ESJP XVII i XVIII wieku

Notowanie w słownikach

Słowniki nie notują
Najwcześniejsze poświadczenie: 1608

Formy gramatyczne

lp	M.	m		wrodzony
		ż		wrodzona
		n		wrodzone
	D.	m		wrodzonego
		ż		wrodzonej \|\| wrodzony
		n		wrodzonego
	C.	ż		wrodzonej
		n		wrodzonemu
	B.	m	nżyw	wrodzony
		ż		wrodzoną
	N.	m		wrodzonym
		ż		wrodzoną
	Ms.	ż		wrodzonej
lm	M.	mos		wrodzeni
		nmos		wrodzone
	D.			wrodzonych
	B.	nmos		wrodzone
	N.			wrodzonymi \|\| wrodzonemi

Znaczenia

»właściwy komu od urodzenia, przyrodzony; nie nabyty; naturalny «

– Na swoje ty złe pracą podejmujesz: Naprzód żądło dziatek swych ty sama uczujesz, Bo się węże wylęgą, i jeśli nie twego Żywota cię pozbawią, więc przecię własnego Potomstwa z żalem twoim tak nazabijają, Że złość wrodzoną bestyi dzieci twe poznają poznają. VerdBłażSet 44.
– Ty jedno, jako dwie siestrze rodzone, zawołaj za mną, a Tobie wrodzone przyczyny przełóż i prowadź, gdzie zgnieły trup leżąc, dawno dźwigam wierzch mogiły! MiasKZbiór 139.
– Litewskie dawnieyszych czásow czynili/ Inflanckie zamki odeymowáli/ włośći plondrowáli/ Siewierską źiemię y przednieyszy iey zamek Smolenski/ przez práktyki (nie ták przez moc) opánowáli/ mordy łupiestwá/ naiázdy tyránskie czynili/ á práwie wrodzonemi y naćięzszemi nieprzyiaćielmi nád insze/ szláchetnym Polakom byli. PasŻoł B.
– Bo ludźie szláchetni dla tego dobrze wrodzeni są/ iż od oycow Complexią wźięli skłonną do obyczáiow poczćiwych/ y do spráwowánia zacnych rzeczy/ y mogą też rodźić dźieći z nátury/ do cnot skłonne. PetrSEt 139.
– A gdy iuż humory społ wrodzonymi się wilgotnośćiámi w ludźiách stáią/ rzeczy sobie podobnych prágną: ztąd ktore máią spalone wilgotnośći/ węglámi się násyćić chcą/ ktore meláncholią źiemię gryzą/ ktore záś grube wilgotnośći máią/ wapnem/ lniankámi/ futrámi/ y tymi podobnymi nákarmić się żądáią... CiachPrzyp B.
– Zawsze też Amor twój ode mnie stronił, Póki mię przed nim Wstyd wrodzony bronił; Niedługo jednak, jakoś mu doradził, Twój się Kupido z moim wstydem zwadził. ZimSRoks 122.
– Patrz ptaká! chociaż ledwie może kwilić Przecię nadprzyrodzoną władzą śmie się silić Właśnie, jakby nie kontent z gorgów swych wrodzonych Ludzkiej ręce zazdrościł i pieśni uczonych Chciał nawykać. ZimBSiel 97.
– Owszem, ty wygodziwszy swej wrodzonej chęci I nazbierawszy mądrych rzeczy do pamięci, Doma cię czekające pozbawisz tęsknice I poczciwe ucieszysz zdrowiem swym rodzice. MorszAUtwKuk 18.
– Prawda że to iest cięszka dyssocyacyia kiedy w rodzone krewnosci niewytrzymaią kolligacyie. PasPam 85.
– Kogo wrodzona nie ustrzerze poczciwość takie y tym podobne Iuramentow Ligamenta nie utrzymuią. PasPam 121v.
– Iest w respekcie u WMMPana Urzędu mego Hetmanskiego praerogatywa sprawuie to wrodzone iako we wszystkich inszych Akcyiach WMM Pana Iudicium y Łaska. PasPam 172-172v.
– Panna [...] przy wrodzoney Płci swoiey Szczupłosci Nie wzdryga się okrutnych Zwierzow Surowosci. PasPam 272v.
– Zwrodzony swoiey ochoty niechciał de Esse tak Swiątobliwey Woynie. PasPam 276v.
– Polak [...] szyderstwem wykręty Ociemięza nad słusznosc prawa wrodzonego A z tąd Prussom przyczynia zakału więtszego. DrobOpow rkp. 78.
– Jeśli urodą i w tej nieupośledzony I pięknymi przymioty tak był obdarzony, Że Marsowa surowość z wielką łaskawością. I z wrodzoną piękny spor wiodły w nim ludzkością. MorszZWierszeWir I 509.
– Vtáić się i wstrzymáć nie może w poważnym Oycu prawdźiwy wrodzony áfekt/ obvias śćiągáiąc ulnas, przystępuiących miłych gośći iako partem sui łáskáwie przygárnywa. PisMów II 74.
– KTo łuk ćiągnie/ álbo z iákiey strzelby do celu mierzy pospolićie wyżey bierze áby ták strzałá iáko kulá (ktore lub bystro lecą/ w sam iednák lot wrodzonym ćiężarem ná doł się biorą) tym wyższym do celu wymierzeniem/ w samę porę y miárę ugodźiły. BujnDroga 265.
– ...Zdumiewáiąc się Krol niosł vmysł niępożyty, A ránkor go zá serce szczypał iadowity Dla tego, że onego bogow lżyć dotkliwem, Y zywot iego gánić iákby vszczypliwem Ięzykiem nieprzestawał; iednák tych iásnośći Słow niepoiął rozumem dla wnętrzney ciemnośći, Gdy záś dla wrodzonego miłośći áffektu Nieśmiał go karáć, áni pomsty do effektu Przywieść, á wątpił zgołá, aby go miał z tego Przedśięwźięćia powroćić do vmysłu swego, Obawiaiąc się, áby,iż ieśli go mową Swą daley będźie drażnić, bespieczną odmową odmową [odmowa:subst:sg:inst:f] Przećiwko bogom iego wzruszon do większego Gniewu, nieuczynił mu z ránkoru co złego... DamKuligKról 180.
– ...podczas zimy gnoy wewnątrz iest wilgotny y ciepły dostátecznie, bo zimno okoliczne nie dopuszcza ciepłu wrodzonemu exhalowáć, y Odstępowáć. AlbSekr 120.
– A gdyśmy się w pokoju zamknęli, tedy uczyniłem przemowę do braci moich, żal wrodzony wyrażając, a oraz do nabożeństwa pobudzając i wdzięcznej na całe życie nasze pamięci za jego dobrodziejstwa, że nam dał pobożną i dobrą edukacją, a za błogosławieństwem boskim, znaczną nam z pracy swojej zostawił fortunę. MatDiar 403.

