ESJP XVII i XVIII wieku

Informacja o "ciasteczkach" i przetwarzaniu danych osobowych

Ta strona przetwarza Twoje dane osobowe takie jak adres IP i używa ciasteczek do przechowywania danych na Twoim urządzeniu.

Z jednej strony ciasteczka używane są w celu zapewnienia poprawnego funkcjonowania serwisu (np. zapamiętywania filtrów wyszukiwania zaawansowanego czy ustawień wybranych w tym okienku). Jeśli nie wyrażasz na nie zgody, opuść tę stronę, gdyż bez nich nie jest ona w stanie poprawnie działać.

Drugim celem jest gromadzenia statystyk odwiedzin oraz analiza zachowania użytkowników w serwisie. Masz wybór, czy zezwolić na wykorzystywanie Twoich danych osobowych w tym celu, czy nie. W celu dokonania wyboru kliknij w odpowiedni przycisk poniżej.

Szczegółowe informacje znajdziesz w Polityce Prywatności.

Wyrażam zgodę na "ciasteczka":
Tylko niezbędne do działania serwisu
Wszystkie (także służące gromadzeniu statystyk odwiedzin)

Notowanie w słownikach

Notowany w słownikach:
SXVI (labirynt, lobirynt, labierynt, lambierynt), T, L (XVI-XVIII), SWil, SW, SJP

Nienotowany w słownikach:
SStp, Kn

Formy gramatyczne

liczba pojedyncza

M.		labirynt
D.		labiryntu
C.		labiryntowi
B.	uż. nżyw.	labirynt \|\| labirent
N.		labiryntem \|\| labirentem
Ms.		labiryncie

liczba mnoga

M.	uż. nosob.	labirynty
D.		labiryntów
B.	uż. nosob.	labirynty
		labirynta \|\| labirenta
N.		labiryntami
Ms.		labiryntach \|\| labirentach
		labirynciech

Etymologia

gr. labýrinthos

Znaczenia

1. »budynek o skomplikowanym układzie korytarzy«

– MInos zwyciężcá, Atheniany pohołdowawszy, táki ciężar náostátek ná nich włożył, áby káżdego dziewiątego roku niektorych z synow Szlácheckich, ná Kretę wysep posyłali, do Labiryntu, od Dedálá cieśle misternie zbudowánego, ku ziedzeniu Minotaurowi [...]. OvOtwWPrzem 305.
– Nácieráły ná te serce nieraz iáko ná nieustrászony Anáxárchá Philozophá ániumusz/ tákowe w Oyczyźnie trudy/ ktore nie iednego/ iáko Thezeuszá po nici w Lábirincie wiodły; ále odważne serce łágodną swadą/ przy ludzkości y mądrości/ z porádą złączoną natwardsze párkany od nieprzyiacielá zástánowione rozwáliło/ y rostárásowało. WojszOr 55-56.
– [...] wziąłbym Koronę Ariádny, ktora nie ledáiáko pomogłá Thezeuszowi, wchodzącemu w lábirentá [...] AndPiekBoh 11.
– Wsiaday Theseu, zá złey Fortuny Kompasem W Okręt Minotaurowi strásznemu opasem, Ktorego Lábirentem, okrutny zawiera, Minos w Krećie [...]. PotPocz 85.
– W Prowincyi Uquang iest gorá, ktorá rąbiących ná sobie drwá, zbieraiących kwiaty, pagorkámi iak Labiryntem zámyka, poty nie mogących się wybłakać, poki nie porzucą, co z tamtąd wzięli [...]. ChmielAteny II 617.
– REGESTR y EXKUZA ERROROW DRUKARSKICH. Mędrzec to przyzná każdy, bez wszelkiego sporu, Ze Druk, y Labirynt nie iest bez erroru [...]. ChmielAteny II 790.
– LABIRYNTOWI formalnemu murowanemu Károl Rancaetus przypisał Lemma: Labor intus. ChmielAteny1755 I 1189.
– Labirynt 1) Irr-Garten [...] un labirinte, un dédale [...] labirynt iest budowanie albo ogrod, że kto wszedszy, bez trudności nazad wyniść i trafić nie może. T III 701.

