Pobieranie

Informacja o "ciasteczkach" i przetwarzaniu danych osobowych

Ta strona przetwarza Twoje dane osobowe takie jak adres IP i używa ciasteczek do przechowywania danych na Twoim urządzeniu.

Z jednej strony ciasteczka używane są w celu zapewnienia poprawnego funkcjonowania serwisu (np. zapamiętywania filtrów wyszukiwania zaawansowanego czy ustawień wybranych w tym okienku). Jeśli nie wyrażasz na nie zgody, opuść tę stronę, gdyż bez nich nie jest ona w stanie poprawnie działać.

Drugim celem jest gromadzenia statystyk odwiedzin oraz analiza zachowania użytkowników w serwisie. Masz wybór, czy zezwolić na wykorzystywanie Twoich danych osobowych w tym celu, czy nie. W celu dokonania wyboru kliknij w odpowiedni przycisk poniżej.

Szczegółowe informacje znajdziesz w Polityce Prywatności.

Wyrażam zgodę na "ciasteczka":
Tylko niezbędne do działania serwisu
Wszystkie (także służące gromadzeniu statystyk odwiedzin)

PL EN
ELEKTRONICZNY SŁOWNIK JĘZYKA POLSKIEGO XVII I XVIII WIEKU
znajdź hasła
wyszukiwanie zaawansowane
A
B
C
Ć
D
E
F
G
H
I
J
K
L
Ł
M
N
O
Ó
P
R
S
Ś
T
U
V
W
X
Y
Z
Ź
Ż

BŁĄD

rzecz.
m
W TRAKCIE OPRACOWANIA
Wersja do druku Jak cytować
Harvard Biuletyn PTJ bibtex CSL-JSON
Notowanie w słownikach
Słowniki notują
Formy gramatyczne
liczba pojedyncza
M.   błąd
D.   błędu
C.   błędowi
B. uż. nżyw.   błąd
N.   błędem
Ms.   błądzie ||   błędzie
liczba mnoga
M. uż. nosob.   błędy ||   błądy
D.   błędów
C.   błędom
B. uż. nosob.   błędy
N.   błędami
  błędy
Ms.   błędach
  błędziech
Znaczenia
1. »mylne mniemanie, przekonanie, rozumienie; fałsz, niezgodność z istotnym stanem rzeczy«
  • Ták wiele błędow y omylności w swych księgách o ziołách zostáwił [Ruelius]/ że żaden z ziołopisow więcey. SyrZiel 727.
  • Zda mu się ze cos słyszy chociay nic nie słyszy I obaczywszy swoi błąd wzdycha w oney ciszy. ArKochOrl 66v.
  • Co pospolicie rozumieią, żeby się ná káżdy wieczor miáło [słońce] kąpáć w wodách morskich, y wschodząc miał [!] wynikáć z nich, błąd to iest. OvOtwWPrzem 56.
  • Wielki w tym błąd ludzi pospolitych, ktorzy lada wałmistrza co wał kopie albo co trochę rozmiaru umie [...] Indzienierem nazywaią. NarArch 79.
  • Ludziom doradza/ áby się uználi/ Grzechow poniechali/ błędy porzucili: á Prawdy się jęli. KancPol 13.
  • Zárowne y owszem dáleko wiecey, w rozsądku o czárach y czárownicách tego potrzeba: przeto iż tá inquisitia o czárách oszukaniu y błędom bárdziey podległa. WisCzar 66.
  • Chrystus Pan będąc Oycem pokoiu/ łáski/ y świátłem prawdy/ nigdy iey áni błędem/ áni obłudą áni zámieszániem nie mąci. BujnDroga 260.
  • Gdy tedy Bog u siebie ták wysoce kłádzie tych/ ktorzy [...] czcią y godnościámi świáta tego gárdzą/ chybabysmy od rozumu odeszli/ Boskie raczey zdánie/ niż omylnego złośliwe[g]o świáta błąd y omámienie przedsię bráć. BujnDroga 293.
  • Ieżeli kto w czym iáki błąd postrzeże, niech wybaczy nieudolności moiey. CompMed 4.
  • Atoli to [sąd o dawności świata] iest prożna chluba, y prawdziwey całego światá, á zátym części y pomnieyszych kraiow lat kálkulacyi, błąd przeciwny. BystrzInfCosm G1v.
  • DAWIDZIE niewinny, Uznał Krol błąd swoy, y iuż iest, dla Ciebie inny. DrużZbiór 21.
Związki frazeologiczne

