Pobieranie

Informacja o "ciasteczkach" i przetwarzaniu danych osobowych

Ta strona przetwarza Twoje dane osobowe takie jak adres IP i używa ciasteczek do przechowywania danych na Twoim urządzeniu.

Z jednej strony ciasteczka używane są w celu zapewnienia poprawnego funkcjonowania serwisu (np. zapamiętywania filtrów wyszukiwania zaawansowanego czy ustawień wybranych w tym okienku). Jeśli nie wyrażasz na nie zgody, opuść tę stronę, gdyż bez nich nie jest ona w stanie poprawnie działać.

Drugim celem jest gromadzenia statystyk odwiedzin oraz analiza zachowania użytkowników w serwisie. Masz wybór, czy zezwolić na wykorzystywanie Twoich danych osobowych w tym celu, czy nie. W celu dokonania wyboru kliknij w odpowiedni przycisk poniżej.

Szczegółowe informacje znajdziesz w Polityce Prywatności.

Wyrażam zgodę na "ciasteczka":
Tylko niezbędne do działania serwisu
Wszystkie (także służące gromadzeniu statystyk odwiedzin)

PL EN
ELEKTRONICZNY SŁOWNIK JĘZYKA POLSKIEGO XVII I XVIII WIEKU
znajdź hasła
wyszukiwanie zaawansowane
A
B
C
Ć
D
E
F
G
H
I
J
K
L
Ł
M
N
O
Ó
P
R
S
Ś
T
U
V
W
X
Y
Z
Ź
Ż

CHŁOPIĘ

rzecz.
m albo n
W TRAKCIE OPRACOWANIA
Wersja do druku Jak cytować
Harvard Biuletyn PTJ bibtex CSL-JSON
Notowanie w słownikach
Słowniki notują
Formy gramatyczne
liczba pojedyncza
M. m albo n   chłopię
D. m albo n   chłopięcia
C. m albo n   chłopięciu
B. m uż. żyw.   chłopięcia
m albo n uż. nżyw.   chłopię
N. m albo n   chłopięciem
W. m albo n   chłopię
liczba mnoga
M. m albo n uż. (n)osob.   chłopięta
D. m albo n   chłopiąt
C. m albo n   chłopiętom
B. m albo n uż. osob.   chłopiąt
uż. nosob.   chłopięta
N. m albo n   chłopięty
  chłopiętami
Znaczenia
1. »dziecko płci męskiej, młodzik, wyrostek, który wyszedł z okresu dziecięctwa, a nie jest jeszcze mężczyzną; syn«
  • Areopágitowie w Athenách chłopię obiesili/ ktory wroblom oczy śpilką wykalał/ mowiąc/ by nie był tyránnem w páństwie nászym/ gdy dorosnie. BirkOboz 79.
  • Któryś to niecnota Widział wedle płota Nas wespół oboje, Maćku, chłopię moje, W dole na trawie. WychWieś 10.
  • Chłopię/ chłopiéc/ Puellus [...] Puerilis [...] Frustum pueri [...]. Kn 66.
  • Chłopię Syn te[g]o Ligęzy Olies ziadl ie dęn pierog iakos gdy nieobaczel ociec, y otrułsię. TrepNekLib 37v.
  • Mogę ia tu naśladowáć/ ná dobre moie onego chłopięciá (lubo on ná złe) ktory nie mogł się żadną miárą nauczyć pierwszey litery A. BanHist 42.
  • Grallae [...] Stolcze na ktorich chlopięta zwÿkli chodzicz. SłowPolŁac 68.
  • Człowiek jest/ naprzod Dziecięciem [...] potym Chłopięciem/ [...] dáley Młokosem. KomDobrOrb 85.
  • Ucieka [...] iakis Młokos [...] Młodziusińki chłopiec [...] kiedy to chłopię skoczy podnioszszy, ręce do gory zoczu zginął w lot. PasPam 95v.
  • EST PUER UNUS HIC, iest tu chłopię ieden. [...] Tłumaczy Glossa, co to był zá chłopieć, i powiáda: [...] ieden z-uczniow, álbo ktory z-rzeszy. MłodzKaz III, 289-290.
  • Ociec tego Charchota wespoł z zoną y stęmze Charchotęm, gdy iescze był chłopięciem małym, wyszedł z panstwa przeciwko woliei panskiei. KsKasUl I, 323.
  • Nie ták po długim czásie powrot mátki iście Chłopięciu wiele niesie pociech: ták twe przyście Przydáło mi wesela. DamKuligKról 37.
  • S. ATANAZY Chłopięciem będąc, drugie chrzcił chłopięta. ChmielAteny II 761.
  • Gdy zaś Oczy wielce zaszpecone są to weźmi Uryny chłopięcia małego y umyway ie. BeimJelMed 239.
Ustabilizowane połączenia wyrazowe

