– Wszak są pamiętnicy tego, Gdy oraz i dnia jednego U Radoszowic szykował, Kilka par koni zmordował Wyprawnych i wiatronogich, jakich ledwie kto miał drugich. GrochWiersze90.
– On [lampart] sposobu nie wiedząc, jakoby im [małpom] sprostać, - Bo widział, że na drzewie trudno ich miał dostać, Gdzie ani moc, ani ich prędkie nogi jego Nie mogły dojść, - zażył w tym fortelu takiego: Skoczył na drzewo, potym spadszy z niego, leżał Jakby martwy. Co widząc on źwierz, z drzewa zbieżał, Mniemając, że lampart zdechł, po nim wyskakując, Z śmierci jego w sercu swym wielką radość czując. On przecię leżał; aż się dobrze zmordowały, Toż się porwał: tak się mu w garść wszystkie dostały, Bo im zabiegł od drzewa, więc czego mężnością Nie mógł sprawić, to musiał sprawować zmyślnością. VerdBłażSet70.
– Bo to są stopnie tákiego pczół pielgrzymowánia, że naprzod przez posty szpieguią sobie, gdzieby wyszedszy od máciorek, z stárego vlá, osieść miáły; dopiero máiąc iusz obmyślone mieysce, wylazszy z vlá stárego, suszą się ná słoncu, y ná wietrze, iedne krot[c]ey, drugie dłużey: wysuszywszy się, vczą się látáć; bo tego dotąd nie vmiáły; y w tym latániu igráią, mieszáiąc się, áż się zmorduią, (iáko to ná pierwszey żá [!] zywotá swego przeiazdce, álbo przechadzce, że ią tak názowiemy) á zmordowáwszy się, os[ię]dą gdzie, żeby sobie wytchnąć, á to ná czás bárzo krotki y kiedyby ich wskok nie zábrano, wziąwszy się poydą precz, tám gdzie sobie máią mieysce náznáczone. OstrorNaukaC-Cv.
– Tłusty służyć wojny nie może. Stricta sunt militum corpora, non probo crassulos & superflua carne distentos. Czemu? Chyżości napotrzebieyszey sztuki człowiekowi Rycerskiemu/ (Velocitas enim percepto exercitio strenum efficit bellatorem.) mieć nie mogą/ gdyż à velocitate magna illa & fluxa corpora sunt aliena. Prędko się zmorduie/ y prędko vstánie/ á gdy woyny służyć nie będzie/ áni prawdziwym Synem. KunWOb I4.
– Długo iuż czeka Tánkred nádemdlony/ Aza sie kiedy poganin zmorduie: Czásem się składa/ czásem przez zagony Ná koło mu się rączo vstępuie. TasKochGoff145.
– Iuż się obádwá byli zmordowáli [pojedynkiem]/ Y podobnoby koniec beli mieli: Ale noc zászłá/ że ci co pátrzáli/ Nic álbo máło choć zbliská widzieli. TasKochGoff146.
– A choć się w bitwie bárzo beł zmordował [Soliman]/ Chocia go rány okrutnie boláły: Zbroie y hełmu z siebie nie zdyimował/ Ale w niey iechał wszystek on dzień cáły. TasKochGoff252.
– Wprawdzie wielkie grzechy mogą być w czárcie/ secundùm reatum, & secundùm desiderium: instiguie nas do nich/ y radby ie pełnił: ále secundùm actum, to iest/ vczynkowe grzechy/ iáko wszeteczność/ obżárstwo/ nie mogą być w czártách: nuż złotá nie prágną/ lenistwem nie grzeszą. Bo co im po bogáctwách/ ábo co zá praca ich zmorduie/ gdyż ciáłá nie máią? BirkNiedz40.
– Zrobić się/ i. zmordowáć/ sprácowáć bárzo/ ábo siły robotą zbytnią ábo długą vtrácić. vide. Zérwáć się. Kn1451.
– Nábiégałem się (Sensu molesto) i. biégałém długo/ zmordowałem się biégáiąc [...] Fessus sum plorando [..] Defessus sum iubendo [...] Defessus sum quaeritando [...] Defessus sum ridendo [...]. Kn451.