  • być w błędzie I:
    • »mieć fałszywe, mylne mniemanie, przekonanie«
    • Ale y ci są w błędzie/ ktorzy Girem nászym/ álbo Alexándryiską Pietruszką być go [dzięgiel włoski] rozumieią. SyrZiel 101.
    • Wzięłá mnie zá Zwyciescę, żem powrocił zdrowy, Y miłość swą odkryłá, á niechcąc mi mowy Na minutę pozwolić, upárła się w rzędzie, Y teráz skárży na mnie, będąc w tymże błędzie. CorMorszACyd 192.
  • zawodzić (kogoś, coś) w błąd I:
    • »powodować, ze ktoś nabiera faszywego, mylnego mniemania, przekonania; powodować, ze coś staje się mylne, fałszywe, niewłaściwe«
    • Pospolite mniemánia ludzkie záwodzą nas w błąd/ y prawdy nam doyźrzeć nie dádzą. StarPopr 42.
    • Cnotliwy człowiek [...] poiázdy tákie sobie opátruie y obmysla/ iákich przyrodzenie y stan iego potrzebuie/ nie iákich chcą po nim ludzkie popsowáne obyczáie/ y od rozumu y od przyrodzenia dáleko w błąd záwiedzione. StarPopr 118.
  • zostać w błędzie I (sz. zm.):
    • »pozostać przy fałszywym, mylnym mniemaniu, przekonaniu«
    • Na iedenascie Krokow mogę to rzec smiele Z wody słoney zbyt miązsze ukazował skrzele [wieloryb] Wszyscysmy w tem błędzie zostali Bo się z mieisca nie ruszał wszyscysmy widzieli Ze to na wodzie iakiey był wysepek mały. ArKochOrl 57v.
    • Nie zostaniesz w żadnym błędzie, Każda z twych spraw stała będzie. MorszAUtwKuk 232.
  • w błędy odwodzić coś:
    • »sprawić, ze coś staje się mylne, fałszywe, niewłaściwe«
    • Na cóż bym też mienił i w zdrożne błędy Chciał odwodzić myśl od tej gładkości. MorszAUtwKuk 302.
  • w błędzie tkwić:
    • »nie odstępować od mylnego, fałszywego mniemania, przekonania«
    • W tym niemal błędzie Ruellius y Hermolaus Barbarus tkwią/ iáko Brazauola y Manardus [nieodróżnianie korzenia od kłosa ziela Nardusa Indyjskiego - Nardus Indica]. SyrZiel 34.
  • wpaść w błędy I:
    • »ulec mylnym, fałszywym mniemaniom, przekonaniom«
    • Turtulian wielki y bárzo uczony człowiek że wierzał widzeniom niektorych niewiast, w grube wpadł błędy. TylkStrom 136.
  • w błąd wstępować:
    • »mylić się, przyjmować fałszywe mniemanie, przekonanie«
    • Ty zes iest w ktorym wzrok swoy topięchciwy Czy cięn twey duszę widzę swiątobliwy Ach nie ty pono, Ktorego miłuię: Cosz? y owszem ty częmu w błąd wstępuię?. OblJasGór 156v.
  • Kogoś z błędu wywieść:
    • »sprawić, że ktoś odstępuje od mylnego mniemania, przekonania, fałszu«
    • O miły P. Plebanie/ wielkasz topracá stárego Gregoryánká náuczać/ ále cosz zwámi czynić/ przecięć ábym was zbłędu wywiodł iákom począł do końcá ćwiczyć muszę. SzemGrat 38.
  • Kogoś wywodzić z błędu:
    • »sprawiać, że ktoś odstępuje od mylnego mniemania, przekonania, fałszu«
    • Nieszczęsny mądry, drugich nie wywodząc z błędu; Nieszczęśliwszy, co inszych uczy, sam bez względu Piekła, nie żyje wedle swej nauki. PotFraszBrück II 410.
  • zostawać w błędzie:
    • »pozostawać przy fałszywym, mylnym mniemaniu, przekonaniu«
    • Iesli przyiaciel iesli nieprzyiaciel będzie Domyslic się nie moze y zostawa w błędzie. ArKochOrl 6.
2. »niezgodność z obowiązującymi regułami czego, odstępstwo od normy, pomyłka; wada«
  • Subtelność rzadko kiedy iest bez przysády. Przywięzuie się do niey niemáło złego towárzystwá: Mniemanie o rzeczách omylne, o sobie Praesumpcya, wnet Vpor y Smiáłość sobie y drugim niebespieczna, ktorymi zátrudniáiąc iásność, prawdę z gościńcá zraża, záślepia do vznánia iey oczy, błędy wzgorę podnosi, w vszách ludzkich propozycyie swoie drogo szácuie, cudze potępia. PetrJWod A2-A2v.
  • Gdy go [urzędu] komu odmowią, znak to iest w nim błędu. CorMorszACyd 115.
  • Dawne Młodych Przywary dawne to są błędy Ze zdarszy się z Opieki, iako Ryba z Wędy Blaskiem nowey Swobody zaslepiwszy oczy Doswego się zginienia sama Młodosc toczy. PotWoj 13.
  • Miesiąc [...] od punktu do punktu bez błędu przechodzi, Rospuszczáiąc po ziemi swych promieni końce Ludziom ná pomoc. DamKuligKról 200.
  • AByś czytelniku vznał iáko błądzą Rzemieślnicy w stáwiániu Młynow bydlęcych; Młyná wspomnionego błędy krodko namięnię. SolArch 92.
  • Niektorzy y Dąbowa nazywáią [ten herb], ale to podobno drukárni błąd, że r literę opuszczono. NiesKor II 3.
  • Naymnieyszy fal w abrysie, znacznych defektow fabryki bywa przyczyną, y daremnych expens okazyą poprawuiąc coraz błędy. BystrzInfArch D1v.
Przysłowia, sentencje, skrzydlate słowa

