Pobieranie

Informacja o "ciasteczkach" i przetwarzaniu danych osobowych

Ta strona przetwarza Twoje dane osobowe takie jak adres IP i używa ciasteczek do przechowywania danych na Twoim urządzeniu.

Z jednej strony ciasteczka używane są w celu zapewnienia poprawnego funkcjonowania serwisu (np. zapamiętywania filtrów wyszukiwania zaawansowanego czy ustawień wybranych w tym okienku). Jeśli nie wyrażasz na nie zgody, opuść tę stronę, gdyż bez nich nie jest ona w stanie poprawnie działać.

Drugim celem jest gromadzenia statystyk odwiedzin oraz analiza zachowania użytkowników w serwisie. Masz wybór, czy zezwolić na wykorzystywanie Twoich danych osobowych w tym celu, czy nie. W celu dokonania wyboru kliknij w odpowiedni przycisk poniżej.

Szczegółowe informacje znajdziesz w Polityce Prywatności.

Wyrażam zgodę na "ciasteczka":
Tylko niezbędne do działania serwisu
Wszystkie (także służące gromadzeniu statystyk odwiedzin)

PL EN
ELEKTRONICZNY SŁOWNIK JĘZYKA POLSKIEGO XVII I XVIII WIEKU
znajdź hasła
wyszukiwanie zaawansowane
A
B
C
Ć
D
E
F
G
H
I
J
K
L
Ł
M
N
O
Ó
P
R
S
Ś
T
U
V
W
X
Y
Z
Ź
Ż

BĘBEN

rzecz.
m
W TRAKCIE OPRACOWANIA
Wersja do druku Jak cytować
Harvard Biuletyn PTJ bibtex CSL-JSON
Notowanie w słownikach
Słowniki notują
Formy gramatyczne
liczba pojedyncza
M.   bęben
D.   bębnu ||   bębna
B. uż. nżyw.   bęben
Ms.   bębnie
liczba mnoga
M. uż. nosob.   bębny
D.   bębnów
B. uż. nosob.   bębny
N.   bębnami ||   bębny
Ms.   bębnach
Znaczenia
1. »instrument muzyczny«
  • – Trąby niesłycháć/ áni ogromnego Bębnu/ tylko dźwięk głosu nabożnego [podczas procesji]. TasKochGoff 276.
  • – Elearowie [...] całą noc [...] dobrą myśl w obozie swym, trąbami, bębnami, szurmami, wykrzykaniem i błyskaniem się po polach oświadczali. DembPrzew 98.
  • – Potym przydziesz ná págorek Boży/ kędy jest straż Filistyńska: á gdy tám wnidziesz do miástá/ potkasz się z gromádą Prorokow/ zstępujących z gory: á przed nimi będzie hárfá/ y bęben/ y piszczałká/ y lutnia/ á oni będą prorokowáli. BG 1Sm 10, 5.
  • – Srzodkiem iey [oddziału piechoty węgierskiej] w bebny grzmią Dobosze/ Y na Serbskich dumaią fciárach Szyposze. TwarSLeg 66.
  • – Nie zá muzyką pokoiową [...] ale przy trąbach, y bębnách, powietrze dzwiękiem nápełniaiących zostałem Krolem. WojszOr 218.
  • – Trzymaią bęben y harfę, y weselą się przygłosie muzyki. BanHist 9.
  • – Hetman przestrzegáć ma [...] żeby pod czás Elekcyey dźwięk Bębnow [...] nie zagłuszał wolnego głosu Szláchty, w obierániu Páná. LubJMan 65.
  • – Pasza Sylistryiski [...] zwycięzywszy zawolą Boską Naszych y z Pędziwszy z Po[la] Pozbierał z poboiowiska owe Porzucone kopiie kotły Bębny Choragwi wiele y Więzniow. PasPam 265.
  • – Weźmicie Psalm/ przydajcie Bęben y wdzięczną Hárfę z Lutnią. KancPol 4 nlb..
  • – I tak się ta wszytka Archandya do Zamku wwaliła, przywitana bębnami, Trabami y Surmami. HistBun 25v.
  • – Ta piechota zawsze zostawała przy Boku Iego Mości, pod Czterema Chorągwiami, y Muzyką, to iest Bębnami, y Szyposzami, maiąc swoy Bazar. CzerDwór A4.
  • – Ieśli wezmę piszczałki, te lámenty gráią: Ieśli bębny, te smutne Echo wydawáią. ClaudUstHist 33.
  • – Nábrzmiáłość iest miękka, gdy palcámi nátłoczysz ustepuie, y gdy w nię trącisz iak bęben dzwięk wydaie. CompMed 511.
  • – Nie trzeba trąby, bębná, ni kogutá, Obudzi rano leniwych pokuta. DrużZbiór 178.
  • – Jeżeliby sie zaś Baránia y Wilcza ná iákim instrumencie znaydowałá strona, álbo Kocieł, lub Bęben ieden skorą Owczą, drugi Wilczą były okryte, tedy strona Owcza żádney nie wydáie rezonancyi. ChmielAteny1755 I 491.
Ustabilizowane połączenia wyrazowe

