ESJP XVII i XVIII wieku

Notowanie w słownikach

Słowniki notują

Formy gramatyczne

Znaczenia

1. »występuje między członami współrzędnymi jednorodnymi syntaktycznie«

a) wskazuje na stosunek przeciwstawny członów »ale, zaś, tymczasem«

– Strzelaliscie gęsto, a niewielescie nabili Polaków. PasPam 61.
– Tam lada chłop połacinie mowi a po Niemiecku rzadko kto. PasPam 62v-63.
– Woiuiesz po Morzu a Woysko na lądzie. PasPam 67v.

Ustabilizowane połączenia wyrazowe

a ... przecie:

– Z kazdego Ciecze a Strzelba przecie daie ognia. PasPam 112.
– I my tez by wali Na morzu y Za Morzęm a przecię tego niewspominamy. PasPam 137v.
– Umarł [arcybiskup Prażmowski] w Iazdowie a przecię z apprehensyiey że nie mogł Francuskich Interesow dopiąc. PasPam 245.
– I Marsowi Nieskąpo Ognia wswey Imprezie A przecię Płomienczykow zazywa de Brzezie. PasPam 271.

a ... zaś:

– Wołaią Lutrzy Och Her Jesu Christ oni nasamego Syna a katolicy zas y Nasyna y Namatkę wołaią. PasPam 67.
– Olędrowie [...] dziury w Okrętach łatali zabitych wywozili chowali apotym zas Armaty y swoiey y Szwedzkiey podobywali iako sami powiedali. PasPam 69v.
– Chciał mię tedy Woiewoda Zenić z Radoszowską A Sladkowski zas [...] gwałtem mię ciągnął do Panny Sladkowskiey. PasPam 219v.

choć ... a:

– Choc Ludzi iest gwałt a O człowieka czasem trudno. PasPam 249v.
– Y tego Nie trzeba Lekce warzyc ktory choc trochę placu ustąpi a znowu wraca się y biie. PasPam 268.

choć ... a przecie:

– Choć dopiero z wody, a przecię strzelba niezamokła. PasPam 62.

choćby ... a:

– Takiey bądzcie nadzieie choć by miał paść ieden na drugiem A niewyiadę. PasPam 169.

b) wskazuje na stosunek łączny członów »i, oraz«

– Lubomirski Jerzy [...] paleł scinał gdzie tylko zasięgł, wodę a ziemię zostawił. PasPam 52v.
– Przy chorągwi sześć towarzystwa anamiestnik zostawszy poszli przecię znami. PasPam 53v.
– Ziemią rzniętą a suszoną palą. PasPam 54v.

Ustabilizowane połączenia wyrazowe

dwa a dwa:

– Dwá á dwá/ vide Po dwu. Kn 154.
– dwa a dwa. zu zweyen. deux à deux. T III 290.

między ... a (między):

– Przystastwo iuz to było w Samym Czuplu między Morzęm Baltyckiem a Oceanem. PasPam 62v.
– Stał oboz między Rawą a między Głuchowskiem. PasPam 198.

sam a sam:

– Woiewoda [...] Posłał tedy do niego Skoraszowskiego Porucznika krayczego koronego Leszczynskiegowyzywaiąc go na parol sąm a Sąm że by Woyska nieturbować. PasPam 71.

c) wskazuje na stosunek wynikowy »to, więc«

– Że musielismy wyiechać przeciwko chorągwi, ktora nadchodziła że by ią wprowadzić, a oni tedy musieli czekac. PasPam 81v.

2. »występuje między członami współrzędnymi niejednorodnymi syntaktycznie«

a) »wprowadza zdanie podrzędne«

b) »wprowadza zdanie dodatkowo wyjaśniające, uzupełniające lub ograniczające poprzedni kontekst«

c) »nawiązuje nowe zdanie o treści luźno związanej z wcześniejszym kontekstem«

Związki nieprzyporządkowane do znaczeń

Ustabilizowane połączenia wyrazowe

a [...] zaś:

Więcej cytatów w Korpusie Barokowym

Notowanie w słownikach

Słowniki notują

Formy gramatyczne (nieodmienny)

liczba pojedyncza

	M.				A
	B.				A

Znaczenia

1. »pierwsza litera alfabetu, znak graficzny samogłoski 'a', wyróżniana czasami znakami diakrytycznymi albo kształtem dla oddania różnych odmian fonetycznych tej samogłoski«

– A Polskie pełne/ A rozmáicié się po Łácinié y po Grecku wyłożyć może/ iako masz niżey. Kn 1.
– A iest troiakie. Iedno bez żadney kreski, iákie iest w terminách: ma, siada, iada. Drugie z ákcęntęm, naprzykład w terminách: bániá, wiárá, nászá. Trzecié z ogonęm iakie iest w terminách: sąm, Pąn, mąm, dąm, pchąm. MalGram 6.
– Niemal we wszystkich pierwszych syllabach miasto naszego O. kładziono A. żeby ieno czemkolwiek rożne były słowa nowsze od pierwotnych: iako morze mare, sol sal, nos nasus. DembWyw 19.