  • Niemand ist ohne Fehler/ (Gebrechen/) Żaden nie jest bez jákiego Błędu, (káżdy Dudek ma swoy czubek;). ErnHand 336-337.
3. »fałszywy krok, niewłaściwe posunięcie, przedsięwzięcie, postępowanie; grzech«
  • Podawamy imieniem IchM. P.P. braci naszych tu podpisanych to pismo nasze, którem protestujemy się przeciw tak szkodliwemu i nigdy dotąd niebywałemu a nowemu błędowi tamtych kilku osób. AktaKrak I 372.
  • Kwitną ná ten czas winnice/ gdy umysły wiernych Bożych dobre uczynki przedsiębiorą/ ále owocow nie rodzą: iesli od tego co przedsięwzięli błędámi iákimi bywáią odwodzeni. SpInZąbMłot 381.
  • A skoro już psi jego głos poznają, ma nad niem zasię tuż on starszy, co pierwej dojeżdżał, jeździć, i rektyfikować go, i upominać w błędziech, aż przyjdzie do doskonałości. OstrorMyślTur 48.
  • V nas iak o medykach przysłowie powiada Ze ich errores terra tegit tak y naszych Hetmanow błędy oraz zludzmi pogrzebione. OpalKSat 57.
  • V nas W polszcze ten powszechny błąd ze kościołow faciati ná záchod obrácáią. NaukaBud 7.
  • Bo kto się raz naszynie rozpaloney sparza Nie rychło błęduswego, drugi raz powtarza. PotWoj 64.
  • A tej, co z żalem przed Tobą się skruszy, Odpuszczasz błędy - utrapionej duszy. LubSTobPol 80.
  • Kiedy która [żona] rządy Odejmie chłopu, wielkie tam są błądy. SejmPanBad (PSM) SejmPanBad 101.
  • Táka Krolow wexa, podszyty interes prywátny, pod publiczny, y to niesłuszny, iest grzech podobny Herezyom, ktore pod Pismo Swięte y że rzekę Boski interes, prywátnych záwziętości swoich błędy pokrywáią. JabłSkrup 33.
  • Poznał błąd swoy [Dawid] ze zgrzeszył, uderzył się w piersi Mowiąc: odpuść mi Panie. DrużZbiór 129.
Związki frazeologiczne

