Pobieranie

Informacja o "ciasteczkach" i przetwarzaniu danych osobowych

Ta strona przetwarza Twoje dane osobowe takie jak adres IP i używa ciasteczek do przechowywania danych na Twoim urządzeniu.

Z jednej strony ciasteczka używane są w celu zapewnienia poprawnego funkcjonowania serwisu (np. zapamiętywania filtrów wyszukiwania zaawansowanego czy ustawień wybranych w tym okienku). Jeśli nie wyrażasz na nie zgody, opuść tę stronę, gdyż bez nich nie jest ona w stanie poprawnie działać.

Drugim celem jest gromadzenia statystyk odwiedzin oraz analiza zachowania użytkowników w serwisie. Masz wybór, czy zezwolić na wykorzystywanie Twoich danych osobowych w tym celu, czy nie. W celu dokonania wyboru kliknij w odpowiedni przycisk poniżej.

Szczegółowe informacje znajdziesz w Polityce Prywatności.

Wyrażam zgodę na "ciasteczka":
Tylko niezbędne do działania serwisu
Wszystkie (także służące gromadzeniu statystyk odwiedzin)

PL EN
A
B
C
Ć
D
E
F
G
H
I
J
K
L
Ł
M
N
O
Ó
P
R
S
Ś
T
U
V
W
X
Y
Z
Ź
Ż

BUCZNY

przym.
W TRAKCIE OPRACOWANIA
Wersja do druku Jak cytować
Harvard Biuletyn PTJ bibtex CSL-JSON
Warianty fonetyczne: BUCZNY, BUSZNY
Notowanie w słownikach

Notowany w słownikach:
SXVI, Kn, T, L (XVII), SWil, SW, SJP

Nienotowany w słownikach:
SStp

Formy gramatyczne
stopień równy
lp M. m   buczny ||   buszny
ż   buczna
n   buczne
D. m   bucznego
B. m nżyw   buczny
żyw   bucznego
ż   buczną
n   buczne
N. m   bucznym
ż   buczną
n   bucznym
Ms. m   bucznym
lm M. mos   buczni
nmos   buczne
D.   bucznych
B. nmos   buczne
N.   bucznymi
Ms.   bucznych
stopień wyższy
lp M. ż   buczniejsza
B. m nżyw   buczniejszy
Znaczenia
1. »okazały, wspaniały, strojny, pełen przepychu; świadczący o wysokiej pozycji społecznej«
  • - Ná ostátek skąd to weszło że Alexándriyski Pátryárchá po dźiś dźień dwuch peliuszow/ álbo omophorow záżywa? álbo że się tákim bucżnym tytułem pisze: Sędzią wszystkiego swiátá. MorochPar 62.
  • - Obácżywszy cżłowieká bárzo bogátego y bucżnego: ále żadney godnośći w sobie nie máiącego/ rzekł: to iest własny Koń w śrebro przybrány. BudnyBPow 6.
  • - [...] Ktorzy chcą bespiecżniey okrutniki skroćić/ ći máią dobroćią/ á nie odźieniem bucżnym się pokázáć/ bo dobrotá iest pokoy/ á okrućieństwo zły zysk. BudnyBPow 73.
  • - Zátym Cesarz rzekł: Iákoż dáleko przystoyniey w tákim vbierze chodźić corce Cesárskiey niżli w onym bucżnym w ktorymeś byłá wcżorá. BudnyBPow 147.
  • - Do tego też ieśli im pozwolimy w sukni fálendyszowey chodźić/ przynamniey niechby z skury bárániey ábo koźiey kołnierz do suknie przyszyty nośili; tákże báráni abo koźi szłyk/ żeby znacżni byli od Chrześćian (iako żydźi we Wloszech w żołtych kapeluszach chodzą/ dla roznośći od Chrześćian) żeby pámiętáli w iákiey kożuchowey bárwie tu są przygnáni. byliby trochę skromnieyszymi/ y nie byliby ták bucżnymi iáko teraz: gdy vbrawszy się w stroyne száty/ żadney vcżćiwośći nie cżynią/ áni Duchownym áni świeckim osobom. CzyżAlf 44-45.
  • - Krolowie tego światá szukáią drogich szat/ łáncuchow/ koron/ berłá/ bucznych páłacow [...]. BirkNiedz 67.
  • - Widźisz te buczne Krole/ zdeymi z nich tę márną mászkárę; obaczysz ich w łáńcuchách iáko bráńce. BirkOboz 79.
  • - Rzymskie Triumphy niechay inszy wysławiaią/ Y potomnym na oko ludźiom niech stawiaią: Niechayże Iuliusza Wiazd buczny rysuią Ci, ktorzy dźieiopisow piorem naśladuią [...]. DębołPowrót Aij.
  • - Widzę w rogu kuchnią sztuczną, Z drugę[!] stronę salę buczną [...]. JarzGośc 46.
  • - A w sali, nie powiedziałem, Sobola żywcem widziałem. Obicie skórzane buczne Tam jest, w malowanie sztuczne. JarzGośc 47.
  • - Nie jednak Fortuna metu dosadziła, Ledwie ledwie pierwszy stopień przestąpiła, Już coraz rozpiera boki buczne wyżej, Co dzień nieba bliżej. TwarSRytTur 15.
  • - [...] Polski nie gubi nic iák báńkiety Drogie Pászty buczne wety/ Y Málwátyckie trunki/ Winá z Tokáiu Z obcego Alákánt kráiu. KochProżnLir 202.
  • - [...] szpiczáste rogáte y ná przodku kończáte ludźie buczni trzewiki noszą: poszło to od jednego Błazná dworskiego [...].. GdacPrzyd 30.
  • - Po tak bucznych sobolach, po tak świetnej lamie, Kiedy głód każe, przyjdzie wdziać górnicę w jamie. PotFrasz1Kuk II 102.
  • - [...] z Skał Ryphaeyskich buczny Don powstaie Europie dzieląc y Azyey niwy [...]. LucChrośPhar 76.
  • - Sćiągáli się rożni Ludźie Pieszy y Konńi ná Przedmieśćiá, y Polá Promnikowe, iáko to Piechoty Węgierskie rożne, Polskie Chorągwie, Páncerne y Husarskie, buczne y piękne [...]. RelWjazdKról A.
  • - Pytał się iey [Kleopatry] Antoniusz czegoby do tak bucznego bańkietu niedostawało? odpowiedźiała, że bydź może bogatszy, gdyż wieczerza iedna trzykroc dwanaście tysięcy piećset talerow kosztować może. ZehenLaskSum 58.
  • - A potem ją powiedli przed buczne namioty Holoferna, Kędy stał buńczuk jego złoty. JabłJHistBar II 531.
Przysłowia, sentencje, skrzydlate słowa

