Pobieranie

Informacja o "ciasteczkach" i przetwarzaniu danych osobowych

Ta strona przetwarza Twoje dane osobowe takie jak adres IP i używa ciasteczek do przechowywania danych na Twoim urządzeniu.

Z jednej strony ciasteczka używane są w celu zapewnienia poprawnego funkcjonowania serwisu (np. zapamiętywania filtrów wyszukiwania zaawansowanego czy ustawień wybranych w tym okienku). Jeśli nie wyrażasz na nie zgody, opuść tę stronę, gdyż bez nich nie jest ona w stanie poprawnie działać.

Drugim celem jest gromadzenia statystyk odwiedzin oraz analiza zachowania użytkowników w serwisie. Masz wybór, czy zezwolić na wykorzystywanie Twoich danych osobowych w tym celu, czy nie. W celu dokonania wyboru kliknij w odpowiedni przycisk poniżej.

Szczegółowe informacje znajdziesz w Polityce Prywatności.

Wyrażam zgodę na "ciasteczka":
Tylko niezbędne do działania serwisu
Wszystkie (także służące gromadzeniu statystyk odwiedzin)

PL EN
ELEKTRONICZNY SŁOWNIK JĘZYKA POLSKIEGO XVII I XVIII WIEKU
znajdź hasła
wyszukiwanie zaawansowane
A
B
C
Ć
D
E
F
G
H
I
J
K
L
Ł
M
N
O
Ó
P
R
S
Ś
T
U
V
W
X
Y
Z
Ź
Ż

BÓR

rzecz.
m
W TRAKCIE OPRACOWANIA
Wersja do druku Jak cytować
Harvard Biuletyn PTJ bibtex CSL-JSON
Warianty fonetyczne: BÓR, BOR
Notowanie w słownikach
Słowniki notują
Formy gramatyczne
liczba pojedyncza
M.   bór ||   bor
D.   boru
  bora
B. uż. nżyw.   bor ||   bór
N.   borem
Ms.   boru
  borze
liczba mnoga
M. uż. nosob.   bory
D.   borów
B. uż. nosob.   bory
N.   borami
  bory
Ms.   borach
Znaczenia
1. »duży, gęsty, stary las, zwłaszcza sosnowy; w czasach pogańskich mógł pełnić funkcje kultowe«
  • POspolicie w Lesiech/ w Borách y w Pusczách roście/ kędy wiele Ieleni [serdecznik]. SyrZiel 136.
  • Bór/ Sylua pinea, Virg. Pinetum [...]. Kn .
  • Sośniná/ sosnowy lás/ bór. Kn .
  • Náwącham się ia między pásąc bory/ Konwáliey białych/ fiołek/ piwoniey. TwarSDaf 90.
  • O chrost nie trzebá się frásowáć, ponieważ miástá pospolicie lásámi, borámi, cierniem y ogrodámi obtoczone bywáią. UffDekArch II, 96.
  • Pinetum Choÿna, Sosnowÿ bor. SłowPolŁac 105.
  • Ze wsiów także, przy których puszcze, lasy, bory są, tam kdy kmieci osiedli, z każdej wsi mają drabinę wielką, szturmową przywieść, na łokci 4 wszerz. AktaKrak II/2 571.
  • Lásy, Puszcze, y Bory obiecháć in circum circa swoich własnych gránic. HaurEk 105.
  • Bór cale wycięty, spustoszony, tak dębowy, jako i sosnowy. InwKal I 180.
  • Na Sędzikowskim Andrzy strzelec, który nic nie płąci ani robi, tylko bora pilnować powinien. InwKal I 752.
  • Wnidziesz do boru, aż dąb okazały stoi, Co ani wichru, ani pioruna się boi, Aż jodła, co się o nię rozbijały gromy, Dalej olsza, potym głog, aż chrościk poziomy. PotFraszBrück II 374.
  • On [Bóg] ie [kruki] ná gniazdzie liczy, on karmi, on poi, poki Ociec y Mátka, znowu nieprzystoi. Więc imo wszelkie ptastwo co się lągnie w boru. Imo zwierz czworonogi? Boskiego dozoru. PotPocz 146.
  • BOIS [...] BOR, Las Las Gay poświęcony iakiemu Bożyszczu dawnych gęstwina gaiowizna. DanKolaDyk I, 205.
  • Dzieciom swoim gospodarze przykazać powinni, żeby ognia ani krzesiw do borow nie brali. SapMWilkKutrz 318.
  • W lasach cienistych, w Puszczach, Knieiach, Borze, Słychać Ryk zwierząt. DrużZbiór 308.
Ustabilizowane połączenia wyrazowe

