Pobieranie

Informacja o "ciasteczkach" i przetwarzaniu danych osobowych

Ta strona przetwarza Twoje dane osobowe takie jak adres IP i używa ciasteczek do przechowywania danych na Twoim urządzeniu.

Z jednej strony ciasteczka używane są w celu zapewnienia poprawnego funkcjonowania serwisu (np. zapamiętywania filtrów wyszukiwania zaawansowanego czy ustawień wybranych w tym okienku). Jeśli nie wyrażasz na nie zgody, opuść tę stronę, gdyż bez nich nie jest ona w stanie poprawnie działać.

Drugim celem jest gromadzenia statystyk odwiedzin oraz analiza zachowania użytkowników w serwisie. Masz wybór, czy zezwolić na wykorzystywanie Twoich danych osobowych w tym celu, czy nie. W celu dokonania wyboru kliknij w odpowiedni przycisk poniżej.

Szczegółowe informacje znajdziesz w Polityce Prywatności.

Wyrażam zgodę na "ciasteczka":
Tylko niezbędne do działania serwisu
Wszystkie (także służące gromadzeniu statystyk odwiedzin)

PL EN
A
B
C
Ć
D
E
F
G
H
I
J
K
L
Ł
M
N
O
Ó
P
R
S
Ś
T
U
V
W
X
Y
Z
Ź
Ż

LOTNY I

przym. od
  LOT I
W TRAKCIE OPRACOWANIA
Wersja do druku Jak cytować
Harvard Biuletyn PTJ bibtex CSL-JSON
Notowanie w słownikach

Notowany w słownikach:
SXVI, Kn, T, L (XVI-XVIII), SWil, SW, SJP

Nienotowany w słownikach:
SStp

Formy gramatyczne
stopień równy
lp M. m   lotny
ż   lotna
n   lotne
D. m   lotnego
ż   lotnej
n   lotnego
C. m   lotnemu
ż   lotnej
n   lotnemu
B. m żyw   lotnego
nżyw   lotny
ż   lotną
n   lotne
N. m   lotnym
ż   lotną
Ms. m   lotnym
  lotnem
ż   lotnej
lm M. mos   lotni
nmos   lotne
D.   lotnych
C.   lotnym
B. mos   lotnych
nmos   lotne
N.   lotnymi
  lotnemi
Ms.   lotnych
stopień wyższy
lp M. n   lotniejsze
lm M. mos   lotniejsi
B. nmos   lotniejsze
Znaczenia
1. »przemieszczający się w powietrzu«
  • – Niech krzykną pieniem weselnym kościoły, wtórząc głos słodki z lotnymi anioły. MiasKZbiór 223.
  • – Phebus płaczliwie Syna swoiego wołał, ktory nieuczonie [!] Lotne wozy kierował y szalone konie Kędy załosne siostry bursztynem płakały. ArKochOrl 25v.
  • – Uczy go [Logistylla Rugiera], co ma czynić, kiedy się ma puścić W górę na lotnem koniu, co kiedy się spuścić, Co kiedy prętko lecieć, albo chce kołami, Co kiedy ma stać w miejscu, ważąc się skrzydłami [...]. ArKochOrlCz I 213.
  • – [Rugier do Angeliki] weź i tarcz i konia lotnego, Jedno mi nie kryj lica swojego pięknego. ArKochOrlCz I 228.
  • – Tak Rodomont w postępku każdem onem czasem Niestrwożony, foremnem obegnany lasem Strzał lotnych i oszczepów, z niezmrużonem okiem Idzie do rzeki lekkiem i leniwem krokiem. ArKochOrlCz II 42.
  • – [Rodomont] puszcza się w też tropy, Gdzie szkapa opętany ślad niósł lotnej stopy. ArKochOrlCz II 318.
  • Lotny/ latáiący. Volatilis bestia [...]. Kn 370.
  • – Być też byłá [Medea] lotnemi/ w powietrze nie poszłá/ Smokámi; kaźń by byłá hániebną odniosłá. OvŻebrMet 171.
  • – A tym czásem ná śrzodek pol Iuno poyźrzáłá/ Gdzie gdy lotne mgły w kupę zebráne vyźrzáłá Ná kształt nocy w iásny dzień/ wielce się zdziwiełá [...]. OvOtwWPrzem 35.
  • – Ale on [Phaeton] nic niedbáiąc/ żártkim ciáłem spieszy Ná lotny woz/ á stoiąc ná nim/ tym się cieszy/ Ze wodze pozwolone wziął iuż do swey ręki [...]. OvOtwWPrzem 55.
  • – Wojny nie słyszał [mieszkaniec wsi] ani widział bitwy, Prócz między drobem [!] z lotnymi rybitwy, Oprócz niekrwawej, którą zwodzą bycy Przy jałowicy. MorszAUtwKuk 164.
  • – Wnet się wszyscy, zezwolą: zeby wtakiem razie Do Zygmunta na lotnym wyprawic Pegazie Avizuiąc o wszytkim: prosząc poki zieie Chodkiewicz: niech przybywa: niech Woysko zagrzeie. PotWoj 146.
  • – Beżźenna siostra [Pallas], bratu [Perseuszowi] już lotnemu Ze iey miał głowę [Meduzy] przyniesć, pomoc dała. LucChrośPhar 308.
  • – Staję się komorem lotnym, Na twe usługi ochotnym. ZbierDrużWir I 46.
  • – Ledwiem domowił słow ostatnich, iużci Zniknęła z oczu moich Pustelnica; Właśnie iak okręt gdy żagle rospuści, Albo iak lotna wzbiie się Orlica, Tak za nią śladu nie postrzeże oko [...]. DrużZbiór 192.
  • Lotny. 1) fliegend [...] qui vole; volant [...] krogulec na raźie za przepiorką będźie lotny, lecz w lataniu swoim prętko ustaie. T III 756-757.
Związki frazeologiczne

