Pobieranie

Informacja o "ciasteczkach" i przetwarzaniu danych osobowych

Ta strona przetwarza Twoje dane osobowe takie jak adres IP i używa ciasteczek do przechowywania danych na Twoim urządzeniu.

Z jednej strony ciasteczka używane są w celu zapewnienia poprawnego funkcjonowania serwisu (np. zapamiętywania filtrów wyszukiwania zaawansowanego czy ustawień wybranych w tym okienku). Jeśli nie wyrażasz na nie zgody, opuść tę stronę, gdyż bez nich nie jest ona w stanie poprawnie działać.

Drugim celem jest gromadzenia statystyk odwiedzin oraz analiza zachowania użytkowników w serwisie. Masz wybór, czy zezwolić na wykorzystywanie Twoich danych osobowych w tym celu, czy nie. W celu dokonania wyboru kliknij w odpowiedni przycisk poniżej.

Szczegółowe informacje znajdziesz w Polityce Prywatności.

Wyrażam zgodę na "ciasteczka":
Tylko niezbędne do działania serwisu
Wszystkie (także służące gromadzeniu statystyk odwiedzin)

PL EN
ELEKTRONICZNY SŁOWNIK JĘZYKA POLSKIEGO XVII I XVIII WIEKU
znajdź hasła
wyszukiwanie zaawansowane
A
B
C
Ć
D
E
F
G
H
I
J
K
L
Ł
M
N
O
Ó
P
R
S
Ś
T
U
V
W
X
Y
Z
Ź
Ż

SYTY, SYT I

przym.
Wersja do druku Jak cytować
Harvard Biuletyn PTJ bibtex CSL-JSON
Notowanie w słownikach

Notowany w słownikach:
SStp (syty), SXVI (syty; korpus), Kn (syty, syt), T (syty, syt), L (syty, syt; XVI-XVIII), SWil (syty, syt), SW (syty, syt), SJP (syty, syt)

Formy gramatyczne
stopień równy
lp M. m   syty
ż   syta
D. m   sytego
n   sytego
C. m   sytemu
B. ż   sytą
N. m   sytym
ż   sytą
lm M. mos   syci
nmos   syte
B. nmos   syte
N.   sytymi
stopień wyższy
lm M. nmos   sytsze
odmiana niezłożona
lp M. m   syt
D. m albo n   syta
Znaczenia
1. »najedzony«
  • – [...] nikogo i o promocją nie prosiłem: kto syt, nie godzi mu się więcej jeść. WolPolFil 597.
  • – [Lew] Łup swoy, nie doiadłszy go, będąc iuż syty, żeby inne nie iadły Zwierzęta, iakimsi chuchnącym [!] zaraża dechem y wonią, Teste Aeliano. ChmielAteny1755 I 477.
  • – [Tygrys] Gdy iest głodny, dziwney iest rączości i prędkości, á syty powolny. ChmielAteny1755 I 488.
  • – [...] ieden Murzyn bieży na iednym [wielbłądzie] pięć dni, drugi na drugim pięć dni, trzeci na trzecim pięć dni, y znowu się powracaią tymże sposobem Kuryerowie, sami Daktylami w drodze posileni z sobą ie maiąc, alias by w Pustey Arábii z głodu pomarli, a WIELBŁĄDY syte są, w domu na pięć dni naiadłszy się, Teste Duce Radziwilio. ChmielAteny1755 I 586.
  • – Syty, syt. 1) gefättiget, fatt. [...] rassasié, assouvi, repu [...] sytem teraz. T III 2228.
Przysłowia, sentencje, skrzydlate słowa