  • za borem knieją:
    • »daleko, hen«
    • Wyjechaliśmy na dwa dni w pole z jp. cześnikiem: splądrowaliśmy Starzynę, orczakowski bór, w górach za borem knieją, Miszkinniki, Sielanowszczyznę. ZawiszaPam 60-61.
Przysłowia, sentencje, skrzydlate słowa

  • Zwyczáynie ciągnie Wilká nátura do boru. PotPocz 26.
od przysł.: Przyjechał jak z lasu
  • Nikt gołą ręką Krola chyba z boru, Nie wita. PotSyl 24.
Przenośnie
  • Iegosmy wszyscy, iego [Boga]; pástwiská są Owce Ktorzy iego Báránká, y głosu, y toru, Trzymamy się nim wyńdziem z Swiátowego boru.PotPocz 101
  • Piliśmy w nowej izbie, ni myśląc ni o czym. Nazajutrz, aż oblane wszytkie węgły moczem; Z osikowegoć, rzekę, i zewnątrz i z dworu, Nie z inszego ta izba budowana boru.PotFraszBrück I I, 527
2. »część lasu z barciami, często także jako jednostka gospodarki bartnej obejmująca 60 drzew bartnych«
  • Odzywają się [pieśni] w starych i nieletnich ustach, A nawet pastuszęta po gęstych zapustach, Pasieczniki po borach, owczarze koszarach Najczęściej je na dudkach grają i fujarach. ZimBSiel 111.
  • Bory. Te iuxta lustrationem 1623 nic nie czyniły. Teraz jeden bor zamek trzyma, było z niego miodu półtorej beczki fl. 45. OpisKról 39.
  • Dań miodowa. Bartnicy co rok dają z puszczy i borow Nowskich miodu beczek 8. OpisKról 98.
  • Pieniądze przyłajne. Od każdego boru dają bartnicy przyłajnych pieniędzy po gr. 12 facit fl. 12 gr. 12. OpisKról 294.
  • Summa barci nr 9, a w nich borów najduje się 37 1/2; z nich oddawano z dawna pokowów 28, rączek tyloż. InwPuck 128.
Związki nieprzyporządkowane do znaczeń
Przysłowia, sentencje, skrzydlate słowa

  • Chyłem borem/ czarnym szlákiem. RysProv 18.
Więcej cytatów w Korpusie Barokowym 
Podhasła

BOREM

w funkcji przysłówka
Wersja do druku Jak cytować
Harvard Biuletyn PTJ bibtex CSL-JSON

Formy gramatyczne
  borem [leksykalizowana forma N. lp]
Najwcześniejsze poświadczenie:
1618
Znaczenia
»przez bór«
  • Przéz lás/ przéz bór/ przéz bród gdzie iácháć/ ábo ná lás/ ná bór/ lasem/ borem. Ire per amnes, Ouid. Per mare, per saxa, per ignes fugere. Horat. Transire per aliquem locum, Plini. [...]. Kn 864.
  • Ktorędy WM. pojedziesz? Wo durch wird der Herr reisen? Borem/ lásem/ polem/ ziemią/ wodą. Durch den Wald/ durch die Heyde/ über Feld/ zu Lande/ zu Wasser.. DobrGram 518.
  • Jedoch sagen die Pohlen auch lásem pro ná las/ borem pror przez bor/ auff die Heyde oder durch die Heyde. KellGram 203.
Przysłowia, sentencje, skrzydlate słowa

  • Chyłem borem/ czarnym szlákiem. RysProv II, 5.
Więcej cytatów w Korpusie Barokowym 
Data ostatniej modyfikacji: 22.05.2025
Autorzy: WM
Data ostatniej modyfikacji: 22.05.2025