Pobieranie

Informacja o "ciasteczkach" i przetwarzaniu danych osobowych

Ta strona przetwarza Twoje dane osobowe takie jak adres IP i używa ciasteczek do przechowywania danych na Twoim urządzeniu.

Z jednej strony ciasteczka używane są w celu zapewnienia poprawnego funkcjonowania serwisu (np. zapamiętywania filtrów wyszukiwania zaawansowanego czy ustawień wybranych w tym okienku). Jeśli nie wyrażasz na nie zgody, opuść tę stronę, gdyż bez nich nie jest ona w stanie poprawnie działać.

Drugim celem jest gromadzenia statystyk odwiedzin oraz analiza zachowania użytkowników w serwisie. Masz wybór, czy zezwolić na wykorzystywanie Twoich danych osobowych w tym celu, czy nie. W celu dokonania wyboru kliknij w odpowiedni przycisk poniżej.

Szczegółowe informacje znajdziesz w Polityce Prywatności.

Wyrażam zgodę na "ciasteczka":
Tylko niezbędne do działania serwisu
Wszystkie (także służące gromadzeniu statystyk odwiedzin)

PL EN
ELEKTRONICZNY SŁOWNIK JĘZYKA POLSKIEGO XVII I XVIII WIEKU
znajdź hasła
wyszukiwanie zaawansowane
A
B
C
Ć
D
E
F
G
H
I
J
K
L
Ł
M
N
O
Ó
P
R
S
Ś
T
U
V
W
X
Y
Z
Ź
Ż

BARANI

przym.
W TRAKCIE OPRACOWANIA
Wersja do druku Jak cytować
Harvard Biuletyn PTJ bibtex CSL-JSON
Notowanie w słownikach
Słowniki notują
Formy gramatyczne
lp M. m   barani
ż   barania
n   baranie
D. m   baraniego
ż   baraniej
n   baraniego
B. ż   baranią
n   baranie
N. m   baranim
ż   baranią
Ms. m   baraniem
ż   baraniej ||   barani
lm M. nmos   baranie
D.   baranich
B. nmos   baranie
N.   baraniemi
Ms.   baranich
Etymologia
Znaczenia
1. »dotyczący barana - samca owcy; należący do barana; pochodzący z barana«
  • – Wziąć […] Owczego ábo bárániego łoiu ośm łotow. SyrZiel 292.
  • – Cąbr ogrodny […] smák wdzięczny/ nie tylko rybom/ ále y mięsu/ zwłaszczá wilgotnemu/ iákowe iest owce/ báránie […] czyni. SyrZiel 506.
  • – Powiádáią Zydowie/ y Lácińscy Doktorowie/ iż Fest Trąb/ postánowiony był ná pámiątkę Izááká Pátryárchy/ oswobodzonego od ofiáry […] przez zástąpienie Báráná [...] przetoż tego dniá trąbili w rogi báránie. BirkOboz 62.
  • – W drugiej skrzynce katanka czarna, baranim futrem podszyta. InwAPiwBęt 86.
  • – Przytym siedm Kápłanow/ poniosą siedm trąb z rogow báránich/ przed skrzynią. BG Joz 6, 3-4.
  • – Ale niezbożni poginą: á nieprzyjaciele PAńscy, jáko tłustość báránia z dymem niszczeje/ ták oni zniszczeją. BG Ps 37, 20-21`.
  • – Báránia skorá/ vide Skorá owcza. Kn 14.
  • – Owi [ psy dworskie] ná káżdy dzień máią swoie osypki [...] máią nogi báránie/ pod czás im y mleká náleią. StarKaz II, 557.
  • – Wywierciał mu [Odyseusz Polifemowi] ono oko obłupiwszy pierwey sześć owiec y Barana, y towarzyszow ubrawszy w owcze skory siebie wbaranią. PotPrzyp 7.
  • – Ten kraj angielski barzo obfity we wszytko […] Konie barzo piękne, bydło niewypowiedzianej wielkości, tak, iż czwierć cielęcia [!] albo barania niemal jako wołowa. BillTDiar 91.
  • – Náłoż cienkie kiełbáśnice/ álbo Báránie kiszki á ochędożywszy warz w winie. CzerComp 94.
  • – A kiedyby niewiásta piłá urynę báránią, nigdy nie będzie miáłá płodu. AlbSekr 322.
  • – Naypierwey ludzie z Ráiu, dla grzechu wygnáni Bogá czcili ná świecie, w ofierze Báráni. PotPocz 97.
  • – Płuca Báránie świeżo przykłádáne, znacznie stánowią krew zbytnie odchodzącą z kądkolwiek. PromMed 84.
  • – Weś nerek báránich coć się zda. CompMed 457.
  • – Barani. Widdern, Schaf-. de bélier, de brebis. baranie mięso. T III 23.
  • – Krolewic miásto máteraca miał dwie skory báránie, á miásto poduszki trochę siáná. TylkStrom 22.
  • – Ná wielkie morzyská, Weźmi Błonkę Baranią świeżą, posmáruy ią Oliwą, przyłoż ciepło ná żywot. VadeMed 65.
Przysłowia, sentencje, skrzydlate słowa

