ESJP XVII i XVIII wieku

Informacja o "ciasteczkach" i przetwarzaniu danych osobowych

Ta strona przetwarza Twoje dane osobowe takie jak adres IP i używa ciasteczek do przechowywania danych na Twoim urządzeniu.

Z jednej strony ciasteczka używane są w celu zapewnienia poprawnego funkcjonowania serwisu (np. zapamiętywania filtrów wyszukiwania zaawansowanego czy ustawień wybranych w tym okienku). Jeśli nie wyrażasz na nie zgody, opuść tę stronę, gdyż bez nich nie jest ona w stanie poprawnie działać.

Drugim celem jest gromadzenia statystyk odwiedzin oraz analiza zachowania użytkowników w serwisie. Masz wybór, czy zezwolić na wykorzystywanie Twoich danych osobowych w tym celu, czy nie. W celu dokonania wyboru kliknij w odpowiedni przycisk poniżej.

Szczegółowe informacje znajdziesz w Polityce Prywatności.

Wyrażam zgodę na "ciasteczka":
Tylko niezbędne do działania serwisu
Wszystkie (także służące gromadzeniu statystyk odwiedzin)

Notowanie w słownikach

Notowany w słownikach:
SXVI, L (bez cyt.), SWil, SW, SJP

Nienotowany w słownikach:
SStp, Kn, T

Formy gramatyczne

liczba pojedyncza

	M.				alteracja
	D.				alteracji
					alteracjej
	C.				alteracjej
					alteracji
	B.				alteracją
	N.				alteracją
	Ms.				alteracjej
					alteracji

liczba mnoga

	M.				alteracje
	D.				alteracyj
	B.				alteracje
	N.				alteracjami

Etymologia

łac. alteratio

Znaczenia

1. »zmiana, odmiana, przekształcenie«

– Nie bywáią [rzeczy stworzone] bez mutáciey y álteráciey, co wszytko pochodzi z niedoskonáłości rodzącego. KorRoz 45.
– Kiedyby agens [...] nie potrzebował tych álteráciy uprzedzáiących, á ieszcze w tákowey spráwie, do ktorey máteria nie przynależy, izalibyś nie rzekł, że tu agens perfectum może... KorRoz 45.
– We wszystkich rzeczach sublunarnych według odmiany Xsiężyca, dzieie się alteracya. BystrzInfAstron L1.
– Jakoż [...] prędzey kwitnące zwiędnieią laury, a niżeli rozkwitła w serdecznych wirydarzach przyiaźń iakieykolwiek podpádnie alteracyi. DanOstSwada II, 75.
– Która złość [ospa] tak długo się tai, poki przez zewnętrzną alteracyą aeryi, lub przez zarazę się nie poruszy. BeimJelMed 59.

Ustabilizowane połączenia wyrazowe

alteracja kwalitatyw:

– Alteracya kwalitatyw iest przemożenie iednego accydensu nad drugi przez intensyą, to iest pomnożenie iednego á drugiego dyminucyą. BystrzInfElem S2.

2. »zły stan zdrowia, choroba, niedomaganie«

– Długo się báwiąc lekárstwá potężnego miárą/ zwykły álterácye przypadáć/ y náturá ná długość nie trwáła zwykłá wnet ustáwáć. PetrJWod 36.
– TEn Miesiąc [marzec] rożne zwykł na powietrzu czynić odmiany, ktore, ludziom w podeszłym wieku, y młodym, katarowe y inne przynoszą na zdrowiu alteracye. HaurEk 99.
– Ozywam się [...] z-powinszowaniem zdrowia dobrego/ ktore żeby żadnymi alteracyami nie było zmieszane. PisMów II 385.
– Zábieżeć mogą Mędrcowie Philopáci tey álterátiey [dyzenterii] serem pieczonym. AndPiekBoh 116.
– Anno 1701. Z cudzych krajów powróciłem, w których cały czas przepędziłem w alteracyi zdrowia. ZawiszaPam 26.
– Bywa też Odrá záráźliwa, ktora pánuiąc między ludźmi w znáczne wprowadza álterácye. CompMed 562.
– Pierwszy raz płynący po morzu, ordynaryinie dzień y drugi alteracyą cierpią y womituią. BystrzInfHydr X3v.

Ustabilizowane połączenia wyrazowe

zimna alteracja:

– Ta zimna alteracya częstokroć nagle ustaie: Lecz się znowu odmienia w natarczywą gorączkę. BeimJelMed 10.

alteracja febryczna:

– Pod wieczor to dziecię lekką alteracyą febryczną cierpiało. BeimJelMed 77.

alteracja hipochondryczna:

– W melancholikach y Flegmatykach przez poburzenie melancholicznego humoru, sprawuie [Saturn] alteracye hipokondryczne. BystrzInfAstron M3v.

Przenośnie

Ciężkieby to było na wolny narod jugum, ciężka po tak lubym pokoiu, w ktorym tylko Spectatores, alienae scenae bylismy paroksysmu alteracya.PisMów II II, 262

3. »niepokój, rozdrażnienie; zmartwienie«

– A zebys WMc nie był tey opiny ze tę alteracyą sprawuie w Kanclerzu acrimonia iaka listow moich. Posyłam Copią do mego listu w tey Matery od X. Kuiawskiego pisanego. OpalKListy 433.
– Które to słowá Duchá świętego gdy iuz przydłużey rozstrząsał [Adam]/ poczęłá go nieladá alteracyá nie ná ciele/ lecz ná duszy/ y sercu trápić. BanHist 195.
– Kiedy tęn umysł przypadnie że by zostać to iakas wesołość ogarnie człowieka. Skoro zas nastąpi że by niezostawac to [...] znowu alteracyia. PasPam 73v.
– Wtym Woiewoda wynidzie z Namiotu, brodę kręci a iuz to był znak Alteracyi albo Gniewu. PasPam 91.
– Wspłonie [rycerz Struś] gniewem [...] Ze w tey alteracyey nie wie co ma czynic kogo w srogim przestępstwie autorem zawinic. DrobOpow 206.
– Nadewszystko zaś alteracyi, gniewu, płomienia pożądliwości [...] wystrzegać się trzeba. BeimJelMed 344.

Związki frazeologiczne

wpaść w alteracją:

– Książę kardynał w Gdańsku [...] gryząc się, że nie mógł adesse Coronationi najjaśniejszego króla Stanisława [...] wpadłszy w alteracyą wielką, umiera die 14 Octobris. ZawiszaPam 235.

4. »w ogrodnictwie: szczepienie, oczkowanie«

– Enter en écusson. Arborem emplastrare [...] Przysadzanie wsadzanie drzew alteracya alterowanie. DanKolaDyk I, 517.

Więcej cytatów w Korpusie Barokowym

Odsyłacze

Patrz: ALTEROWANIE.

Informacja o "ciasteczkach" i przetwarzaniu danych osobowych

ALTERACJA