Pobieranie

Informacja o "ciasteczkach" i przetwarzaniu danych osobowych

Ta strona przetwarza Twoje dane osobowe takie jak adres IP i używa ciasteczek do przechowywania danych na Twoim urządzeniu.

Z jednej strony ciasteczka używane są w celu zapewnienia poprawnego funkcjonowania serwisu (np. zapamiętywania filtrów wyszukiwania zaawansowanego czy ustawień wybranych w tym okienku). Jeśli nie wyrażasz na nie zgody, opuść tę stronę, gdyż bez nich nie jest ona w stanie poprawnie działać.

Drugim celem jest gromadzenia statystyk odwiedzin oraz analiza zachowania użytkowników w serwisie. Masz wybór, czy zezwolić na wykorzystywanie Twoich danych osobowych w tym celu, czy nie. W celu dokonania wyboru kliknij w odpowiedni przycisk poniżej.

Szczegółowe informacje znajdziesz w Polityce Prywatności.

Wyrażam zgodę na "ciasteczka":
Tylko niezbędne do działania serwisu
Wszystkie (także służące gromadzeniu statystyk odwiedzin)

PL EN
ELEKTRONICZNY SŁOWNIK JĘZYKA POLSKIEGO XVII I XVIII WIEKU
znajdź hasła
wyszukiwanie zaawansowane
A
B
C
Ć
D
E
F
G
H
I
J
K
L
Ł
M
N
O
Ó
P
R
S
Ś
T
U
V
W
X
Y
Z
Ź
Ż

*BURCZEĆ

czas. ndk
W TRAKCIE OPRACOWANIA
Wersja do druku Jak cytować
Harvard Biuletyn PTJ bibtex CSL-JSON
Notowanie w słownikach

Notowany w słownikach:
Kn, T, L (XVII-XVIII), SWil, SW, SJP

Nienotowany w słownikach:
SStp, SXVI


Najwcześniejsze poświadczenie: 1621-1643
Formy gramatyczne
czas teraźniejszy
lp 1. os.   burczę
3. os.   burczy
lm 3. os.   burczą
czas przeszły
lp m 3. os.   burczył
czas przyszły złożony
lp m 3. os.   będzie burczał
tryb rozkazujący
lp 2. os.   burcz
imiesłów współczesny
  burcząc
Znaczenia
1. »o cieczach: ciec, lać się strumieniem, płynąć z pluskiem, bulgotać, chlupotać«
  • Burczy wodá/ Claricitat [...] vide et Pluszczy. Kn 53.
  • Pluszczy kréw z-czégo/ ábo wodá. [...] Cum sonitu aliquid supernè fluit. (Burczy verò [...] Cum strepitu per aspera plani fluit, vel cum impetu.) [...] Sudor fluit vndiq́ue riuis. Strumięniem ciéczé/ idem quod pluszczy. Kn 716.
  • Woda burczy, szumi. Wrona, kruk kracze, kraka. DudzZbiór 21.
2. »mruczeć z niezadowolenia, gderać, szemrać, zrzędzić«
Składnia: komu; na kogo

  • Jako się nie gorszyć, kiedy ks. kaznodzieja wysoko i nie do zrozumienia moralizuje, prawdy nie powi, [...], z włoska po wołosku wielkie nic-do-rzeczy prawi albo niesławą i obelgą czyją, jakby z mostu plwał, nie przez zelozyją, ale przez nienawiść i zawziętość tyrańsko, oczywiście i grubijańsko burczy i bryka. MałpaCzłow 231-232.
  • O to najbardziej dziatwę moją już dorosłą proszę i przykazuję, by na kampanii będąc, komendę mającemu jeneralną nad wojskiem, w którym będą, akomodowali się, nic more polonico, to jest nie burcząc, gdyż ten in tractu kompanii nad swą komendą jest dominus vitae et necis. RadziwHDiar 193.
  • Lecz Branicki, jedno, ze był stary, do niewczasów rewolucyjnych niezdatny, druga, że nim rządzili jego nadworni konsyliarze: Starzyński, sekretarz, i Węgierski, koniuszy, a tych znowu nakręcał Mokranowski, starosta ciechanowski, faworyt sekretny żony hetmańskiej, siostry rodzonej Poniatowskiego, konkurenta do tronu — dla tych przyczyn hetman starzec wahał się w doradzanych od kogo innego przedsięwzięciach, burcząc tylko w pokoju na Poniatowskiego i grożąc mu, iż nigdy na jego elekcją nie pozwoli. KitPam 123.
  • I ten się zołnierskiego umysłu bydz sądzi, który każdego zaczepi, każdego zarwie, wszędzie burczy, wszystko mu wolno i mówić, i czynić, i broić – Malarze, snicèrze, budownicy marno trawni, lekkomyslni, niewstydliwi, dziwacy, niedogodni. WłodekNauki 109.
  • [...] Płoczanie prędzey uderzą, niż połaią: Przasnyszczanie burczą, ale niebiią: Pyzdrzanie przychylni, ale pożytku swego szukaiący [...]. WłodekNauki 119.
  • PUSTAK. Zewsząd człeku licho. Mowię, czy milczę? nigdy nie dogodzę... ARYST.Cicho. Jeszcze mi będzie burczał. ZabłFFirc 36.
  • A! coż ten daley będzie robić świszczypała? Tylkoby bałamucił. — Zgromiony tak ostro, Ledwie co przestał z żoną, wnet zaczyna z siostrą. Niechże z nią, arwan katu, ni bronię, ni radzę. Ale od żony wara, bo przez kiy przesadzę. FIRCYK.Hola, stoy, nie burcz, nie wrzeszcz. Powinszuy mi raczyi, Zem z ludzi nayszczęśliwszy. ZabłFFirc 95.
3. »wydawać charakterystyczny dźwięk podobny do warczenia«
  • Czemu burczy gdy kámień gorący w wodę wrzuca? Kámień táki wodę obraca w powietrze, dla tego zda się iákby wodá wrzáłá, iż wodę wzrusza powietrze ze dná wychodzące, te gdy z impetem przez wodę się wybiia burczenie czyni. TylkRoz 61.
  • Iá sam niewiem co gadam, rozumie mię drugi. Z Cudźych Kraiow wychodzę, dobrym do posługi, To leżę, to też wiszę, burczą mi wnętrzności: Wszystkie czasy ogłasam, nie zmogę Wieczności. ChmielAteny1755 I 1206.
  • Burczę, [bur]czy, [bur]czył. kolckern/ bullern/ brausen. bruire, frémir, mugir, faire un bruit confus. § burczy woda, gdy w nią kamień gorący wrućisz. T III 89.
Więcej cytatów w Korpusie Barokowym 
Autorzy: WM
Data ostatniej modyfikacji: 16.04.2025