1.
»wynagrodzenie za pobicie, wyrządzoną krzywdę, odszkodowanie, rekompensata, zadośćuczynienie«
– A osobliwie nád ubogiemi czyńmy politowánie y miłosierdzie/ niewyrzucay mu ná oczy grzechu iego/ że przez pijáństwo/ ábo básarynki strácił ; ále day co masz dáć ochotnie. StarKazII, 155.
– Woyny niesłuszney z nikim nie zaczniemy Kto z nami zacznie przecię się broniemy Kto do nas przyidzie to go wyłatamy A potym mu zas bassarunek damy Tey dyskrecyiey y Moskwa doznali Gdyzmy Jm Ultro tylko Frysztu dali Ze się y w Siły Mogły przygotowac I Basaronek na nas wytargować. PasPam110v-111.
– Także stronu Kulika Piotra, który był uderzon od Suchana i ten basarunek [otrzymał], ma być na pokoju jako Suchan, tak i ten Kulik. KsKlim111.
– Sąd tylko przysądził grziwny, aby Kasper dał Szymonowi na cyrulika y basarunek. KsKasUlI, 383.
– Dał kowal w pysk tkaczowi, że mu spuchły wargi; W nadzieję basarunku do wojta, do skargi. PotFraszBrück I355.
– Zołnierz ieden na strzáły, niedbáiąc y miecze, Sobie odiąwszy stzemię [!], Krolowi náwlecze. Nic to, choc rán, choć kilká postrzáłow odniesie, Bo godny básárunek, bierze w interesie [...] Otrzyma strzemię Herbem. PotPocz167.
– Woyny niesłuszney z nikim nie zaczniemy Kto z nami zacznie przecię się broniemy Kto do nas przyidzie to go wyłatamy A potym mu zas bassarunek damy. PasPam110v.
– Wy targuie na nas nieprzyiaciel to co by my na nim mieli gdyz taka unas moda wybiwszy nieprzyiaciela zwyklismy mu zawsze dac bassarunek. PasPam139v.
oddać co z basarunkiem:
– Płacze niewczas Betsabe, straconego Mężá, [...] Już nie żyie Uryasz, wydany ná iatki, Bierze DAWID po zmarłym obciążone spadki. Bierz Krolu pokić wolno, ciesz się podarunkiem, Wydartym, oddasz z czasem cudze z basarunkiem. O amory bezecne! o własności cudza! Jak was szatan subtelnym sposobem ułudza! DrużZbiór99.
Związki frazeologiczne
basarunkiem potrząsać:
»grozić grzywną za obrazę, zniewagę«
– A ktoz dzis u nas trzęsie naybardzi Seymikiem? Co wiedziec kto: wziąwszy ´ski, albo od Bracławia Albo się powie z Mozosz, tak siełę rozprawia Przygrzawszy Animuszu, iakiemkolwiek Trunkiem Spytasz go, gdzie się rodzieł? zaraz basarunkiem Potrząsa: zaraz liczy Rotmistrze y Pułki Gdzie służeł: choc za ciurę gdzie skrobał gomułki. PotWoj61.
Przenośnie
Pierwszy do siebie wabi/ sam się wprzod do ugody bierze/ sam urażony/ y ile z nás iest skáleczony (że ták rzeknę) básarynek płaci [Bóg].BujnDroga364
– [Mówi Jezus] Otrzy łzy, uczyń koniec żalu i frasunku: oto mnie masz, oto masz niebo w basarunku. PotZmartKuk I622.
– Naytrudnieysza; tugo, [Dauleta] Przywabic: zeby albo mogł pigułki, albo konfektu, albo zazyc trunku, Zalowi serca mego wbasarunku. PotSyl38.
– Boskie śpiewam igrzysko z człowiekiem Ktore tym większey ceny i szacunku Im kto cierpliwiey czeka bassarunku. ChrośJob4.
– [Mówi Brutus] Niezgodny iestem do iey [ojczyzny] poratunku Poniewasz y ci [żołnierze, którzy nie chcą walczyć] zyć chcą w bassarunku. ChrośKon302.
– Azaliż iedná kropla Krwie Chrystusa w trunku Nam daná, zá grzech Rayski w szczodrym basarunku, Swiat okupić niemogła? DrużZbiór61.
– OPISANIE oczu ciekawych AKTEONA. Często ciekawe oko szkodę czyni w duszy, Często w niewolne jarzmo wolnego záprzęga, [...] Zdrow dopiero, wnet z niego żebrak, niedołęgá, Choruie, nápiera się, á nie wie, że w trunku, Zámiast lekarstwa bierze, złą śmierć w bassarunku. DrużZbiór516.