Ustabilizowane połączenia wyrazowe

a, b, c:

– My którzy od kilkudziesiąt [lat] posłując, ieszcześmy w takiej się nie znajdowali cyrkumstancyi, a iak a, b, c nauczyliśmy się prawa 1690 o porządku seymowania. KonSRoz 71.

Związki frazeologiczne

a b c:

– TABVLATVRA MVZYKI Abo Zápráwá Muzykálna, Według ktorey káżdy, gdy tylko a b c znać będzie/ może się bárzo prędko náuczyć śpiewáć; y ná wszelákich instrumentách/ to iest: ná Skrzypcách/ Kláwikordzie/ y inszey Muzyce z not gráć. GorMuz k. tyt..

2. »litera 'a' lub 'A' jako element porządkujący tekst, szczególnie na oznaczenie:«

a) »dni tygodnia i litery niedzielnej w kalendarzach«

– Januaris [...] 1. A. N[iedziela]. Nowe Lato [...] 8. A. N[iedziela] 3 po 3 Kr[ólach]. DuńKal Bv.
– DECEMBER [...] 24 A N[iedziela] 4 [Adwentu] Ad[ama] y Ew[y]. DuńKal E.
– Ponieważ roku 1700 litera c [...] oznaczała dni niedzielne. W roku 1701 litera b. [...] W roku 1703 litera A [oznaczać będzie te dni]. BystrzInfChron 11 nlb..

b) »kolejnych stron, kart, składek tekstowych«

– A2 PotPocz 3.
– Aa2 PotPocz 100.
– Aaaaaaa3 PotPocz 655.
– (a). DuńKal (a).

c) »części wyodrębnionego tekstu albo odpowiedzi na pytanie«

– I. Cóz to iest łamana liczba? A. Innego nic nie iest, tylko iakoby iakie kawałki od całej sztuki. GorAryt 44.
– Kiedy się towary brakuią? A. Brak rozumie się to każda rzecz napodleysza abo naruszona (najpospolicie zowiemy to wybierkami). GorAryt 134.

d) »części lub całości przedmiotu lub jego miejsca na rysunkach, planach i mapach«

– Panewka A i kurek B ma iść ku przodu C i nazad ku D. AquaPrax 72-73.
– Wystawuję tu figurę irregularną pod literą A fortecy realnej. NarArch 140.
– Namiot i stancy[ja] rotmistrza: a szopa rotmistrzowska [...] Stancyja porucznika: a namiot. NarArch 168.
– W fontannie albo w korycie na stoliku A, dziurawym we śrzodku przy aec i mającym durszlak miedziany [...] między nóżkami, na których stolik A podnosi się od dna fontanny, postaw konew miedzianą albo cynową. SolArchB 34.

e) »części katalogów, regestrów, indeksów«

– Kanak rautowy Wielki pod Literą A. W ktorym Dyamentow Piędziesiąt Pięć. ArchRadziw 176, 15.
– REGIESTR HERBOW Szlacheckich, wedle porządku y Alfabetu porachowany. A. Abdank abo Habdank Fol. 218. Achingier [Fol.] 706. PotPocz 7 nlb..
– REGESTR MOW PUBLICZNYCH SWADY ORATORSKIEY POLSKIEY. A. Antoniewicz wita sądy Assessorskie W. X. L. w Brześciu, folio 426. DanOstSwada I, 1 nlb..

f) mat. »linii, kątów, punktów«

– Ta linija prosta A jest jedna, obecna długością od punktu jednego aż do drugiego. AquaPrax 56-57.
– Mówić tedy, iż punkt A jest formowany od pióra i od inkaustu B AquaPrax .

g) »całości lub elementu szyfru«

– Wiedziawszy záś liczbę kombinácyi álbo słow, ktore liter 6. na piąciu kołkach kłoteczki máią. Wypisz te kombinácye w ten sposob, iákiego iest wizerunkiem Tablica poprzedzająca, w ktorey obrotne litery kłoteczki, ták stojące: abcdf iesus gklnq [...] podáią słow 216. poczynáiących się od ab. SolArch 115-116.

h) »pierwszego spośród wymienianych kolejnych elementów, cech«

– Przyjacielu, ty, co będziesz posłany do kupienia działa, abyś je poznał, zachowaj te 12 przestrogi uważne. A. Aby sztuka była chędoga dobrze formowana bez wady [...]. B. Aby sztuka miała dobrą spiżę. AquaPrax 116.

3. muz. »oznaczenie jednego z siedmiu dźwięków skali diatonicznej«

– Wynáleźli przeto Neoterici łátwieyszy spsosob [zapisu znaku głosu]/ przez liter siedm/ iáko A, b, c, d, e, f, g, ktore to litery tákże się mogą właśnie śpiewáć. GorMuz b2.

4. »skrót imienia zaczynającego się na 'a' w spisach i wzorcowych dialogach«

– A[nna] tu jest wiele Iadla: wieleście kosztunków ważali na to. M[aria] nie zaprawdę nic żal mi że więcej nie masz/ lecz musicie za wdzięcznie przyjąć. WarmGaz 118.
– Ośm sztuk czarek y miseczek porcelanowych kamieńmi sadzonych. [Dla] J[akuba] 2, A[leksandra] 1, K[onstantego] 5. InwWilan 26.

Więcej cytatów w Korpusie Barokowym

A I

A II

A III