Pobieranie

Informacja o "ciasteczkach" i przetwarzaniu danych osobowych

Ta strona przetwarza Twoje dane osobowe takie jak adres IP i używa ciasteczek do przechowywania danych na Twoim urządzeniu.

Z jednej strony ciasteczka używane są w celu zapewnienia poprawnego funkcjonowania serwisu (np. zapamiętywania filtrów wyszukiwania zaawansowanego czy ustawień wybranych w tym okienku). Jeśli nie wyrażasz na nie zgody, opuść tę stronę, gdyż bez nich nie jest ona w stanie poprawnie działać.

Drugim celem jest gromadzenia statystyk odwiedzin oraz analiza zachowania użytkowników w serwisie. Masz wybór, czy zezwolić na wykorzystywanie Twoich danych osobowych w tym celu, czy nie. W celu dokonania wyboru kliknij w odpowiedni przycisk poniżej.

Szczegółowe informacje znajdziesz w Polityce Prywatności.

Wyrażam zgodę na "ciasteczka":
Tylko niezbędne do działania serwisu
Wszystkie (także służące gromadzeniu statystyk odwiedzin)

PL EN
ELEKTRONICZNY SŁOWNIK JĘZYKA POLSKIEGO XVII I XVIII WIEKU
znajdź hasła
wyszukiwanie zaawansowane
A
B
C
Ć
D
E
F
G
H
I
J
K
L
Ł
M
N
O
Ó
P
R
S
Ś
T
U
V
W
X
Y
Z
Ź
Ż

LABIRYNT

rzecz.
m
Wersja do druku Jak cytować
Harvard Biuletyn PTJ bibtex CSL-JSON
Warianty fonetyczne: LABIRYNT || LABIRENT
Notowanie w słownikach

Notowany w słownikach:
SXVI (labirynt, lobirynt, labierynt, lambierynt), T, L (XVI-XVIII), SWil, SW, SJP