od przysł.: I wilk syty, i owca cała
  • (wariant I):
    – Cáły báran (ábo cáła kozá) i wilk syt niéch będzié. KnAd 55.
  • (wariant II):
    – Dać [ma lekarz] receptę z Galena, ty mu z Miechowity I tak będzie i baran cały i wilk syty. ZbierDrużWir I I, 34.
  • (wariant I):
    – I wilk syt/ y owce cáłe. RysProv 28.
  • (wariant II):
    – [...] to pomiarkowanie Z taką Vwagą ma bydz aby y Wilk syt był I owca takze cała. Aby y zołnierz miał swoie substantią y poddany wzaiem Przy obronie ochrone y tak bedzie dobrze. OpalKSat 113v.
  • (wariant III):
    – [Dawid] Wesoły w duchu, że tak sztuka się udała, Wilk syt, owca do domu powrociła cała. DrużZbiór 68.
  • (wariant I):
    – Cáły báran (ábo cáła kozá) i wilk syt niéch będzié. KnAd 55.
  • (wariant II):
    – Podatkow y płace woiskowey rationes trzeba uwazyc iakoby ze lzem ubogich bydz mogły, y aby był y Wilk syt y koza cala. OpalKListy 527.
od przysł.: Cały baran a wilk syt zaraz być nie może.
  • – Cáły báran a wilk syt záraz być nié może. KnAd 55.
  • – Węchem wilk syt nié będzié/ nié tyié. KnAd 1221.
  • – Łaską syt sługa nié będzié. KnAd 428.
  • – Ná gładką Zonę pátrząc syt nie będziesz. RysProv 62.
  • – Máło iada. Wiátrem syt. KnAd 473.
Przenośnie
  • Strawne to iest słowo Boże [...] nie z cielesney massy ugniecionych rogálow [...] ále [...] z niebá wysypanego ziárná/ ktorym sami Anielscy Duchowie sytymi są.BujnDroga 172
2. »o ludziach: otyły, o zwierzętach: tłusty«
  • – [...] záś sytego y pełnego ciáłá ludziom [...] bespiecznie iey [ciemierzycy] dać może czwierć łotá w winie [...] álbo w śliwczaney polewce. SyrZiel 1465.
  • – Ciélisty/ siłá ciáłá máiący/ mięsisty/ Carnosus, carnosissimus [...] Ita boues corpore curatiores erunt. Syte/ tłuste [...]. Kn 80.
  • – Widzisz konia białego [...] Boki syte, krzyż płaski, a przed siercią jasną Nie farby, lecz najbielsze śniegi w oczach gasną [...]. PotPoczKuk III 406.
3. »o roślinach: dorodny«
  • – [Skorzonera] Kwiátu [...] práwie żołtégo/ sytégo ábo pełnégo. SyrZiel 1240.
  • – [Rośliny] w iedney stronie są [...] sytsze/ vdátnieysze/ w drugiey mnieysze/ nikczemnieysze/ sczupłe y ná pozor podłe [...]. SyrZiel 1288.
4. »taki, który zaspokaja głód«
  • – A znać, że wiele i przez grobów wszędzie Trupów na placu przewalać się będzie I pewnie sytym staną ptakom żerem Za to, iż kiedy pogardzili mirem. BorzNaw 117.
  • – Ci wskorzane Samarry; drudzy w wozy prozne Figi, cukry y syte znaszaią Cybeby Migdały y Rozynki [...]. PotWoj 201.
Przenośnie
  • Tu Szláchcic co się Rzeką pieczętował leży [...] Obrocieł gdzie ią dotąd, Swiat y Ciáło niosą, Obrocieł w Niebo Wiary Chrześciáńskiey fossą, Ktorą Pan IEZVS w cięszkiey Ciałá z duszą nuży, Dla zbáwienia ná świecie, wiernych swoich druży. Kędy mu ná duchowny chleb w świętym Kościele Ołtarzowym kámieniem, sytą mąkę, miele.PotPocz 82
  • Zginąłem wász Wándálin/ ktorym wszerz gránice Po morze Adryáckie od zmárzłego zdobił/ Wam sliczne Oreády z Nimphámi sposobił/ Ze was sytą żyznością choynie bogáciły/ W dostátku wszystko miánym niezwalczonych czciły.JurkWan A2
5. »taki, który już zaspokoił jakieś swoje potrzeby lub pragnienia«
  • – I to Rynald uprosił ze [król] imo się puscił Swą obrazę i wszytko Dalindzie odpuscił Ktora ze szlub taiemny była uczyniła, Syta swiata do Boga mysli obrociła [...]. ArKochOrl 55.
  • – Kto weyźrzy ná sámę Anglią/ á wspomni sobie onę okrutnicę [...] nie iednego obaczy niewinnego á on ginie: ginie/ iż się tak podobáło łotryniey oney/ ktora nigdy syta nie byłá krwią świętych Bożych. BirkNiedz 14.
  • – Násycony/ syt. [...] Satur omnium rerum [...]. Kn 479.
  • – Jam już był dobrze cudzych krajów syty I w domu każdy gościniec mnie bity, A przecię kiedy pański rozkaz tęgi Nastąpi, muszę znowu do włóczęgi. MorszAUtwKuk 49.
  • – Lepiey żeby asz gdzie za Alcydowe Słupy precz posła [!] na Kraie Swiatowe, Tacy, co skarbow z woięn nie są syci [...]. OblJasGór 148.
  • – Po siedmletnich burdách Woyny/ kiedy Stánowić pokoi miał Sármatá z Szwedy/ Oboie strony y syte krwie y boiu Chciáły pokoiu. KochProżnLir 127.
  • – Syty, syt [...] 2) fig. satt, überdrüssig einer Sache [...] fig. soul, assouvi de qu.ch. [...] syt marności świeckiey. T III 2228.
Znaczenia niepewne
1 i 5:
  • – Do Zołnierzá w Zakonie będącego, Herbu LIS [...] Lisem się pieczętuiąc, znáć że iuż syt myszy, Obłowu tego świátá, kiedy się pomniszy. PotPocz 109.
Więcej cytatów w Korpusie Barokowym 
Podhasła