– Przéganiam aliter. vt Przégnał konié/ woły. i. zmordował pędząc/ poganiáiąc/ biéżąć. v. Morduię. Kn841.
– Gdyż jadąc chrostami przez milę po błocie zmordowaliśmy sobie konie. MiasWLeg129.
– Stajnia w kącie przy ogrodzie; Ten jest nie wielki w urodzie, Ale smaczny, blizko domu, Nie zmorduje nóg nikomu. JarzGośc115.
– Kazałęm mur rąbać na odmianę ci się zmorduią a ci wezmą. PasPam59.
– Zmieczęm rozne sztuki szermierskie wyrabia to przystępuiąc to od stępuiąc y tak długo puki się nie zmorduie. PasPam84.
– O mocny Boze? twey to iest roboty? Fundament: darmo nan hartuią młoty: W przod siły Ludzkie widzę się zmorduią? Nizli gdzie Minę w tey skale wykuią O iak ochłodną? o iak Stanę zdrowięm? wszytkim: swym w Murach gdy im to opowięm. OblJasGór126v.
– Myślał sobie Pan nász: ná Apostolstwo prácowitych potrzebá, trudno náuczáć, á nie prácowáć, kazáć á nie robić, świát cáły práwie obiegáć, á prożnowáć; gdybym ia delikacikow iákich przyiął, nie obeszliby się bez wygod, mowiłby iáki táki: ciężko to ná mię, nie po moich to plkecách praca: á Pan co? wezmę ia sposobnych i zwyczáynych do prace, roboczych, nie leniow. Piscatores piscium, fiunt piscatores hominum, Łowcy ryb stáią się łowcámi ludzi, z pracy przechodzą ná pracę, áby zwyczáyni do roboty, nie ták się prędko zmordowáli, Qua de usu veniunt, non fatigant; i nie dał im Pan odpoczywáć, ále záraz w-pracą záprzągł. MłodzKazIV, 221.
– Podobno zmordował się z-drogi, uprácował chodzeniem, i bárziey prágnął, niż łáknął, przeto mowił: Da mihi paululum aquae, day mi się nápić wody, mogłeś ci iey sobie nábráć Eliaszu, ále snać był bárzo ubogi, że i naczynia nie miał, ná czerpánie wody, to się było miły Eliaszu zkłonić, i nápić, iákoś się nápiiał In torrente Carith, iednoś wziął znáiomość z-tą wdową, toś iákoś zleniał, zdelikáciał, że sobie służyć każesz, á usługá się záczyna od wody. MłodzKazII, 50.
– Abmatten sich/ zmordowáć się (znędznieć;) er hat die armen Pferde sehr abgemattet/ znędznił (zwątlił) Konie ubogie. ErnHand16-17.
– O nim X. Bielicki w Kazaniach swoich rzecz táką pisze, dano mu znáć w dzień Wniebowzięcia Mátki Boskiey, że pod pałac iego podszedł zwierz iákiś niewidany, porwał się od stołu Xiążę; ale go pobożna Márszałkowa przytrzymałá duchownemi rácyami; wypadli łowczy, iy z gromadną psiarnią, obracáli zwierza, ktory raz lisa, drugi raz wilka, inszemi rázy pomięszáne się pokazywało monstrum, á chárty zmordowáwszy raz drugi y trzeci, w bliską trzcinę ná bagna wpadszy, tego tylko głosem ludzkim żałował, że sam Márszałek w to święto, ná łowy nie wyiachał: żona iego Anna Chodorowska Podkomorzanka Lwowska, wdowa po śmierci Xiązęcia Wiśniowieckiego Konstántego Woiewody Bełzkiego: ale to małżeństwo niepłodne: z pierwszą záś Elżbietą Ostrorogowną Stárościanką Rohátyńską, zpłodził ten Marszáłek corkę, Kátárzynę, ktora się małżeńską ligą dostáłá Micháłowi Xiążęciu Wiśniowieckiemu Kánclerzowi Litewskiemu. NiesKor II56.