  • trwać w błędzie I (sz. zm.):
    • »nie przestawać źle postępować, czynić, popełniać grzechów«
    • Ludzka rzecz vpáść/ á diabelska w błędzie trwáć. RysProv VIII, 7.
    • To tylko żeś nie długo trwáłá W tym swym błędzie/ y záraz w sumnienie się tknąwszy/ serdecznieś żałowáłá. TwarSPas 111.
  • (Kogoś) w błąd zawodzić II:
    • »powodować, że ktoś źle, niewłaściwie postępuje, grzeszy«
    • On [Bóg] gdy zátrzyma wody/ wyschną: á gdy je wypuści/ podwracáją ziemię. U niego jest moc y mądrość. Jego jest błądzący/ y w błąd záwodzący. BG Hi 12, 15-17.
    • Iesli sámá siebie niechcesz w błąd záwodzić/ Proś co słuszna/ miłuy co sámicy się godzi. OvOtwWPrzem 384.
  • wpaść w błędy II:
    • »zacząć źle, niewłaściwie postępować, grzeszyć«
    • Gdzie iako czeczotka, Załosne przed swey Dyanny Figorą, paciorki szepce: zkąd rodem devotka? Spytawszy, iakby więcey nie chciał wiedziec, Wstac iey y kazepodle siebie siedziec. Widzi zewpadła Fascelina wbłędy, Animuie się przecię iako moze. PotSyl 87.
  • żyć w błędzie:
    • »grzeszyć, źle postępować«
    • Zyć muszę nigdy w popráwionym błędzie/ Troski y wieczne cierpiąc niepokoie/ Cień mię słoneczny náwet strászyć będzie/ Przed oczy niosąc plugástwo mi moie. TwarSDaf 122.
Przysłowia, sentencje, skrzydlate słowa

