Pobieranie
PL EN
ELEKTRONICZNY SŁOWNIK JĘZYKA POLSKIEGO XVII I XVIII WIEKU
znajdź hasła
wyszukiwanie zaawansowane
A
B
C
Ć
D
E
F
G
H
I
J
K
L
Ł
M
N
O
Ó
P
R
S
Ś
T
U
V
W
X
Y
Z
Ź
Ż

BELUARD
rzecz
m
, *BELUARDA
rzecz
ż

W TRAKCIE OPRACOWANIA
Warianty fonetyczne: *BELLUARD || *BELLUARDA, *BELLOARD || *BELLOARDA, BELUARD || BELUARDA, *BALWARD || *BALWARDA, *BELOARD, *BELWARD || *BELWARDA, *WELUARD || *WELUARDA, *BALUARD
Notowanie w słownikach

Notowany w słownikach:
T, L (XVII), SWil, SW, SJP

Nienotowany w słownikach:
SStp, SXVI, Kn


Najwcześniejsze poświadczenie: 1601-1700
Formy gramatyczne
liczba pojedyncza
M. m   beluard
D. m   belluardu ||   belloardu ||   beluarda ||   beluardu
ż   belluardy
C. ż   belluardzie
B. m uż. nżyw.   beluard
N. m   belloardem
Ms. m albo ż   belluardzie ||   beluardzie
liczba mnoga
M. m albo ż uż. nosob.   beluardy ||   belloardy ||   balwardy
D. m   baluardów ||   belluardów ||   beloardów ||   beluardów
ż   belluard
C. m albo ż   belloardom
B. m albo ż uż. nosob.   belloardy ||   belluardy ||   beluardy
N. m   belloardy
m albo ż   belwardami ||   weluardami ||   belloardami ||   belluardami ||   beluardami
Ms. m albo ż   belluardach ||   beluardach
Etymologia
wł. baloardo
fr. belouart
Znaczenia
 wojsk.  »narożna baszta w murach obronnych, bastion; ruchoma wieża oblężnicza«
  • – Polak sczery a prawy Nie za mura[mi] Nie za bastami y redutami stakietami Weluardami Mestwa swe[go] Monstre daie. HerbOr 539.
  • – [Na Odrze koło Szczecina] Bálwárdy wodą opłynęły: most był pod wodą/ grobla wtąż; ktora nie w iednym mieyscu rysowáć się poczęła. MerkPol 154.
  • – Co dzień mamy nowe wiádomości o wielkich szkodách/ od wiátrow y náwáłności morskich tám y sám poczynionych/ osobliwie w Rosztoku gdzie część wielką wáłow y kilká Baluárdow przerwáły. MerkPol 28.
  • – Miasto [Kolonia] samo murowane [...] fortecą barzo piękną y ogromną ufortifikowane. Basztami gęstymi, belvardami, niesłychanie wielkie. WojszDiar 17v.
  • – Zmyka strasz Lubomierski, co dopiero w dniowem Placu była stanęła: y pod Denoffowem Belloardem osadzi przed broną załogę. PotWoj 170.
  • – Czasem człowiek Lwy kroci y Niedzwiedzie uczy Czasem słonie w Woienne belloardy Juczy. PotWoj 43.
  • – Nasi iuz od iednego Bellunardu [!] odparli bili [byli] Szwedow. PasPam 72.
  • – Dwie znowu Koła pod wielkięmi działy Co na pułnocney belluardzie stały Precz rostrącono. OblJasGór 82v.
  • – Iák nástepowáli Szwedzi do szturmu, Oblezency stali, [...] z pilnością, z belluard pátrzyli. OblJasGór 91.
  • – Z tureckich beloardów wymierzony w poły Umarł i ciała swego żałosne popioły Tu generał Żebrowski złożył pod Żurawnem. PotNagKuk I 458.
  • – Dunaju rozlanego mosty rozwalaią Sami się belloardy, Zaraz obmacniaią I blokhawzy, reduty kopaią wysokie Lemieszem wyparuią okopy głębokie [obrońcy przed wojskami Ottomana]. DrobOpow 11.
  • – Wychowanie odważnego Rycerzá. Ten ćwiczony Battery sypie y Pedardy Podsadza/ a przy fortach stawia Belloárdy. KellGram 247.
  • – [W miastach] Zawaliły smutne rudera bramy, okropnym ułożeniem ozdobne padły kamienice, zaległy fosy potężne mury i beluardy, opadły wyniosłe wieże i kolumny. MałpaCzłow 198.
  • – Oko ludzkie tákich rzeczy niewidziáło, co tám [w oblężonym Wiedniu] miny porobiły z Belluardów wielkich podmurowánych y wysokich. RubJan W2v.
  • – Ponieważ tey inwencyi być powinna forteca, áby nie tylko każda iey część obroną własną byłá, ále y iedna drugiey [...] broniłá. Więc dwie pryncypalne części ná to sporządzone temu zádosyć czynią [...] Pierwsze są z Francuska Bastyony Beluardy z Niemiecka Bolwerki. Drugie Kortyny. BystrzInfElem Arch F3.
  • – Beluard: iest część fortyfikacyi graniasta y narożnia to iest wał bardziey wypuszczony. BystrzInfElem Arch F3-F3v.
  • – Front Beluarda: są te dwie ściany składaiące rog Wału naydáley wychodzący z linii wału. BystrzInfElem Arch f3v.
  • – Ná Belluardzie S. WINCENTEGO stoi Działo imieniem Magdalena ważąca 70. Kantarow, á każdy kantár 300. funtow. ChmielAteny I II, 203.
  • – Beluard, Narożnik. eine Bastey. un bastion. T III 32.
Ustabilizowane połączenia wyrazowe

  • belloardy narożne || narożnie beluardy:
    • – Widzą [polscy posłowie] wszytkie te Fochy y wykręty rozne Więc iako Belloardy staiący narożne I sławę y swobodę, dwa maiący cele WielkiemsercemPoganskie ponoszą Fortele. PotWoj 189.
    • – Ktorym dwiema defektom [wystawieniu obrońców na ogień nieprzyjaciela i możliwości ukrycia się nieprzyjaciela za wysokimi murami] teraznieyszey mody fortyfikacye zábiegły, ták dysponuiąc wały, ná nich kosze, narożnie beluardy, iż zakryty forteczny żołnierz [...] odstrzeliwać może natárczywego Nieprzyiaciela. BystrzInfElem Arch F3.
  • polny beluard:
    • – Ich [Turków] tedy własne i swoje działa, z polnego beluardu, do nich hetman rychtować kazał. JemPam 417.
Więcej cytatów w Korpusie Barokowym 
Autorzy: DL , WM
Data ostatniej modyfikacji: 17.06.2020