  • lotny koń:
  • »Pegaz«
    • lotny koń. der Pegasus. le Pégase. T III 757.
a) »służący do przemieszczania się w powietrzu«
  • – Niech nie ufa Zwierz nogom? Ptak lotnemu pierzu [...]. PotPocz 105.
  • – [Zefir do Adolfa] Moie cie skrzydła lotne záprowadzą, Ná Wyspę [...]. DrużZbiór 232.
  • – Nic niepozwalay co widzisz z mą zgubą, Nie puść mnie, gdzie chcę, zábroń mi gościnca Ktory prowadzi wolą w ciemność grubą, Zprowadź z tey ścieszki, co nią szedł złoczyńca, Jeźli wylecę, przytrzyi lotne piorko, Chceszli, złam skrzydło mądra Dyrektorko. DrużZbiór 239.
2. »szybki«
  • – Koń bystry/ Białogłowá stroyna/ Ptak lotny. Niemogą ládáiáko obrocic się z czásem. ŻabPol A4.
  • Lotny aliter v. Prętki. Kn 370.
  • – Jakoż cię zaraz, bezrozumna igło, Karanie z nieba lotne nie prześcigło, Żeś śmiała palce tak udatne zranić. MorszAUtwKuk 44-45.
  • – [Moje życie] Lotniejsze niż ptak, jako żółw leniwe, Spokojne jak wiatr albo srebro żywe. MorszAUtwKuk 272.
  • – Nie mogł się Zorawinski, ządzy odiąc dłuzy Widząc na Lotnych seklach gdy chłopi dosuży Z naszemi uiezdzaią [...]. PotWoj 146.
  • – [...] podzmysz między Turki Z ktorych zaden, niczym się nigdy nie zasłoni Zeby siebie y lotnych, nie obciązyc koni [...]. PotWoj 170.
  • – [Niech mi się godzi] tę lotną tryremę, która po troistych przezacnych przodków Twoich cnót i sławy nieśmiertelnej rzekach nienaruszonym żegluje styrem, pobożnego i świątobliwego pragnienia napełnić towarami [...]. HugLacPrag 17.
  • – Mnie záś niech by to vrázy nie niosło/ Ze moiey Łodki niedołężne wiosło/ Niemáiąc Zaglow do lotnego biegu/ Trzymá się brzegu. MorszZWikTur Dv.
  • – Rozbiegła się lotnym zapędem/ iako szeroki świat/ ogromna i ozdobna sławá nieporownánych zwycięstw/ W. K. Mości w iednym i drugim miesiącu/ wielu wiekow/ i wielkich Krolow zrownawszy Historye/ stipata centum bella furoribus, áni słychánym áni czytánym podobno sukcesem/ W. K. Mość skończyłeś. PisMów II 207-208.
  • – Beliowie są nákształt Lokáiow/ á iż pospolićie bywáią chyźi/ y lotni w biegu/ często ich do Iánczarow przyimuią. RicWielJMon 237.
  • – [Daulet] Na cudzoziemskie, z sługą wsiadł okręty, Ktore pusciwszy lotnym wiatrom cugi, Za Swiat: za morskie, zaniosą go męty [...]. PotSyl 44.
  • – [Ciało zmartwychwstałego Chrystusa] Ktore iáko iedna bryłá grubey vdeptaney gliny ciężało/ bystrzeysze nád lotne wiátry/ prętsze nád słoneczne promienie/ w iednym ocemgnieniu gdzie záchciało stánęło/ wszytkie zápory przenikło/ przebyło. BujnDroga 403.