  • Ludzka rzecz vpáść/ á diabelska w błędzie trwáć. RysProv VIII, 7.
  • Káżdy błąd ma swoię wymowkę. KnAd 338.
  • Potrzébá wiélu błędow ochroná i obroná. KnAd 912.
  • Wymowká/ głupstwá/ błędu zasłoná/ ochroná. KnAd 1283.
  • Błędu lepie poprawić/ á niżeli bronić. DobrGram 434.
  • Wenn ein Narr einem Irrthum entgehet/ jednego Błędu uchodząc Głupi, geräth er in den andern/ tráfi w drugi. ErnHand 227.
4. »odstępstwo od wiary, odszczepieństwo, herezja; fałszywe, złe, mylne, niezgodne z prawdą rozumienie spraw religii«
  • Isidorus Clarius ták czyta: Statuam me contra oculos tuos. y słusznie nie dawno rzekł: Rozumiałeś niezbożniku iż będę tobie podobien? iákoby chciał mowić: rozumiałeś że tego nie vczynię co mowię: A ktoreż świátło może rozeznáć lepiey te błędy twoie/ iáko gdy siebie sámego postáwię przeciwko twoim oczom? BirkNiedz 8.
  • O Lutrze/ gdy rozsiewáć począł swe błędy/ nápisąno tesz ksiąszkę iednę/ ktorey tytuł był Luterski płaszcz żebráczy. SzemGrat 49.
  • Kto zna Boga/ słucha nas. Kto nie jest z Boga/ nie słucha nas. Przez to poznawamy duchá prawdy/ y duchá błędu. BG 1J 4, 6.
  • Nie może błąd bydź wzniecony pokryty imieniem Chrześciańskim, tylko ze złego rozumienia pismá. ztąd herezye nástąpiły. KorRoz 10.
  • Błąd to był wielki/ y wyklęto go [Manicheusza] też z kościołá. StarKaz 354.
  • Weźmiesz Pogańskie szpárgały, Alkorány Tureckie, o iák wiele w-niech błędow, baiek, kontrádykciy znaydziesz!. MłodzKaz II, 366.
  • Kalwin jeden, co wczora z błędu rewokował, Prosił, żeby biskup za to co darował. PotFraszBrück I 453.
  • Postępuiemy sobie, iak zwyczaynie Heretycy, ktorzy choc po długich kontrowersyach przekonani o błędach swoich, nie mniey w nich przestaią. LeszczStGłos 2.
  • Maią się zá Chrześcián [Abisyńczycy], ale Schizmatycy są, Dyoszkora y Eutychesa błędámi zaráżeni. BystrzInfGeogr D2.
  • Wiele by narosło błędow [...] gdyby nie była ná Synodach reformatio morum. ChmielAteny II 426.
  • Szkárádny báłwan wász iest Schizmá/ ábo Odszczepieństwo potępione/ w ktorym ták się kochácie/ że wolicie strácić niebo y duszne zbawienie wásze/ niż odstąpić od zámiłowánych błędow wászych. BirkRus 3.
  • Błędy w wierze pochodzą z zepsowánia obyczáiow. TylkStrom 33.
Ustabilizowane połączenia wyrazowe

  • błąd ariański I (sz. zm.):
    • Promowowáli Gottowie tenże błąd Aryański w Záchodnich Państwach. ChmielAteny II 697.
  • błąd pogański (sz. zm.):
    • Iest ábowiem tákich niezliczona rzecz/ ktorzy temu fałszywemu mniemániu wiárę dáiąc/ od prawdziwey wiáry odpadáią/ w błędzie pogańskim wiąznąć. SpInZąbMłot 413.
    • Z tąd tu z odległych krain przybyłem dla tego, Abym cię wyprowádził z błędu pogáńskiego. DamKuligKról 72.
    • Dość miáłá nieprzyiacioł Polská, ná wsze strony, Wyrzuciwszy Pogáńskich błędow zabobony. PotPocz 76.
  • błąd heretycki:
    • Y nie ináczey iáko pomnażaniem religiey wielu ludzi umysły z błędow heretyckich oczyściasz. SpInZąbMłot Przedmowa.
    • Zgadłem zaraz, ledwie to moich doszło uszu, Gdy marszałkiem w kapturze Jordan na ratuszu, Że się Szlichting będzie krzcił; jakoż w wieży jeszcze Z błędow się heretyckich świętą wodą pleszcze. PotFraszBrück II 199.
  • chrześcijański błąd:
    • A po długiey dispucie będzie zwyciężony Od nas árgumentámi, płákáć ná to będzie, Ze ták długo wiodł zywot w Chrześciańskiem błędzie [Nachor]. DamKuligKról 161.
  • błąd kacerski:
    • Są, co błędy kacerskie plewią z roli pańskiej, są, co gorąco uczą cnoty chrześciańskiej. GrochWiersze 269.
  • luterański błąd:
    • Fałsze i luterańskie wyrzuciwszy błędy, Szerzy się wiara święta katolicka wszędy. PotFraszBrück I 524.
Związki frazeologiczne

