Pobieranie

Informacja o "ciasteczkach" i przetwarzaniu danych osobowych

Ta strona przetwarza Twoje dane osobowe takie jak adres IP i używa ciasteczek do przechowywania danych na Twoim urządzeniu.

Z jednej strony ciasteczka używane są w celu zapewnienia poprawnego funkcjonowania serwisu (np. zapamiętywania filtrów wyszukiwania zaawansowanego czy ustawień wybranych w tym okienku). Jeśli nie wyrażasz na nie zgody, opuść tę stronę, gdyż bez nich nie jest ona w stanie poprawnie działać.

Drugim celem jest gromadzenia statystyk odwiedzin oraz analiza zachowania użytkowników w serwisie. Masz wybór, czy zezwolić na wykorzystywanie Twoich danych osobowych w tym celu, czy nie. W celu dokonania wyboru kliknij w odpowiedni przycisk poniżej.

Szczegółowe informacje znajdziesz w Polityce Prywatności.

Wyrażam zgodę na "ciasteczka":
Tylko niezbędne do działania serwisu
Wszystkie (także służące gromadzeniu statystyk odwiedzin)

PL EN
ELEKTRONICZNY SŁOWNIK JĘZYKA POLSKIEGO XVII I XVIII WIEKU
znajdź hasła
wyszukiwanie zaawansowane
A
B
C
Ć
D
E
F
G
H
I
J
K
L
Ł
M
N
O
Ó
P
R
S
Ś
T
U
V
W
X
Y
Z
Ź
Ż

WIELKI, WIELIKI

przym.
W TRAKCIE OPRACOWANIA
Wersja do druku Jak cytować
Harvard Biuletyn PTJ bibtex CSL-JSON
Notowanie w słownikach

Notowany w słownikach:
SStp (wielki, wieliki, wielik), Kn (wielki), T (wielki), L (wielki), SWil (wielki), SW (wielki), SJP (wielki)

Nienotowany w słownikach:
SXVI (?)

Formy gramatyczne
lp M. m   wielki
ż   wielka
n   wielkie
D. ż   wielkiej
C. n   wielkiemu
B. m nżyw   wieliki ||   wielki
N. m   wielkim
  wielkiem
ż   wielką
Ms. ż   wielkiej
lm M. mos   wielcy
nmos   wielkie
D.   wielkich
B. nmos   wielkie
Znaczenia
1. »znacznych rozmiarów, bardzo duży; bardzo liczebny; bardzo wartościowy; ogromny«
  • – Mogłyby być 4 bałwaniki tam, gdzie bankują trzy, ale by były bardzo drobne, którymi nie można by się akomodować kupcom, bo na tak wielkim wozie, jako zwykli przyjeżdżać, 2 małe bałwaniki nie mogą dobrze leżeć, a na jeden bałwanik wielki wóz; i czyni kupiec i furman tak wielki koszt na małego bałwanika jako na największego, a nie mogłyby się jemu nagrodzić takie koszty, zaczym już według sznurów ich i miar musimy się akomodować bankowaniem. InsGór 1642 12.
  • – Odrekbyś sia Lutora i biesa samoho, Pobywawszy u cara związan moskowskoho. Da i u nas dutka jeść i żołud wieliki, Dionizej, Dorohfiej umiejut laliki. WitPierKontr 328.
  • – Piecow wdomach niemaią chyba wielcy Panowie bo od nich wielki podatek na krola idzie. PasPam 56.
  • – Lubo tam iest port Spokoyny y Cichy ale przecię nieprzystępny bo do Samych Bulwarkow okręt wielki woięnny nieprzystąpi Chyba te małe okręty kupieckie Szmagi trzeba tedy do Okrętu wozić się. PasPam 68.
  • – Iest tam Staw wielki bardzo [...] gęstą trzciną zarosły tam Litwa Niebozęta Uciekali zpogromu. PasPam 112v.
  • – To iest ryba wielka [...] tak smaku dobrego iako zadna Ryba nie iest smaczna, Sama zas wszystka iest tego Smaku co Iesiotr. PasPam 164.
Ustabilizowane połączenia wyrazowe

