ESJP XVII i XVIII wieku

Informacja o "ciasteczkach" i przetwarzaniu danych osobowych

Ta strona przetwarza Twoje dane osobowe takie jak adres IP i używa ciasteczek do przechowywania danych na Twoim urządzeniu.

Z jednej strony ciasteczka używane są w celu zapewnienia poprawnego funkcjonowania serwisu (np. zapamiętywania filtrów wyszukiwania zaawansowanego czy ustawień wybranych w tym okienku). Jeśli nie wyrażasz na nie zgody, opuść tę stronę, gdyż bez nich nie jest ona w stanie poprawnie działać.

Drugim celem jest gromadzenia statystyk odwiedzin oraz analiza zachowania użytkowników w serwisie. Masz wybór, czy zezwolić na wykorzystywanie Twoich danych osobowych w tym celu, czy nie. W celu dokonania wyboru kliknij w odpowiedni przycisk poniżej.

Szczegółowe informacje znajdziesz w Polityce Prywatności.

Wyrażam zgodę na "ciasteczka":
Tylko niezbędne do działania serwisu
Wszystkie (także służące gromadzeniu statystyk odwiedzin)

Notowanie w słownikach

Notowany w słownikach:
SStp (gardło, garło), SXVI (gardło, garło), Kn (gardło), T (gardło), L (gardło, garło; pod: gardłacz; XVI-XVIII), SWil (gardło, garło), SW (gardło, garło), SJP (gardło)

Formy gramatyczne

liczba pojedyncza

	M.				gardło
	D.				gardła \|\| garła
	B.				garło \|\| gardło
	N.				gardłem \|\| garłem
	Ms.				gardle \|\| garle

Znaczenia

1. »wspólna część przewodu pokarmowego i oddechowego; także część szyi«

– Bo niemász nic szczerego w uściech ich: wnętrzności ich złośliwe: gárdło ich jáko grob otwárty: językiem swym pochlebują. BG Ps 5:10.
– Tedym go gonił/ y biłem go/ y wydzierałem z pászczeki jego. A gdy się rzucał ná mię/ ułápiwszy go zá gárdło jego: tłukłem go y zábijałem go. BG 1Sm 17:35.
– Mocny słabego na Siędzie azagarło Scisnie. PasPam 258v.
– Ięzyczek tak nabrzmieie y opuchnie, iż niebezpieczenstwem zaduszenia grozić się zdaie; to niektorźy radzą przyzwoitym Instrumentem odciąć Ięzyczek. Lecz ta okrutna rada [...] raczej tedy zaleconym w zwyż płokaniem pilno płokać Gardło. A ieżeliby Puchlina stęchnąć niechciała [...] to lepsza iest Operacya bronchotomia lub otworźenie Gardzieli. BeimJelMed 320.
– Jeżeliby zas arcywielka potrzeba Womitow wyciągała to stoczek woskowy w Oliwie zamoczony w gardło wpuściwszy Womity wzbudzisz. BeimJelMed 337-338.

Związki frazeologiczne

w gardle stanąć żółcią:

– Pamietay zdrayco [...] Bo to początek dopiero tego cos nawarzył piwa ktore, że źle uwarzone przykre iest. Iak się ponim dochowasz kwasu tobie Samemu gorzką wgarle Stanie zołcią. PasPam 196.

jakby gołębiowi z gardła wybrał:

– 60 000 szabel było iak to mowią iak by ie gołębiowi zgarła wybrał. PasPam 120.

gardło brukowane:

z gardła coś wydrzeć:

– Rzeczpospolita y Maiestaty iaki z nich maią Emolument, Ato taki Seymy y Seymiki zatrudniać interessami prywatnemi [...] Chleb zgarła wydarty Ludziom zasłuzonym obracaiąc na na fakcyle. PasPam 133.

a) »krtań, tchawica; narząd mowy«

Ustabilizowane połączenia wyrazowe

gardło bezecne:

– Gniewy przyszły dla mow iego tákich ládáiákich/ (nie żołnierze/ ále babym miał pod Chocimem/ ktorzy nieumieli Láchow wziąć:) nie vszedłci dymow tych/ zákwásiły mu oczy łákome; gárdło bezecne/ głupiomowne/ y hárde/ y okrutne/ zátłumiły kwásem swoim. BirkOboz 46-47.

