ESJP XVII i XVIII wieku

Informacja o "ciasteczkach" i przetwarzaniu danych osobowych

Ta strona przetwarza Twoje dane osobowe takie jak adres IP i używa ciasteczek do przechowywania danych na Twoim urządzeniu.

Z jednej strony ciasteczka używane są w celu zapewnienia poprawnego funkcjonowania serwisu (np. zapamiętywania filtrów wyszukiwania zaawansowanego czy ustawień wybranych w tym okienku). Jeśli nie wyrażasz na nie zgody, opuść tę stronę, gdyż bez nich nie jest ona w stanie poprawnie działać.

Drugim celem jest gromadzenia statystyk odwiedzin oraz analiza zachowania użytkowników w serwisie. Masz wybór, czy zezwolić na wykorzystywanie Twoich danych osobowych w tym celu, czy nie. W celu dokonania wyboru kliknij w odpowiedni przycisk poniżej.

Szczegółowe informacje znajdziesz w Polityce Prywatności.

Wyrażam zgodę na "ciasteczka":
Tylko niezbędne do działania serwisu
Wszystkie (także służące gromadzeniu statystyk odwiedzin)

Notowanie w słownikach

Notowany w słownikach:
SXVI, L (XVI), SWil, SW, SJP

Nienotowany w słownikach:
SStp, Kn, T

Formy gramatyczne

liczba pojedyncza

	M.				alternata
	D.				alternaty
	C.				alternacie
	B.				alternatę
	N.				alternatą
	Ms.				alternacie

liczba mnoga

	M.				alternaty
	D.				alternat
	B.				alternaty
	N.				alternatami
	Ms.				alternatach

Etymologia

śr. łac. alternata

Znaczenia

1. »kolejna zmiana, odmiana; kolej, następstwo, przypadanie czego na przemian«

– Iako cięn za Słoncęm tak nieszczęscia za szczęsciem następowała Alternata. PasPam 146v.
– Życzę przytym tego ábyś od tego dniá ktoregoś niegdy życie poczoł i teraz długowieczne na Emulácyą cum Fatis idąc życie i nieprzerwáną żadnymi álternatámi szczęścia przychylnego záczynał życzliwość. PisMów II 374.
– Dziś kiedy Boskiem z świata zszedł [Lizymach] wyrokiem [...] Tobie: bo na cię spada alternata, lego dziedzictwa: wPergamie Wysokiem, Oddaię zwierzchność tutecznego świata. PotSyl 68.
– Dwie lampie większą, iednę; na niebieskim Chórze, Mnieyszą drugą zaświecił [Bogi, Słońcem tamte, a tę Miesiącem nazwał, dzień im y noc w alternatę dawszy. PotPocz 68-69.
– Patrz! jako okropna zima Mocno alternatę trzyma, A w jednej godzinie Jej potęga minie. KorczWiz 25.
– Takowe bez miary Sprzyiaiące Szczęscie, w krotce niespodziewaney podlegać miało alternacie. IntrHist 194-195 IntrHist 194-195.
– Alternata elewacyi y depresyi Xiężyca regularnie dzieie się co miesiąc pod każdym znakiem Zodyaka. BystrzInfAstron K4v.
– [Wojewodzina ruska] w starożytnym, zacnym y sławnym Kazanowskich urodziwszy sie Domu, náturalną tey Familii do usług Maiestatow Pańskich żadney nie znaiacą Alternaty konserwuie ochotę. DanOstSwada II, 25.
– Ani iey iákie w życiu zrażą álternaty, bo czyli życzliwe szczęścia záwieią Zefiry, czyli surowsze przeciwney fortuny Akwilony, w swym wigorze aż do kupressu trwáć będzie fatalnego. DanOstSwada II, 75.

Związki frazeologiczne

w alternatę pójść z czym:

– Gdy szczęście w alternátę poydzie z kłopotami, Mocniey się BOGA chwyciem obomá rękami. DrużZbiór 105.

