Pobieranie

Informacja o "ciasteczkach" i przetwarzaniu danych osobowych

Ta strona przetwarza Twoje dane osobowe takie jak adres IP i używa ciasteczek do przechowywania danych na Twoim urządzeniu.

Z jednej strony ciasteczka używane są w celu zapewnienia poprawnego funkcjonowania serwisu (np. zapamiętywania filtrów wyszukiwania zaawansowanego czy ustawień wybranych w tym okienku). Jeśli nie wyrażasz na nie zgody, opuść tę stronę, gdyż bez nich nie jest ona w stanie poprawnie działać.

Drugim celem jest gromadzenia statystyk odwiedzin oraz analiza zachowania użytkowników w serwisie. Masz wybór, czy zezwolić na wykorzystywanie Twoich danych osobowych w tym celu, czy nie. W celu dokonania wyboru kliknij w odpowiedni przycisk poniżej.

Szczegółowe informacje znajdziesz w Polityce Prywatności.

Wyrażam zgodę na "ciasteczka":
Tylko niezbędne do działania serwisu
Wszystkie (także służące gromadzeniu statystyk odwiedzin)

PL EN
ELEKTRONICZNY SŁOWNIK JĘZYKA POLSKIEGO XVII I XVIII WIEKU
znajdź hasła
wyszukiwanie zaawansowane
A
B
C
Ć
D
E
F
G
H
I
J
K
L
Ł
M
N
O
Ó
P
R
S
Ś
T
U
V
W
X
Y
Z
Ź
Ż

*POLNY

przym.
ZALĄŻEK ARTYKUŁU HASŁOWEGO
Wersja do druku Jak cytować
Harvard Biuletyn PTJ bibtex CSL-JSON
Notowanie w słownikach

Notowany w słownikach:
L, SJP

Nienotowany w słownikach:
SStp (?), SXVI (?), Kn (?), T (?), SWil (?), SW (?)


Najwcześniejsze poświadczenie: 1613
Formy gramatyczne
lm D.   polnych
Znaczenia
1. »dotyczący pola«
Ustabilizowane połączenia wyrazowe

  • goździk polny:
    • – Pęcek z iabłek Cytrynowych, zlekka przetłuczonych, kwiatow Miodunkowych, ábo wołowego Języka, kwiecia Gwoździkow polnych, káźdego po łocie. To wszystko co nadrobniey posiekać, w worek płotná wietchego wsypać, y do báryły, ktoraby czternaście, ábo piętnaście gárcy winá w się wzięłá, we śrzodku zawiesić. SyrZiel 354.
  • bestyja polna:
    • – BG Tt .
  • bazylija polna (sz. zm.):
    • – Bázylia polna/ Rozdział 45. Acinus. Aconos. Ocimastrum. Epimetron. SyrZiel 519.
    • – Drudzy ine ziele polne pachniące/ y kosmáte/ á kształt nieiákokolwiek do Bázyleyki [podobne] máiące bydź chcą/ ále y to źle/ ábowiem y to kwiatki miewa: A Bázylia polna (iesli ma bydź wiara Pliniusowi miana) kwiátu nie niesie. SyrZiel 520.
    • – BArzo się mylą/ ktorzy Firletki/ álbo polną Bazylią mienią być Trędownikiem. SyrZiel 1411.
    • – Ocymastri. Ocymardus. Rauch Basilien/ Widerstosz. Baziley[!] polney [korzeń]. GuldOn 29.
  • bot. bazylijka polna:
    • – Tá [zębrzyca] Korzeń ma wielki y soku pełny: Odnożek rzadkich/ ále mocnych y cienkich/ á w środku maiąc sparę [...] iako w Kozłku/ álbo w korzeniu Mydelnice: ktorą też Bázyliyką polną nazywamy. SyrZiel 146.
2. »dotyczący działań wojennych«
Ustabilizowane połączenia wyrazowe

  • polny beluard:
    • – Ich [Turków] tedy własne i swoje działa, z polnego beluardu, do nich hetman rychtować kazał. JemPam 417.
  • armata polna:
    • – Czwartego dnia ruszył się marszałek związkowy z Malborga wziąwszy 10 armat polnych z sobą i okupem wielkim skarawszy Malborczanów. OtwFDziejeCzech 79.
  • armatka polna:
    • – Dragonia moskiewska [...] razem z piechotą ruszyła się do Kowna. Idąc gościńcem trafiła na uszykowane szwadrony nasze i [...] z armatek polnych [...] dawać poczęła. MatDiar 99.
  • polne działko:
    • »działko małego kalibru«
    • – Kazał [sc. Dołgoruki] Pułki wyprowadzić w pole zowych Hulay gorodow tam zostawiwszy część piechoty z Armatą amiędzy kommunikiem na mięszawszy piechoty y Polnych Działek. PasPam 106.
  • hetman polny litewski:
    • – Interim Consilia Seymowe tamuią się na Prywatnych urazach Pana Słuszki Hetmana Polnego Litewskiego z Panęm Dąbrowskiem Posłęm Woiewody Wilęnskiego. PasPam 283v.
  • hetman polny Wielkiego Księstwa Litewskiego:
    • – Deklaracyia [...] dana przez [...] Woiewodę Smolęnskiego Hetmana Polnego w X Litewskiego. PasPam 207v-208.
  • hetman polny:
    • »zastępca wodza naczelnego«
    • – Woysko [...] z Lubomirskiem Hetmanęm polnym powracało. PasPam 78.
  • hetman polny koronny:
    • – Deklaracyia [...] dana przez [...] Marszałka koronnego y Hetmana Polnego koronnego. PasPam 208.
Związki nieprzyporządkowane do znaczeń
Ustabilizowane połączenia wyrazowe

