Pobieranie

Informacja o "ciasteczkach" i przetwarzaniu danych osobowych

Ta strona przetwarza Twoje dane osobowe takie jak adres IP i używa ciasteczek do przechowywania danych na Twoim urządzeniu.

Z jednej strony ciasteczka używane są w celu zapewnienia poprawnego funkcjonowania serwisu (np. zapamiętywania filtrów wyszukiwania zaawansowanego czy ustawień wybranych w tym okienku). Jeśli nie wyrażasz na nie zgody, opuść tę stronę, gdyż bez nich nie jest ona w stanie poprawnie działać.

Drugim celem jest gromadzenia statystyk odwiedzin oraz analiza zachowania użytkowników w serwisie. Masz wybór, czy zezwolić na wykorzystywanie Twoich danych osobowych w tym celu, czy nie. W celu dokonania wyboru kliknij w odpowiedni przycisk poniżej.

Szczegółowe informacje znajdziesz w Polityce Prywatności.

Wyrażam zgodę na "ciasteczka":
Tylko niezbędne do działania serwisu
Wszystkie (także służące gromadzeniu statystyk odwiedzin)

PL EN
ELEKTRONICZNY SŁOWNIK JĘZYKA POLSKIEGO XVII I XVIII WIEKU
znajdź hasła
wyszukiwanie zaawansowane
A
B
C
Ć
D
E
F
G
H
I
J
K
L
Ł
M
N
O
Ó
P
R
S
Ś
T
U
V
W
X
Y
Z
Ź
Ż

ASPEKT

rzecz.
m
W TRAKCIE OPRACOWANIA
Wersja do druku Jak cytować
Harvard Biuletyn PTJ bibtex CSL-JSON
Notowanie w słownikach

Notowany w słownikach:
SXVI, Kn, T, L (XVI-XVIII), SWil, SW, SJP

Nienotowany w słownikach:
SStp

Formy gramatyczne
liczba pojedyncza
M.   aspekt
D.   aspektu
B. uż. nżyw.   aspekt
N.   aspektem
liczba mnoga
M. uż. nosob.   aspekty ||   aspekta
D.   aspektów
B. uż. nosob.   aspekty
N.   aspektami
Ms.   aspektach
Etymologia
łac. aspectus
Znaczenia
1. »konstelacja, układ gwiazd, planet na sferze niebieskiej, według astrologów przypisany danemu człowiekowi w chwili narodzenia i mogący wpływać na jego losy oraz na bieg wydarzeń na świecie; także horoskop, prognostyk sporządzony na podstawie danej konstelacji«
  • Konstélácya/ Gwiazd ná niébié rozłożenie czásu národzenia czyiego/ Aspékt pod ktorem się kto rodzi. Genesis [...]. Kn 299.
  • Ma tesz ieszcze umieć Ingenier Astronomią [...] aby wiedział pod ktorym Horizontem niebieskim ktorą fortece albo oboz stanowi, pod ktorym aspectem Nieba y iego skutkom przyległe. NarArch 80.
  • Dorwawszy w minucyach drew rąbania czasu, Posłał chłopow gospodarz do cudzego lasu. Tam, skoro im siekiery zabrano i wozy, Prosto na astrologow swoję winę włoży, Że poki bez aspektow brał drwa z tegoż boru, Nie miał kłopotu, nie miał z sąsiadami sporu. PotFraszBrück I 162.
  • Jakie Bogowie wasze ukaranie Czas to niedługi odkryc niezawstyda W ktorey się wszytkie z aspectow tak wielu Zgodzą proroctwa o Nieprzyiacielu. LucChrośPhar 29.
  • Kto wierzy, że dziwność rzeczy pochodzi od gwiazd, y aspektow, od ktorych biorą rzeczy własności przedziwne, y skryte, wiedzieć może, że każda rzecz ma własną figurę niebieską siebie kieruiącą. AlbSekr 304.
  • Przez aspekt luminarzow rozumieią Astronomowie tę albo owę dystynkcyą iednego od drugiego, respektem Zodyaku. BystrzInfAstron M1.
  • Pięcioraki aspekt Planet między sobą [...] naywięcey sprawuią alteracye, odmiany powietrza: osobliwie iednak aspekt złączenia, Oppozycyi y kwadratury. BystrzInfAstron O2v.
Ustabilizowane połączenia wyrazowe

