ESJP XVII i XVIII wieku

Informacja o "ciasteczkach" i przetwarzaniu danych osobowych

Ta strona przetwarza Twoje dane osobowe takie jak adres IP i używa ciasteczek do przechowywania danych na Twoim urządzeniu.

Z jednej strony ciasteczka używane są w celu zapewnienia poprawnego funkcjonowania serwisu (np. zapamiętywania filtrów wyszukiwania zaawansowanego czy ustawień wybranych w tym okienku). Jeśli nie wyrażasz na nie zgody, opuść tę stronę, gdyż bez nich nie jest ona w stanie poprawnie działać.

Drugim celem jest gromadzenia statystyk odwiedzin oraz analiza zachowania użytkowników w serwisie. Masz wybór, czy zezwolić na wykorzystywanie Twoich danych osobowych w tym celu, czy nie. W celu dokonania wyboru kliknij w odpowiedni przycisk poniżej.

Szczegółowe informacje znajdziesz w Polityce Prywatności.

Wyrażam zgodę na "ciasteczka":
Tylko niezbędne do działania serwisu
Wszystkie (także służące gromadzeniu statystyk odwiedzin)

Notowanie w słownikach

Notowany w słownikach:
SXVI, L (XVIII), SWil, SW, SJP

Nienotowany w słownikach:
SStp, Kn, T

Formy gramatyczne

bezokolicznik

aplikować

czas przyszły prosty/czas teraźniejszy

lp	1. os.	aplikuję
	3. os.	aplikuje
lm	1. os.	aplikujemy
	3. os.	aplikują

czas przeszły

lp		m	2. os.		aplikowałeś
			3. os.		aplikował

czas przyszły złożony

lp	m	2. os.	będziesz aplikował
		3. os.	będzie aplikował
lm	zneut	1. os.	aplikować będziemy

tryb rozkazujący

lp			2. os.		aplikuj
lm			1. os.		aplikujmy

tryb przypuszczający

mos

1. os.

aplikowalibyśmy

imiesłów współczesny

aplikując

imiesłów uprzedni

aplikowawszy

Etymologia

łac. applicare

Znaczenia

1. »używać, wykorzystywać, przeznaczać«

Rekcja: co; do czego || na co

– Służmy mu [Jezusowi] ze wszelką ochotą/ wszytkie siły/ zmysły/ y rozum nasz do tego applikuiąc. StarKaz II, 429.
– Na to go [styl] obracać, aby go przy cnocie na usługę ojczyzny swojej aplikować nie ciężko było. LubSArtPol 220.
– Szoste Monitum. Ne rebus sacris misceantur profana, álbo seria jocis, jáko to sentencye Doktorow Swiętych, Historye, y inne sensy Duchowne świętokradzką odwagą do żartow nie ápplikowáć. BystrzPol I8v.

2. med. »stosować«

Rekcja: co

– Tam gdzie iest rana Przykładąmy affecto loco applikuiąc Oraz y remedia. OpalKSat 111v.
~ Ieżeli chory dla słabości wielkiey Enemy brać niemoże, a na [ma] zatwardzenie, na ten czas czopek applikować się ma. CompMed 494.

3. »przygotowywać; oddawać na naukę, służbę«

Rekcja: kogo; do czego

– Gdy zaś ktory Rolnik ma trzech albo dwoch Synow niektorych niech przysobie do roli applikuie. HaurEk 66.
– Syna, do chwały Boskiey y Stanu duchownego applikować umyślili. NiesKor II 195.

4. »stosować, odnosić«

Rekcja: co; do kogo, czego || komu || na co

– Siła wolnych głosów [...] (jedne baczeniem pańskiem okrywając, drugiego do się nie aplikując przyjmować to zwykł J. K. Mość. RadziwKSprawy 110.
– Applikujmy to [co powiedziano wyżej o grzechu] na Pijaństwo. GdacPij 18.
– Z piędziesiąt głosow barzo godnych ludzi na przeszłym Seymie słyszał, miedzy inszemi zacnego Posła, Statysty, Weterana, godnego owego Karwowskiego, do ktorego aplikował ow wierszyk. KonSRoz 73.
– Smiele ia to symbolum mogę applikować tey zmarłey Heroinie lubo iuż w proch obroconey. DanOstSwada VI, 8.

5. »dodawać, przydzielać, przyłączać«

Rekcja: co; do czego || czemu

– Może iednak Krol/ po śmierci tych co trzymali dobra Krolewskie/ applikuiąc ie do Korony abo do stołu swego/ przyczynić sobie znacznie Intraty. BotŁęczRel III 46.
– Ośm hakownic, ktore jmć pan starosta teraźniejszy darował i temu zamkowi cale applikował. OpisKról 258.
– Ktore [minuty] rozdzieliwszy przez 12. ponieważ dwanaście iest godzin dnia, applikuiąc każdey godzinie swoię porcyią, a będziem mieć 80. minut w każdey godzinie. AlbSekr 281.

6. »skłaniać się, sprzyjać«

Rekcja: (co); do czego || czemu

– Co się tu namieniło naprzykład o męce Pańskiey/ toż masz rozumieć applikuiąc duchownie szczegulnym sprawom Zbawiciela twego. BanHist 157.
– Do wszystkiego aplikuje [Oleśnicki]: nikt go tym nie skonfunduje, Aby swoje młode lata trwonił, nie zwiedziawszy świata. StanTrans 90.
– Trzecią dywizyą posłał [hetman] [...] z Biernackim [...] udaiąc ze Woysko applikuie tey konfederacyi Wielkopolskiey. OtwFDzieje 111.

Przenośnie

Przyrodzenie jest takiego owocu, że w ktorymkolwiek naszczepisz go klocu, Lubo to w wiśni, lubo to w jabłoni, Tak jędrzny korzeń applikuje do niej, że ani jabłka, ani już jagody, Ale frukt światu swojej rodzi mody.PotFraszBrück II II, 310

Więcej cytatów w Korpusie Barokowym

Podhasła

Formy gramatyczne

odmiana złożona

lp	M.	m	aplikowany
		ż	aplikowana
		n	aplikowane
lm	M.	mos	aplikowani
		nmos	aplikowane

Najwcześniejsze poświadczenie:

1661

Znaczenia

1. »używany, wykorzystywany«

– Pogłowne ma bydź wybierane/ y applikowane na potrzeby Koronne. MerkPol 15.

2. »o lekarstwach: stosowany«

– W zwyż pomienione y applikowane remedia gorączki nieuskromią. BeimJelMed 122.

3. »oddawany na naukę, służbę«

– Dworzanie przerzeczonego Xćia poty zasługi swoie z Kassy Cesarskiey in pleno brać będą, poki powoley do usług samego Dworu naszego nie będą mogli bydż applikowani. GazPol 1736 96 6 nlb.

4. »stosowany, odnoszony«

– Wszytkie [instrumenty] krom drąga pierwszego ulżywaiącego prostego, znacznie sił uymuią, tym więcey, im ciężary są większe applikowane do Machin. SolArch 13.

Więcej cytatów w Korpusie Barokowym

Informacja o "ciasteczkach" i przetwarzaniu danych osobowych

APLIKOWAĆ

APLIKOWANY