Pobieranie

Informacja o "ciasteczkach" i przetwarzaniu danych osobowych

Ta strona przetwarza Twoje dane osobowe takie jak adres IP i używa ciasteczek do przechowywania danych na Twoim urządzeniu.

Z jednej strony ciasteczka używane są w celu zapewnienia poprawnego funkcjonowania serwisu (np. zapamiętywania filtrów wyszukiwania zaawansowanego czy ustawień wybranych w tym okienku). Jeśli nie wyrażasz na nie zgody, opuść tę stronę, gdyż bez nich nie jest ona w stanie poprawnie działać.

Drugim celem jest gromadzenia statystyk odwiedzin oraz analiza zachowania użytkowników w serwisie. Masz wybór, czy zezwolić na wykorzystywanie Twoich danych osobowych w tym celu, czy nie. W celu dokonania wyboru kliknij w odpowiedni przycisk poniżej.

Szczegółowe informacje znajdziesz w Polityce Prywatności.

Wyrażam zgodę na "ciasteczka":
Tylko niezbędne do działania serwisu
Wszystkie (także służące gromadzeniu statystyk odwiedzin)

PL EN
ELEKTRONICZNY SŁOWNIK JĘZYKA POLSKIEGO XVII I XVIII WIEKU
znajdź hasła
wyszukiwanie zaawansowane
A
B
C
Ć
D
E
F
G
H
I
J
K
L
Ł
M
N
O
Ó
P
R
S
Ś
T
U
V
W
X
Y
Z
Ź
Ż

WRÓBEL

rzecz.
m
ZALĄŻEK ARTYKUŁU HASŁOWEGO
Wersja do druku Jak cytować
Harvard Biuletyn PTJ bibtex CSL-JSON
Warianty fonetyczne: WRÓBEL, WRÓBL
Notowanie w słownikach

Notowany w słownikach:
SStp (wróbl), SXVI (wrobel, wrobl), Kn (wróbl; pod: pociskiwam), T (wrobel, wrobl), L (wróbel, wróbl; XVI-XVIII), SWil (wróbel, wróbl), SW (wróbel, wróbl), SJP (wróbel)

Formy gramatyczne
liczba pojedyncza
M.   wróbel ||   wróbl
D.   wróbla
C.   wróblowi
B. uż. żyw.   wróbla
N.   wróblem
liczba mnoga
M. uż. nosob.   wróble ||   wróblowie ||   wróbli
D.   wróblów
C.   wróblom
B. uż. nosob.   wróblów ||   wróble
N.   wróblami
Znaczenia
»mały pospolity ptak; passer domesticus«
  • – Jako pochodnia psować zwykła zimne lody, Znowu je obracając prędko w mokre wody, Tak przeciwko każdemu jest bojownikowi Marfiza, co więc orzeł przeciwko wróblowi. ArKochOrlCz II 291.
  • – Kto gospodaruje, A na czeladź się spuszcza, sam się dworem bawi, Rowna to, gdy straszydła kto na wróble stawi. SzymSiel 121.
  • – Tysiącami takich dworstw z nich się napolowawszy, w pięknej zgodzie Elearowie poszli do swego stanowiska swoją drogą, a oni też despektami nakarmieni, w ciernie się jak wróble pokryli. DembPrzew 122.
  • – Cżuję: á jestem jáko wrobl sámotny ná dáchu. BG Ps 102, 8.
  • – Pociskiwam/ pocisnąłem wroblá/ [...] Ferio iaculo. Kn 727.
  • – Wróbl/ Passer [...]. Passerculus. Kn 1289.
  • – XIX. Domowi Ptacy. [...] Jáskołká/ [...] Wrobl/ [...] Sroká// [...] Kawká/ [...] y Nietoperz/ [...] (Skrzydlasta Mysz) latáją koło dáchow. KomDobrOrb 49-51.
  • – A cóż dopiero, kiedy przydzie oganiać dobra pospolitego, na które, jako wróbli na cudze proso, tak wiele importunów - co godzina więcej - zlatuje się! LubSArtDąb 626.
  • – „Lecz najgorsza była oskomina, Która mi i pacierze przeszkadzała — powie — Kiedy po swych samiczkach skakali wróblowie.” PotFrasz1Kuk II 47.
  • – Czemu Słowik melodyino spiewa a nie wrobel? Słowik ma wiele muszkulow w gárdle ktorych wrobel nie ma y inne ptástwo, y ták barziey rozmáicie może głos odmieniáć ma też spokoynieysze fantazye. TylkRoz 185-186.
  • – ...ten co boiąc się wroblow/ prosá niechce siać/ zie nieszczęście nie iágláną kászę. GorzWol 66.
  • – Staliśmy dwaa dni na miejscu, ale koło Grodna po wsiach na exekucyi Moskwę idącą strzelaliśmy i bili jako wróblów. ZawiszaPam 125.
  • – ...kościoła nie słuchał, substancyją na brydnie i fraszki marnował, paskudy gęstym w pludrach rozporem wietrzył, aplikacyi w podających się ojczyzny okazyjach żadnej penitus nie miał, majorem się albo pułkownikiem bez szarży mianował, z kurwą na ostatek albo Ormianką opaskudził i mizernie skapał, perukę wróblom na postrach z prosa zostawiwszy. MałpaCzłow 216.
  • – ZIMORODEK, Alcyon, álbo Alcedo, większy od Wrobla Ptak, z granatowa szafirowy zwierzchu, z podspodu ponsowo białáwy, przy wodách się bawiący [...]. ChmielAteny1755 I 519.
  • – Wrobel. Wrobl. Ein Sperling, ein Spatz. passerau, moineau. [...] wrobel domowy, gorny; wroble troistego koloru. T III 2620.
  • – Tak też to właśnie, ma milo gromado, Pan jest jako wilk, my jak owiec stado; Niech kmiecie, co chcą, sobie pana ganią, Myśmy wróblami, a pan przecię kanią. PopSowBar II 647.
Ustabilizowane połączenia wyrazowe

  • wróbel domowy:
    • – wrobel domowy T III 2620.
  • wróbel trzcinny:
    • – trzcinny wrobl (nm. Rohrsperling). KusWeg I2.
    • – wrobel trzcinny. Rohr-Sperling. passereau cannier. T III 2620.
  • straszydło (strach) na wróble:
    • – Strászydło ná wroble. RysProv XIV, 10.
  • wróbel biały:
    • – WROBLE białe w Wielkiey Polszcze, Litwie y Prysach nie raz widziane. ChmielAteny1745 I 518.
Przysłowia, sentencje, skrzydlate słowa

  • – trzyma go iak wrobla na nici. T III 2620.
  • – Wróbl by vniosł iégo máiętność. Mucha by z tem vléciáłá. KnAd 1259.
  • – Słowko wroblem wyleci/ á wołem się wraca. RysProv XIV, 4.
  • – Przy Orle/ żywią się y wroble. RysProv XIII, 6.
  • – Wypráwił go z kuszą ná wroble. RysProv XVI, 10.
  • – Cudzą pszenicę ogania/ á iego wroble piią. RysProv II, 5.
  • (wariant I):
    – Wszyscy ná mię iádą/ kraczą. Jak wroblé ná sowkę ná mię biją. KnAd 1269.
  • (wariant II):
    – Między ludzi wyiechawszy to zaraz iako wroble na Sowę Dziw, dziw, Zaraz palcem pokazuią. PasPam 79v.
Więcej cytatów w Korpusie Barokowym 
Autorzy: PK
Data ostatniej modyfikacji: 15.02.2024