2. prawn. »przemienne sprawowanie funkcji, urzędu itp. według ustalonego porządku; prawo do sprawowania funkcji wynikające z takiego porządku«

– Na tym seymie [...] prowincye dwie koronne zgodzić sie o alternatę nie mogły. ZawiszaPam 68.
– Mamy fundament tamowania y niedopuszczania Marszałka elekcyi in Constitutione Anni 1669 o Alternatach kadencyy Sejmowych. KonSRoz 34.
– [...] Officyerowie przy Chorągwiach znaydować się in persona powinni; á przynaymniey alternatę zachowuiąc, omnimo ieden Sub amissione Szarży ma się znaydować. GazPol 1736 82 5 nlb.
– Biskup Wileński ma alternatę w Senacie z Biskupem Poznańskim. BystrzInfGeogr K1v.
– Skłádamy Seym Walny Sześć niedzielny w Grodnie, według przypadaiącey między Prowincyámi Alternaty, ná pierwszy Poniedziałek po S. Michále. DanOstSwada III, 30.

Ustabilizowane połączenia wyrazowe

alternata marszałkostwa poselskiego:

– Ze alt[er]nata Marszałkostwa Poselskiego na Wielką Polskę. Se videbitur, mozesz WMMPan bespiecznie nim zostac. OpalKListy 78.

alternata laski trybunalskiej:

– Upraszał [marszałek trybunalski] i to, aby według konstytucji 1699 alternata laski trybunalskiej ob casum zerwania trybunału nie ginęła, lecz utrzymana była. DiarSejmKon III, 22.

Związki frazeologiczne

w alternatę iść:

– Ieżeliby na ktorym Seymie nie przyszło do obrania Marszałka, tedy taki Seym w Alternatę iść nie ma. KonSRoz 34.

3. »wybór między dwiema możliwościami, możliwość takiego wyboru, alternatywa; różnica«

– Deklárowáli się Komissarze nási/ że gotowi są tę álternatę przyiąc/ to iest/ álbo tractatum amicitiae et correspondentiae zawrzeć/ álbo tractatum faederis mire, wedle stárych Tráktatow/ ktore przedtym między nimi záchodziły. MerkPol 248.
– Dwa dzieścia trzy, pierwszy raz, żeniąc się, miał lata, Wdowa czterdzieści i sześć; śmieszna alternata. PotFraszBrück I 42.

Związki nieprzyporządkowane do znaczeń

Związki frazeologiczne

alternatą z czym chodzić:

– Tuszewka błotne jeziorko, ktore alternatą z zamkiem Grudziądzkim chodzi. OpisKról 26.

Więcej cytatów w Korpusie Barokowym

Podhasła

Formy gramatyczne

Najwcześniejsze poświadczenie:

1642

Znaczenia

»na przemian; jednocześnie wymiennie«

– W chore ucho go [sok] kropic na noc y zatkawszy Bawelną spac stym y na kozdą noc odnawiac abo alternatą ras w iedno ucho drugi ras w drugie. GrodzMisc 90a.
– Nic znac było przi kim uictoria zostanie bo sie alternatom nimal z pola zsuwali, raz ci, raz owi gure biorąc. VorLetSkarb 246.
– Sołtysów jest 2 [...] urząd alternatą odprawują. OpisKról 35.
– Charty były [...] tak rącze ze nie trzeba było nigdy zmykać do zaiąca y do liszki tylko iedno Ktore kolwiek alternatą, iednak do kozdego zaiąca insze a nigdy Zaiąc nie uciekł. PasPam 256.
– Miesiąc: ma Dni 30, albo 31, álternatą. SolGeom III 135.
– Należałoby, żeby seymy alternatą bywały, w wielkiey Polszcze, małey Polszczo y Litwie. LeszczStGłos 90.
– KRUPOCKI takiz herb iako y Kleinfeldow, tylko że tam ośm pol czyli pasow alternatą idą, tu zaś alternatą takie białe z czerwonymi bydź powinny. NiesKor II 715.
– Kanclerz i Podkanclerzy powinni być Alternatą jeden świecki, drugi Duchowny. ŁubHist 205.

Więcej cytatów w Korpusie Barokowym

Odsyłacze

Patrz: *ALTERNATYWA.

Informacja o "ciasteczkach" i przetwarzaniu danych osobowych

ALTERNATA

ALTERNATĄ