ESJP XVII i XVIII wieku

Notowanie w słownikach

Notowany w słownikach:
SXVI (czausz), T (czausz)

Nienotowany w słownikach:
SStp (?), Kn (?), L (?), SWil (?), SW (?), SJP (?)

Formy gramatyczne

liczba pojedyncza

M.		czausz \|\| czaus
D.		czausa
C.		czausowi
B.	uż. żyw.	czausza \|\| czausa
N.		causzem

liczba mnoga

M.		czausze \|\| czause
	uż. nosob.	czausy
	uż. osob.	czauszowie
D.		czauszów

Etymologia

tur. čavuš 'urzędnik posyłany z rozporządzeniem, goniec; oficer niższego stopnia'

Znaczenia

»turecki sługa dworski lub miejski; goniec, poseł«

– Widziałem czausza jednego, który miał syna w szaraju cesarskim. SaadiOtwSGul 24.
– Czausz/ [...] Nunc Tsausii aulici vel cubicularij Turcae esse dicuntur. ex quo numero nuntij vel Legati minores, aut veredarij deliguntur. vide. Goniéc. Kn 97.
– Przed nim Cárscy Cáusze/ y Márszalcy przedni/ Z tych ieden laską srebrną: trzcinianą pośledni Czynią rum po gwardyách. TwarSLeg 45.
– Záczym y my z pod Kotar iáko się poruszem/ Kulikowski z Tambolu powroci z Causzem. TwarSLeg 57.
– Czaus także Wezyrow rękę wprzod cáłuie/ Potym mu szczęśliwego przyiazdu winszuie Páná swego imieniem. TwarSLeg 58.
– Wielki przed nim Sekretarz Klawą grozi złotą/ Więc Goniec Podchocimski/ więc y z Kándyotą Platemberg: y z obu stron dáni zá przystawy Czausze/ z lewey Achmet/ á Mustáfá z prawey. TwarSLeg 67.
– Potym Czausza przypuszczono ktory tylko listy oddał. OpalKListy 426.
– Toć czynili Bassowie, Wezyrowie, Czauszowie. AndPiekBoh 14.
– Kazano zatym Czausowi ná to czekáć y zátrzymáć się. MerkPol 227.
– Cesarz Turecki Czausá náznáczył do Krolá Fráncuskiego z tákowym Poselstwem. MerkPol 47.
– Krol Fráncuski Pan iego/ zásadzáiąc się ná negocyácyey Czausá do niego posłánego/ kázał mu tám przyiácháć. MerkPol 67.
– Iusz wOboz wiezdzac maią Posłowie gdy z czoła Sto Czauszow ich potyka. PotWoj 166.
– Wzaiemnie, Czausz Turecki człowiek dobrey sławy Dla ztwierdzenia, tychze Pact: idzie do Warszawy. PotWoj 191.
– Przymowię się do Punktu o woynie Tureckiey [...] mamy klarigacyą przez Czausa i list. PisMów II 134.
– Czausz. ein Türckischer Hof-Bedienter. Chiaoux, un oficier de la cour Ottomanne. T III 179.

Więcej cytatów w Korpusie Barokowym

Podhasła

Najwcześniejsze poświadczenie:

1638

Znaczenia

nazwa własna »imię psa lub konia«

– Czaus Czarny podzary. ArchRadziw 1638 282, 4.
– Chart Czausz Masłowaty przez się. ArchRadziw 1638 415, 3.
– Czaus gniady Turecki gwiazdeczka wczele ArchRadziw 1638 767, 1.

Więcej cytatów w Korpusie Barokowym

Najwcześniejsze poświadczenie:

1661

Znaczenia

nazwa własna »wieś na Ukrainie«

– Dołhoruki od Mohiłowá ná Czausy ruszył się z woyskiem. MerkPol 55.

Więcej cytatów w Korpusie Barokowym

CZAUSZ

CZAUSZ, CZAUS

*CZAUSY ndm.