  • chłopięta szkolne (sz. zm.):
    • Tegoz Roku Sławnÿ Sebastian Miodona Raycza Zywieczki Vczynił Fundatią [...] połozywszy Summÿ Złotych, 60. na Wyderkaff aby w Kazdą Niedziele y Swieto Czały Rok dwoie SzKolnych chłopiąt w Komeszkach z Zakrystyiey przed Wielki Ołtarz ku Ewangelieÿ y Elewatieÿ Na Mszy Wielkiey przystoynie y zawsze wy chodziło. KomonDziej 132.
    • Chłopieta Skolne Litanią takze de Passione D-ni maią Spiewowac. KomonDziej 171v.
Przysłowia, sentencje, skrzydlate słowa

  • Chłopiętá nigdy nie vrostą. RysProv II, 3.
Przenośnie
  • EST PUER. Co znáczy chłopię ten? znáczy według S. Augustyná lud Izráelski, ktory iáko dziecię, nosił chleb, nie iadł.MłodzKaz III, 290
a) »figura dziecka płci męskiej, stanowiąca element herbu«
  • U nászego X. Petra Sancta cap: 65. widzieć takich kilka herbow, w ktorych chłopiętá, czy też Panny ná instrumentách roznych dętych graią. NiesKor II 5.
2. »giermek, pachołek, posłaniec, sługa«
  • Musiałem Czeladz rozprawić i potrzebną i dobrą kwoli Panu przy iednym tylko Pacholiku zostawszy, a przy wyrostku, chłopiąt też dwoie mając pusciłem się do Warszawy. MasDiar 133v.
  • Gdyzmy tak długo stali patrzac tylko z daleka na się wozy tez nasze w szesnaście abo więcey rzędow iako było przestrone pole nastąpiły, a do wozow chłopięta sobie z domysłu swego chorągwi nawtykali. MarchŚcibHist 7.
  • Naostatek upatrziwszy sobie s teize pokoiowy druziny, nijakie[g]o Pawła Triznę powinne[g]o Sapiehom Litwina, za ktorych promotÿą do pokoiu Krolewicowe[g]o (imo wolą y wiadomosc Oicowską) beł oddany schowawszy się miedzy chłopięty a potym miedzi zołnierstwe[m] pod chorągwiami, Młodzika swawolne[g]o y zuchwałe[g]o perswadował mu. OssJŻyw 28-28v.
  • Począł o mnie gadac co slina do gęby przyniosła przy czem isz beł ieden s chłopiąt moich ozwał się, on do niego chcąc go bic asz go ie[go] towarzysze uchwycieli. Po wieczerzy Pan ow młody poszedł zawczasu spac. OssJŻyw 29.
  • Chłopię/ vel chłopiéc/ [...] vide Giérmék/ Pácholę. Kn 66.
  • Wszedł też y Niemczyk/ (ktorego ácz to potym żądał iákoby sámego y chłopięciá iego zwano/ nie powiedział/ lubo obawiaiąc się czego/ lubo chcąc sławę Bożą zátáić/ y wielki ten cud odkryć/ iako inney confessiey ludzio[m] nie nowiná) do Swiętych mieszkánia. KalCuda 178-179.
  • W samym Klasztorze mieszkac chce y bendzie [Zofia Koniecpolska]. Ochmistrzow dwu przyielizmy. Białłagłowy te zostaią ktore od nas z domu wzieła. Haidukow czterech z żałobie, chłopiąt kilka, kozakow dwai dla listow y porozumiewania się z nami. OpalKListy 389.
  • Chłopiat czterei. Skrzypkow trzei, kucharzow dwai, pasztetnik. Cugow dwa koni. Białłychgłow y Zony y dla dzieci piec. To moi dwor. OpalKListy 448.
  • Wzięto mu [synowi autora] zywczem pocztowego hozego Pachołka Tupalskiego, i dwuch chłopiąt; Łogoszowego pachołka zabito. VorLetSkarb 218.
  • Czeladź dworska: dziewek 2 i chłopię poddani. InwKal I 421.
  • Mości Krolewicu, wychodzisz zá Miásto z chłopięciem iednym, á Asistencyia Krolewska kędy? MłodzKaz I, 262.
Ustabilizowane połączenia wyrazowe

  • pokojowe chłopięta:
    • Iczogłáni pokoiowe chłopiętá. TwarSLeg 14 marg.
Przysłowia, sentencje, skrzydlate słowa