– Toć zbłądziliśmy od drogi prawey. Zmordowaliśmy się w drodze niepráwości y zguby, o drodze zaś Boskiey niewiedzieliśmy. BystrzInfCosm I2v.
– Zmordować, F. zmorduię. Zmorzyć, F. zmorzę. abmatten, müde machen. fatiguer, lasser, abattre. zmordować się; zmorzyć się. sich ermüden; matt werden. se fatiguer, se lasser. Zmordowanie. Zmorzenie. Abmattung. fatigue, abatement. Zmordowany. Zmorzony. abgemattet, ermüdet. lâs; qui est fatigué; abatu. T III3015.
Przenośnie
Tak wiele tedy pracy y tak rozny w naukach nie zmordowało chęci y chciwosci moiei, zadną discipliną nieprzymuszonei, ale wsobie samei zagrzewąiący się y pragnącei iako naiwiekszei umieiętnosci.OssŻyw12
A co miłosniczek przydał/ do tego swego Argumentu ábo dowodu pierwszego clausulę onę. Zwłászcza ieśli práwá y przywileie kogo w tym obwárowáły/ niezmordował sobie głowy szukáiąc tego.SzemGrat3
Niepospolity to ieździec śmierć/ kożdego obieżdza/ á nie zsiędzie/ kogo osiodła/ áż do vmoru zmorduie.WojszOr350
Zmordował Wásil głowę/ rączych szkląnek biegiem Więc mu ławá namiotkiem odwieczerz noclegiem.KochProżnEp112
Użycia metajęzykowe
- Quod in do terminatur, si absque proepositione apud Latinos ponatur, explicatur nostro gerundio, quod in conjugationibus verborum exhibuimus: sin verò junctam sibi habeat praepositionem, exprimitur per verbale substantivum cum praepositionibus iisdem, quae apud Latinos ponuntur; e. g. currendo defessus sum, bieżąc zmordowałem się; condiscipulus meus diligens in legendo, negligens in scribendo, kondyscypu[l] moy pilny w czytániu, niedbáły w pisániu etc.WojnaInst138
– Cudze miej, Polsko, przygody przed okiem, a te nawięcej, co pod twoim bokiem uczyć cię mogą, byś, prózna okowy, strzegła swej głowy. Jako napoisz żelazo krwią swoich, pozbędziesz prędko - wierz mi- synów twoich, a obce na cię w tym ufce powstaną, już zmordowaną. MiasKZbiór179-180.
– Plinius przydáie/ że koniom á ile Drygan tom zmordowánym pracámi: Tákże Kozłom/ Báránom/ do społecznego złączenia z sámicámi/ gnuśnym y niedbáłym ábo nie potężnym/ bywa z winem rościerány/ á w gęby ich lany [storczyk]. SyrZiel763.
– Koniowi zbytnią iázdą przeiecháłemu/ y zmordowánemu. Vwiąż go ták żeby się nie vkładł/ áni się mogł ruszyć/ y nácieray mu wszytkie cztery nogi owsiáną słomą/ niechże ták vwiązány przez trzy godziny stoi. SyrZiel990.
– A ná sámym doganiániu y dokonywániu źwierzęcia iuż zmordowánego/ koło czego nawiętszy wrzask y wrzáwá bywa/ (bo y trud źwierzęciá zmordowánego/ iż y słábszym węchom czuyny/ co żywo głosow podnosi/ y czás sam pospolicie psy skupi/ choć drudzy przy popędzeniu y ná początkách gonienia nie byli) w tylkiej wrzáwie i zámięszániu/ w ktorym zaiąc iuż vstáwicznie przypada/ Myśliwiec powinien wiedzieć o nim/ że co iedno psi w onym huku y przypádániu zmylą/ to on ich z nowu záraz rektifikuje/ áż do vgonienia. OstrorMyślTur47.
– Jeśli psi nie zmordowani, może [myśliwiec] dalej zakładać; bywa też, co przy dokonaniu jednego [zająca], drugiego popędzą; bywa co kilku gonią. OstrorMyślTur51.