  • – Znáć wilká choć w bárániey skórzé. KnAd 1361.
Przenośnie
  • Puścił się [baran] wnet na wilka słowy niecudnemi [...] Zatym mu wilk odpowie: „Nie twoje to słowa, Wiem pewnie, żeby była ciższa twoja mowa. Gdybyś sam do mnie wyszedł trochę na podwórze. Spatrzyłbym, jeśli serce lwie w baraniej skórze ?”VerdBłażSet 19-20
2. »zrobiony z tego, co pochodzi z barana a. owcy (futra, skóry a. jelita)«
  • – Szubka lazurowa barania. InwZof 86. InwZofBęt 86.
  • – Kozuch stary, barani. InwDol 88. InwDolBęt 88.
  • – Byłoć w czapkach baranich drabów niemal dwieście, których około jatek nazbierano w mieście. ZimBSiel 158. ZimBSiel 158.
  • – [Wezyr do posłów polskich:] Zima Iako wam, tak nam spolna: dochodzą nas słuchy Ze wam z nieba polecą baranie kozuchy. PotWoj 189. PotWoj 189.
  • – Wkrotce co zubożyło Adáma, Ray mu wzięło, w odzież báránią ubráło? MłodzKaz I, 217. MłodzKaz I, 217.
  • – Czapkę baranią z zanadrza wywlecze [żołnierz], Trzy mi też w niej od strzały prezentując dziory. PotFrasz II, 148. PotFraszBrück II 148.
  • – Ná tablicy wydzieloney ná rowne części, iednym końcem przywiąz baranią stronę. BystrzInfElemR 1v. BystrzInfElem ElemR 1v.
  • – Jeżeliby się zaś Baránia y Wilcza ná iákim instrumencie znaydowałá strona , álbo Kocieł, lub Bęben ieden skorą Owczą, drugi Wilczą były okryte, tedy strona Owcza żadney nie wydáie rezonacyi. ChmielAteny I, 491. ChmielAteny1755 I I, 491.
Przenośnie
  • przen. Nie tylko trzebá czapkę zdeymowáć przed sobolim kołpakiem, ále i przed báránią kuczmą. MłodzKaz II, 212.MłodzKaz II, 212
3. »taki, jaki ma baran«
  • – [Poeta do Neptuna:] Wziąwszy ná się báránią postáwę/ zwiodłeś Bisáltską pánnę [dziewczynę z ludu: Bisaltowie o imieniu Bisaltis]/ ná wszeteczną spráwę. OvOtwWPrzem 219. OvOtwWPrzem 219.
  • – Zbędzie owczej postaci, gdy jak wilk zawyje, Czym zdradę i baranią zasłonę odkryje. DolNowKontr 320.
  • – OAmmonowem słychał [Kambises, wódz perski] tam Kosciele, Gdzie Iowisz słynął, w postaci barani, Daley nisz sto mil piasek, ten kray sciele. PotSyl 110. PotSyl 110.
  • – Bardzo sobie życzyli [Persowie] y per secreta wyrábiáli, áby się z nosami rodzili iastrzembiemi, albo barániemi, iż Cyrus Krol ich, nos miał tákowy. ChmielAteny II, 584-585. ChmielAteny1755 I II, 584-585.
Przysłowia, sentencje, skrzydlate słowa

