Pobieranie

Informacja o "ciasteczkach" i przetwarzaniu danych osobowych

Ta strona przetwarza Twoje dane osobowe takie jak adres IP i używa ciasteczek do przechowywania danych na Twoim urządzeniu.

Z jednej strony ciasteczka używane są w celu zapewnienia poprawnego funkcjonowania serwisu (np. zapamiętywania filtrów wyszukiwania zaawansowanego czy ustawień wybranych w tym okienku). Jeśli nie wyrażasz na nie zgody, opuść tę stronę, gdyż bez nich nie jest ona w stanie poprawnie działać.

Drugim celem jest gromadzenia statystyk odwiedzin oraz analiza zachowania użytkowników w serwisie. Masz wybór, czy zezwolić na wykorzystywanie Twoich danych osobowych w tym celu, czy nie. W celu dokonania wyboru kliknij w odpowiedni przycisk poniżej.

Szczegółowe informacje znajdziesz w Polityce Prywatności.

Wyrażam zgodę na "ciasteczka":
Tylko niezbędne do działania serwisu
Wszystkie (także służące gromadzeniu statystyk odwiedzin)

PL EN
ELEKTRONICZNY SŁOWNIK JĘZYKA POLSKIEGO XVII I XVIII WIEKU
znajdź hasła
wyszukiwanie zaawansowane
A
B
C
Ć
D
E
F
G
H
I
J
K
L
Ł
M
N
O
Ó
P
R
S
Ś
T
U
V
W
X
Y
Z
Ź
Ż

BEZPIECZNIE, BEZPIECZNO

przysł.
W TRAKCIE OPRACOWANIA
Wersja do druku Jak cytować
Harvard Biuletyn PTJ bibtex CSL-JSON
Warianty fonetyczne: BEZPIECZNIE || BEZPIECZNO, BEŚPIECZNIE
Notowanie w słownikach

Notowany w słownikach:
SXVI, Kn, T, L (XVI-XVIII), SWil, SW, SJP

Nienotowany w słownikach:
SStp

Formy gramatyczne
stopień równy
  beśpiecznie ||   bezpiecznie
  bezpieczno
stopień wyższy
  beśpieczniej ||   bezpieczniej
stopień najwyższy
  nabezpieczniej ||   najbezpieczniej
Znaczenia
1. »bez zagrożenia, bez szwanku, bez szkody; ufnie, bez obawy«
  • Pędząc ich [konie] do wody/ nie iest bespieczno bo ná gołoledzi rady padaią/ a obráżáią się. PienHip 9.
  • Béspiécznié […] z vfnością/ Confidenter. Kn 20.
  • Zygmunt pierwszy Zwykł był mawiac ze VSwych poddanych nałonie Bespiecznie odpoczywac y wyspac sie moze. OpalKSat 53.
  • Za Boską sprawą pod mur przypłyniemy I tak u portu bezpiecznie staniemy. BorzNaw 203.
  • Kiedy minuty przypisane stopniom, niedochodżą liczby 30. możesz ich bespiecznie poniecháć. SolGeom III 28.
  • Chcesz, áby pielgrzymowie beśpiecznie pielgrzymowáli, weś kámień názwány Iácynth. AlbSekr 263.
  • Im kto beśpieczniej żyje, tym iest weselszy, y spokoynieyszego ánimuszu. AndPiekBoh 143.
  • Lepiey zmaczawszy prześcierádło, obwinąć w nie chorego, nie nákrywáiąc, lecz y to nie bárdzo bespieczno dla nagłego iakiego pároxyzmu. PromMed 99.
  • Ze Zaś tak francuzow jako y Niemcow miał [król angielski Ryszard] w przyjazni nadwerężonych, Więc niewiedział jakimby Sposobem bespiecznie te drogi przebyć. IntrHist 76.
  • Iáko bespiecznie stąpáć máią nogi, ieżeli niebo ciemne á dołow pełno. DanOstSwada V, 5.
Ustabilizowane połączenia wyrazowe

  • na bezpieczno:
    • Pisałem do Arędarza Złotnika Swoią ręką aby się fundował w Łoiowie nabespieczno upewniaiąc go Swoią Protekcyą. SapADiar 97.
Przysłowia, sentencje, skrzydlate słowa