– A skoro jednego [zająca] skończą, zaraz zakładać na one upadłe zmordowane, tedy je pozbiera jako grzyby. OstrorMyślTur51.
– W odprawowaniu naprzód tego nigdy nie przestępuj, nie odprawuj póki psi tchną i zjeją, aż przestaną tchnąć, i aż poczną wstawać i chodzić, bo to wielkie psie niezdrowie, kiedy go zmordowanego odprawują. OstrorMyślTur52.
– Zmordowánie/ zmordowány/ v. Sprácowánie/ Sprácowány. Kn1438.
– Interim Pani Wojewodzina już utęskniona i zmordowana, i skłopotana, a najbardziej dla tego, iż wszystką invidiam z siebie na Krola zwalić chciała, zażyła tych słów do Królowej: Że Król JM., jako opiekun najstarszy wszystkich sierót, niech rzecze: Ja tak chcę mieć! a ja uczynię to bardzo rada, co muszę. MalListy[1637] 310.
– GDzież z Dyámentu sen mi vkowány Viął ták/ żebym przespáłá tę trwogę/ Prożno zá boki chwyta strách w przemiány/ Oczuli zmrużyć y powlec co mogę/ Iuż ták dokończę. A ty zmordowány Moy zawodniku/ gdzie chcesz/ nieś niebogę Możesz nápadszy klacz dorodnych tropy/ Do wsi gdzie tráfić/ lub pásterskiey szopy. TwarSDaf33.
– WPrawdzieć niewczásem przykrym zmordowáne/ Powieki ciężą z czerwieniáły oczy/ Iákie więc Zorze nástawáią ráne/ Gdy deszcz ich letni Zachodowey zmoczy/ Y twarz nábrzmiáła y vstá rożáne/ Nie spáney nocy mgłá pochmurna toczy/ Nic iednák cery nie trácą swey biały/ Cożby pałáły? cożby się śmiáły? TwarSDaf35.
– WIdzisz y sámá iáko w tym niewczásie/ Y ty y koń twoy mdleie zmordowány/ Przeto mu pozwol że się kęs po pásie/ Iest tu pástewnik kossą nie tykány/ Iest y zdroy zimny. TwarSDaf36.
– Przez lásy po gáłęziách wysokich pływáią Delphinowie/ y sobą o dęby trącáią. Pływa między owcámi wilk/ á Lwy żołtáwe Nosi wodá/ nosi y Tygry niełáskáwe. Ni siły piorunowe dzikiemu wieprzowi/ Ni goleni pomocne chyże ieleniowi: Y ptak szukáiąc długo ziemie obłąkány/ W morzu zostáł/ nie máiąc gdzie páść zmordowány. OvOtwWPrzem19.
– Y támże pospolite rzeki się zbieżáły/ Lecz nie wiádome ieszcze coby czynić miáły/ Iesli się wprzod rádowáć z szczęściá przypádłego/ Czyli w żáłości cieszyć Oycá strapionego: Topolisty Sperchius/ Enipus swowolny/ Y Apidánus stárzec/ y záwsze powolny Amphrisus/ tákże Aeas/ O więc y rzeki drugie Nátychmiast tákże/ ktore kędykolwiek długie Zapędy one niosą/ w morze pożądáne Prowádzą błąkániną wody zmordowáne. OvOtwWPrzem34.
– W Sawianach tychże wypoczęliśmy koniom, drogą złą a barzo górzystą zmordowanym. MiasWLeg108.
– Oni zas iako zmordowáni [tańcem] y tego nie dosłyszawszy pod ten czas gdy się ták dobrze posiláią/ iż mało było przy sobie przytomnych/ zaczną się zwady/ swary y niezgody: a to tylko dla żarliwości tych słowek Moie/ Twoie/ Ty mały/ Iá wielki: Ia mądry/ ty głupi: Ia coś/ á ty nic: Ia szlachcic/ á ty chłop. BanHist35.
