ESJP XVII i XVIII wieku

Informacja o "ciasteczkach" i przetwarzaniu danych osobowych

Ta strona przetwarza Twoje dane osobowe takie jak adres IP i używa ciasteczek do przechowywania danych na Twoim urządzeniu.

Z jednej strony ciasteczka używane są w celu zapewnienia poprawnego funkcjonowania serwisu (np. zapamiętywania filtrów wyszukiwania zaawansowanego czy ustawień wybranych w tym okienku). Jeśli nie wyrażasz na nie zgody, opuść tę stronę, gdyż bez nich nie jest ona w stanie poprawnie działać.

Drugim celem jest gromadzenia statystyk odwiedzin oraz analiza zachowania użytkowników w serwisie. Masz wybór, czy zezwolić na wykorzystywanie Twoich danych osobowych w tym celu, czy nie. W celu dokonania wyboru kliknij w odpowiedni przycisk poniżej.

Szczegółowe informacje znajdziesz w Polityce Prywatności.

Wyrażam zgodę na "ciasteczka":
Tylko niezbędne do działania serwisu
Wszystkie (także służące gromadzeniu statystyk odwiedzin)

Notowanie w słownikach

Notowany w słownikach:
L, SWil, SW, SJP

Nienotowany w słownikach:
SStp, SXVI, Kn, T

Najwcześniejsze poświadczenie: 1606-1608

Formy gramatyczne

liczba pojedyncza

M.		Luter
D.		Lutra \|\| lutra
C.		lutrowi
B.	uż. żyw.	Lutra
N.		lutrem
Ms.		Lutrze

liczba mnoga

M.	uż. osob.	lutrzy \|\| lutrowie
D.		Lutrów
N.		lutry

Znaczenia

1. nazwa osobowa »niemiecki teolog, inicjator reformacji, współtwórca luteranizmu«

– O Lutrze/ gdy rozsiewáć począł swe błędy/ nápisąno tesz ksiąszkę iednę/ ktorey tytuł był Luterski płaszcz żebráczy. SzemGrat 49.
– Niepráwość codzienna/ nábożeństwo wygnáne/ herezya zostáwiona; tákie zálecenie dał Religiey swoiey sam Luter/ wász ociec. Y macież z to serca/ abyście Biskupy y Senatory násze do ták buntowniczey niezgodney ligi námowili? BirkEgz 11-12.
– Marcin Luter przeklęty Apostata/ ktory iako smok zleciawszy z nieba zakonnego/ trzecią część gwiazd z Saxoniey/ z Daniey/ z Szwecyey/ zsobą zaciągnął do piekła. BirkNagr 43.
– Jest klasztor [...] W nim najpiérwéj mieszkał Luter, będąc mnichem; i ukazują jego celę, adorowaną, z tym napisem: Hic Martinus prima cunabula gessit. WierzbKon 186.
– Wiedzielismy tam klasztor Augustyanski zktorego Marcin Luter Na Apostazyją uciekł. PasPam 77v.
– Marcin Luter [...] Z Zakonu bowiem y od Katolickiey Religii zostawszy Apostatą w tamtey uczył Akademii errorow. ChmielAteny II 241.
– Oszpecił tameczny [w Witemberdze] Konwent Augustyniański, y Akademią [...] niezbożny Doktor Marcin Luter. ChmielAteny II 241.
– Marcin Luter zwał się Loter, toiest błazen z Niemieckiego, potym się nazwał Luter, albo Lauter, toiest czysty, chędogi, iako wywodzi Kwiatkiewicz. ChmielAteny1755 I 57.
– Krol [Henryk VIII] miał zrazu wiele spraw dobrych bo y przeciw Lutrowi Kościołá broniąc księgę nápisał. TylkStrom 5.

2. »wyznawca luteranizmu, luteranin«

– Rożnej kondycyi i religii ludzie [byli]: schizmatycy, lutrowie, kalwinowie, aryanowie. NiemPam 199.
– Nie vlecza kácerstw w sobie ten/ ktory kácerstwá iednego zbywa/ á drugiemu v siebie gospodę dáie/ od Lutrow do Kálwinow/ od tych do Socynistow chodzi. BirkNagr 44.
– Trzećia/ zrozumieć było dobrze/ Wołoszą/ Multany/ Szabáty/ Woiewodę Siedmigrodzkiego/ Węgry ktorzy tobie y nam są nienawiśni y nieżycżliwi; zrozumieć było Cesárzá Chrześćiánskiego co zá spiritus y wola y szcżęśćie iego teráz z Lutry/ co zá myśli. StarWyp Dv.
– Chrześcianie między sobą dysputacie czynią, iako Katholik przeciwko Lutrowi, Luter przeciwko Aryanowi, Aryan przeciwko Lutrowi y Katholikowi. KorRoz B3-B4.
– Aryani Lutrowie Chorągwie mieli swoie pod ktorymi katolikow wiele służyło. PasPam 51.
– Morze tez po kąsku ruszać się poczęło okrutny Strach y Szczere Nabozęnstwo tak my iako y Lutrzy. dał tedy Bog Wszechmogący ze Nienagle poczęło igrać. PasPam 66v.
– Wołaią Lutrzy Och Her Jesu Christ oni nasamego Syna a katolicy zas y Nasyna y Namatkę wołaią. PasPam 67.
– Zostaniesz Lutrem asz tu będzie piękna zony dobrać a Duszę stracić. PasPam 75v.
– Nawet y wceli gdzie mięszkał [Martin Luter] byłęm bosmy się kilka nas powiedzieli zes my Lutrowie y dla tego nas poufale wodzili. PasPam 77v.
– Niż czas sejmowy nastąpił, straszny exces stał się w Toruniu w dzień świętego Jakóba, gdzie podczas processyi student jezuicki zrzucił kapelusz z głowy lutrowi. Z téj okazyi rzucili się lutrzy na studentów, a wziąwszy jednego wrzucili do więzienia zbitego niemiłosiernie; wzajemnie studenci pojmali lutra i trzymali u siebie w classes. OtwFDziejeCzech 341.
– Kazał [elektor saski] lutra Raytaryi Złapać w Tyryngij [!] y na Zamek Wortburg, niedaleko Eisleben będący w Areszt y pod Zamknięcie wrzucić. IntrHist 217.

3. przen. »luteranizm«

– Rzekł senator ieden Niech Xsiąże IoMść porzuci Lutra, abędzie u nas krolem. Exarsit [zapałał gniewem] nate Słowa deklarując że by tego nieuczynił y dla Cesarstwa. PasPam 56v.

Więcej cytatów w Korpusie Barokowym

Odsyłacze

Patrz: ARIAN, ARIANIN, KALWIN, *KALWINISTA, KATOLIK, *PRAWOSŁAWNY, *LUTERANIN.

Informacje dodatkowe

Więcej na temat Marcina Lutra por. np. https://pl.wikipedia.org/wiki/Marcin_Luter

Informacja o "ciasteczkach" i przetwarzaniu danych osobowych

LUTER I

*LUTER II