SYTY
rzecz

w funkcji rzeczownika
Wersja do druku Jak cytować
Harvard Biuletyn PTJ bibtex CSL-JSON

Formy gramatyczne
Najwcześniejsze poświadczenie:
1614-1626
Znaczenia
»ten, kto jest najedzony«
  • – Wszytko czas, i prawa też, stosuje do czasu. Popuszcza syty, głodny brzuch umyka pasu [...]. PotFrasz3Kuk II 622.
Przysłowia, sentencje, skrzydlate słowa

  • – Sytemu nic nié smákuié. KnAd 1124.
  • ~ Nie wyrozumie zgłodniałemu syty. PotSyl 13.
  • – Już południe przychodzi, a my jeszcze żniemy. Czy tego chce urzędnik, że tu pomdlejemy? Głodnego, jako żywo, syty nie wygodzi, On nad nami z maczugą pokrząkając chodzi. SzymSiel 155.
Więcej cytatów w Korpusie Barokowym 
Data ostatniej modyfikacji: 24.08.2012

DO SYTA

w funkcji przysłówka
Wersja do druku Jak cytować
Harvard Biuletyn PTJ bibtex CSL-JSON

Formy gramatyczne
Najwcześniejsze poświadczenie:
1613
Znaczenia
»do woli, tyle ile się chce«
  • – Zle czynią ktorzy nátkawszy się iey [kapusty] do syta wino po niey piią. SyrZiel 1115.
  • – gnugsam dosyć/ dosytá sufficiens KusWeg E2.
Więcej cytatów w Korpusie Barokowym 
Data ostatniej modyfikacji: 11.10.2012
Odsyłacze
Patrz: NIESYTY, NIESYT, SYTNY.
Autorzy: RB
Data ostatniej modyfikacji: 11.10.2012

SYT II

rzecz.
m
Wersja do druku Jak cytować
Harvard Biuletyn PTJ bibtex CSL-JSON
Notowanie w słownikach

Notowany w słownikach:
SXVI (korpus), Kn, T, SWil, SW

Nienotowany w słownikach:
SStp, L, SJP

Formy gramatyczne
liczba pojedyncza
M.   syt
D.   sytu
Znaczenia
»uczucie zaspokojenia głodu albo innych potrzeb lub pragnień«
  • – Násycenie/ syt/ sytość/ dosyt. Satietas cibi, vitae [...] Satias [...] Ad satiatem: cum satiate: fessius satiate videndi [...] Saturitas [...] In expletione naturae summi boni finem consistere [...] Saties [...]. Kn 479.
  • – Syt/ sytość. v. Násycęnie [...]. Kn 1094.
  • – syt, nasycenie Erfättigung. assouvissement. rassasiement. T III 2227.
Więcej cytatów w Korpusie Barokowym 
Podhasła

DO SYTU

w funkcji przysłówka
Wersja do druku Jak cytować
Harvard Biuletyn PTJ bibtex CSL-JSON

Formy gramatyczne
Najwcześniejsze poświadczenie:
1610
Znaczenia
»do woli, tyle ile się chce«
  • – Pastwiło się nád Pánem do sytu co żywo/ Ten pászczekę wywraca/ ten pogląda krzywo: jeden szárpnie/ á z tyłu potrąca go drugi. RożAPam 16.
  • – Do gárdłá się náiadł/ do sytu [...] Ad satietatem [...] Vsque affatim edere, bibere [...]. Kn 124.
  • – Do sytu roskoszy uciech záżyć. DanKolaDyk II, 476.
  • – do sytu. mehr als genug; zur Gnüge; zum Ueberfluss. tout son soul; à regorge museau; excessivement. § iadłem i piłem do sytu. T III 2227.
Więcej cytatów w Korpusie Barokowym 
Data ostatniej modyfikacji: 14.03.2019
Odsyłacze
Patrz: DOSYT, SYTOŚĆ, SYTNOŚĆ, NASYCENIE.
Autorzy: RB
Data ostatniej modyfikacji: 14.03.2019