  • babka wielka:
    • – Pierwsza Babká wiélka/ ktorą czérwoną zowią. SyrZiel 1129.
  • arteria wielka:
    • – Zyły pospolite serca są dwie żyły pulsowe iako są: Arterya wielka [...] y Arterya do płucow idąca. KirchFac 31-32.
  • bluszcz wielki:
    • – Bluscz drzewny/ ktory y wielkim y białym zowiemy/ iest bárzo krzewisty. SyrZiel 886.
  • bania wielka:
    • – ABy w ciągnieniu Muchy nie przeszkadzáły koniom [...] Dostáć liścia bań wielkich, ktore dobrze stłuc w mozdzerzu, y tym sokiem pomázáć koniá. HaurEk 58.
  • żaba wielka:
    • – Żábá ziemna krostáwa/ wiélka. Bufo [...]. Kn 1355.
Związki frazeologiczne

  • wielka zegarowa godzina:
    • »cała godzina, pełna godzina«
    • – Dał tedy Bog Wszechmogący że Nienagle poczęło [morze] igrać ale zwielką zegarową godzinę tak się pierwey ruszac poczęło. PasPam 66v.
  • w wielkiej frekwencjej:
    • »w obecności wielu ludzi, przy wielu widzach«
    • – Koronacyia potym była w Krakowie dnia 29 września wwielkiey Ludzi roznych Freqvencyiey PasPam 234.
Przysłowia, sentencje, skrzydlate słowa

  • – Bogáctwá wiélkie ná máłé przestáwáć. KnAd 1185.
  • – Wielkie Bogáctwo/ wierna miłość/ cięszka chorobá/ y zránione sumnienie/ nie mogą być zátáione. RysProv XVII, 7.
2. »przekraczający zwykłą miarę pod względem siły, intensywności lub jakości; niespotykany, niezwykły«
  • – Chleb zgrochu pieką Bo tam tego wielka rodzi się obfitość. PasPam 64v.
  • – [Wojewoda] cudował się wielkim cudem ze kilka-nascie Ludzi wytrzymało tak wielkiej kupie. PasPam 159.
  • – Iak wsiedli na Litwę Lubomirszczykowie bo na nich mieli wielki appetyt o to że to wyszli na tę Woynę domową. Tak się ani złożyc nie dali na cięto na bito. PasPam 199v.
  • – One srogie pociechy obrociły się w Wielki Smutek, Bo krol przez cały dzięn y nieiadł y niegadał z nikim wszystek Dwor iak Powarzony. PasPam 255v.
  • – Mnie więcey nie zostaie tylko wielkiemu powinszowac y aplaudować szczęściu. MikSil 70.
Ustabilizowane połączenia wyrazowe

  • gorączka wielka:
    • – Gorączká cięszka/ wiélka. Causodes [...]. Ardens febris [...]. Flagrans febris [...] Acuta febris, vehemens [...]. Intentio febris. Kn 202.
    • – Tákie wroszki są báyki/ iednák ná vkontentowánie P. Plebaná/ ábysię stáruszkowi (iákim się on zmysla) cholerá nazbyt nie wzruszyłá/ á gorączki wielkiey mu nie przyniosła/ pozwolmy mu tą rázą/ to co on práńdykuie [!] z Poznańskim tym málárzem. SzemGrat 51-52.
    • – Tráfia się tesz chorobá gwałtowna ktora názywa się Cholera, to iest ustáwiczne womity z gorączką wielką. PromMed 142.
Związki frazeologiczne