Związki nieprzyporządkowane do znaczeń

Ustabilizowane połączenia wyrazowe

wstyd wrodzony:

– Zawsze też Amor twój ode mnie stronił, Póki mię przed nim Wstyd wrodzony bronił; Niedługo jednak, jakoś mu doradził, Twój się Kupido z moim Wstydem zwadził. ZimSRoks 122.

Więcej cytatów w Korpusie Barokowym

Podhasła

Formy gramatyczne

Najwcześniejsze poświadczenie:

Znaczenia

»jest właściwe od urodzenia«

– ...miłe niewiastki [...] dźieći rodźić iest wam iákby wrodzona/ dźiatki bráć bábom przynależna/ ale y to nie bez nábytego rozumu/ ktorego stárki ieszcze od zwyż swych bábek nábyły/ a wćiornastkie wszytkiego się z niemych náczyćielow nászych ábo vstnie náuczyły. CiachPrzyp E4v.
~ Co káżdey wrodzona Niewieście Ze nic táić nie może y iedná przed drugą Coś máiąc z świegotliwą spolnego pápugą/ Choćby náwet Sygnetem vstá swey Iunonie Iowisz zápieczętował/ oná to wyzionie. TwarSPas 30.
~ Wrodzona ludzkiey naturze, co smutnego w osobliwszey chować pamięci, wesołego zaś zapominać prędko, owszem ieszcze, też same rzeczy żałośne rozważać, pomnażać, i z nich sobie ustawiczne smutkow źrzodło czynić, rzecz iest powszechna. KryszStat 211.

Więcej cytatów w Korpusie Barokowym

Formy gramatyczne

Najwcześniejsze poświadczenie:

Znaczenia

hasło w opracowaniu - nie podano jeszcze definicji

~ Było to zawsze przodkom w.ks.m. i samemu w.ks.m. nie tylko zwyczajno, ale i wrodzono, że w nagłych i niebezpiecznych razach na R.P. przypadających, znaczna chęć i pomoc z domu w.ks.m. pokazała się, co się w tych zawieruszonych czasiech snadno widzieć dało. Niepoprawne zródło 2673.

Więcej cytatów w Korpusie Barokowym

Informacje dodatkowe

kartka bez adresu bibliograf. Nr fiszki 2673

Informacja o "ciasteczkach" i przetwarzaniu danych osobowych

*WRODZONY

WRODZONA

WRODZONO