  • Chłopiętom do sádu/ Białogłowie do táiemnic/ Kosterze do pieniędzy. Nie powierzay kluczy. ŻabPol B4v.
Przenośnie
  • A swym chłopiętom kazał [Mars] w mosiądzowe Trąby zakrzyknąć i bębny wojskowe Dając znak bitwy.BorzNaw 114
  • Więc Amorkowie, swego iáki táki Dopadszy, one osiadáią ptaki, W rożney postáwie (iaką ktoreń czyni:) Swoiey ná koło pisząc się Bogini [...] To mowiąc [wygłaszając przemowę do młodej pary]oraz z chłopiąt swych dowodnych Záwoła [Wenus] głosem, do tey sprawy zgodnych. Alić natychmiast [...] Pirois żártki, y Ethon zuchwáły W miodzie ogniste umocywszy strzáły [...] Wraz w obie sercá ogień puszczą żywy.ClaudUstHist 54-56
Znaczenia niepewne
1 a. 2:
  • Wczorá kiedy pásł bydło z chłopięty/ Záyrzawszy konnych skrył się w rokicinę [chłop]. TasKochGoff 212.
Użycia metajęzykowe
  • - Dwoié ludzi/ chlébá/ dwoié prosiąt/ chłopiąt/ iágniąt/ etc. idem est quod dwá człowiéká/ dwá chléby/ dwié szczeniętá/ etc. [...]. Kn 155
  • - Also sage ich auch dwoje/ troje/ czworo chłopiąt/ zwey/ drey/ vier Iungen/ und nicht dwie trzy/ cztery chłopiąt. DobrGram 74
  • - Von Chłopię der Knabe ist chłopiątko/ chłopiąteczko/ das Knäblein. DobrGram 193
  • - Chłop ein Mann/ chłopię/ chłopiątko/ chłopiąteczko/ chłopek/ chłopiec/ chłopieczek ein Männichen oder Knäblein. KellGram 104
Więcej cytatów w Korpusie Barokowym 
Podhasła

CHŁOPIĘCIEM

w funkcji przysłówka
Wersja do druku Jak cytować
Harvard Biuletyn PTJ bibtex CSL-JSON

Formy gramatyczne
  chłopięciem [leksykalizowana forma N. lp]
Najwcześniejsze poświadczenie:
1669
Znaczenia
»będąc chłopcem, jako chłopiec«
  • Przyszedł tesz tam był y Achilles zinszemi Pannami a nieznaiąc się na rzeczach białogłowskich, wspomniał sobie ze ieszcze chłopięciem widział uHerculesa Łuk y podobał mu się, y zrobiwszy sobie z ladapatyczka strzelał. PotPrzyp 6v.
  • Ten gdzieś zaginął w samym prawie nowiu Kiedy do naszych trzod chłopięciem chodził. ChrośJóz1745 O2.
Więcej cytatów w Korpusie Barokowym 
Data ostatniej modyfikacji: 22.05.2025

Z CHŁOPIĘCIA

w funkcji przysłówka
Wersja do druku Jak cytować
Harvard Biuletyn PTJ bibtex CSL-JSON

Formy gramatyczne
Najwcześniejsze poświadczenie:
1644-1660
Znaczenia
»od czasu, kiedy ktoś był chłopcem; od małego, od młodych lat«
  • Roku 1650 20 Octobris, Woiciech Bąkowski, Constantego Vorbeka Lettowa Rotmistrza Raitarskiego syna mego kochanego s chłopiencia małego sługa z Niderlandu powrociwszy, nieomylnom nam rodzicą dał sprawe, ze Pana iego w zywocie nie stało. VorLetSkarb 227.
  • Tom był Towarzyszem nigdy zWoyska niewyiezdzaiąc az do Roku 1677. procz tego com był przy Rodzonym moim zChłopięcia. DrobTuszInf 33.
  • Tombył wWoysku, iako iest wyzey zChłopięcia Zawsze przy Rodzonym Swoim. DrobTuszInf 33.
Więcej cytatów w Korpusie Barokowym 
Data ostatniej modyfikacji: 03.03.2010
Odsyłacze
Patrz: CHŁOP, CHŁOPCZAK, *CHŁOPCZĘ, CHŁOPCZYK, CHŁOPCZYNA, CHŁOPCZYSKO, CHŁOPECZEK, CHŁOPIĄTECZKO, CHŁOPIĄTKO, CHŁOPIEC, CHŁOPIECZEK, CHŁOPIĘCINA.
Autorzy: WM
Data ostatniej modyfikacji: 03.03.2010