Pobieranie

Informacja o "ciasteczkach" i przetwarzaniu danych osobowych

Ta strona przetwarza Twoje dane osobowe takie jak adres IP i używa ciasteczek do przechowywania danych na Twoim urządzeniu.

Z jednej strony ciasteczka używane są w celu zapewnienia poprawnego funkcjonowania serwisu (np. zapamiętywania filtrów wyszukiwania zaawansowanego czy ustawień wybranych w tym okienku). Jeśli nie wyrażasz na nie zgody, opuść tę stronę, gdyż bez nich nie jest ona w stanie poprawnie działać.

Drugim celem jest gromadzenia statystyk odwiedzin oraz analiza zachowania użytkowników w serwisie. Masz wybór, czy zezwolić na wykorzystywanie Twoich danych osobowych w tym celu, czy nie. W celu dokonania wyboru kliknij w odpowiedni przycisk poniżej.

Szczegółowe informacje znajdziesz w Polityce Prywatności.

Wyrażam zgodę na "ciasteczka":
Tylko niezbędne do działania serwisu
Wszystkie (także służące gromadzeniu statystyk odwiedzin)

PL EN
ELEKTRONICZNY SŁOWNIK JĘZYKA POLSKIEGO XVII I XVIII WIEKU
znajdź hasła
wyszukiwanie zaawansowane
A
B
C
Ć
D
E
F
G
H
I
J
K
L
Ł
M
N
O
Ó
P
R
S
Ś
T
U
V
W
X
Y
Z
Ź
Ż

*ARABSKI

przym. od
  ARAB,   *ARABIA
W TRAKCIE OPRACOWANIA
Wersja do druku Jak cytować
Harvard Biuletyn PTJ bibtex CSL-JSON
Warianty fonetyczne: ARABSKI, HARABSKI
Notowanie w słownikach

Notowany w słownikach:
SStp, SXVI, Kn (pod: kocenki), T (pod: kocenki), L (XVII-XVIII), SWil, SW (w in. zn.), SJP

Formy gramatyczne
lp M. m   arabski
D. m   arabskiego
ż   arabskiej
n   arabskiego
B. m nżyw   arabski
N. m   arabskim
Ms. m   arabskim
ż   arabskiej
lm M. mos   arabscy
nmos   arabskie
D.   arabskich ||   harabskich
C.   arabskim
B. nmos   arabskie
N.   arabskimi
Ms.   arabskich
Znaczenia
pochodzący z Arabii, związany z Arabią, Arabami
  • To rzekszy/ wszystkie roty w kupę zwodzi/ Y pięknemi w nich sercá budzi słowy: Ochoty pełen kwiát Arábskiey młodzi/ Grzeie się z głosu swoiey stárszey głowy. TasKochGoff 225.
  • Ona Krolowi nocnego przyczynę Naścia ná oboz/ więc y czás powiáda/ Znáki y hásła Arábskie wykłáda. TasKochGoff 226.
  • Munsztukow Harabskych dwa. ArchRadziw 1620 26/1.
  • A Byłá wagá onego złotá/ ktore przychodziło Salomonowi ná káżdy rok/ sześć set sześćdziesiąt y sześć talentow złotá. Oprocz tego co przychodziło od kupcow/ y z hándlu tych/ ktorzy rzeczámi wonnymi kupczyli; y od wszystkich Krolow Arábskich/ y Książąt ziemie. BG 1Krl 10, 14-15.
  • Takowe Dziedzictwoalbo Sukcessya po Smierci Machometa trwało około 300 lat przez ktory czas na 40 kalifatow u Saracenow panowało, o czym w Specyalney Historyi Arabskiey obszernieysza będzie relacya. IntrHist 59-60.
  • MINAEI ludzie Arabscy nad morzem Czerwonym, ktorzy naypierwsi handel z kadzidłá zinwentowali, według Pliniusza lib 12. cap. 14. ChmielAteny IV 149.
  • Tu była Biblioteka ksiąg Arabskich, Sáraceńskich, w wielkiey bardzo liczbie, ktore Kardynał Ximenes nimiô zelô ductus spalił, cum magno dámno Literatorum, gdyż tam wielkie miały bydź curiositates w Arabskim ięzyku, pewnie o Religii nietraktowały, bo Machometanow niegodzi się kommentować, ani o swey Religii pisać; to pewnie były Historyczne, Poetyczne, Astronomiczne, Medyczne Arcana. ChmielAteny IV 175.
  • Maią tu Turcy Baszę y Garnizon przeciw Arabskim exkursyom. ChmielAteny IV 463.
Ustabilizowane połączenia wyrazowe