Nienotowany w słownikach:
SStp, Kn

Formy gramatyczne
liczba pojedyncza
M.   labirynt
D.   labiryntu
C.   labiryntowi
B. uż. nżyw.   labirynt ||   labirent
N.   labiryntem ||   labirentem
Ms.   labiryncie
liczba mnoga
M. uż. nosob.   labirynty
D.   labiryntów
B. uż. nosob.   labirynty
  labirynta ||   labirenta
N.   labiryntami
Ms.   labiryntach ||   labirentach
  labirynciech
Etymologia
gr. labýrinthos
Znaczenia
1. »budynek o skomplikowanym układzie korytarzy«
  • – MInos zwyciężcá, Atheniany pohołdowawszy, táki ciężar náostátek ná nich włożył, áby káżdego dziewiątego roku niektorych z synow Szlácheckich, ná Kretę wysep posyłali, do Labiryntu, od Dedálá cieśle misternie zbudowánego, ku ziedzeniu Minotaurowi [...]. OvOtwWPrzem 305.
  • – Nácieráły ná te serce nieraz iáko ná nieustrászony Anáxárchá Philozophá ániumusz/ tákowe w Oyczyźnie trudy/ ktore nie iednego/ iáko Thezeuszá po nici w Lábirincie wiodły; ále odważne serce łágodną swadą/ przy ludzkości y mądrości/ z porádą złączoną natwardsze párkany od nieprzyiacielá zástánowione rozwáliło/ y rostárásowało. WojszOr 55-56.
  • – [...] wziąłbym Koronę Ariádny, ktora nie ledáiáko pomogłá Thezeuszowi, wchodzącemu w lábirentá [...] AndPiekBoh 11.
  • – Wsiaday Theseu, zá złey Fortuny Kompasem W Okręt Minotaurowi strásznemu opasem, Ktorego Lábirentem, okrutny zawiera, Minos w Krećie [...]. PotPocz 85.
  • – W Prowincyi Uquang iest gorá, ktorá rąbiących ná sobie drwá, zbieraiących kwiaty, pagorkámi iak Labiryntem zámyka, poty nie mogących się wybłakać, poki nie porzucą, co z tamtąd wzięli [...]. ChmielAteny II 617.
  • – REGESTR y EXKUZA ERROROW DRUKARSKICH. Mędrzec to przyzná każdy, bez wszelkiego sporu, Ze Druk, y Labirynt nie iest bez erroru [...]. ChmielAteny II 790.
  • – LABIRYNTOWI formalnemu murowanemu Károl Rancaetus przypisał Lemma: Labor intus. ChmielAteny1755 I 1189.
  • – Labirynt 1) Irr-Garten [...] un labirinte, un dédale [...] labirynt iest budowanie albo ogrod, że kto wszedszy, bez trudności nazad wyniść i trafić nie może. T III 701.
2. »skomplikowany układ ścieżek ogrodowych okolonych żywopłotem«
  • – Dáley pięknemi zioły málowány/ Z lábiryntámi ogrod obaczycie [...]. TasKochGoff 376.
  • – Nigdy tak Pałace Bogate, Budinki kosztowne, y wykwintowne, Ogrody, Wirydarze, Sady, Labirynty, Fontanny nie zdobią Zamkow Dworow iako wał porządny [...]. NarArch 35.
  • – Ogrodzie wdzięczny, niech mi wolno będzie Przechadzki dziś po tobie zażyć [...] Jeśli się też zaś lub labiryntami Wiklę, lubo ciemnymi chłodnikami chłodzę, Widzę, jako błędnymi ciemnymi drogami w miłości pętach uwikłany chodzę. MorszAUtwKuk 22-23.
  • – Labirynt 1) Irr-Garten [...] un labirinte, un dédale [...] labirynt iest budowanie albo ogrod, że kto wszedszy, bez trudności nazad wyniść i trafić nie może. T III 701.
3.  anat.  »skomplikowana struktura kostna znajdująca się w uchu wewnętrznym«
  • – Trzeci meat [w uchu] labirynt nazwany, rożnemi pomnieyszemi meátami y anfraktami podzielony. BystrzInfCosm E3.
  • – Labirynt [...] 2) Anat. der Irr-Gang im Ohr [...] Anat. le labirynte, une cavité de l'oreille interne [...] labirynt w uchu iest kostka, w ktorey wiele dźiurek sam i tam obroconych [...]. T III 701.
4.  przen.  »trudne położenie, sytuacja bez wyjścia«
  • – Siłę siłą nie porównam, z ustąpienia za Dźwinę niesława i zgubienie Rygi, z odwagi dubia spes, acz na tę pono necessitate przyciśnion będę. W tych przeto labirynciech, uciec się do W. Mci M. Pana muszę [...]. ChodKor 161-162.
  • – Ale uznawszy, żeś w trudny labirynt Zaszedł, nieboże, zgryzłeś się sam w sobie [...]. NiebMSatBar I 641.
  • – Iankowski był chorązem, z ktorym szkapa w huku Wziąwszy na kieł ni Jezdzca słucha ni Munsztuku Skoro Pana w naygorsze Labirinty wprawi Tam y zgubi: a Turkom Chorągiew zostawi [...]. PotWoj 120.
  • – Merlinskie, Cecorskie, Zołtowodzie [...] odprawiwszy okazyie wniezliczone potym roznych na Oyczyznie następuiacych Nieszczęsliwosci wdali się Labirynty [...]. PasPam 85v.
  • – Rzpta [...] dzielnoscią Woyska z labiryntow tak cięszkich wyprowadzona y restaurowana. PasPam 138v.
  • – [...] ubolewać cała Oyczyzna musi wziąwszy przed oczy wiak cięszkie przez niezyczliwie malevolorum Conatus [ludzi złej woli usiłowania] zachodzi Labirynthy. PasPam 215v.
  • – [Rzeczpospolita] w ten labirent wpadła, że wyszła na drogę prywatną, postronnych, prywatnych interesów poszła drogą [...]. SarPam 189.
  • – Labirynt [...] 3) fig. Bermirrung, Labirynth, Unordnung [...] fig. un labirinte, cahos, embaras, un desordre, confusion [...] będzie to wielkich labiryntow przyczyną; w trudnieyszy co raz wpadam, się zaprzągam labirynt. T III 701.
5.  przen.  »coś skomplikowanego, zagmatwanego«
  • – Ták Swawola gdy z burdą korektę praw zwłoczy/ Iuż Oyczyznę w śmiertelną koszulę obłoczy. Tá w práwnych Labiryntách iák Minotaur żyie/ Krwią y ciáły ludzkimi w błędnych krzywdzie tyie. JurkWan C.
  • – Pokaże się, żem ja nigdy nie chodził po labyrentach, ale via regia. SarPam 201.
  • – Obawiáć się należy, żeby záś zászedszy w Lábirynth Poëziey, nie przyszło zaść oraz y w głowę. AndPiekBoh 25.
  • – Lepiey iść za wszystkiemi, niżeli samemu, bo zaydziesz w Labirynta [...]. ChmielAteny1755 I 1151.
  • – By ná tym stánęli ludzie szaleni/ áby się nie dziwowáli dziełom Pańskim; idą w więtsze lábirynthy; mowią (iáko ci nowi Atheistowie) ták to wszystko z tráfunku się sstáło/ co się sstáło. BirkNiedz 90.
Użycia metajęzykowe
Więcej cytatów w Korpusie Barokowym 
Autorzy: RB
Data ostatniej modyfikacji: 17.12.2018