  • – Stroy Angelski/ chod Złodzieyski/ głos Diabelski/ á mięso báránie/ v Pawá. RysProv XV, 2.
Związki nieprzyporządkowane do znaczeń
Ustabilizowane połączenia wyrazowe

  • czapka barania:
    • »czapka ze skóry baraniej«
    • – Byłoć w czapkach baranich drabów niemal dwieście, których około jatek nazbierano w mieście. ZimBSiel 158.
    • – Czapkę baranią z zanadrza wywlecze [żołnierz], Trzy mi też w niej od strzały prezentując dziory. PotFraszBrück II 148.
Związki frazeologiczne

  • baranie flaki rozdrażnić:
    • »grać na instrumentach smyczkowych«
    • – Przyszło rozochociwszzy się y Baranie flaki rozdraznić. PasPam 169v.
Przysłowia, sentencje, skrzydlate słowa

  • – Stroy Angelski/ chod Złodzieyski/ głos Diabelski/ a mięso baranie/ v Paẃa. RysProv H3v.
Użycia metajęzykowe
  • - Báráni/ Agninus [...] Arietinus. Kn 14 Kn 14
  • - Baráni, Schöpsen. BierSłowa 3 BierSłowa 3
Więcej cytatów w Korpusie Barokowym 
Podhasła

BARANI
rzecz
m

w funkcji rzeczownika
Wersja do druku Jak cytować
Harvard Biuletyn PTJ bibtex CSL-JSON

Formy gramatyczne
Najwcześniejsze poświadczenie:
1730-1731
Znaczenia
nazwa osobowa - nazwisko
  • – Tegoż Pisałem do Pana Miłośnickiego Gubernatora Bychowskiego na ktorego ręce posłałem Pozwy cum omni Informatione Obliguiąc aby posłał Ienerała do Hrabstwa Hereckiego y Barani wyioł oraz dowod Ieneralski z Grodu Orszanskiego Zeznany. SapADiar 123.
Więcej cytatów w Korpusie Barokowym 
Data ostatniej modyfikacji: 07.07.2022

BARANIA
rzecz
m

w funkcji rzeczownika
Wersja do druku Jak cytować
Harvard Biuletyn PTJ bibtex CSL-JSON

Formy gramatyczne
Najwcześniejsze poświadczenie:
1704
Znaczenia
nazwa geograficzna
  • – Siodma Rzeka Kamesnica a ta ma trzy Potoki ieden płynie od Drdzawki, drugi od Baraniey, a trzeci od Złatney, mieysc tak Nazwanych. KomonDziej 6.
  • – Denominatia albo Nazwi[s]ka Gor y Hal Panstwa Zywieckiego [...] Rdzawka, Barania, Biała Gora, Zary, Skałka, Czerwieniec, Gora Vpełz, Ielenicza. KomonDziej 14v.
Więcej cytatów w Korpusie Barokowym 
Data ostatniej modyfikacji: 07.07.2022

*BARANI

Wersja do druku Jak cytować
Harvard Biuletyn PTJ bibtex CSL-JSON

Najwcześniejsze poświadczenie:
1704
Znaczenia
składnik nazwy geograficznej
  • – Granice Panstwa Żywieczkiego [...]. Od Wołowcza Polany do Hale Baraniey potym do Skałki, potym do Buczyny az na Wierzch Gory Skrzecznie gdzie sie Granica Zywieczka z Łodwigowską schodzi. KomonDziej 7-7v.
Więcej cytatów w Korpusie Barokowym 
Data ostatniej modyfikacji: 07.07.2022
Odsyłacze
Patrz: *BARANOWY, *BARAŃSKI.
Autorzy:
Data ostatniej modyfikacji: 07.07.2022