ESJP XVII i XVIII wieku

Notowanie w słownikach

Notowany w słownikach:
L (alkiermes; XVII-XVIII), SWil (alkiermes), SW (alkiermes), SJP (alkiermes)

Nienotowany w słownikach:
SStp, SXVI, Kn, T

Najwcześniejsze poświadczenie: 1676

Formy gramatyczne

liczba pojedyncza

M.		alkiermes \|\| alchermes \|\| alkermes
D.		alkermesu
B.	uż. nżyw.	alkiermes \|\| alchermes
N.		alkermesem \|\| alkiermesem

liczba mnoga

	M.			uż. nosob.	alkiermesy
	N.				alkiermesami

Etymologia

arab. al-qirmiz

Znaczenia

»lekarstwo (olejek, syrop, proszek) z owadów czerwców stosowane m. in. na wzmocnienie, w niedomaganiach serca; w lm: lecznicze olejki, balsamy«

– Już za nic alkiermessy wonne są w tej chwili, Gdy imie Matki, serce struchlałe posili. KochOgrTur 73.
– Pulsy maczając już i orbetanem, Już alkiermesem i drogiem balsamem Nozdrze i inne członki smarowała [ciotka], Aby niebodze jaką pomoc dała. BorzNaw 153.
– Ty, ciotko, próżno serdecznemi Wódkami lejesz, darmo i wdzięcznemi Alkiermesami maścisz siestrzenice! BorzNaw 153.
– Álchermes z winem rozmąciwszy, przykładáć ku sercu, płátek Szkárłatny, tym nápuściwszy. CompMed 629.
– Day [choremu] Dryakwi, lubo Hyácinthu, lubo Alkermesu. PromMed 153.
– Kármázynowy konfekt/ Alkermes. Alkermes, Alchermes. Alkermes do potrzeb ludzkich z wielkim użytkiem zdrowia przychodzi/ ktory ták bywa czyniony [...]. SyrZiel 1344.
– Posilaiące rzeczy [...] máią być choremu dawane, iako Alkermes, Hyacint. VadeMed 236.

Przenośnie

Gdy Chryste z boku twego krew i woda kanie, Serc grzesznych alkiermessem przez Matkę się stanie.KochOgrTur 158