  • język arabski (sz. zm.):
    • Sądziłem zá rzec [!] nie słuszną, áby ięzyk Polski nie miał tey náuki, ktorą się insze ięzyki, Arábski, Grecki, Łácinski, Hiszpánski, Włoski, Fráncuski, Niemiecki, Angielski zdobią. SolArch 3 nlb.
    • Otrzymał był ten fawor Koniecpolski, że do niego wolno było iednemu z Turkow wchodzić, ktory go ięzyka Tureckiego y Arabskiego uczył, atoli gdy się o tym insi dowiedzieli, tego mu zabronieli; maiąc to za nieprzystoyną rzecz, żeby się niewolnik ieden, Swiętego (tak mowili) ięzyka ich uczył: przecięż z Dykcyonarza Tureckiego y z zwyczaiu, dosyć dobrze tym ięzykiem mowił; tym uczeniem się, czytaniem Xiąg iakich mogł między pogaństwem dostać, osobliwie Historykow, nabożeństwem, przykre więzienie sobie słodził. NiesKor II 583-584.
    • CHABAR álbo CABAR od Saracenow, Ismaelitow, Arabow, niżeli Machometa przyieli błędy, wenerowane Delubrum; znaczy z Arabskiego ięzyka Venerem, albo Luciferum. ChmielAteny1755 I 39.
    • MEMPHIS vulgo Kayr, albo Alkair, Arabskim ięzykiem nazwane Miasto, Krolow Egypskich Stolica, zabobonow gniazdo; gdzie Apisa albo Sorapisa Bożka w Wołowy postaci naywiększy był Cultus: tam Cuda Swiata Pyramidy, Krolow Groby. Nazwali też byli te Miasto Egypską Babylonią. ChmielAteny1755 I 420.
    • Tu była Biblioteka ksiąg Arabskich, Sáraceńskich, w wielkiey bardzo liczbie, ktore Kardynał Ximenes nimiô zelô ductus spalił, cum magno dámno Literatorum, gdyż tam wielkie miały bydź curiositates w Arabskim ięzyku, pewnie o Religii nietraktowały, bo Machometanow niegodzi się kommentować, ani o swey Religii pisać; to pewnie były Historyczne, Poetyczne, Astronomiczne, Medyczne Arcana. ChmielAteny IV 175.
    • Maltańczykowie mieyscowi, mowią ięzykiem Arabskim, z racyi: iż tu niegdy panowali Saraceni. ChmielAteny IV 233.
    • [Miasto Fez] Ma Akademię uczącą ięzyka Arabskiego. ChmielAteny IV 546.
  • bot. kocanki arabskie (sz. zm.):
    • »gatunek lawendy, Lavandula stoechas«
    • O Kocánkách Arábskich/ ábo Szyszkowey Láwendzie/ Rozdział 25. Stoechas. Stichas. Stöchaskraut. SyrZiel 468.
    • KOcánki Arábskie/ ktore Szyszkowá Láwendá zowiemy/ jest ziele przespolne/ y przywoźne/ Láwendzie bárzo podobne/ dla czego też nazwiská od niey dostáłá drugie[g]o. SyrZiel 469.
    • KOcánki Arábskie są smáku gorzkiego. SyrZiel 469.
    • To ziele/ iż kłosem iest podobne Szyszkowey Láwendzie/ ktorą Arabskiemi Kocánkámi miánuiemy: przeto od niektorych/ etoremi Arábskimi Kocánkaámi iest názywáne. SyrZiel 1456.
    • Kocenki arábskie/ láwenda szyszkowa. Stoechas [...]. Lauendulae similis est [...]. Kn 286.
    • Staechados Arabicae. Fremld Mottenkraut. Arabskych koczánkow [kwiat]. GuldOn 20.
    • kocenki arabskie, lawenda szyszkowa. (stoechas) Stochas-Kraut. plante odoriferante semblable à l´hisope. T III 577.
  • arabski dzianet:
    • Támże y Car w Kássánie siedzi złotonity/ Ná Arabskim dziánecie/ ktoremu dwie kity Po kosztownych skofiách zawoy otoczyły/ A w okrąg Iczogłanow kupy go okryły. TwarSLeg 19.
  • arabska inskrypcja:
  • dzięgiel arabski:
    • »jedna z roślin z rodziny selerowatych«
    • Dzięgiel Arabski/ Rozdział 24 Dzięgiel włoski álbo Arábski (bo ták my pospolicie ziołá cudzoziemskie zowiemy włoskiemi). Smyrnium. Petroselinum Cylicium. SyrZiel 99-100.
    • Drudzy rozumieią go być Arabskim Dzięgielem: ále y ci brodu własnego chybili. SyrZiel 123.
    • Smyrnium, Olisetrum [...] Alexandrisch Peterlein. Dzięgel Abrabsky. [!] GuldOn 17.
  • koń arabski (sz. zm.):
    • Brzuch trwałość w drodzé znaczy/ a sierć miękka/ y ktora wolna iako są Arabskie konie/ Rączość y bieg pokázuie A ile sierć tak miękka/ że iakby się dartego iedwabiu dotknął. PienHip 6.
