnego Koronnego. BirkBasza A1.
  • – Szubę przytym Sobolą/ y w iasnym Zegárek krysztale Parę długich Bołduckich Iánczarek/ Imbraim pośle [książę Krzysztof Zbaraski] Bászy/ w hebanowych łożach: Y smycz chártow Podolskich w złoconych obrożách. [marg.] Imbráim Bászy Koniuszemu Wielkiemu. TwarSLeg 70.
  • – Gdanskiego czynu Nalewkę, y Miednicę z Białego Bursztynu. [pośle książę Krzysztof Zbaraski] [marg.] Hálli Bászy Kápitanowi Morskiemu. TwarSLeg 71.
  • – X. Radziwila bytnosc wWołoszech Turkow upewniła w Woinie od nas, y gotuią się Serio, nowych Baszow Hetmanami y Oficierami Woiskowymi porobiwszy. OpalKListy 414.
  • – W Turczech bespieczen z˙ie Ubogi Rzemieslnik Ale sie Bassa albo Wezer boi aby Dzis nie chciąno odebrac co wiele lat zbierał. OpalKSat 79.
  • – Postánowił był Bászá Generał morski nowe posiłki przewieść do Káneey. MerkPol 54.
  • – PRzyiáchał drugi Currier z Konstántynopolá/ od Rezydentá támecznego wypráwiony: Przywiozł z sobą listy de Datae 20. Decembris, w ktorych oznáymuie/ iż Portá Ottomáńska informowána z vdánia Aly Bászego/ iákby Generał Cesarski de Souches a woyskámi Niemieckimi w Siedmigrodzką ziemię (quod falsum) wpaść/ y wespoł z Kemeny Ianem w Dziorgowie Bárczáiego obledz miał. MerkPol 54.
  • – Graff Zryni, wpádszy w Bosnę [...] ták poráził/ [Turków] że máło co ich uciekło. [...] Dziwna to rzecż/ że Generał Ali, który iest Bászą Bosny, dissimulat te wtárgnienia. MerkPol 228.
  • – W Piątek przeszły/ wypráwiono z tąd Agę do AliBászego z podárunkámi. MerkPol 280.
  • – Niech Kazdy Wodz z swym Woyskiem odwagi dokaze [...] Kto się znaydzie taki Osman mu obiecuie, y stawi się wsłowie Ze będzie dozywotnem Baszą na Krakowie. PotWoj 97.
  • – Turcżyn wydał Forman/alias po naszemu ordynans/ Sylistryskiemu Baszy y Rumelcżykom, aby szli Chmielnickiemu na posiłek. HistBun 28v.
  • – Świadcz, sylistryski baszo, przy Dunaju, Czyliś był w piekle, powiedz, czyli w raju. BoczPióroBar II 158.
  • – Wzięlismy Wały Chocimskie z Nieprzyiacielem wWilią S:Marcina wdzien Sobotni, toiest zTurkami których się rachowało wOkopach Szescdziesiąt Tysięcy pod Hetmanem ich Bazszą przezwiskiem Vszeimpasz. DrobTuszInf 25.
  • – [...] Basza komendę Azowa maiący ob defectum Wiktuałow y Ammunicyi Woienney z kapitulować miał z Jm.P. Feltmarszałkiem Minichem [...]. GazPol 1736/96, 7-8 nlb..
Ustabilizowane połączenia wyrazowe

  • dywański basza:
    • – Wziąwszy przy tym na głowę bezpieczeństwo nasze, [sekretarz] agę swego w tej sprawie i dywańskie basze przestrzec ofiaruje się. TwarSLegK 156.
  • basza turecki:
    • – Sekretarz Bászy Tureckiego w Káneey rezyduiącego/ vciekł od niego do Nászych/ prosząc o Pászport do Insuły Chios. MerkPol 47.
    • – Podkomendą tegoto Vseyma Baszy Tureckiego Kilk[a]nascię Tysięcy legło turkow wpomienionym zwysz Okopię. PoczOdlPam 116.
    • – Pąn Krzysztof Komorowski [...] Abazy Basie Tureckiemu takze Tatarom z Multanami meznym się animuszem oparł. KomonDziej 129-129v.
  • kapitan basza:
    • – Galery Tureckie/ ktore w tych dniach przeszłych przypłynęły do Káneiey/ nic innego tám nie przywiezli tylko co nowego Kápitana Bászę. MerkPol 301.
    • – Wszczeła się w konstantynopolu rebellia, w ktorey Wezyra W. Reis Effendego y Kapitana Baszę Wydano y Ubito. IntrHist 178.
  • dworski basza:
    • – Sam do inszych dworskich uda się Książę baszów. TwarSLegK TwarSLegK 117.
  • generał basza:
    • – Przypłynęło do Káneiey 10. Galer Tureckich znowym Generałem Bászą/ ktory kázał zaraż szyię vciąć dawnemu Bászy/ y 2 Officyerom náyprzednieyszym támteg[o] Miástá. MerkPol 266.
  • komendant bassa:
    • – Zbiegł do Káney [Durach bej] y z Kommendántem Bássą się zniosł. Rozumięmy że około sposobow prowiántowánia tám tego Miástá. MerkPol 211.
Przenośnie
  • I tego muza moja niechaj głosi, Co apostołow pierwszych imię nosi, [Piotra i Pawła] Bielskiego baszę, Mazowieckie plemię, Co ma ojczyznę piękną, płocką ziemię. [Piotr Paweł Bielski – wojewoda płocki].TrembWierszeWir II II, 286
Użycia metajęzykowe
  • - Substantiva nomina Bákáłarz Bánnicya Bárbáryzm Bászá Bázyliká. WojnaInst 157-158
Więcej cytatów w Korpusie Barokowym 
Podhasła

BASZA

Wersja do druku Jak cytować
Harvard Biuletyn PTJ bibtex CSL-JSON

Najwcześniejsze poświadczenie:
1603-1621
Znaczenia
nazwa własna - imię konia
  • – Zafrasowało mię to, że Pukiel nie jachał do Lublina już nie dla sprawy jakiej, ale dla koni; bo już mi mój basza waledikował nazad, tak ochromiał, że jedno włóczy nogę. ChodKor 80.
  • – Basza kasztonowaty [!] gwiazdeczka wczele y prz[ez] nozdra Łysinka Turecki [o koniu]. ArchRadziw 1638 767/1.
Więcej cytatów w Korpusie Barokowym 
Data ostatniej modyfikacji: 18.07.2022
Odsyłacze
Patrz: PASZA I.
Autorzy: DL
Data ostatniej modyfikacji: 18.07.2022