  • ktoś obietnice miał wielkie:
    • »komuś bardzo wiele obiecano«
    • – Piniędzy duzo nabrali y obietnice mieli wielkie. PasPam 233.
3. »bardzo ważny; doniosły, podniosły«
  • – To była chwalebna y wielka wiktoryia. PasPam 108v.
Ustabilizowane połączenia wyrazowe

  • post wielki:
    • »czterdziestodniowy post przed Wielkanocą«
    • – Wpost wielki iedli z Mięsęm nawet y sami Iezuici y konfundowali kto nieiadł. PasPam 64v.
  • wielki Piątek (sz. zm.):
    • »dzień śmierci Jezusa Chrystusa«
    • – Piąték wiélki/ v. Wiélki Piąték Kn 682.
    • – Wiélki Piąték/ Dies Christi nece memorabilis [...] Charitatis diem vocat [...] Flandri nati hoc die, habent donum sanitatum miraculosum [...] Parasceve in SS. libris, praeparatio s. necessariorum diei festo Paschatis. Kn 1249.
    • – Chocz raz w wielki Piątek podzcie boso do Kościoła. OblJasGór 39.
    • – wielki piątek. (...) vendredi saint; Parasceve. T III 2535.
  • wielki czwartek:
    • »pierwszy dzień Triduum Paschalnego poprzedzającego Wielkanoc«
    • – Wiélki czwarték (...) Dies quinta hebdomadis sanctae (...) Dies coenae Domini (...) Dies necem Christi in cruce antecedens. Kn 1249.
    • – Báránki dáć skopić ná wielki Czwartek, tylko żeby sposobnemu y umieiętnemu sprawcy. HaurEk 103.
    • – wielki czwartek. der grüne Donnerstag, jeudi saint; jeudi absolu. T III 195.
  • wielki Tydzień:
    • »siedem kolejnych dni poprzedzających Wielkanoc«
    • – Co kolwiek nomine Swoiey wsi obiecał wszystko poodwozili w Wielki Tydzięn. PasPam 82.
4. »o człowieku: wybitny, znakomity«
  • – Piecow wdomach niemaią chyba wielcy Panowie bo od nich wielki podatek na krola idzie. PasPam 56.
Ustabilizowane połączenia wyrazowe

  • wielki stolnik:
    • – Przyiechali tedy porządkiem dobrym pięknie Offanassy Iwanowicz Nestorow wielki stolnik Carski człowiek Familiiey Starenney Moskiewski Drugi z nim [...] Iwan Polikarpowicz Dyak. PasPam 163v.
  • hetman polny Wielkiego Księstwa Litewskiego:
    • – Deklaracyia [...] dana przez [...] Woiewodę Smolęnskiego Hetmana Polnego w X Litewskiego. PasPam 207v-208.
  • hetman wielki (sz. zm.):
    • »naczelny wódz«
    • – Litwa [...] stanęli [...] Zwielkiem Hetmanem Buatem [Pawłem] Sapieią. PasPam 93.
  • hetman wielki koronny:
    • – Xiązę Dymitr Hetman Wielki koronny umarł. PasPam 257v.
Przysłowia, sentencje, skrzydlate słowa

  • – Wielkiemu Pánu nie wszytko trzebá baczyć. RysProv Kv.
Związki nieprzyporządkowane do znaczeń
Ustabilizowane połączenia wyrazowe