Przysłowia, sentencje, skrzydlate słowa

– My według áffektácyi Waszeći mego Mośćiom Páństwá utrzymujemy ná Seymikach ich interessá, co práwdá nie grzech: y zá toż ná nas sámych crucifige? że Brát Szláchćic weźmie jáki czerwony álbo bity, á czyli nie dignus operarius mercede? boli to gárdło gadáć dármo. BystrzPol N2v.

2. »wlot lub wylot czego, ujście«

– Dla tego rozszerzyło piekło gárdło swoje/ á rozdárło nád miárę pászczekę swoję/ y zstąpią do niego szláchtá/ y pospolstwo jego/ y zgiełk jego/ y ci ktorzy się weselą w nim. BG Iz 5:14.

3. przen. »o życiu albo jego utracie«

– Kto z W. M. ma brata, syna, synowca, siestrzeńca, daj ks. Dymitrowi, póki go król jegom. na garle i na czci nie skarze, na ćwiczenie, wyćwiczy się w Łucku, w Krzemieńcu, w Bracławiu i będzie wszytko to prędziuchno umiał, co umie ksiądz Dymitr i towarzystwo jego. GórnDzieje 188.
– Ostátku woyská w rozsypkę kazano/ Zdrowiem y gárłem z łáski dárowano : Dziewięć tyśięcy pięć set go zostáło/ Co prawdá máło. NowinyMosk Av.
– Byłoby było co notowáć/ y pisáć/ ále to sám gárdłem y srogą śmierćią pachnie/ gdyby listy przęięto [!] ábo postrzeżono [...]. StarWyp A4.

Związki frazeologiczne

gardłem pachnieć:

– Gárdłem to pachné. Kn 185.

czego do gardła bronić:

– Abyśmy praw i wolności naszych ojczystych do gardł i majętności swych bronili. AktaKrak I 302.
– Powinność [...] dobrego żołnierzá iest [...] trwać státecznie przy Hetmánie swoim/ y w bitwie áż do gardła zdrowia y cáłości iego bronić. StarPopr 129.

gardło za gardło:

– A nie zfolguje oko twoje: gárdło zá gárdło/ oko zá oko/ ząb zá ząb/ ręká zá rękę/ nogá zá nogę będzie. BG Pwt 19:21.

karać na gardle:

– JEsliby mąż spał z niewiástą y obcował z nią/ á oná będąc niewolnicą/ byłáby mężowi poślubiona/ á nie byłáby okupiona/ áni wolnością dárowána/ oboje będą karáni: ále nie ná gárdle, ponieważ nie byłá wolno puszczoną. BG Kpł 19, 20.

pod gardłem:

– A woiewoda zaraz posłał Strażnika Męzynskiego ze by tey minuty pod garłęm wszyscy wyszli z Szancow. PasPam 72.

gardło dać:

– Powiádasz/ żebyś wolał gárdło dáć/ niż brody ábo wąsá zbyć. Czemu proszę? StarPopr 37.
– A będą wam te miástá dla ucieczki/ przed powinowátym zábitego/ áby nie dał gárdłá ten co zábił/ pokiby nie stánął przed zgromádzeniem ná sąd. BG Lb 35:12.
– Piotr S. dla Owieczek Chrystusowych Siła biczow ucierpiał [...] Garło dla nich dał y rozlał krew. PasPam 196.

do gardła:

– Poczęto zaraz Traktować konfederacyią albo raczey Praktykować. Zeby się sprzysiądz Una nimi Voto [jednogłośnie] krola do Garła nie odstępować. PasPam 241.

Więcej cytatów w Korpusie Barokowym

Informacja o "ciasteczkach" i przetwarzaniu danych osobowych

GARDŁO