1.
»mównica w kościele umieszczona na pewnej wysokości przy filarze lub ścianie nawy głównej, służąca do wygłaszania kazań, czytania Pisma Świętego, kazalnica«
– Gdy tedy na ambonę wnidzie mnich nadęty Opinią wysokiey nauki mądrości Odmie się iak pułtora niesczescia. OpalKSat109-109v.
– Upraszamy [...] ichm. panów duchownych, aby na ambonach w miastach i w farach swoich opowiedzieć tę zgodę naszą chcieli, aby do wszytkich wiadomości przyść mogła. AktaKrak II/2571.
– Są Ambony, niechze was Kaznodzieie budzą Z tego snu, w ktorym wszytkie, utopiwszy zmysły Sprosnym zbytkom [...] Swe rady: swe Fortuny a szkodę ku szkodzie Poddaiecie. PotWoj4.
– My tego dnia bylismy w Kosciele Katolickim gdzie [...] Ambona [...] piękna gipsowa, sztukaterya na niey ta teraznieyszey mody. SobTDzien24.
– Tegoz Roku [l698] [...] Ambona albo Kazanicza Nowa w Kosciele Zywieczkim wystawiona iest. KomonDziej224-224v.
– Z Ambon po parafiach zalecają, aby każdy Człek [...] Krzywdy Swoie na Schedzie konnotował. ChmielAteny II66.
– Chociaż Franc-mason wyklęty z Ambony, Przecie za upor iego nikt nie ręczy. DrużZbiór522.
– Gdy gwałtem ku Obrazowi Się przybliża/ ali moc y silą Przeczystey Bogarodzice aż za ambon rzuci bezbożnika. KalCuda121.
Ustabilizowane połączenia wyrazowe
ambona kościelna:
– Wydaie Ksiądz Zebrzydowski na ambonachKoscielnych [...] wielki swoy dowcip. PisMów II398.
Związki frazeologiczne
ambonę dać komu:
»powierzyć komu obowiązki, stanowisko kaznodziei«
– Po prowincyalstwie pierwszym, ambonę mu [Kasprowi Drużbickiemu] dano w Lublinie Trybunalską, na ktorey kazał dwie lecie. NiesKor II92.
kogo od ambony odsądzić:
»pozbawić kogo możliwości wygłaszania kazań, stanowiska kaznodziei«
– Tegoż kaznodzieję trybunał za danym rokiem jemu, alias zakazem, odambonyodsądził. MatDiarI, 126.
trzymać ambonę:
»pełnić wykonywać obowiązki kaznodziei«
– Kaznodzieje katedralni, żeby y obcy na katedrę mogli być przybrani, zporządził [biskup Piotr Gamrat], ile że przedtym kanonik krakowski, oraz trzymał y ambonę. NiesKor II178.