  • Dywan Wielki:
    • – Na Dywanie Wielkim mianym in praesentia Cesarza Tureckiego, Moffty, Kaimakan y wszyscy Ministrowie Porty, decydowano [...]. MerkHist 2/103-104.
  • banicja wielka (sz. zm.):
    • – Wywołánie z-ziemie/ z-oyczyżny/ Bánnicya wiélka. Odsądzenie czci. Kn 1342.
  • bot. opich wielki (sz. zm.):
    • »Przewłoka czarna; Smyrnium olusatrum«
    • – Wziąć nasieniá Czárnuchy/ korzenia ábo nasienia kobylego Opichu/ ábo wielkiego Opichu [...] po trzy łoty [...]. SyrZiel 459.
    • – Pietruszká álbo Opich Alexándriyski/ drudzy Opichem wielkim/ drudzy Kobelim/ álbo konskim zowią: rożny iest od Opichu Mácedońskiego. SyrZiel 1086.
    • – ZNáyduie się w tych stronách nászych/ podobne ziele/ temu opisaniu [?]/ ktore wielkim Opichem ábo Kobylim zowiemy. SyrZiel 1087.
    • – NIeprzystoynie Gir z opichem wielkim ábo kobylem mieszáią. SyrZiel 1089.
  • wielki wezer:
    • »pierwszy z wezyrów, piastujący najwyższą po sułtanie władzę«
    • – Kiedy przystępował wielki Wezer ad oppugnationem Wiednia nigdzie mu się nie smieli [Niemcy] opponere offensive. PasPam 267v.
  • wielkim pędem:
    • – Przyidą tedy wielkięm pędem [...] Aprzyszedszy Ryscią stawaią zaraz przy lewym skrzydle trochę opodal od Woyska Litewskiego. PasPam 106.
  • podskarbi Wielkiego Księstwa Litewskiego:
    • »urzędnik zarządzający skarbem w Litwie«
    • – Waruięmy y Assekuruiemy [...] nikogo nieexcipuią[c] wyiąwszy iednak tych [ktorzy] [...] Wielmoznego niegdy Gosiewskiego Podskarbiego w XLgo y Hetmana Polnego Smierci y zabicia Complices są. PasPam 211.
  • buława wielka (sz. zm.):
    • »urząd i symbol władzy hetmana wielkiego (koronnego lub litewskiego)«
    • – Wakansy porozdawano Buławę wielką Xciu Dymitrowi Wisniowskiemu, Małą zas Iabłonowskiemu, Pieczęc małą Biskupowi Warminskiemu. PasPam 248v.
    • – Buławę wielką dano Panu Iabłonowskiemu. Polną Panu Sieniawskiemu. PasPam 258.
    • – Wielka buława. T III 88.
  • bazyliska większa:
    • – Ocymum, Basilicon, Herba regia, Brisilgenkraut Baziliská większa. GuldOn 13.
  • bot. bazylika większa:
    • – Basilicum, Bázyliká większa [rejestr ziół]. CompMed 20.
  • gorycznik wielki:
    • – ZIele to/ iáko u Łácinnikow/ ták y u nas rozmáite ma názwiská. Jedni go zowią Gorzyszem álbo Gorycznikiem wielkim. Drudzy Swinim koprem: Drudzy wszywym Koprem: Ini Wieprzyńcem: Niektorzy Siárkowym/ álbo siárczástym korzeniem. Drudzy Jeleniem korzeniem/ iáko y wtore Peucedanum, Sárnim korzeniem/ á zwłasczá Czechowie. SyrZiel 195.
  • wielki chłop:
    • – Przy każdem [z dwu starostów] dyaka, to jest pisarza, ma [Wielki Kniaź]. Tych dwu powinność rząd w miasteczkach zawiadywać, miejskie i wszystkiej włości chłopy sądzić, wolą Wielkiego Chłopa albo Kniazia opowiedać. NiemPam 235.
  • zool. jastrząb wielki:
    • »błotniak, ptak z rodzaju Circus z rodziny jastrzębiowatych«
    • – iastrząb wielki. Masshu, Massweig, Boshard ein ungeschickter Raub-Vogel. buse, buson, busard, oiseau de rapine fort mal-adroit. T III 473.
  • iść na potrzebę wielką:
    • – Iść ná potrzebę wielką [...] na wielki [...] stolec [...]. DanKolaDyk II, 294.
  • łamikamień wielki:
    • – Rozłup ziélę/ łomikámięń wiélki. Saxifraga magna, vel saxifragum maius [...]. Kn 945.
Związki frazeologiczne