  • anyż polny (sz. zm.):
    • – Hanyż polny/ Rozdział 12. Carum, Carui, & Caros Feldtkimmel. Wisenkimmich. SyrZiel 413.
    • – Anyż polny/ vide Káruy. Kn 8.
    • – Nasienie Sniedkowe bywa do chleba pieczenia przydane/ iako Czarnucha/ albo polny Anyż. Kn 1233.
  • bot. bazylika polna:
    • – Bázyliká polna/ Acinus [...] et Epipetron [...]. Ocimum syluestre, [...] Firlétká płonna/ krowia. Kn 18.
    • – bazylika polna, (ocimum silvestre) Feld-Basilien. basilic sauvage. T III 29.
    • – Bázyliká polna/ Acinos, herba. Ocymosimilis, lat. Ocymastrum. Wild Basilien. DasHünDict Ooiijv.
  • firletka polna (sz. zm.):
    • – Firletki polne iáko Orybasius pisze [...] stolcámi wilgotności z ciáłá wywodzą. SyrZiel 577.
    • – Przodkowie nászy stárzy/ poki báwełnynie mieli/ suchego do knotow firletki liścia vżywáli/ y ztąd Lychnidem/ to iest knotem/ ábo knotownicą/ názwáli Czárnuchę żytną/ ábo Kąkolnice/ niektorzy z poślednieyszych Ziołopisow/ chcą też mieć zá iednę z polnych firletek/ ále mym zdániem nie przystoynie/ gdyż firletki wszystkie prawdziwe/ purguią/ iáko Dyoskorydes y Orybasius świádczą. Tá Kąkolnicá naminiey. SyrZiel 577.
    • – Mydelnicá/ ktora v nas roście iest od cudzoziemskiey rożna. [...] Mydelnicą to niektorzy swoyską zowią/ ia Fierletką polną. SyrZiel 621.
  • polna bitwa:
    • – [Aby Hetman] Woisko Moskiewskie pod Mozaiskiem w poteznem ostrogu lezące iakiemkolwiek sposobe[m] do polnei bitwi mogł przywiesc. OssJŻyw 37.
  • buława polna (sz. zm.):
    • »urząd i symbol władzy hetmana polnego (koronnego lub litewskiego), in. mała buława«
    • – Był dał [król Czarnieckiemu] Buławę Polną y przez niego spodziewał się wszystkiego dokazać. PasPam 197v-198.
    • – Buławę wielką dano Panu Iabłonowskiemu. Polną Panu Sieniawskiemu. PasPam 258.
    • – mała albo polna Buława. T III 88.
  • polny rumien:
    • – Co Niemcom, to dziś może rzec Polakom cudniej, Że miesiącem nie chodzą w jednej sukni dwu dni. Widzisz strój, w jakim go Bóg stworzyć raczył w raju, Na wilku, na jeleniu, na psie, na buhaju, Ani się dąb odmienia, ani polny rumien; Lecz jeśli ludzie kształty wymyślają trumien, A cóż sukien nie mają? Choć piękna, choć szumna, Możesz w niej rzec staremu: żywa chodzi trumna. PotFrasz2Kuk II 228.
  • rumianek polny:
    • – Kwiat rumianku polnego, y krwawniku z sk[o]rką pomaranczową iak herbata zażywany w momencie prawie ratunek przynosi. BeimJelMed 90.
    • – Ubodzy ludzie zamiast przerzeczonych skorek kwiat rumianku Polnego albo krwawniku (vulgo millefolium) czy w proszku, czy w essencyi niech zażywaią; a doznaią skutku; ia nie tysiąc ludzi temi ziołkami na febrę wyleczyłem. BeimJelMed 163-164.
  • polna rozprawa:
    • – Ale iż i mnie co godzina rozprawy z nieprzyjacielem polnéj czekającemu, niewiele czasu na relacye zbywa, któréj oprócz tego głośne nowiny przynoszą, i WMci memu miłościwemu panu długą legendą czasu zabrać i głowy zabawiać nie chcę, przyjdzie mi na ten czas od tego supersedować. RadziwKSprawy 96.
    • – Prace rycerstwa swego i odwagi pod te czasy z ciężkiemi szwankami ipso caelo adversante podjęte, że poczęte non in feliciter cesserunt, (bo i Bracławczyzna niemal wszytka oswobodzona, i nieprzyjaciel w kilku miejscach częścią szturmami, częścią polną rozprawą szczęśliwie gromiony, i na ostatek ad summas prawie angustias był przywiedziony, gdyby dalej osłabiałe suffecissent vires), zalecać wm. raczy J. K. M., abyście słuszne na nie chcieli mieć respekty. AktaKrak II/2 535.
Więcej cytatów w Korpusie Barokowym 
Autorzy:
Data ostatniej modyfikacji: 26.03.2019