  • Bespiecznie myszy biegáią/ gdy Kotá domá nie máią. RysProv I, 3.
  • Bo jeśli chcesz w swym stanie zawsze żyć bezpiecznie: Równy z równym bierz przyjaźń, a trzymaj statecznie! VerdBłażSet 19.
od przysł.:
  • Bespiecznie myszy biegáią/ gdy Kotá domá nie máią. RysProv I, 3.
  • Kto ma mniey/ ma bespieczniey. RysProv VI, 7.
  • Ná wilká okrzyk/ á wroná świnię béspiécznié skubié. KnAd 314.
  • Lépiey béspiécznié niż serdécznié. KnAd 436.
  • Béspiéczniey/ ciszey zá murem. KnAd 1062.
2. »pewnie, niezawodnie, skutecznie«
  • Prawdá y wstyd w bráctwie dawnym Niech bespiecznie w polu sławnym Rząd sporządzą/ złość vmiotą/ By ożyłá dobroć zcnotą. JurkPieś B3.
  • Beśpieczniey widzę bestiy leśnych pieczy/ A niż obłudzie ufáć się człowieczy. TwarSDaf 102.
  • Nieumieiętnych náuczycie bespiecznie. KorRoz 110.
  • Mogę w tym bezpiecznie asekurować, że się bić będą [żołnierze]. SobJListy 71.
  • Tym winem uleczyć możesz bespiecznie Kwártánę choćby y zástárzáłą. PromMed 5.
  • Iuż lat siedm przeminęło, iáko niemiáłám o niem żádney wiádomości, áni listu, áni czego tákiego, y dla tego bespiecznie trzymámy że nie żyie [mąż]. TylkStrom 95.
  • Bespieczniey káżdą chorobę ziołámi Uleczyć może niż Pánáceámi [ten, kto stosuje zioła]. VadeMed A2-b.
3. »śmiało, odważnie, zuchwale, bezczelnie; o wypowiadaniu się: otwarcie, wprost«
  • Uczuwszy, iż choroba w nim moc brała, bezpiecznie mówił o śmierci swojej [Jan Abramowicz]. OrAbNad 238.
  • Ale gdy sie w dálszey deliberáciey rzecz z słowy stosowáłá/ dziwowáć się I. k. m. przyszło/ y ich M. Pánom Senatorom/ y wszystkim co lubo czytáli/ lubo słucháli poselstwá tego, czemu ták zuchwáła y ostra rzecz z łágodnemi słowy pomieszána. Czemu poddánstwo y tá ofiárowána wiárá ważyły sie ná páná swego ták bespiecznie rzucić. BielDiar Cijv [Dijv].
  • Náturę práwie dobrą Pánow swych przesławnych/ Przyznáć wszyscy muśieli bespiecżnie káżdy z nich, HofmańPor Aiji.
  • Bespiecznie w oczy poyźrzeć mu [Gofredowi] nie smieli [rycerze Gofreda]/ Y wstyd przenikał niewidome myśli. TasKochGoff 268.
  • Ráchowáło się y w szkodách ktore się passim podziáłáły przez ták swowolnych y lekkich ludzi/ ktorzy począwszy od Ich M. P. P Hetmánow oboygá/ żadnego práwie namiotu y wozu w ktorym co było/ cáło nie zostáwili/ á ták bespiecznie y oczywiśćie/ że y z koni gwałtem nas zbiiano/ odzierano/ chćieli záraz zábieżeć temu/ y káráć/ ále bacząc iuż dáleko zábiegłe kołá/ w gromádzie máło nie więcey tych swowolnych niż dobrych ludzi/ rozumieli to Ich M. PP. Hetmáni odłożyć ná przespiecznieyszy czás [...]. SzembRelWej Bv.
  • Jáki niewstyd tego szálbierzá [kalwinisty Bezy]/ ták bespiecznie żártuie z táiemnic świętych Bożych. BirkNiedz 590.
  • Może sie beśpiecżnie chwalić y szcżyćić K. I. M. Pan Nász Miłośćiwy/ niżeli on Antácydes Spártáński/ ktory muros Spartae dicebat iuuenes Spartanos, fines autem Spartanae ditionis, lancearum cuspides: á przetoż non eget Polonia moenibus. StarWyp D4v.
  • Bespiecznie mogę rzec: Christus est Creator. KorRoz 70.
  • Terazem sobie wolna, y mogęć náwoli Y bespiecznie wynurzyć, co mię w sercu boli. CorMorszACyd 146.
  • Radeś gościom, lecz póty, póki który z boku Nie obróci bezpiecznie ku twej żonie wzroku. MorszAUtwKuk 353.
  • Zatyka vszy Osman […] Gdy mu Gaur bespiecznie, y naprzepych strzela. PotWoj 88.
  • Bespiecznie tedy Bogá wychwálaycie. OblJasGór 164.
  • Rzadko tám wolno/ kto w Sáráiu nie mieszka/ prawdę mowić/ y rzadko też w poważnych spráwách zdánia czyiego záśiągáią/ á gdy się to tráfi/ nikt się táki nie obierze/ coby miał bespiecznie mowić co rozumie. RicWielJMon 10.
  • Tákich Bespieczniczkow wiele dzisia […] którzy […] jákoby z śmiercią przymierze uczyniwszy bespiecznie sobie we wszystkim poczynáją, y cugle ná swawolą rospuszczáją. GdacPan 157.
  • O Filipie Landgrofie Heskim powiádáją/ że kiedyś ná Seymie był się poniekąd upił/ á w opilstwie coś liberiùs y bespieczniey mowił. GdacKon 9.
  • [Zbójcy] bespiecznie sobie poczyniąc Strzelali. KomonDziej 215v.
  • PARDONNER […] WYBACZYC. Proszę mi wybaczyć nie mieć zá złe że bespiecznie powiem. DanKolaDyk II, 329.
  • Ktoby się też inaczey ważył postąpić, tego może bespiecznie bez wszelkiego rozmysłu jego Officyer albo Towarzysz y kto inszy zabić. ArtWoj 77.
Przysłowia, sentencje, skrzydlate słowa