  • – [Tatarzy] wpadáią iáko psi záiuszeni, lotną prędkością y gotowością, w Wschodnie, w Zachodnie, w Południowe y ná Pułnoc leżące Prowincye moie [...]. AndPiekBoh 1.
  • – [...] roskazałem sławie lotney posłáńczyney moiey, áby dawáłá znáć po vniwersálnego świátá gránicách o cci moiey [...]. AndPiekBoh 30.
  • – Sło[ń]ce wlotney zartkości, prętko, prętko raz y drugi, skosztowawszy potraw, swey dopadszy złocistey károcy, idąc w drogę, mnie iedurnusienkiego zostáwuiąc v stołu swoiego. AndPiekBoh 37.
  • – Nád wiátry skrzydłá [feniksa] lotniejsze, obłokiem Pozłotá zdobi przyodziane bokiem. ClaudUstHist 57.
  • – [Panna do kawalera] Chwal się jak chcesz; nie takem rzeczy niewiadoma, Żeby mi wasza chluba nie była znajoma. I pierwejby mogł stanąć bieg lotnego słońca, Niż bych ja waszych kunsztow przebiegła do końca. TrembWierszeWir II 245.
  • – Szosta Zagadka Krolem iestem á tákim, ktorego Poddani Lotnieysi są dáleko, niż krok Sarn y Łáni. [...] Jest to Orzeł Krol Ptáctwá [...]. ChmielAteny1755 I 882.
  • Lotny [...] 2) schnell, hurtig [...] rapide, vîte prompt [...]. T III 756.
3. »szybko przemijający«
  • – [...] żaden lotnym godzinom wodzów nie ukróci, a która już minęła, nazad się nie wróci. HugLacPrag 65.
  • – Natura lotnym czasem wszytkiego pościga. Wszytko czas i natura jednym wózkiem wiezie: Wszytko, co z ziemie wstało, znowu w ziemię wlezie. PotFrasz4Kuk I 379.
  • – Jeżeli sławy w szczęściu, jakoż znaleźć w rzeczy tak odmiennej rzecz tak lotną? O tamtej mówią: volubilis errat, o tej zaś: momentis constat. A jeśli pierwej w sławie szczęścia poszukać przydzie, a jakoż postrzec w rzeczy lotnej rzecz tak często mieniącą się? LubSArtDąb 506.
Podhasła

LOTNY
rzecz

w funkcji rzeczownika
Wersja do druku Jak cytować
Harvard Biuletyn PTJ bibtex CSL-JSON

Formy gramatyczne
Najwcześniejsze poświadczenie:
1702
Znaczenia
»ten, kto jest szybki«
  • – I to pod słońcem nie mniej uważyłem, Że ani lotni biegu są panami, Ni mężni wojny, choć władną siłami [...]. LubSEklPol 49.

LOTNY II

przym. od
  *LOT II,   LOTUS
ZALĄŻEK ARTYKUŁU HASŁOWEGO
Wersja do druku Jak cytować
Harvard Biuletyn PTJ bibtex CSL-JSON
Notowanie w słownikach
Słowniki nie notują
Najwcześniejsze poświadczenie: 1613
Formy gramatyczne
lp D. n   lotnego
Znaczenia
hasło w opracowaniu - nie podano jeszcze definicji
  • – [Odnóżki koniczy] w wierzchach swych po 3. tylo listeczki przyokrągleysze niosą/ podobne liścim [!] drzewa Lotowego ábo lotnego/ tákże wełniste. SyrZiel 1439.