  • (Był) zjazd wielki:
    • »przybyło wiele osób«
    • – Węsele było bardzo zacne y z iazd wielki. PasPam 257v.
  • strach z wielkimi oczami:
    • »strach, który wyolbrzymia niebezpieczeństwo«
    • – Na to parzchnął od śmiechu, y strach go z wielkiemi oczyma odleciał. KonSRoz 74.
  • chodzić jako wielki pan:
    • »poruszać się, stąpać w sposób charakterystyczny dla osób z wyższych sfer społecznych«
    • – Einhergehen als ein grosser Herr/ chodzić jáko wielki Pan. ErnHand 203.
Przysłowia, sentencje, skrzydlate słowa

  • – Czásu pogody/ boy się wiélkiéy wody/ ábo náwałności. KnAd 122.
  • – Wielkiemu Pánu záwsze kostká dobrze páda. RysProv XVII, 6.
  • – wielkie ryby małe zrą. grosse Diebe hängen die kleinen auf. les gros poissons mangent les petits. T III 1948.
  • – Wielka tárápátá/ dziuráwa w deżdż chátá. RysProv XVII, 7.
  • (wariant I):
    – V stráchá wielkie oczy. RysProv 79.
  • (wariant II):
    – Ale iák mowią, Strach ma wielkie oczy, Większą rzecz widzi, niźli w sobie sama [...]. DrużZbiór 215.
  • – mały robak wielkiego dębu tocząc na ostatek obali. eine kleine aber oftere Bemühung thut Wunder. l'eau qui tombe goute à goute, creuse le plus dure rocher; à la continuë l'eau ronge la pierre. T III 201.
  • – Bębęn zá gorą ábo w lésié coś wiélkiego/ choć iák cébrzyk wiélkość iego. KnAd 1055.
  • – Kto czéládź wiélką chowa/ i buduié: Ten/ by nawięcey miał/ wnét wyszáfuié. ábo: Drogę do vbostwá sobié gotuié. KnAd 376.
  • – Kto nádzieią żyw/ wskorali/ będzie wielki dziw. RysProv 37.
  • – Brácia zgodliwi/ są wiélkie dziwy. KnAd 44.
  • – Małe winy gryziemy/ wiélkie całkiem połykamy. KnAd 470.
  • – Nie bądź błaznem/ kiedy nie możesz być wielkim Pánem. RysProv X, 1.
  • – Ból/ ieśli máły/ ia go zniosę: ieśli wiélki/ on mnié. KnAd 41.
  • – Ból máły/ znośny: wiélki krótki. KnAd 41.
Więcej cytatów w Korpusie Barokowym 
Podhasła

WIELKA

w funkcji predykatywnej
Wersja do druku Jak cytować
Harvard Biuletyn PTJ bibtex CSL-JSON

Formy gramatyczne
Najwcześniejsze poświadczenie:
1650
Znaczenia
»jest ważne«
  • – Mądry y baczny człowiek/ á przy tym cnotliwy Często więc nie ma tego/ czego mu potrzebá/ Przecię niefrásowáć się większa iest v niego Niż nie mieć/ á daleko więc iey nic nieprágnąc. OpalKSat 141.
  • – Ale to wielka, że na tę tak wysoką wieżą bez gradusów aż na samą górę wchodzą, tak jeno jakoby in plano aliquo loco troszeczka stoczystym chodził. BillTDiar 171.
  • – To największa, że wojsko przez zimę w Ukrainie zostając wielce znużone było, mianowicie piechota, której z głodu i zimna siła naginęło. JemPam 431.
Więcej cytatów w Korpusie Barokowym 
Data ostatniej modyfikacji: 28.04.2022
Odsyłacze
Patrz: WIĘKSZY.
Autorzy: Red.
Data ostatniej modyfikacji: 28.04.2022