  • Więcey się chłop tego boi/ co bespiecznie w kroku stoi. RysProv I4v.
  • Więcey się chłop tego boi/ co bespiecznie w kroku stoi. RysProv XVII, 1.
4. »lekkomyślnie, niedbale«
  • Po gankach się nad bramą często przebiegały Piękne Panny y nazbyt bezpiecznie igrały. ArKochOrl 62.
  • A ia ktorym cie/ y twoiego Syná/ (O niesczęśliwa do tych czás godziná) Ciężko obrażał/ y lazłem bespiecznie W ognistą przepáść/ y mogł mie koniecznie Zgubić ná wieki/ ále za twą sprawą/ Y zá przyczyną/ vszedłem łaskawą. TwarKPoch H4.
  • Nie máiąc żołnierzá w żadnym vżywániu/ Bespiecznie wiek trawili w wdzięcznym proznowániu [dawni ludzie]. OvOtwWPrzem 8.
  • Czarniecki […] Poszedł na Czoło ku szancom, gdzie stali Bespieczniey Szwedzi zániedbawszy rzeczy Nąmniey o zadney niemysląc wycieczy. OblJasGór 41v.
Użycia metajęzykowe
  • - Béspiécznié/ […] Tutò, [...] Libere dicere, laedere. Tutè, tutissimè, fidenter, fidissimè, [...] Otiosè dormias [...] Bona fide. Securè. Kn 20
Więcej cytatów w Korpusie Barokowym 
Podhasła

*BEZPIECZNIE, *BEZPIECZNO

w funkcji predykatywnej
Wersja do druku Jak cytować
Harvard Biuletyn PTJ bibtex CSL-JSON

Formy gramatyczne
nie określono wartości
  bezpiecznie
Najwcześniejsze poświadczenie:
Znaczenia
»jest bez zagrożenia, bez szwanku, bez szkody; ufnie, bez obawy«
  • Gdźie bespiecżniey vmrzeć/ ná woynie cży domá? AlandPam B4v.
  • [...] dáleko bespieczniey dáć swoie zdrowie opátrzyć Pogáninowi niżli Zydowi/ bo nie mász ták wielkiego niebespieczeństwá od Pogániná/ względem iego woli y religiey/ iáko od Zydá/ to sámo wyiąwszy/ że rowno tákże Pogániná/ Turczyná/ Tátárzyná/ Cygáná nie godźi się zá Lekárzá vżywáć/ iáko y Zydá/ o czym záraz niżey czytay. SleszDow 13.
  • Nabespieczniey sobie nie vfáć/ ále się záwsze do rády mądrych Doktorow vciekáć. PetrJWod 37.
  • Beśpieczniey widzę bestiy leśnych pieczy/ A niż obłudzie ufáć się człowieczy. TwarSDaf 102.
  • Chorym potráwá nieprzyiázna/ zdrowym cżęsto ich záżywáć nie bárzo bespiecżno: te iednák/ ktore w sobie máią mięso twárde/ kruche/ y łupaiące się/ y zapách wdźięcżny máią/ iákokolwiek zdrowe są. HercBan 36.
  • Bespieczniey káżdą chorobę ziołámi Uleczyć może niż Pánáceámi [ten, kto stosuje zioła]. VadeMed A2-b.
Przysłowia, sentencje, skrzydlate słowa

  • Lądem ábo ná lądzié béspiéczniey/ péwniey/ niż ná lédzié. KnAd 415.
Więcej cytatów w Korpusie Barokowym 
Data ostatniej modyfikacji: 23.01.2025
Odsyłacze
Patrz: NIEBEZPIECZNIE, NIEBEZPIECZNO.
Autorzy: WM
Data ostatniej modyfikacji: 23.01.2025