ESJP XVII i XVIII wieku

Informacja o "ciasteczkach" i przetwarzaniu danych osobowych

Ta strona przetwarza Twoje dane osobowe takie jak adres IP i używa ciasteczek do przechowywania danych na Twoim urządzeniu.

Z jednej strony ciasteczka używane są w celu zapewnienia poprawnego funkcjonowania serwisu (np. zapamiętywania filtrów wyszukiwania zaawansowanego czy ustawień wybranych w tym okienku). Jeśli nie wyrażasz na nie zgody, opuść tę stronę, gdyż bez nich nie jest ona w stanie poprawnie działać.

Drugim celem jest gromadzenia statystyk odwiedzin oraz analiza zachowania użytkowników w serwisie. Masz wybór, czy zezwolić na wykorzystywanie Twoich danych osobowych w tym celu, czy nie. W celu dokonania wyboru kliknij w odpowiedni przycisk poniżej.

Szczegółowe informacje znajdziesz w Polityce Prywatności.

Wyrażam zgodę na "ciasteczka":
Tylko niezbędne do działania serwisu
Wszystkie (także służące gromadzeniu statystyk odwiedzin)

Notowanie w słownikach

Notowany w słownikach:
L (XVII-XVIII), SWil, SW, SJP

Nienotowany w słownikach:
SStp, SXVI, Kn, T

Formy gramatyczne

liczba pojedyncza

	M.				Atlas \|\| atlas
	D.				Atlasa
	N.				Atlasem
	Ms.				atlasie

liczba mnoga

	M.			uż. nosob.	atlasy
	D.				atlasów

Etymologia

łac. Atlas, z gr.

Znaczenia

1. mit. nazwa własna »tytan podtrzymujący na ramionach sklepienie niebieskie, uchodził za pierwszego astronoma«

– Iuszby się była bez pochyby, ta Compages Frustatim roztrzęsła kiedyby nowy Atlas nonsuffecisset oneri orachia tanto. PotWoj XVIII.
– W Azyi y kraiach Orientalnych były ogrody artificialne od wiekow dawnych sławne, owe Pensiles Horti, wiszące na powietrzu, alias na kolumnach y sklepieniu sadzone, kosztem Semiramidy Monarchini Assyriyskiey. w Afryce ogrody Hesperidum, to iest Còrek Hespera, czyli Atlasa koło miasta Lyxon, gdzie złote były iabłka. ChmielAteny III 428.
– Naypierwszy perhibetur Gwiazd Speculator y Upatrzácz ATLAS Krol Maurytanski w Afryce, od ktorego Gorá Atlas nazwana, iż zniey upatrywał Sydera, iako o nim napisał Poeta. ChmielAteny1755 I 171.

Przenośnie

Lecz com ieden? co zemną Sarmacya iedna? Wszytek; choć Oceany wyleie swe ze dná Świat go nie odzáłuie: ktorego tym czásem Chrześćiáńskiey ruiny wielkim był Atlasem, I Krolem sam stráśliwym. TwarSWoj 44

a) »posąg, podobizna tytana Atlasa«

– Za pałacem fontanny misterne a prawie cudowne, wciąż wielkiego podworza, pierwsza we środku: atlas świat dźwigający, grota nad nim wielka. ZawiszaPam 93.
– Atlasy, Herkulesowie są to podpory z osob męskich miasto kolumn: Karyatydy są słupy z Białygłow smutnych: Persiki są statuy Mężow niewolnikow, iż trophaeum Persowie nieśli, zbici od Pausanisza. ChmielAteny1755 I 79.

2. med. »pierwszy krąg szyjny«

– ATLAS en médicine [...] Prima colli vertebra [...] ATLAS w lekarskiey nauce pierwszy kręg w szyi ktory na sobie nosi głowę. DanKolaDyk I, 136.

3. »księga opisująca świat, zbiór map«

– Ksiąg nr. 12. in folio w pokrowcach skurzanych, atlas nazwanych. InwWilan 53.
– Witsen w swoim Atlasie wydánym Roku 1687. dzieli Tátáryą ná 3. Części Generalne: Południową, Srednią, y Pułnocną. ŁubŚwiat 549.
– ATLAS [...] Atlas genit. Atlantis [...] ATLAS, Księga maiąca opisanie całego swiata powszechne, y Karty wszystkie iego. DanKolaDyk I, 136.
– Do tych czas w Języku naszym Polskim nie miały dzieci tey łatwości, aby razem z opisaniem Kraiow mieli iakieś wyobrażenie pozycyi ich: ta Książeczka będzie dla nich arcy wygodna, bo ią przy sobie maiąc, mogą się obeyść bez dużych Atlasow ktore doskonalszemu niż dziecinnemu służą bardziey wiekowi [...]. SzybAtlas 6.
– Atlas Dziecinny, czyli nowy sposob, krotki, łatwy y do nauczenia Dzieci Geografii naydoświadczenszy wraz z przyłączonemi SzybAtlas 315.

Więcej cytatów w Korpusie Barokowym

Podhasła

Najwcześniejsze poświadczenie:

1743-1745

Znaczenia

nazwa geograficzna »łańcuch górski w pn.-zach. Afryce«

– ATLAS [...] Atlas genit. Atlantis [...] ATLAS Gora w Afryce barzo wysoka. DanKolaDyk I, 136.

Więcej cytatów w Korpusie Barokowym

Odsyłacze

Patrz: *ATLANT.

Informacja o "ciasteczkach" i przetwarzaniu danych osobowych

ATLAS

ATLAS