ESJP XVII i XVIII wieku

Notowanie w słownikach

Notowany w słownikach:
SXVI, Kn, T, L (XVIII), SWil, SW, SJP

Nienotowany w słownikach:
SStp

Formy gramatyczne

liczba pojedyncza

liczba mnoga

Etymologia

wł. arsenale, z arab.

Znaczenia

1. »budynek lub pomieszczenie przeznaczone na skład broni, zbrojownia«

– W arsenale weneckim widziałem dziwną rzecz. AquaPrax 142.
– Arsenáł/ vide Zbroiownia. Kn 9.
– Pełne dział Arsenały, pełna Kortygarda Ustrzępionych, Janczarow. PotWoj 11.
– W skarbie niemasz nervum belli; fortecy żadney, arsenały bez artyleryi. LeszczStGłos 9.
– [...] po obaczonym Ceukhauzie álbo Arszenale [...] ku Francyi ruszył się [dwór] [...]. GazPol 1736/96, 8 nlb..
– Aukcyą także w Woysku uczynić maią do 32 000 ludzi Regularnych, iako też dla wystawienia y sporządzenia Arsenału. MerkHist 709.

Przenośnie

Czekauzie armat pełny czyli mam rzec cale, Wszelkiemi napełniony cnoty arsenale [o Matce Boskiej].KochOgrTur 67
Kilka Piorunow Jupiter uderzy, Ile zaś razy zagrzmi, ile błyśnie, Tyle Rac z swego Arsenału ciśnie.DrużZbiór 314
Poyzry o wieczny Boze ktoryś niegdy tęgięm Uiął gniew sprawiedliwy przez niebo popręgięm I wiecznies malowaną zawiązał obręczą Swoy Arsenał, z kąd grozy twe nad Swiatem brzęczą.PotWoj 3
Niechay grzmią grozy, gorne Arsenały.PotSyl 31
Czesc Woyska osiodłała grzbiet Dunaiowego Arsenału łodziami.DrobOpow 17

2. »fabryka broni, ludwisarnia«

– Arsenał, 44. sal obszernych zamyka, w ktorych ustawicznie robi Rzemieśnikow na 2000. BystrzInfGeogr F2v.

3. »warsztat, w którym się buduje i remontuje okręty«

– Drugi port pod Galatą [...] Niżej widzieć arsenał na ćwierć mili długi, Pod dachy spiżanymi [...] Tu galery stoją Gdzie fale, ani plusków morskich się nie boją. TwarSLegK 161.
– Vmárł w tych dniách w Konstántynopolu Kikáie/ to iest Márszałek z Arsenału/ gdzie się Okręty y Galery robią. MerkPol 54.
– Aby miał [port] Arsenał do budowania Okrętow. ChmielAteny II 9.

Przenośnie

W iedney się tylko Polszcze rodzą te Okręty, Ktore śmiertelney szargi wytrzymawszy fale? Z ziemie wziete? w Niebieskim świecą Arsenale.PotPocz 92