ESJP XVII i XVIII wieku

Informacja o "ciasteczkach" i przetwarzaniu danych osobowych

Ta strona przetwarza Twoje dane osobowe takie jak adres IP i używa ciasteczek do przechowywania danych na Twoim urządzeniu.

Z jednej strony ciasteczka używane są w celu zapewnienia poprawnego funkcjonowania serwisu (np. zapamiętywania filtrów wyszukiwania zaawansowanego czy ustawień wybranych w tym okienku). Jeśli nie wyrażasz na nie zgody, opuść tę stronę, gdyż bez nich nie jest ona w stanie poprawnie działać.

Drugim celem jest gromadzenia statystyk odwiedzin oraz analiza zachowania użytkowników w serwisie. Masz wybór, czy zezwolić na wykorzystywanie Twoich danych osobowych w tym celu, czy nie. W celu dokonania wyboru kliknij w odpowiedni przycisk poniżej.

Szczegółowe informacje znajdziesz w Polityce Prywatności.

Wyrażam zgodę na "ciasteczka":
Tylko niezbędne do działania serwisu
Wszystkie (także służące gromadzeniu statystyk odwiedzin)

Notowanie w słownikach

Notowany w słownikach:
SStp (achtel, hachtel, wachtel), SXVI (achtel), Kn (achtel), T (achtel), L (achtel, jachtel), SWil (achtel), SW (achtel), SJP (achtel)

Formy gramatyczne

liczba pojedyncza

M.		achtel
D.		achtela
B.	uż. nżyw.	achtel
N.		jachtelem
Ms.		achtelu

liczba mnoga

D.		jachteli \|\| achteli
		achtelów
		achtli
B.	uż. nosob.	achtele \|\| jachtele
N.		achtelami
Ms.		achtelach

liczba podwójna

achtela

Etymologia

niem. Achtel

Znaczenia

1. »jednostka miary objętości lub masy równa ósmej części większej jednostki«

a) »jednostka miary objętości równa ósmej część beczki«

– Piwo nákwáśniáłe nápráwić tym sposobem może/ Pszenice wziąć do iednego áchtela funt/ y przetłuc ią zhrubá/ á w worku ią záwiesić we srzodku piwá. SyrZiel 934.
– Béczká/ áchtél/ kłodá/ Béczká piwna/ in Constit: Regni anni 1565. gárncy 72. anni 1598. gárncy 62. Kn 19.
– [...] dwa achtela piwa Wroczlawskie[g]o wipil [...]. AktaBab 10.
– [...] beczką piią Czop wytknąwszy a piwo tak długo z niey tocząc Ze cały Achtel kilka sąmsiadow wypiie I wysuszy [...]. OpalKSat 86v.
– Inwentarz. Krow dojnych 14, od każdej achtel masła, każdy po fl. 7 i fl. 6 za twarog, facit od krow 14 fl. 182. OpisKról 107.
– Jazowe. Rybak jeden wydaje [...] węgorzy achtelow 6, każdy achtel po fl. 3 gr. 15. OpisKról 113.
– Pan administrator [...] Ten na urzędników, których co niedziele podejmować powinien: żyto kor. 3½, piwa beczek 10½, soli achteli 7, śledzi achteli 14. InwPuck 71.
– Ztego wtedy wziąwszy Possessią ten Dom po Achtelu Piwa wprzod poczęto wnim Panskiego szynkowac [...]. KomonDziej 202v.
– [...] w tej prochowni [...] kul żelaznych i siekanych blisko achtel, obrazów starych 5. InwChełm 6.
– Achtel, g. achtela. 1) Achtel, Faßchen. [...] 1) la huitiéme partie d'un tonneau. T III 2.
– Kmieć ieden/ iáko to dla Czeládźi ná żniwá/ wźiął od kárczmarzá 6 Achteli piwá po 5 zł/ potym tákze Tászbieru 6 Achteli/ Achtel po 40 gr Do tego 40 grzywien Krák: pieniędzy. GorAryt 104.

b) »jednostka miary masy równa ósmej części cetnara (kwintala)«

– Achtel, g. achtela. [...] 2) Achtel-Zentner. [...] 2) la huitiéme partie d'un quintal. T III 2.

2. »naczynie do przechowywania płynów i innych produktów; mała beczka«

– Piwo gdzieby Jáchtelem ábo beczką trąciło/ wziąć Wrotyczu/ korzenia Benedyktowego/ Dzięgielu/ Iáłowcowych iágod po gárści/ zioła pokráiáć. SyrZiel 812.
– Achtel/ vide Béczká. Kn 4.
– Béczká/ áchtél/ kłodá/ Béczká piwna/ [...] Tina [...] Dolium [...] Orca. Kn 19.
– Naprzód na górze łóżek małych i wielkich 6 [...] cebrów 2, achtelów maślnych 5, jeden masła pełen. InwSkępChom 117.
– W browarze kocioł dobry, kadzi dwie [...] achtli 15, półachtelków 4. InwUszwVet 229.
– REMANENTY. [...] Browárne Retenta, w Słodách Cwierni y Korcy nro. Piwá w Achtelách w Piwnicy - - nro. HaurEk [152].
– W ktorym to mielcuchu kocieł dobry, kadzi 2, przykadek jeden, faska do chmielu, jachteli 9. InwKal I I, 98.
– A o Ręku co mowić? To: że pożyczáne V Práczek/ v Kuchárek: bo pozáwiáne. Iákby gárce/ ábo więc/ iáchtele myć miały; Ták wielką/ ręku swoich/ nágość pokazáły. ŁączZwier D4v.
– Takze Piwa Zylinskiego Achtelami y Gorzałek zkąt inąd do Miasteczka Naszego Zywcza przywozic, y taiemnie przenosic, y na Szynki podawac nie smieli, pod przepadtkiem tych Trunkow y Karaniem Naszym srogim Ząmkowym. KomonDziej 230.
– Zamiataiąc wspak dom, a te śmieci miedzy achtele wsypać, będzie gości iak pszczoł z ulow. AktaMusz 41.
– Stajnie obejść mają, jeżeli konie wygodę mają i gnoje wydane i jeżeli woda nie zatęchła w achtelach lub z kałem pomieszana. InsGór 1737 98.

Użycia metajęzykowe

- Przysiek sąsiek wiek áchtel bąbel biel [nie tracą "e" w dopełniaczu]. WojnaInst 32

Więcej cytatów w Korpusie Barokowym

Informacja o "ciasteczkach" i przetwarzaniu danych osobowych

ACHTEL