2. »skomplikowany układ ścieżek ogrodowych okolonych żywopłotem«

– Dáley pięknemi zioły málowány/ Z lábiryntámi ogrod obaczycie [...]. TasKochGoff 376.
– Nigdy tak Pałace Bogate, Budinki kosztowne, y wykwintowne, Ogrody, Wirydarze, Sady, Labirynty, Fontanny nie zdobią Zamkow Dworow iako wał porządny [...]. NarArch 35.
– Ogrodzie wdzięczny, niech mi wolno będzie Przechadzki dziś po tobie zażyć [...] Jeśli się też zaś lub labiryntami Wiklę, lubo ciemnymi chłodnikami chłodzę, Widzę, jako błędnymi ciemnymi drogami w miłości pętach uwikłany chodzę. MorszAUtwKuk 22-23.
– Labirynt 1) Irr-Garten [...] un labirinte, un dédale [...] labirynt iest budowanie albo ogrod, że kto wszedszy, bez trudności nazad wyniść i trafić nie może. T III 701.

3. anat. »skomplikowana struktura kostna znajdująca się w uchu wewnętrznym«

– Trzeci meat [w uchu] labirynt nazwany, rożnemi pomnieyszemi meátami y anfraktami podzielony. BystrzInfCosm E3.
– Labirynt [...] 2) Anat. der Irr-Gang im Ohr [...] Anat. le labirynte, une cavité de l'oreille interne [...] labirynt w uchu iest kostka, w ktorey wiele dźiurek sam i tam obroconych [...]. T III 701.

4. przen. »trudne położenie, sytuacja bez wyjścia«

– Siłę siłą nie porównam, z ustąpienia za Dźwinę niesława i zgubienie Rygi, z odwagi dubia spes, acz na tę pono necessitate przyciśnion będę. W tych przeto labirynciech, uciec się do W. Mci M. Pana muszę [...]. ChodKor 161-162.
– Ale uznawszy, żeś w trudny labirynt Zaszedł, nieboże, zgryzłeś się sam w sobie [...]. NiebMSatBar I 641.
– Iankowski był chorązem, z ktorym szkapa w huku Wziąwszy na kieł ni Jezdzca słucha ni Munsztuku Skoro Pana w naygorsze Labirinty wprawi Tam y zgubi: a Turkom Chorągiew zostawi [...]. PotWoj 120.
– Merlinskie, Cecorskie, Zołtowodzie [...] odprawiwszy okazyie wniezliczone potym roznych na Oyczyznie następuiacych Nieszczęsliwosci wdali się Labirynty [...]. PasPam 85v.
– Rzpta [...] dzielnoscią Woyska z labiryntow tak cięszkich wyprowadzona y restaurowana. PasPam 138v.
– [...] ubolewać cała Oyczyzna musi wziąwszy przed oczy wiak cięszkie przez niezyczliwie malevolorum Conatus [ludzi złej woli usiłowania] zachodzi Labirynthy. PasPam 215v.
– [Rzeczpospolita] w ten labirent wpadła, że wyszła na drogę prywatną, postronnych, prywatnych interesów poszła drogą [...]. SarPam 189.
– Labirynt [...] 3) fig. Bermirrung, Labirynth, Unordnung [...] fig. un labirinte, cahos, embaras, un desordre, confusion [...] będzie to wielkich labiryntow przyczyną; w trudnieyszy co raz wpadam, się zaprzągam labirynt. T III 701.

5. przen. »coś skomplikowanego, zagmatwanego«

– Ták Swawola gdy z burdą korektę praw zwłoczy/ Iuż Oyczyznę w śmiertelną koszulę obłoczy. Tá w práwnych Labiryntách iák Minotaur żyie/ Krwią y ciáły ludzkimi w błędnych krzywdzie tyie. JurkWan C.
– By ná tym stánęli ludzie szaleni/ áby się nie dziwowáli dziełom Pańskim; idą w więtsze lábirynthy; mowią (iáko ci nowi Atheistowie) ták to wszystko z tráfunku się sstáło/ co się sstáło. BirkNiedz 90.
– Pokaże się, żem ja nigdy nie chodził po labyrentach, ale via regia. SarPam 201.
– Obawiáć się należy, żeby záś zászedszy w Lábirynth Poëziey, nie przyszło zaść oraz y w głowę. AndPiekBoh 25.
– Lepiey iść za wszystkiemi, niżeli samemu, bo zaydziesz w Labirynta [...]. ChmielAteny1755 I 1151.

Użycia metajęzykowe

- Labirent, le labirinthe KulUszDyk 61

Więcej cytatów w Korpusie Barokowym

Informacja o "ciasteczkach" i przetwarzaniu danych osobowych

LABIRYNT