SYTA
rzecz
ż
, SYT III
rzecz
m

Wersja do druku Jak cytować
Harvard Biuletyn PTJ bibtex CSL-JSON
Notowanie w słownikach

Notowany w słownikach:
Kn (syt), T (syt), L (syta; XVI-XVII), SWil (syta), SW (syta), SJP (syta)

Nienotowany w słownikach:
SStp, SXVI


Najwcześniejsze poświadczenie: 1612-1614
Formy gramatyczne
liczba pojedyncza
M. m   syt
ż   syta
D. ż   syty
B. ż   sytę
N. ż   sytą
Ms. m albo ż   sycie
Znaczenia
1. »roztwór wodny miodu, z którego otrzymuje się miód pitny; brzeczka«
  • – [Omylnik] Mocz nád przyrodzenie zátrzymány lekko wywodzi/ w pitym miedzie/ álbo w sycie wárząc/ á pijąc. SyrZiel 48.
  • – [Dzięcielina] bywa z Rozynkámi wárzona/ ábo w miodowey brzeczce ktorą sytą zowiemy [...]. SyrZiel 501.
  • – ...záczyń ciásto, wynieś go do piwnice niech będzie przez kilká dni, choćby tydzień, potym rob pierniki, zynguy sytą miodową, wsadzay do piecá po chlebie. CompMed 672.
  • – Koło miodu pitego potrzeba wiedzieć iak chodzić [...]. Sytę poty warzyć w kotle, przy ustawicznym szumowaniu, poki szyna żelaza iak ogień rozpalona w nim umoczona nic nie zgasnie według Tylkowskiego, y experyencyi. ChmielAteny III 425.
Ustabilizowane połączenia wyrazowe

  • syt miodowy || syta miodowa (sz. zm.):
    • – Ale potrzebá/ żeby było dawáne [euforbium] z Bdelium/ z Trágacantem/ z Mástyką/ z Nárdusem Indyiskim/ Sytą miodową popiiáiąc/ álbo Migałową [!] polewką. SyrZiel 208.
    • – Vszom záwrzedziáłym/ ropistym/ zágniłym/ y smrodliwym/ iest vżyteczna [żywica z pewnego drzewa rosnącego w Persji]/ w sycie miodowej rospuściwszy ią/ á knotek z fláytuchu vkręciwszy obmoczyć/ y w vszy kłáść. SyrZiel 224.
    • – Soku z korzenia Kopru Włoskiego, z pitym miodem, ábo z miodową sytą, káżdego dniá poránu y ná noc dáiąc, po dwu łotu ná raz, toż czyni. SyrZiel 382.
    • – Gruczoły twárde/ á boleiące otwiera/ Kopru Włoskiego miáłko vtártego proch w miodowey sycie ábo w pitym miedzie wárzony/ á potym z wieprzowym smalcem vmieszány y przykłádány. SyrZiel 391.
    • – Syt miodowy/ [...] vide Miod pity. Kn 1094.
    • – Kąpieli w tey gorączce tákże są bárdzo pożyteczne, osobliwie z mleká, kogo stáć ná to, tákże z syty miodowey, y z wody z mlekiem zmieszáney [...]. PromMed 18.
    • – Aby się ospa prędko ná wierzch wydałá. Zażywáią ná to ludzie Rzepnego nasienia mocząc ie w piwie lub w sycie miodowey, lecz to dość słábe lekarstwo. PromMed 104.
    • – syt miodowy, miod. Meth. de l'hidromel. T III 2227.
    • – Sposob robienia syty miodowey ktorá się názywa Hydromel. Wezmi Wody czystey funtow dwanaście, Miodu prasnego funt [...]. VadeMed 182.
2. »roztwór wodny miodu dawany pszczołom na pokarm«
  • – [...] tedy pczoły ná onę sytę padszy, wychędożą wszytko plugástwo, sytę, y iésli tám sobie co pożytecznego znaydą, po swych vlách rozniosą [...]. OstrorNauka A4.
  • – A tá sytá do tákiego zákrapiánia ma bydz vboga, żeby pięć części było wody, á tylko szosta miodu. OstrorNauka A4.
Więcej cytatów w Korpusie Barokowym 
Odsyłacze
Patrz: SYTKA.
Autorzy: RB
Data ostatniej modyfikacji: 23.05.2024
SYTY p. SYT I