  • być w błędzie II:
    • »odstąpić od wiary, głosić herezje«
    • Polutrzylichmy się wszyscy w tej mierze, Nieznać nas [...] Wszyscychmy w błędzie. GrochWiersze 278.
  • w błędzie chodzić:
    • »odstąpić od wiary, prześladowac wyznawców wiary«
    • Krol wzruszony Większą cholerą, bárziey Zakon prześládowáć Począł, á báłwochwálcow w znácznieyszey czci chowáć [...] Gdy záś Krol w tákim błędzie, y vporze chodzi, Syn mu się komplexyey ozdobney vrodzi. DamKuligKról 13.
  • w błędzie trwać II:
    • »nie przestawać głosić herezji, żyć jako odszczepieniec, odstępca od wiary«
    • Kto Kácerzem zostáie/ sowitym bywa synem piekłá: naprzod dla tego/ iż prawdę ktorą trzymał/ opuszcza: potym iz sstał się ádwersarzem prawdy. Bo kto się w błędách vrodził/ y w błędách trwa/ ten tylo iest prostym synem piekłá. BirkRus 24.
  • w błąd wpaść III:
    • »zostać oszczepieńcem, odstępcą od wiary, heretykiem«
    • W Kościele Bożym [...] trudno zbłądzić: á iesliby kto per incuriam w błąd wpadł, wnet go poprawią. KorRoz 11.
  • w błąd zachodzić:
    • »odstępować od wiary, kwestionować jej zasady«
    • Wiárá nie może stać z powątpiwániem dobrowolnym o iey ártykułách: á ktorzy się nie chcą dáć náuczyć, wątpliwemi w wierze bywáią. Wtorzy záś, im bárziey o wierze myślą, tym bárziey w błędy záchodzą. TylkStrom 32.
  • zostać w błędzie II:
    • »fałszywie pojąć sprawy wiary, religii«
    • Ztámtąd wyszedłem ku dniowi/ O krzcie nie mysląc/ bom został w tem błędzie: Zem we snie tylko iákąś widział márę/ Y swam rozumiał bydź práwdziwą wiárę. TasKochGoff 309.
5. »błądzenie, błąkanie się; bezdroża, manowce«
  • Błogosłáwię cię Pánie [...] żeś mię nie zostáwił w tym błędzie/ ná ziedzenie onemu wkoło okrążáiącemu y rykáiącemu Lwowi/ szukáiącemu záwsze kogoby pożárł. KalCuda 215-216.
  • Wprowadza też [poeta] tu Dyomedesá, Aetolskiego páná, wspomináiącego błędy, y nieszczęścia morzkie. OvOtwWPrzem 576.
  • Siła by błędów powiadać mej drogi, Którem ponosił długo przez wiatr srogi. BorzNaw 104.
  • Wiele przypadkow, iáko iest przestrone, Y wiele prądow morze miewa słone. Ani, komu dáną wiárę łomie, Nigdy mu sprzyiáć niemoże widomie; Owszem ieżeli ktore mieysce kędy Gorsze iest ná to? tedy morskie błędy. OvChrośRoz 88.
  • Co mi ná morzu, co mi y ná lądzie Wrożył; wszystkom to w mym wycierpiał błądzie. OvChrośRoz 365.
  • ERREUR [...] BŁĘDY błąkania się Ulyssesowe w długiey iego peregrynacyi po morzu. DanKolaDyk I, 526-527.
  • Między morskiemi, AEneasza błędy Zatopi Iuno, gdy się nieużali. ChrośJóz1745 E3v.
Przysłowia, sentencje, skrzydlate słowa

  • Lépiey się wrócić/ niż dáley w błąd iść. KnAd 443.
6.  indyw.  »nieład, rozwichrzenie włosów«
  • A skoro w wárkocz włosy powiązałá [Armida]/ Y ich pieszczone powściągnęła błędy: Krotsze skręciwszy/ w pierścienie zebrałá. TasKochGoff 403.
  • A skoro w warkocz włosy [Tyzbe] powiązałá/ I ich pieszczone powściągnęła błędy, Krotsze skręciwszy/ w pierścienie zebrała I pięknych kwiatkow natknęła w nie wszędy. LubSPir 17.
Znaczenia niepewne
1, 2, 3 a. 5:
  • Błąd. Error, erratum, mendum. Kliedeimas, paklidimas. SzyrDict 17.
Więcej cytatów w Korpusie Barokowym 
Autorzy: BR-K
Data ostatniej modyfikacji: 04.03.2025