ESJP XVII i XVIII wieku

Notowanie w słownikach

Słowniki nie notują
Najwcześniejsze poświadczenie: 1613

Formy gramatyczne

odmiana niezłożona

m albo n

panieńsku

Znaczenia

1. »należący do panny, właściwy pannie, nastolatce a. kobiecie niezamężnej«

– Krynica się od gminu inszego ukrywa. Samym tylko panieńskim ustom się podaje, Próżno tam sięga, kto ma insze obyczaje. SzymSiel 83.
– Tu, tu wszetecznice Pijcie błoto, niegodne panieńskiej krynice! SzymSiel 85.
– Zá zdobycz to máiąc/ po brzegu nadobne Przywiodł dziecię/ panieńskiey urodzie podobne. OvOtwWPrzem 129.
– Sámá ią cnotá/ y wrodzone Cesárskie pánieńskim wstydem wytuczone obyczáie swymi piersiámi karmiły [Cecylię Renatę]. WojszOr 97.
– Umarła [Halszka] w panienskim stanie dnia roku 16. VorLetSkarb 83.
– Przyszedszy do niego Pallas w odzieniu Panienskim obudziła go zaraz y przestrzegła, zeby w zebraczym odzieniu ktore mu dała szedł do domuswego. PotPrzyp 8v.
– Zakonny Obieraiąc zywot Swoie Bogu konsekruie Panienstwo. Nieschodzi widzę na niczym Niebu obmysla mu Panięnska mądrość to wszystko czym by się mogła chełpić y z dobic wyniosłość. PasPam 282.
– Ale przecię iako by tam ieszcze Boskich niedostawało Obrazow ktorych Sobie Bog niskąd nie zasięga. Chyba z Panięńskich Postępkow. PasPam 282.
– Hey płci panienska, y ty cná miłości, Dzwigay tarcz zemną, twey to rzecz dzielności. OblJasGór 67v.
– Aglaia w pięknym wiencu rey panięski wiedzie Ktorym przeciw wielmozny orszak Paniąt iedzie. DrobOpow 84.
– Ogonczyk [...] w Hełmie Panięskie ręce wzgorę wyniesione. DrobOpow 226.

Ustabilizowane połączenia wyrazowe

– Sámá ią (Cecylię Renatę) cnotá/ y wrodzone Cesárskié pánieńskim wstydem wytuczone obyczáie swymi piersiámi karmiły. WojszOr 37.
– Stárzy Pogánie nákładszy koszyczek liliey ślicznych ofiárowáli ie Nimphom ná znák wstydu pánieńskiego [...]. StarKaz 450.
– Wstyd panieński na niewstyd psom Krymskim wydany, Niewinne obrócone dziateczki w pogany. ZimBSiel 149.
– Krolowá IMC P.M.M. przyięłá w Dom swoy Krolewski Dámę, ktorá w swym mieyscu nie miáłá inquitatem fatorum, wychowáłá w Swiątnicy tey swey Páńskiey, gdzie wszytkie wysokie Pánieńskiego wstydu przymioty, wszytkie wypolerowáney grzeczności ozdoby, wszytkie doskonáłey pobożności y skromności decora stateczną sobie zásádziły Stolicę. DanOstSwada II, 5.
– [...] pokora niezmyślona, prawdziwe Nabożeństwo, nieprzymuszone posłuszeństwo, cichość, skromność, wstyd niepokalany Panieński, y inne świątobliwe przymioty, do ktorych tá zacna Pánná przy wrodzoney sposobności,z dozornego wychowania Bogoboyney Rodzicielki pochop wziąwszy, ná wszeláką dá Bog pociechę y ozdobę z tym wszytkim idzie dziś w dom W.M.P. [...]. DanOstSwada II, 18.
– Wstyd. 1) Schamhaftigkeit [...] pudeur, f. bonne honte, honnête [...] uroda przy panieńskim wstydzie [...]. T III 2639-2640.

Przysłowia, sentencje, skrzydlate słowa

– Miłość Pánieńska/ szczescie kárty/ łáská Páńska/ y krasá rożey/ nie długo trwáłe rzeczy. RysProv IX, 3.