  • zły aspekt (sz. zm.):
    • To też pilnie obaczaiąc [zbierać nasienie]/ żeby Venus na mieyscu sposobnym/ a od Aspektow złych wolna była. SyrZiel 155.
    • Zaczym czyli dobry, czyli zły Aspekt, czyli kwadra, Now, albo Pełnia [...] gdy gwałtowna choroba przymusza, bespiecznie puścić się ma [krew]. CompMed 34.
  • dobry aspekt (sz. zm.):
    • Te [wody rzeczne] bywaią do vżywania dobre/ ktore [...] Aspekt niebieski przy wypływaniu swem/ iako to Astrologowie nazywaią/ dobry y szczęśliwy maią. SykstCiepl 39.
    • W Niebie gdy pod dobrym aspektem conjunctiones bywaią, spodziewać się z tąd dobrych effektow na ziemi. DanOstSwada II, 1.
  • aspekt przeciwny (sz. zm.):
    • Odwłoczenie bowiem puszczenia [krwi] dla przeciwnych aspektow, wielom ruinę w zdrowiu przynosi. CompMed 34.
    • Aspekta [...] Przeciwny. DuńKal B.
  • astr. potrójny aspekt (sz. zm.):
    • »odległość kątowa między dwiema planetami wynosząca 120 stopni«
    • MErkuryusz wszystkich Mądrych, uczonych y rozumem rźądzących się Ludźi signifikator, zostaiący wtegoroczney Rewolucyi w Domu trzećim W záku[!] przeiętym zodyacznych Ryb wstop. 3. min. 45. wraz z smoczym ogonem ziedney strony od Saturna y Xiężyca, z drugey zaś od Iowisza y częśći fortuny potroyny aspekt maiący, omnibus significatis suis subiectis miałby dobrą otuchę cum prosperitate znáczyć, gdybymu tylko casus et detrimentum niebyły náprzeskodźie [...]. KostProgn 3 nlb.-4 nlb.
    • Czwarty aspekt iest Potroyny: gdy ieden Planeta od drugiego trzecią częścią, to iest 120. gradusami, Zodyaku iest odległy. BystrzInfAstron M.
  • astr. poczwórny aspekt:
    • »odległość kątowa między dwiema planetami wynosząca 90 stopni«
    • MArs lubo praedominium ma w kwartale źimowym z Słońcem y iest authorem wszystkich ogniow y pożarow, máiący poczworny aspekt Merkuryuszá, iednák zostáiąc in trigono Aqueo frigido et humido Wielkiemi y czestemi ogniámi niegroźi. KostProgn 11 nlb.
  • astr. czwartaczny aspekt:
    • »odległość kątowa między dwiema planetami wynosząca 90 stopni«
    • ZBierane bydź ma [ziele rosiczki] czásu suchogorącego/ iásnego/ gdy słońce w swym własnym znaku by było/ to iest/ we Lwie/ tego czasu/ gdy by miesiąc czwartacznym Aspektem/ albo promieniem lewym nań poglądał. SyrZiel 330.
    • Naprzod/ to źiele Rośieniec/ zbieráć każą tego czásu/ ktorego słońce we Lwá niebieskiego wnidźie/ á mieśiąc czwártácznym Aspektem niefortunnym będźie nań poglądał. SyrZiel 333.
  • astr. poszóstny aspekt:
    • »odległość kątowa między dwiema planetami wynosząca 60 stopni«
    • To złączenie Sáturná z Marsem przypádnie w Domu Osmym Smie[.]ći wstop. 10. m. 55. w znáku zodyacznego Niedzwiadká, z Domu Siodmego Jowisz zostáiący w znáku Pánny wstop. 5. m. 35. ná złączonych Planetow poszesnym zá pátruię się aspektem Z Domu Iedenastego Merkuryusz zostaiący w Znáku koźiorozcá wstop. 6. m. 11. tákże zapatruie się ná to złączenie poszosnym Aspektem; Słońce Wenus y Xiężyc w znaku Strzelca będący przystępuią zsobą do Złączenia. KostProgn 9 nlb.
  • astr. aspekt szesny (sz. zm.):
    • »odległość kątowa między dwiema planetami wynosząca 60 stopni«
    • Z tákowego położenia ná Zodyáku niebieskim Znakow y Plánet, lubo káżdy snádno poznać może Aspekty, Constellácye onychże; iednák y te wyraźnie piszę [symbol] ná [symbol] kwádratowym, á ná [symbol] troynym pogląda promieniem: [symbol] y [symbol] kwádrátowym ráżi áspektem: tenże [symbol] z [symbol] przez szosny, á z [symbol] przez troyny i ná ostátek z [symbol] przez kwádrátowy znoszą się Aspekt. WolsWKal D.
    • Drugi aspekt iest szesny: gdy ieden Planeta od drugiego szostą częścią całego zodyaku, to iest 60. gradusami swego cyrkułu iest odległy. BystrzInfAstron M1.
Związki frazeologiczne