    • Koń arabski choć chudy, ale rączy bywa. SaadiOtwSGul 18.
    • Klacz skaro Gniada zrzebna pokoniu Siwym arabskim dyszlowa Biało Nuzka. ArchRadziw 1638 191,2.
    • Klacz Gniada Forytarska naręczna zrzebna po Koniu Arabskim Siwym. [1742] ArchRadziw 1638 316/2.
    • Arabskie konie tak są rącze, że przez dzień, y przez noc, sto ubiegą mil. ChmielAteny III 272.
  • munsztuk arabski (sz. zm.):
    • Twardo ustemu koniowi czasęm y Arabski niepomorze Munsztuk. PasPam 121v.
    • Nieuchronna śmiertelność munsztukiem iest Arábskim pychy y ánimuszu wyniosłego AndPiekBoh 48.
  • munsztuczek arabski:
  • guma arabska:
    • Niekiedy do tákich álbo podobnych Enem ná Biegunki krwáwe, dodáią Gumi Arábskiey [...]. CompMed 498.
    • Kto chce bezować, álbo napuszczać drzewa, ku rożnemu sadzeniu, niech wezmie rano gnoiu końskiego swieżego co potrzeba, nagniecie soku z niego, przecedzi po kilka razy przez gęstą chustę; włoży w każdą kwartę soku onego tak wiele hałunu y gumy Arabskiey, ile ziarno bobowe. ChmielAteny III 508.
  • gumi arabskie:
    • Kászel suchy z gorącey przyczyny ták vleczyć może: w ięczmienney wodzie wárzyć Trágágánt y Gumi Arábskie/ Lákrycya figi suche/ á fiiołkowego syropu przylawszy trzecią część/ to pić po ránu y ná noc. SyrZiel 678.
    • Gŭmi Arabici. Arabisch Gummipulver. Gummi Arabskey.[!] GuldOn 52.
    • Weś ná nię [fistułę] Gumi Arábskiego ćwierć łotá. CompMed 65.
    • [...] weś grochu [...] przyday Gumi Arábskiego, formuy tábliczki [...]. CompMed 674.
  • żywica arabska:
    • Arabicum gummi. Arabisch Gummi. żiwicza Arábska gumi. GuldOn 33.
  • cyfra arabska:
    • Od nich Medicina, Matematyka, osobliwie cyfry Arabskie wzięły originem. ChmielAteny IV 447.
  • liczba arabska:
    • Le Chiffre Arabe, on vulgaire est ai[n] (i figuré, 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 0) [...] Liczba Arabska posolita [!] tak się wyraża: 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 0. DanKolaDyk I, 304.
  • seraglia arabska:
    • Seraglije arabskie – szkoły tureckie, w których nie inaczej się uczą arabszczyzny, jako uczy łacińskiego języka. TwarSLeg 168 marg..
  • wilcze łyko arabskie trzygranowite:
    • Wilcze łyko Arábskie trzygránowite/ Rozdział 167. Chamaelea Arabum Tricoccos, Oleastellum, Mezereum Arabum. Seydelbast. SyrZiel 1463.
  • bot. oset arabski:
    • »roślina ciernista, być może z rodziny szakłakowatych«
    • Oset Arábski. Rozdział 13. Spina Arabica, & Spina AEgyptia. Frembdiestel/ oder Egiptsch diestel. OSet Arábski ábo Egyptski/ bárzo podobny iest białemu Ostu/ ták że go drudzy zá biały Oset máią/ ále nie bez omyłki/ iáko się wyższey powiedziáło. SyrZiel 668.
    • Spina Arabica. Arabisch Stechdorn. Oset Arábsky. GuldOn 17.
  • arabska palestryta:
    • Przeto ich [Turków] wszystek dyskurs w ostrzu szable gołej, koń osieść, strzelić dzidą, to ich wszystkie szkoły, Krom arabskich palestryt, a Seraglii owej, Kędy stylu i gładszej uczą się wymowy [...]. TwarSLeg 125.
  • arabski skoczek:
  • arabski balsam:
    • Szedłbym i po sam Arabski balsam Przedziwnej woni. KochChrysTur 75.
  • arabskie skryptury:
  • pismo arabskie:
    • Roku 1474 Katarynus Zeno Poseł Husakazana Krola Perskiego, przyiachał do Polski z kisty Arabskim pisme[m] do Krola pisanymi. DrobOpow 161 marg.
    • Krzysztof pierwszy [syn], prosto ze szkoł, od Krola Augusta wysłany do Turek, aby się był języka Tureckiego y pisma Arabskiego nauczył. NiesKor II 128.
  • arabski charakter:
    • Pierwszy wiersz Arabskim chárákterem pisány de verbo ad verbum ták się tłumáczy. RubJan T2.
Związki nieprzyporządkowane do znaczeń
Ustabilizowane połączenia wyrazowe