  • uderzyć w bęben (sz. zm.):
    • ~ Tegoz dnia i drugiego ponim, bralismy od Je[g]o m. P Wołowicza Chorązego Wilenskiego Popisowe attestacyine kwity. 12 Octobris po Msy, uderzono w bemben do koła. VorLetSkarb 253.
    • ~ Razem zPola uderzą w surmy, w Trąby wBębny A Turcy padac będą, iako las, porębny. PotWoj 126.
    • ~ Także pod czás látá, ćwiczenie co Miesiąc, raz będzie skłádał z strzelbą, w bęben kazawszy vderzyć, áby do tarcze strzeláli Cechámi. FredKon 57.
    • ~ Stał się huk iakiś wObozie Chmielnickiego, bo w bębny uderzono, w Surmy y w Trąby zagrano, potym z Harmat bić poczęto. HistBun 6.
  • w bęben i trąbę uderzyć:
    • ~ W bęben i trąbę na trwogę uderzyć kazał. AktaKrak III 158.
  • bić w bęben (sz. zm.):
    • – Mieszkał przy niej [Rynald u Matyldy] do tąd/ áż poczęto W ogromny bęben bić ná wschodzie słońcá. TasKochGoff 18.
    • – Biię w bęben/ vide Bębnię. Kn 31.
    • – Hetman wielki ma się też ruszyć ku Lublinu, Tylko czeka, aby mu co przybyło gminu. Zaciągi są w Lublinie w Żydowskiej ulicy: W bębny biją i babią pijący w piwnicy. EksRokLub 114.
    • – W Mieście nagwałt biią w dzwony w bębny lud się sypie na bulwark. PasPam 69.
    • – Kto co zwojuje albo wydrze śmiele [...] Wtenczas - jak w święto - w huczne bębny bije. LubSTobPol 68-69.
  • w bębny i trąby bić:
    • – Żeby rodzicy płáczu ich [dzieci] wrzeszczących nie słyszeli/ w bębny y trąby bić kazáli/ y wrzask wielki sámi czynili. StarKaz 592-593.
Przysłowia, sentencje, skrzydlate słowa

  • (wariant I):
    – Głośny bęben zá gorą/ á kiedy do nas przyidzie/ álić iák pudełko. RysProv IV, 3.
  • (wariant II):
    – Bębęn zá gorą ábo w lésie coś wiélkiego/ choć iák cébrzyk wiélkość iego. KnAd 1055-1056.
  • (wariant I):
    – Pilny/ by Záiąc bębná. RysProv XII, 7.
  • (wariant II):
    – Ják zaiąc bębná rad tego słucha. KnAd 295.
  • (wariant III):
    – Lada co was Vstraszy iak beben zaiąca. OpalKSat 23-23v.
  • (wariant IV):
    – Słucha iak zaiąc bębna rychło Wici Trzecie Kazą zbroyno kazdemu w swym stawac Powiecie. PotWoj 50.
  • (wariant I):
    – Iusz musi Polak siedziec iako Groch nabębnie Iak pod siekierą, patrząc rychłoli go rębnie. PotWoj 97.
  • (wariant II):
    – Z iednego podeyrzenia ták dálece bredzi, Gdy iáko mysz ná pudle, groch ná bębnie siedzi. PotPocz 55.
  • (wariant III):
    – Czuły żołnierz w Obozie śpi iak mysz ná bębnie. DrużZbiór 99.
Przenośnie
  • Tupycha wbębny uderzy tubalne, Ztąd na krew Ludzką naypierwsze zaciągi.PotSyl 81
2. »duże naczynie, bukłak«
  • – Szynkwas. Przecierkow małych 5. Bęben drewniany. InwZasBęt 82.
  • – Potem bębnów wielkich 7, jako fasy winne - oni je nabatami zowią. NiemPam 160.
  • – Znowu po małej chwili do onegoż gmachu Tenże [kuchmistrz] przyszedł, myszy zaś skryły się od strachu. Pod bęben, w którym słodka małmazya była. VerdBłażSet 54.
  • – Weinschlauch bęben/ bębenek winny uter. KusWeg 107.
  • – Tego tedy [Eola] roznemi upominkami y ofiarami ubłagawszy, otrzymał to uniego ze mu wszytkie cztery wiatry wskorzanym wielkim bębnie zasmoliwszy y zaszywszy zamknął. PotPrzyp 7v.
3. »brzuch«
  • – Gdy ogroda dopadł głodny bruder Zarł bez względu Jarzyny nie warzone poty Ze mu brzuch w twardy bęben, kiszki poszły w droty Ztąd ich kranki zwyczayne. PotWoj 62.
  • – Bachus wytłoczywszy słodkie wino z Prasy [...] Dmie napełnym swe bąki y Foiary bębnie. PotWoj 69.
4. »otyłe dziecko«
  • – Tego bekarta gdy przy Oycu tem swęm chłopcęm beł ze pękato rosł zwałgo bęben, czasęm Bęsiu. TrepNekLib 25.
5. »zadek«
  • – Cosi na Albertusa to ruszenie poszło [...] Sam chłop goły iák bęben/ iák dyabeł odárty. DzwonRusz k. tyt..
  • – A skoro się ci zblizą [janczarzy] [...] Wszerz y wzdłurz ich osypą, ołowianem Gradem Legło MostemPoganstwo: wziąwszy wgołe bębny. PotWoj 92.
Związki nieprzyporządkowane do znaczeń
Przysłowia, sentencje, skrzydlate słowa

  • – Bębęn zá gorą ábo w lésié coś wiélkiego/ choć iák cébrzyk wiélkość iego. KnAd 1055.
Więcej cytatów w Korpusie Barokowym 
Podhasła

BĘBEN
rzecz

Wersja do druku Jak cytować
Harvard Biuletyn PTJ bibtex CSL-JSON

Formy gramatyczne
Najwcześniejsze poświadczenie:
1626-1639
Znaczenia
nazwa osobowa »nazwisko«
  • – Bebnowski nazwalisie synowie Jana Bebna miesczanina W-Lieliowie TrepNekLib 25.
Więcej cytatów w Korpusie Barokowym 
Data ostatniej modyfikacji: 11.01.2010
Autorzy: PK
Data ostatniej modyfikacji: 11.01.2010