  • kwadratowy aspekt:
    • »odległość kątowa między dwiema planetami wynosząca 90 stopni«
    • LUbo w Figurze Rewolucyi roczney znáki Miástá Krákowá y Máłey Polski [symbol] y [symbol] kwádrátowym ná się poglądáią áspektem: zkąd niesnasek, y niezgody między Obywátelámi wspomnionych Miástá, y Kráiny szerzyć się będą; iednák że [symbol] Konsyliátorká Páná Rocznego, z Domu Małżeństwá z [symbol] przez szosny: [symbol] záś Pan roczny z [symbol] przez troyny łáskáwié znoszą się promień. WolsWKal D3.
    • Z tákowego położenia ná Zodyáku niebieskim Znakow y Plánet, lubo káżdy snádno poznać może Aspekty, Constellácye onychże; iednák y te wyraźnie piszę [symbol] ná [symbol] kwádratowym, á ná [symbol] troynym pogląda promieniem: [symbol] y [symbol] kwádrátowym ráżi áspektem: tenże [symbol] z [symbol] przez szosny, á z [symbol] przez troyny i ná ostátek z [symbol] przez kwádrátowy znoszą się Aspekt. WolsWKal D.
  • aspektu patrzyć (na kogoś, na coś):
    • »szukać czyjegoś przeznaczenia«
    • Aspéktu pátrzyć ná kogo/ ná co. Obseruare occupationem alicuius, Obseruare tempora. Kn 9.
    • Czásu pátrzyć ná kogo/ vide Aspéktu pátrzyć. Kn 97.
Przysłowia, sentencje, skrzydlate słowa

  • Mądremu zawsze na wszystko dobry aspekt. KnAd 462.
Przenośnie
  • Na Gwiazdę w Herbie, Wiśniowieckich Xiążąt. Nowy Aspekt Polacy, na Niebieskie Domy, Y nowa wszedszy Gwiazda, mięsza Astronomy.PotPocz 37
  • Na Palemonskim iasnieiąc Firmamęncie Przeborowskich Piramidy fortunne aspekty tey oyczyznie dotąd sprawuią.MikSil 221v
2. »widok, wygląd, obraz«
  • Miedzy Starodawnemi Malarstwa Constami znaiduie się ten ieden Malarski [...] aspekt Na ktory[m] 2 Młodzieniaskowie Woz ieden w iarzmie ciągneli. HerbOr 391.
  • Ta co z weyrzęnia kazdemu iest miła [Matka Boska] Tym Niezboznikom taką sie stawiła Isz na iey aspekt Ktorym zyią Nieba Padali [Szwedzi]. OblJasGór 55.
  • Dzikich cię zwierząt ogniste figury [...] Niech swym aspektem bynamniey nie trwożą [Apollo do Faetona]. UstrzHist 94 ClaudUstHist 94.
Przenośnie
  • Niech się zrzenice topią, pocą skronie Do ostatniego lat moich aspektu, Ktore, pokim żyw, twey szczegulney chęci; Y nieustanney poświęcam pamięci [do zmarłej żony].ChrośTreny 66
3. »cel artyleryjski«
  • Z trafunku możesz dobrze strzelić [...] żebyś miał odtąd ten aspekt między końcami palców, bez punktów nalezionych, z słusznością wieńca od zadu i od gęby. AquaPrax 170.
Więcej cytatów w Korpusie Barokowym 
Autorzy: PK
Data ostatniej modyfikacji: 04.02.2025