  • mila arabska:
    • ARABOWIE rachuią przez mile: wchodzi w ieden gradus mil Arabskich 56. SzybAtlas 286.
Więcej cytatów w Korpusie Barokowym 
Podhasła

*ARABSKI

Wersja do druku Jak cytować
Harvard Biuletyn PTJ bibtex CSL-JSON

Najwcześniejsze poświadczenie:
1756
Znaczenia
składnik nazwy geograficznej hasło w opracowaniu - nie podano jeszcze definicji
Ustabilizowane połączenia wyrazowe

  • Morze Arabskie:
    • IZ leży między Egyptem, Palestyną, Syrią, Mezopotamią, Perskiego y Arabskiego morza odnogami zawarta. ChmielAteny IV 446.
Więcej cytatów w Korpusie Barokowym 
Data ostatniej modyfikacji: 25.04.2014

PO ARABSKU

w funkcji przysłówka
Wersja do druku Jak cytować
Harvard Biuletyn PTJ bibtex CSL-JSON

Formy gramatyczne
  po arabsku [forma C. lp. w odm. niezł.]
Najwcześniejsze poświadczenie:
1601-1700
Znaczenia
»w języku arabskim«
  • [...] ktos wie iakie nam tez Decreta tas Nieubłagana [...] Kancellaria pisze: Snada Warabi Po polsku w polscze po Arabsku, skądze wziąć Daniela ktory by nam ie wyłozeł? HerbOr 629.
  • Wybornie po Arabsku mowił [bohater]. AndPiekBoh 16.
  • Zowie się tedy [Bóg] po Hebraysku Iehova; po Syryisku Ella; po Chaldeysku Eyla; po Arabsku Allo; po Egipsku Goni; po Etyopsku Abba; po Ormiańsku Derd; po Georgiańsku Moti; po Abyssińsku Agei; po Persku Syri; po Łacinie Deus; po Grecku Theos; po Illirycku Boog; (iest słowacki kray) po Hiszpańsku Dios; po Włosku Idio; po Francusku Dieu; po Niemiecku Gott; po Węgiersku Atya; po Moskiewsku Tios; po Czesku Bouh; po Polsku Buog; ale teraz Polacy diphtongum uo, efferunt za o, y mòwią Bog; po Belgicku, albo Niderlandzku Goot; po Angielsku Good; po Szkotsku Goed; po Libernicku Nieh; po Hetrusku Esar; po Saraceńsku Agdi; po Magicku Orsi; po Assyryisku Adad; po Koptyisku Geos; po Peruańsku Zimi; po Indiysku Tura; po Syneńsku Tali; po Tatarsku Anot; po Hesperydiysku Agad; po Kalefroneńsku Solu; po Kongońsku Aneb; po Angolańsku Anup; po Maurytańsku Alla, po Filozofsku Abda; po Kabalistyńsku Agla; po Isladiysku Gudi; po Kánadiysku Riuh; po Mexikańsku Bosa; po Kwityńsku Hoha; po Parakwariysku Piur; po Hilicku Hana; po Filippinicku Mora; po Iapońsku Zaka; po Samotraceńsku Pola; po Narsingicku Bila; po Melindycku Abag; po Maldywicku Obra; po Zaflanicku Bora; po Ormuzańsku Alai; po Cyreneńsku Popa; po Elamicku Para; po Tybetycku Geza; po Bakryańsku Sila; po Karmanicku Suma; po Albarycku Bogo; po Beotycku Aris; po Kamboyańsku Miri; po Kreteńsku Deos; po Gymnoficku Tara; po Brachmańsku Pora; po Mogolsku albo Mogerycku Alli; po Peloponeseńsku, albo Moreysku Dyos; po Frygsku Zeut; po Tracku Kalo; po Adenicku Illi; po Mezopotańsku Ella; po Moldawsku, czyli po Wołosku Dzeu. ChmielAteny III 2-3.
  • Gdyby iaki zmiennik teraz stanął a miał przynamniey ieden paszport od Wezera ktorego po Arabsku/ y od Wołoskiego Hospodara gleycik iaki/ porwalibyście się y do tego/ iako do Oyca. BirkRus 16.
Więcej cytatów w Korpusie Barokowym 
Data ostatniej modyfikacji: 02.06.2025
Odsyłacze
Patrz: *ARABSZCZYZNA.
Autorzy: WM , WG
Data ostatniej modyfikacji: 02.06.2025