ESJP XVII i XVIII wieku

Notowanie w słownikach

Słowniki notują

Formy gramatyczne

liczba pojedyncza

M.		bisior
D.		bisioru
B.	uż. nżyw.	bisior
N.		bisiorem
Ms.		bisiorze

liczba mnoga

M.	uż. nosob.	bisiory
B.	uż. nosob.	bisiory
N.		bisiory

Etymologia

łac. byssus, z gr.

Znaczenia

1. »cienka, lśniąca tkanina wyrabiana w starożytności i średniowieczu z wydzieliny pewnych gruczołów niektórych małży morskich; także delikatna tkanina lniana, bawełniana lub wełniana, znana i ceniona w dawnej Polsce i w innych krajach«

– Bisior/ Byssinum [...] Byssus. Kn 32.
– Bisior/ płotno cienkie/ Byssus [...] allerfeinester Leinwand. DasHünDict Pp.
– Tęn Ksiąze, ow Krol, ten Cesarz z honoru, Znáć go z purpury, z berła, y z bisioru. OblJasGór 151v.
– Był człowiek bogáty Ktory siebie przybierał codzień w drogie száty w purpurę y w bisiory. DamKuligKról 63.
– Łożá miękkim wyścielono w koło stołow bisiorem. ClaudUstHist 141.
– Ná rámionách sukienka [...] ze złotá, hyacyntu, purpury, szárłatu, bisioru wzorzystą tkána robotą [strój arcykapłana żydowskiego]. ChmielAteny I II, 551.
– Bisior, flamskie płotno. feinste Leinwand. de la plus fine toile. T III 52.

Ustabilizowane połączenia wyrazowe

bisior królewski (sz. zm.):

– Bisior Krolewski z ozdobą zrzuciwszy [Jagiełło] Zelaznymi się blachy męznie uzbroiwszy Dosiądzie [...] Konia. DrobOpow 108.
– Ten zwyczay u siebie Miał Leszczek ze w wszelakiey Sprawie y potrzebie Na krolewskie bisiory kodrowe łachmany wkładał na maiestacie gdy siedział ubrany. DrobOpow 131.

bisior kręcony (sz. zm.):

– Zasłona kościelna ktora wisiáłá przed Arką testámentu z purpury y szkárłatu dwá rázy moczonego/ z bisioru kręconego/ y hiácinthu byłá robiona. BirkNiedz 450-451.

Przenośnie

Ludzie złośliwi nie chcieli przyiść ná gody/ nie chcieli się przybráć w bisior świątobliwości.StarKaz II, 482
W grodzie kwiaty sąsy miały, chcąc wiedziec Ktore się głową nazywały. Swe do Thronu przekłada bisiory Roza purpurę tudziesz pierwsze wiosny cory.MikSil 2v nlb

2. »lśniący, dęty koralik«

– Stroiła się w drogi Vbior złoty, W perły, W Bisiory, y Swietne Kleynoty [Lidora]. OblJasGór 114v.
– Rzadka rzecz zawsze jest w wielkim walorze Rzadki Dyament y perła w bisiorze. MikSil 317.
– Gdy słońce záiáśnieie widzi (oko ludzkie) co złoto, co błoto [...] co ziarno, co plewa; co kanak, bisior [et]c. BystrzInfElem Cosm I 3.

Więcej cytatów w Korpusie Barokowym

BISIOR