2. »dziewiczy«

– Panieństwo, ábo czystość, troiaka iest: Pánieńska, Wdowia, Małżeńska. PetrSEk 55.
– obraz [...] zmalowany iest z farb zacnych/ to iest z pokory/ z Pánieńskiey czystości/ z vbostwá/ z posłuszeństwa/ y z innych. BirkOboz 15.
– Książęciá Ráciborskiego Corká/ záraz od wzięcia rozumu/ Pánieńską czystość ciáłá y dusze poslubiłá Bogu. OkolNiebo 55.
– Wolę, że zginę, niżeli w takowym Akcie mam zostać Hymeneuszowym. Drogą zapłatę za moje miłości Dasz mi, gdy umrę w panieńskiej czystości. BorzNaw 187.
– Dziękuj przyjacielom, Którzyć to dali, iże żyjesz w ciele [...] Dla nich ja - srogi on mściciel zelżenia Panieńskiej cnoty - puszczam cię z więzienia! BorzNaw 202.
– Wszędzie y scieszki y gąnki do koła Nie przechodzone obchodzi y woła, Y potym słucha, iazli kto zyczliwy Nieodzywa się na iey głos troskliwy, Ktory z panięńskich ust tak puscza głosny Iako więc Łabęc, gdy kona załosny. OblJasGór 155v.
– Gdyżem ja to u siebie cále postánowiłá/ w Pánieńskiey swojey zostawáć y umrzec swobodzie. DobrPol I, 142.
– Febris alba, Mortus virgineus, Cerá bláda Pánieńska. CompMed 15.

Ustabilizowane połączenia wyrazowe

– Hymen. Claustrum virginitatu. Die Jungfrawschafft. Błonka Panieńska. GuldOn 67.

3. »kobiecy, przeznaczony dla kobiet, składający się z kobiet, żeński«

– Pokwapie tedy do was niezwykłym pośpiechem, Kędy cię trefne żarty z krotochwilnym śmiechem, Zabawy pokojowe, przechadzki pomierne I panieńskie czekają kompanije wierne ZimSRoks 97.
– Wtenczas już rękę zniesie i znój ogrodowy I jak palma podnosi pod ciężarem głowy, Zwłaszcza w panieńskich rękach, gdy go jak po chwoście Kota pogłaszcze. MorszAUtwKuk 47.
– Nie przeciśniesz się przez panieńskie ciżby; snadź i niemieckie piki, Partezany Między królewskie nie puszczą cię ściany. MorszAUtwKuk 75.
– I poznał go [Achillesa] po Łuku choc w Panienskiey Wescie Bo Zwierciadła y wstęgi nalezą Niewiescie. PotWoj XIIIv.
– Upoił szlachcic jeden w domu swym żołnierza, Ktory do panieńskiego zaszedszy alkierza, usnął na miękkim łożu. PotFrasz1Kuk II 174.
– Amázonek z krzywemi tarczámi Szyk idzie, gdy Pánieńskie Woysko chorągwiámi Prowádzi Hypolite. ClaudUstHist 16.
– Elżbieta y Krystyna w klasztorze Panieńskim na wieczną się służbę Bogu zawiły. NiesKor II 158.

4. »należący do zakonnic«

Ustabilizowane połączenia wyrazowe

– W Krolestwie Polskim znayduie się [...] W.O. Bernardynow Prowincyi 4. Mało Polska w ktorey Konwentow męskich 18. Panieńskich 7.[...]. BystrzInfGeogr Ku r-v.

– W tym [miasteczku] iest klasztor Panieński/ wiele [...] rozmáitego Stanu y condiciey świętobliwych zakonniczek/ w zámknieniu máiący. KalCuda 23.

5. »właściwy Matce Boskiej, Najświętszej Panience«

– [Bóg] Puśćił mowię/ ná iedno słowo/ Fiat, Pánny naświętszey? O wagá Pánieńskiego słowá niewysłowioná? BirkOboz 11.
– Abowiem gwoździe ktore ręce przebiiáły/ y nogi Synowskie/y włócznia ktora przekłułá bok/ táż w serce Pánieńskie vderzyłá. Hieronimá ś. słowop iest: Zapráwdę miłość iey więcey byłá mężna/ niźli śmierć; ábowiem śmierć Chrystusową/ swoią własną vczyniłá. BirkOboz 28.
– Twoy ci to Michale, twoy Krolu moy Patron Z nieba SmokaRydzego, kiedy zmierzał na Thron Stworce swoiego zepchnął: ktory swym upadem Trzecią część gwiazd na ziemię z nieba zerwał gradem Ktory [smok] onpłod Panienski, co iey czyste pięty Xięzyc dzwiga, na sobie, przesladował swięty. PotWoj 206.

6. »nazwa rośliny zielnej«

– Może z tych Lamikámieni Syrop bydź vrobiony z przydánim inych ziół/ iáko [...] Pánienskich włoskow/ álbo Mátki Bożey włoskow. SyrZiel 1278.

Podhasła

Formy gramatyczne

Najwcześniejsze poświadczenie:

Znaczenia

»w sposób właściwy kobiecie«

– Tetys [...] wziąwszy go [Achillesa] od Mistrzá, miedzy Corkámi Likomedesa Krolá wyspy Scyros, po Pánieńsku ubránego zátáiłá. ClaudUstHist 106.

Informacja o "ciasteczkach" i przetwarzaniu danych osobowych