1.
mit.
nazwa własna
»tytan podtrzymujący na ramionach sklepienie niebieskie, uchodził za pierwszego astronoma«
– Iuszby się była bez pochyby, ta Compages Frustatim roztrzęsła kiedyby nowy Atlasnonsuffecisset oneri orachia tanto. PotWojXVIII.
– W Azyi y kraiach Orientalnych były ogrody artificialne od wiekow dawnych sławne, owe Pensiles Horti, wiszące na powietrzu, alias na kolumnach y sklepieniu sadzone, kosztem Semiramidy Monarchini Assyriyskiey. w Afryce ogrody Hesperidum, to iest Còrek Hespera, czyli Atlasa koło miasta Lyxon, gdzie złote były iabłka. ChmielAteny III428.
– Naypierwszy perhihetur Gwiazd Speculator y Upatrzácz ATLAS Krol Maurytanski w Afryce, od ktorego Gorá Atlas nazwana, iż zniey upatrywał Sydera, iako o nim napisał Poeta.
ChmielAteny1755 I171.
Przenośnie
Lecz com ieden? co zemną Sarmacya iedna? Wszytek; choć Oceany wyleie swe ze dná Świat go nie odzáłuie: ktorego tym czásem Chrześćiáńskiey ruiny wielkim był Atlasem, I Krolem sam stráśliwym. TwarSWoj44
a)
»posąg, podobizna tytana Atlasa«
– Za pałacem fontanny misterne a prawie cudowne, wciąż wielkiego podworza, pierwsza we środku: atlas świat dźwigający, grota nad nim wielka. ZawiszaPam93.
– Atlasy, Herkulesowie są to podpory z osob męskich miasto kolumn: Karyatydy są słupy z Białygłow smutnych: Persiki są statuy Mężow niewolnikow, iż trophaeum Persowie nieśli, zbici od Pausanisza. ChmielAteny1755 I79.
– ATLAS en médicine [...] Prima colli vertebra [...] ATLAS w lekarskiey nauce pierwszy kręg w szyi ktory na sobie nosi głowę. DanKolaDykI, 136.
3.
»księga opisująca świat, zbiór map«
– Ksiąg nr. 12. in folio w pokrowcach skurzanych, atlas nazwanych. InwWilan53.
– Witsen w swoim Atlasie wydánym Roku 1687. dzieli Tátáryą ná 3. Części Generalne: Południową, Srednią, y Pułnocną. ŁubŚwiat549.
– ATLAS [...] Atlas genit. Atlantis [...] ATLAS, Księga maiąca opisanie całego swiata powszechne, y Karty wszystkie iego. DanKolaDykI, 136.
– Do tych czas w Języku naszym Polskim nie miały dzieci tey łatwości, aby razem z opisaniem Kraiow mieli iakieś wyobrażenie pozycyi ich: ta Książeczka będzie dla nich arcy wygodna, bo ią przy sobie maiąc, mogą się obeyść bez dużych Atlasow ktore doskonalszemu niż dziecinnemu służą bardziey wiekowi [...]. SzybAtlas6.
– Atlas Dziecinny, czyli nowy sposob, krotki, łatwy y do nauczenia Dzieci Geografii naydoświadczenszy wraz z przyłączonemi SzybAtlas315.
