Pobieranie

Informacja o "ciasteczkach" i przetwarzaniu danych osobowych

Ta strona przetwarza Twoje dane osobowe takie jak adres IP i używa ciasteczek do przechowywania danych na Twoim urządzeniu.

Z jednej strony ciasteczka używane są w celu zapewnienia poprawnego funkcjonowania serwisu (np. zapamiętywania filtrów wyszukiwania zaawansowanego czy ustawień wybranych w tym okienku). Jeśli nie wyrażasz na nie zgody, opuść tę stronę, gdyż bez nich nie jest ona w stanie poprawnie działać.

Drugim celem jest gromadzenia statystyk odwiedzin oraz analiza zachowania użytkowników w serwisie. Masz wybór, czy zezwolić na wykorzystywanie Twoich danych osobowych w tym celu, czy nie. W celu dokonania wyboru kliknij w odpowiedni przycisk poniżej.

Szczegółowe informacje znajdziesz w Polityce Prywatności.

Wyrażam zgodę na "ciasteczka":
Tylko niezbędne do działania serwisu
Wszystkie (także służące gromadzeniu statystyk odwiedzin)

PL EN
ELEKTRONICZNY SŁOWNIK JĘZYKA POLSKIEGO XVII I XVIII WIEKU
znajdź hasła
wyszukiwanie zaawansowane
A
B
C
Ć
D
E
F
G
H
I
J
K
L
Ł
M
N
O
Ó
P
R
S
Ś
T
U
V
W
X
Y
Z
Ź
Ż

RZĄDCA

rzecz.
m
W TRAKCIE OPRACOWANIA
Wersja do druku Jak cytować
Harvard Biuletyn PTJ bibtex CSL-JSON
Warianty fonetyczne: RZĄDCA, RZĄDZCA, *RZĄDŹCA
Notowanie w słownikach

Notowany w słownikach:
SStp (rządca, rząca, rządźca, rząjca), SXVI (?), Kn (rządca), T (rządca, rządzca ), L (rządca, rządzca), SWil (rządca, rządzca, rząnca, rzanca), SW (rządca, rządzca, rzonca, rzańca, rząnca, rząńca, rzonca, rzońca), SJP (rządca)

