Pobieranie

Informacja o "ciasteczkach" i przetwarzaniu danych osobowych

Ta strona przetwarza Twoje dane osobowe takie jak adres IP i używa ciasteczek do przechowywania danych na Twoim urządzeniu.

Z jednej strony ciasteczka używane są w celu zapewnienia poprawnego funkcjonowania serwisu (np. zapamiętywania filtrów wyszukiwania zaawansowanego czy ustawień wybranych w tym okienku). Jeśli nie wyrażasz na nie zgody, opuść tę stronę, gdyż bez nich nie jest ona w stanie poprawnie działać.

Drugim celem jest gromadzenia statystyk odwiedzin oraz analiza zachowania użytkowników w serwisie. Masz wybór, czy zezwolić na wykorzystywanie Twoich danych osobowych w tym celu, czy nie. W celu dokonania wyboru kliknij w odpowiedni przycisk poniżej.

Szczegółowe informacje znajdziesz w Polityce Prywatności.

Wyrażam zgodę na "ciasteczka":
Tylko niezbędne do działania serwisu
Wszystkie (także służące gromadzeniu statystyk odwiedzin)

PL EN
ELEKTRONICZNY SŁOWNIK JĘZYKA POLSKIEGO XVII I XVIII WIEKU
znajdź hasła
wyszukiwanie zaawansowane
A
B
C
Ć
D
E
F
G
H
I
J
K
L
Ł
M
N
O
Ó
P
R
S
Ś
T
U
V
W
X
Y
Z
Ź
Ż

DUCHOWNY

przym.
W TRAKCIE OPRACOWANIA
Wersja do druku Jak cytować
Harvard Biuletyn PTJ bibtex CSL-JSON
Notowanie w słownikach

Notowany w słownikach:
SStp, SXVI, Kn, T, L (XVI-XIX), SWil, SW, SJP

Formy gramatyczne
lp M. m   duchowny
ż   duchowna
n   duchowne
D. m   duchownego
ż   duchownej
C. n   duchownemu
B. m nżyw   duchowny
N. m   duchownym
lm M. mos   duchowni
nmos   duchowne
D.   duchownych
C.   duchownym
B. nmos   duchowne
Znaczenia
1. »związany z duchem, duszą«
  • – Duchowny/ do duchá nalézący/ duszy pożytéczny [...] rzeczy duchowne [...]. Spiritualis vulgo et latine quidem sed non ex veterum usu. Melius ergo dices; Ad animum spectans, ad cultum vel culturam animam pertinens, [...]. Kn 153.
  • – Rozmyślánie nabożne/ duchowne. Meditatio rerum caelestium. Meditatio pia. Meditatio religiosa de Deo, de felicitate hominis. Kn 949.
  • – To są szturmy szatańskie, to są jego miny, Tych do serc chrześcijańskich zażywa ruiny, Kto całym, kto bezpiecznym, chce być w jego burzy, Duchownym się rynsztunkiem niech uarmaturzy. PotFraszBrück I 579.
  • – Duchowny. 1) geistlich, nicht irdisch; andátig. 2) geistlich; Kirchen, nicht weltlichen Standes. 3) ein Geistlicher. 4) geistlich dem Berstande nach. 5) geistlich; der in geistlichen, himmlichen Dingen einen unterrichtet. 1) spirituel, dévot, pieux, qui n'est pas temporel. 2) spirituel, éclésiastique, qui apartient á l'Eglise. 3) un Eclésiastique. 4) spirituel, d'un sens dévot et spirituel. 5) spirituel, qui enseigne quelqu'un sur les choses du salut. § 1) rzeczy duchowne; książka, pieśń duchowna. 2) stanu duchownego ludzie; duchowne sądy. 3) Duchownego szanuy; Duchownych przywileie. 4) duchowny wykład, wyrozumienie czego. 5) Duchowny Oyćiec, duchowny nauczyciel. T III 285.
Ustabilizowane połączenia wyrazowe