  • - Podczás gdzié szatá podléysza/ tai się pychá buczniéysza. KnAd 872.
Przenośnie
  • [...] Więc gdy mądrze/ y vwáżnie Krolewić zniemi discuruie/ gdy ieden/ y drugi discurs woienny wnieśie/ y vwáżnie roztrząsnie: Posłowie poyrzáwszy po sobie/ zpazura Lwa poznawszy/ zpodźiwieniem rzekno. Num vel ipse Philippus, Alexandro matutior? Zapráwde trudno o bucznieyszy w Woiennych sprawaw dowćip: I sam Philip/ wniwczym/ tey dźiećiny nieceluie. BorkKomp G
2. »hardy, pyszny, zarozumiały«
  • - Buszny/ Vide/ Wysokiey myśli/ ManTobPhr 9.
  • - Niechay Pan dźiś przystrzyże włosow choć ná pálec: Pátrzayże álić iutro nász buczny zuchwálec. Ledwo dźieśiątek włosow dał ná łbie zostáwić/ Chlubiąć[!] sie stąd áby miał co do brego spráwić. WitkWol F.
  • - Na to buczne, surowe i harde łajanie Porywa się od stołu Rugier niemieszkanie I z pozwoleniem Karła mówi do srogiego Rodomonta, iż nigdy nie dowiedzie tego, Aby w tem, coby wadzić miało uczciwemu, Zgrzeszył kiedy przeciwko królowi swojemu; Raczej tak go szanował, tak się z niem obchodził, Iżby i pomyśleniu rad jego wygodził. ArKochOrlCz III 389.
  • - Wielkie miłosierdzie pokazało się nad wami Boga naszego, który dla was (tak ja trzymam) niewinniątek swoich, harde pogany pogromił, wstecz Murzy i komunniki obrócił, nadęte i buczne Bisurmany poniżył, zawory żelazne piekła połamał, jako niegdy dla Cyrusa pomazańca swego. BirkBaszaKoniec 262.
  • - Pyszny/ buczny/ nádęty/ hárdy/ wyniosły. Superbus, Arrogans, Insolens [...]. Kn 904.
  • - Domaszewski nazwał się co Doma szet zLiublina syn kramarczykow. studował w Crac został beł mistrzem A[nn]o 1630 buczny nadety siela o sobie rozumieiący po klierycku chodzieł, uczel dzieci P. Misiewskie[g]o TrepNekLib 72v.
  • - Ni Adam ociec, ani matka Ewa Podali ludziom, o co się Bóg gniewa. Lecz buczny Kaim, a ze sczerej złości Wniósł dumę na świat, nakładł w gardło kości: Gdy brata zabił, siostrę wziął za żonę, Skąd zaś porosły zbrodnie niezliczone. NiebAnBad 257.
  • - Wczora okapłoniony zadął w kącie sowę; Dmucha dziś, z ludźmi wadzi i wdaje w rozmowę. Co wczora grzechem było, że nie mógł dokazać, Dziś, gdy może napisać insze, tamto zmazać, Jak nie on: tak przystąpi fantazyja buczna. W sercu i w głowie kiszka wszytko robi tuczna. PotMorKuk III 324.
  • - Bászow, y Bellerbeiow bucznych Tchorz oblećiał: co żywo w drogę, gdy iuż ćięzkie Bázáry, w srogim zámieszániu názad uchodzą. KochPsal 67.
  • - Pysżny, bucżny, hochmüthig, BierSłowa 189.
  • - A na czymże ta grzeczność Fircyka zależy? [...] Czy, że z wielkim rękawem, z buczną miną chodzi; Przymawia i przeprasza, łże i ludzie zwodzi? NaruszAEpigram 232.
  • - Y żadną rzeczą nie wyrażáią lepiey Oycá swego Heretycy/ iáko tą butą hárdośći dyabelskiey nádęci. Dyabeł buczny/ oni nie pokorni: Dyabeł kłamcá/ oni prawdy nie mowią [...]. BirkRus 21.
Przysłowia, sentencje, skrzydlate słowa

  • - Zołnierz zuchwáła buczna rzécz. KnAd 1366.