Formy gramatyczne
liczba pojedyncza
M.   rządzca ||   rządca
D.   rządźce ||   rządce ||   rządzcy
C.   rządcy
B. uż. żyw.   rządźcę
N.   rządzcą ||   rządcą
W.   rządzco
liczba mnoga
M. uż. osob.   rządcowie ||   rządcy
D.   rządców ||   rządźców
C.   rządcom
B. uż. osob.   rządce
N.   rządzcami ||   rządcami
Znaczenia
1. »osoba sprawująca władzę«
  • – Liczbą rządźcow, iź w Oekonomiey ieden w Polityce wiele rządźcow iest. PetrSEt 44.
  • – Lodź bez wiosłá/ bez styru/ bez rządźce kto widział? BirkNiedz 562.
  • – Albowiem tak był rozkazał król wszystkim rządcom domu swego, aby czynili według woli każdego. BG Est 1.
  • – A niektórych Bóg postanowił we zborze, najprzód Apostołów, potem proroków, po trzecie nauczycieli, potem cudotwórców, potem dary uzdrawiania, pomocników, rządców, rozmaitość języków. BG 1Kor 12.
  • – A Dawid był obleczony w szátę bisiorową: tákże y wszyscy Lewitowie ktorzy niesli skrzynię/ y śpiewacy/ y Renániasz/ rządcá tych co nieśli miedzy spiewaki BG 1Krn 15, 27.
  • – (...) a Zabadyjasz, syn Ismaelowy, książę w domu Judzkim, we wszystkich sprawach królewskich: także Lewitowie będą rządzcami między wami. BG 2Krn 19.
  • – A Józef był przedniejszym rządcą w onej ziemi. BG 1J .
  • – I obrałem przedniejsze z pokoleń waszych, męże mądre, i doświadczone, i postanowiłem je przełożonymi nad wami: tysiączniki, i setniki, i pięćdziesiątniki, i dziesiątniki, i rządce w pokoleniach waszych. BG 1J .
  • – Rządcá nawyszszy Kn 967.
  • – W księgách zásię Canticorum, iż nie tráktuie ieno o Miłośći/ dla tego Nescit se esse Regem, y nie wspomina. áby miał bydź rządzcą narodow/ ále się tylko prostym Sálomonem pisze. StarKaz II, 96.
  • – (...) ci ktorzyby w rząd mieli wzglądáć Nescierunt, neque intellexerunt, co im rządzca Niebá y źiemie przykazał. StarKaz 554.
  • – Za zrządzeniem Rzaccze naywyszego. HerbOr 208.
  • – Rector Rządcza SłowPolŁac 117.
  • – Słusznie, o wielki Rządzco Cesarskiego Dworu Do takiego bysmy przysc mieli dishonoru Gdybysmy tu iako ktos przed tobą się chwali zwycięzeni kondycyi słuchac przyiechali. PotWoj 190.
  • – Co áby się stáło, Naywyższego Sprawcę y Rządźcę Páństw, ten prośi, ktory ten krotki dyskurs vwadze pospolitey podáie. FredKon 82.
  • – Te łaski Bogu y Rządcy Swemu nim bardziey przypisował tym bardziey od Boga pomyslnych odbierał szczęsliwosci. PasPam 206-207.
  • – Bochorus Włoch Biskupem Krakowskiey był stuły Gnieznienskiey Wilchelmus był rządzcą infuły z Galiey. DrobOpow 217.
  • – (...) barzo marnym strachem opłoszeni […] Rządcowie twoi w tym razie odbiegli? SzołHist 16.
  • – (...) odebrałeś w Miłościwe Rządy powierzone sobie Państwo, y Monarchią Vicariam Samego Naywszechmocnieyszego Rządzcy Nieba y Ziemie, Szczęśliwie zasiadszy. GazPol 5.
  • – Człowiek rozumny iest rządcą ięzyka, Bez woli iego nic z ust nie wynika. DrużZbiór 465.
  • – Ban zaś albo Bannus, był Rządca Prowincyi, do Korony inkorporowáney, iako to Bannus Dalmacki [na Węgrzech]. ChmielAteny1755 I II, 430.
  • – Krewni [chana tatarskiego] zowią się Ulan, Szlachta znácznieysza, Murzowie, Sędziowie, Kádye, Rządcy Begi, Brácia Soldan. ChmielAteny1755 I II, 452.
  • – Rządzcá Zamku odważył się ubráć ią po męsku, y w broń y koniá opátrzył ią (...). TylkStrom 106.
Ustabilizowane połączenia wyrazowe

  • bankietowy rządca:
    • »osoba sprawująca nadzór nad przebiegiem bankietu«
    • – Bieśiádnik co vcztę spráwuié/ biésiádny ábo bánkiétowy rządcá/ Conuiuator [...] Sciti conuiuatoris apud quem comiter accepti [...] Conditor instructorq́ue conuiuii [...] Modiperator [...] Dominus conuiuii [...] Arbiter bibendi [...] Magister bibendi [...]. Kn 29.
2. »wielkorządca«
  • – Wiélki Rządcá/ Horodniczy/ Wiélgorządcá. Kn 1249.
  • – Wielki Rządca, vid. Wielkorządca T III 1957.
Związki nieprzyporządkowane do znaczeń
Ustabilizowane połączenia wyrazowe

  • biesiadny rządca:
    • – Biesiádnik co vcztę spráwuie/ biesiadny ábo bánkietowy rządcá/ Conuiuator. Kn 29.
Więcej cytatów w Korpusie Barokowym 
Odsyłacze
Patrz: *WIELKORZĄDCA.
Autorzy: MM
Data ostatniej modyfikacji: 02.06.2024