  • duchowne skarby:
    • – Pan Bog [...] názwány iest Bogiem dla tego że nas bogáci/ y duchownymi skárbámi/ ábo łáskámi niebieskiemi ná duszy/ y doczesnemi dostátkámi ná tym świecie. StarKaz II, 354.
  • ćwiczenie duchowne:
    • – Cwiczenie duchowne (vulgò Exerćitia Spiritualia) [...] vide Rozmyślam nabożnié. Kn 91.
    • – cwiczenie nabożne albo duchowne [...] un éxercice de pieté. T III 167.
  • duchowny ojciec II:
    • – Duchowny ociéc/ mistrz. Magister pietatis, religionis. Magistros virtutis [...]. Kn 153.
  • duchowny wykład:
    • – Duchowny wykłád/ wyrozumienie czégo. Interpretatio, [...] Sensus. Kn 153.
  • duchowna siostra:
    • – WMMPannom y Całemu tutecznemu zgromadzeniu iako Reguły Swiętey Społ kompanki y Duchowney winszuię Siostry. PasPam 282.
  • duchowna matka:
    • – duchowna (chrzestna) Matka [...] marreine. T III 285.
  • duchowny ojciec I:
    • – * duchowny (chrzestny) Oyćiec [...] parrein. T III 285.
2. »związany z duchowieństwem«
  • – Duchowny człowiék/ stánu duchownego. [...]. Kn 153.
Ustabilizowane połączenia wyrazowe

  • dobra duchowne:
    • – Woysko rozłozyc brzegięm Podlasza w dobrach Szlacheckich [...] Boiuz krolewskie y Duchowne niemogły Sufficere [wystarczyć] zroynowane od Nieprzyiaciela y od Woyska Litewskiego. PasPam 81.
  • stan duchowny:
    • – Duchowny człowiék/ stánu duchownego. [...]. Kn 153.
    • – W rok [...] po urodzeniu moim byłem śmiertelnie chory i już cale zdesperpwany, lecz gdy wyżej wyrażony ksiądz Giżycki i ksiądz Gass, praeses komunistów, przyjechali do Jelnej i modlitwę nade mną uczynili, a do tego matka moja dobrodzika ofiarowała mię, jeżeli przyjdę do zdrowia, na służbę boską i stan duchowny, tedy za łaską Pana Boga ozdrowiałem. MatDiar 35.
    • – [...] 2) stanu duchownego ludzie; duchowne sądy [...]. T III 285.
  • akta duchowne:
    • – Probosc Zywiecki otrzymał Confirmatią Przywileiu Naiasnieyszego Iana Kazimierza Krola Polskiego w Consistorzu Krakowskim na Kaznodzieystwo Zywieczkie[...] y to w Akta Duchowne wpiszano iest. KomonDziej 163v.
  • prawo duchowne:
    • – Duchownemu práwu kogo oddáć. De reo secundum infulas pronuntiare; [...] reum animadversioni Pontificiae permittere; legibus civilibus eripere, et Pontificiis dedere, [...]. Kn 153.
    • – Naprzod prawu duchownemu należy sąd rozeznać roznicę około wiary S. Chrześciiańskiey o Heretykach y Schismatykach bluźniercach Bożych i Apostatach. WisCzar 10.
    • – Prawo Duchowne. das geistliche Recht. le Droit Canonique. T III 285.
Więcej cytatów w Korpusie Barokowym 
Podhasła

DUCHOWNY
rzecz

w funkcji rzeczownika
Wersja do druku Jak cytować
Harvard Biuletyn PTJ bibtex CSL-JSON

Formy gramatyczne
Najwcześniejsze poświadczenie:
1627
Znaczenia
»osoba należąca do duchowieństwa; ksiądz, zakonnik«
  • – Nie nowináć to/ że się od pászkwilántow przy máłych y lichych Jezuitách/ ludźiom wielkim y zacnym duchownym ábo świeckim dostánie. SzemGrat 129.
  • – Duchownego sądzić u práwá świéckiego. Reum infulari praesidio excludere, iure Pontificio priuare; contra infulas secundum iura maleficiorum pronuntiare,[...]. Kn 153.
  • – Duchowni kazali to ofiarować in memoriam [na pamiątkę] Iutrzni. PasPam 58v.
  • – Zaden z Hetmanow ani Prywatnych Ludzi lub się lub przez Sub Ordinatas Personas [zależnych ludzi] z Duchownych i Swieckich tak konnych iako y W.X Litewskiego zemsty praetendować [...] nie będzie. PasPam 211-211v.
Więcej cytatów w Korpusie Barokowym 
Data ostatniej modyfikacji: 15.03.2019
Autorzy: MBM
Data ostatniej modyfikacji: 15.03.2019