– [...] widziemy ze serca nieprziacielowi siła upadło tą occasią, alesmy tez tak nadwątleni i zmordowani, ze nie siła albo nie prętko robic co mozemy. VorLetSkarb247.
– Poci się krwią zmordowany: Alembik, w którym ogniowa robota Płomienia, zbytniej, i wągla, miłości Wódki przepuszcza drogie i wonności; Poci się krwią sfarbowany: Wór, który pełen rubinów i złota, Wprzód, niż go gwoździe i żelazo podrze, Zapłatę grzechów ludzkich sypie szczodrze. MorszAUtwKuk219.
– Nietrzebá ponere rumores ante salutem, ále wszytkę w tym rad swoich zásadzáć moc należy vważywszy, iż Rzeczposp: tylą przeciwnościámi zmordowána, co może dáie, á Zátym nád to co może wycisnąć więcey ná niey niepodobna: ábyście pożądáną (iáko iest concludowano w naypierwszym Wolborskim Tráctacie, y co z obopolnemi potwierdzono iest przysięgámi) chcieli z nią vczynić zgodę. LubJMan94-95.
– Własnie to tak iak ow rybak ktory nałowiwszy się po Morzu nic nie mogł dostać. Zmordowany usiadł nad brzegięm. PasPam200v.
– Wielkiesz ten Swiat ladaco: y nie godzien zeby, Zacz go miec: tylko ciału temu od potrzeby, Iedna Gospoda, karczma, popas y z noclegiem. Gdzie człowiek kilkoletnym zmordowany biegiem, Zasnie: y ono ciało, iako było zProchu, tak się zes w Proch, wpodziemnem rozsypuie Lochu. PotPer25.
– Tedy Niebo z potrzeby chodzi z Plánetámi W koło ziemi; ponieważ pewnemi czásámi Poruszone Plánety iedne ná świát wschodzą Pieknym [!] porządkiem; drugie pod ziemię záchodzą, A lubo bez przestánku y noc, y dzień biegą, Niezmordowáne iednák swego toru strzegą; Opowiádáią bowiem pewnych czásow świátu Zimę, y Láto według Boskiego mándátu: Gdyż ktora dána im iest od Bogá vstáwá, Tego nieprzestępuią nigdy biegiem práwá. DamKuligKról198.
– [...] tak dopiéro do wybawionego króla z ognia, hurmem Turcy skoczyli, brać go żywcem; tam ich ręką swoją wielu pozabijał król, tandem zmordowanego wzięli illaese Turcy i tak ubroczonego w krwi tureckiéj do baszy zaprowadzili. OtwEDziejeCzech200.
– I tak pan Bóg wszystkie prowincye polskie pod równym biczem chciał mieć, gdy i Litwa zarówno z Polską zmordowana została od Szwedów, która dotychczas nie bardzo tych niewdzięcznych gości znała, oprócz upicki powiat. OtwEDziejeCzech90.
– O Iędrzeiu swiadczy Orichov: że osobliwszym iego fortelem, Starodub z gruntu iest wywrocony, z ktorey okázyi zmordowany, w krotce umarł. NiesKor II358.
– Przepłynął [koń] głębią, szeroko roźláną, Báłwany bystre, kopyty przecinał, Ani pokázał minę zmordowáną, Owszem iákoby dopiero záczynał Prácować, choć się piana z nozdrza ciśnie; Głową potrząśnie, á niegdyś odpryśnie. DrużZbiór287.
– Bronił od tego Bóg łaskawy mocną ręką upodobany naród, często gdy w Polakach zmordowane siły ustawały, posyłał swoich świętych z nieba na otrzymanie z nieprzyjaciół zwycięstwa na utrzymanie wolności. MajWolFil545.
– Zmordować, F. zmorduię. Zmorzyć, F. zmorzę. abmatten, müde machen. fatiguer, lasser, abattre. zmordować się; zmorzyć się. sich ermüden; matt werden. se fatiguer, se lasser. Zmordowanie. Zmorzenie. Abmattung. fatigue, abatement. Zmordowany. Zmorzony. abgemattet, ermüdet. lâs; qui est fatigué; abatu. T III3015.
