Pobieranie

Informacja o "ciasteczkach" i przetwarzaniu danych osobowych

Ta strona przetwarza Twoje dane osobowe takie jak adres IP i używa ciasteczek do przechowywania danych na Twoim urządzeniu.

Z jednej strony ciasteczka używane są w celu zapewnienia poprawnego funkcjonowania serwisu (np. zapamiętywania filtrów wyszukiwania zaawansowanego czy ustawień wybranych w tym okienku). Jeśli nie wyrażasz na nie zgody, opuść tę stronę, gdyż bez nich nie jest ona w stanie poprawnie działać.

Drugim celem jest gromadzenia statystyk odwiedzin oraz analiza zachowania użytkowników w serwisie. Masz wybór, czy zezwolić na wykorzystywanie Twoich danych osobowych w tym celu, czy nie. W celu dokonania wyboru kliknij w odpowiedni przycisk poniżej.

Szczegółowe informacje znajdziesz w Polityce Prywatności.

Wyrażam zgodę na "ciasteczka":
Tylko niezbędne do działania serwisu
Wszystkie (także służące gromadzeniu statystyk odwiedzin)

PL EN
ELEKTRONICZNY SŁOWNIK JĘZYKA POLSKIEGO XVII I XVIII WIEKU
znajdź hasła
wyszukiwanie zaawansowane
A
B
C
Ć
D
E
F
G
H
I
J
K
L
Ł
M
N
O
Ó
P
R
S
Ś
T
U
V
W
X
Y
Z
Ź
Ż

BASARUNEK

rzecz.
m
W TRAKCIE OPRACOWANIA
Wersja do druku Jak cytować
Harvard Biuletyn PTJ bibtex CSL-JSON
Warianty fonetyczne: BASARUNEK, *BASARONEK, *BASARYNEK, *BASSARUNEK
Notowanie w słownikach

Notowany w słownikach:
SStp (beserunk), L (XVII-XVIII), SWil, SW, SJP

Nienotowany w słownikach:
SXVI, Kn, T

Formy gramatyczne
liczba pojedyncza
M.   basarunek
D.   basarynku ||   bassarunku ||   basarunku
B. uż. nżyw.   basarunek ||   bassarunek ||   basaronek ||   basarynek
N.   basarunkiem
Ms.   bassarunku ||   basarunku
liczba mnoga
M. uż. nosob.   bassarunki
B. uż. nosob.   basarynki
Etymologia
niem. Besserung 'poprawa, naprawa, polepszenie'
Znaczenia
1. »wynagrodzenie za pobicie, wyrządzoną krzywdę, odszkodowanie, rekompensata, zadośćuczynienie«
  • – A osobliwie nád ubogiemi czyńmy politowánie y miłosierdzie/ niewyrzucay mu ná oczy grzechu iego/ że przez pijáństwo/ ábo básarynki strácił ; ále day co masz dáć ochotnie. StarKaz II, 155.
  • – Woyny niesłuszney z nikim nie zaczniemy Kto z nami zacznie przecię się broniemy Kto do nas przyidzie to go wyłatamy A potym mu zas bassarunek damy Tey dyskrecyiey y Moskwa doznali Gdyzmy Jm Ultro tylko Frysztu dali Ze się y w Siły Mogły przygotowac I Basaronek na nas wytargować. PasPam 110v-111.
  • – Także stronu Kulika Piotra, który był uderzon od Suchana i ten basarunek [otrzymał], ma być na pokoju jako Suchan, tak i ten Kulik. KsKlim 111.
  • – Sąd tylko przysądził grziwny, aby Kasper dał Szymonowi na cyrulika y basarunek. KsKasUl I, 383.
  • – Dał kowal w pysk tkaczowi, że mu spuchły wargi; W nadzieję basarunku do wojta, do skargi. PotFraszBrück I 355.
  • – Zołnierz ieden na strzáły, niedbáiąc y miecze, Sobie odiąwszy stzemię [!], Krolowi náwlecze. Nic to, choc rán, choć kilká postrzáłow odniesie, Bo godny básárunek, bierze w interesie [...] Otrzyma strzemię Herbem. PotPocz 167.
Ustabilizowane połączenia wyrazowe

  • komu dać bassarunek (sz. zm.):
    • – Woyny niesłuszney z nikim nie zaczniemy Kto z nami zacznie przecię się broniemy Kto do nas przyidzie to go wyłatamy A potym mu zas bassarunek damy. PasPam 110v.
    • – Wy targuie na nas nieprzyiaciel to co by my na nim mieli gdyz taka unas moda wybiwszy nieprzyiaciela zwyklismy mu zawsze dac bassarunek. PasPam 139v.
  • oddać co z basarunkiem:
    • – Płacze niewczas Betsabe, straconego Mężá, [...] Już nie żyie Uryasz, wydany ná iatki, Bierze DAWID po zmarłym obciążone spadki. Bierz Krolu pokić wolno, ciesz się podarunkiem, Wydartym, oddasz z czasem cudze z basarunkiem. O amory bezecne! o własności cudza! Jak was szatan subtelnym sposobem ułudza! DrużZbiór 99.
Związki frazeologiczne

  • basarunkiem potrząsać:
    • »grozić grzywną za obrazę, zniewagę«
    • – A ktoz dzis u nas trzęsie naybardzi Seymikiem? Co wiedziec kto: wziąwszy ´ski, albo od Bracławia Albo się powie z Mozosz, tak siełę rozprawia Przygrzawszy Animuszu, iakiemkolwiek Trunkiem Spytasz go, gdzie się rodzieł? zaraz basarunkiem Potrząsa: zaraz liczy Rotmistrze y Pułki Gdzie służeł: choc za ciurę gdzie skrobał gomułki. PotWoj 61.
Przenośnie
  • Pierwszy do siebie wabi/ sam się wprzod do ugody bierze/ sam urażony/ y ile z nás iest skáleczony (że ták rzeknę) básarynek płaci [Bóg].BujnDroga 364
2.  przen.  »pocieszenie, ukojenie, uspokojenie; nagroda, łaska«
  • – [Mówi Jezus] Otrzy łzy, uczyń koniec żalu i frasunku: oto mnie masz, oto masz niebo w basarunku. PotZmartKuk I 622.
  • – Naytrudnieysza; tugo, [Dauleta] Przywabic: zeby albo mogł pigułki, albo konfektu, albo zazyc trunku, Zalowi serca mego wbasarunku. PotSyl 38.
  • – [Mówi Brutus] Niezgodny iestem do iey [ojczyzny] poratunku Poniewasz y ci [żołnierze, którzy nie chcą walczyć] zyć chcą w bassarunku. ChrośKon 302.
  • – Boskie śpiewam igrzysko z człowiekiem Ktore tym większey ceny i szacunku Im kto cierpliwiey czeka bassarunku. ChrośJob 4.
  • – Azaliż iedná kropla Krwie Chrystusa w trunku Nam daná, zá grzech Rayski w szczodrym basarunku, Swiat okupić niemogła? DrużZbiór 61.
  • – OPISANIE oczu ciekawych AKTEONA. Często ciekawe oko szkodę czyni w duszy, Często w niewolne jarzmo wolnego záprzęga, [...] Zdrow dopiero, wnet z niego żebrak, niedołęgá, Choruie, nápiera się, á nie wie, że w trunku, Zámiast lekarstwa bierze, złą śmierć w bassarunku. DrużZbiór 516.
Związki nieprzyporządkowane do znaczeń
Związki frazeologiczne

  • dać basarunek:
Więcej cytatów w Korpusie Barokowym 
Autorzy: DL
Data ostatniej modyfikacji: 16.04.2012