ESJP XVII i XVIII wieku

Notowanie w słownikach

Notowany w słownikach:
SStp, SXVI, Kn, T, SWil, SJP

Nienotowany w słownikach:
L (?), SW (?)

Formy gramatyczne

bezokolicznik

wysiec

czas przeszły

lp	m	3. os.	wysiekł
	ż	3. os.	wysiekła
lm	mos	3. os.	wysiekli

czas przyszły prosty

lp			1. os.		wysiekę
			3. os.		wysiecze

imiesłów uprzedni

wysiekłszy

nieosobowy czas przeszły

wysieczono

Znaczenia

1. »ściąć, wyrąbać«

Rekcja: co

~ Vfność/ nádziéiá o cudzey woli/ z dobre przyięcie/ pochwalęnie [...] Fiducia [...] W-nádziéię mey woli/ przyzwolęnia. Officiu[m] [...] Licet filicem sine iniuria vicini, etiam cum officio decidere. z-pochwalęniem/ ábo z-dzięką. vel certè sic reddes: Godzi się paproć ná roli sąsiéckiey wysiec: czym nié tylko krzywdy nié vczynisz/ ále i posługę/ i dobrodziéystwo sąsiádowi [...]. Kn 1181.

2. »pozbawić życia, zabić wielu, dokonać mordów na dużą skalę«

Rekcja: kogo co

~ Herod [...] wysiekł ták wiele tysięcy dziateczek niewinnych; áboć słyszał ono przysłowie tyráńskie: Pereatamicus [...]. BirkNiedz 156.
~ [...] które [miasto] i z oną 800 piechoty wysiekłszy, rajtarów też mało co upuściwszy, siedm chorągwi i jeden kornet zdobyli [czeladź]. DembPrzew 90.
~ Wpadlismy tedy oną dziurą y Moskwę wysiekli wręcz się zniemi bijąc y Kawalerowi do Bramy drogę czyniąc. OssJŻyw 38v.
~ 10 Augusti, prziniesiono list do Powiatu naszego od Xiązęcia Pana Hetmana Wielkiego WXL-o; ze Moskwa szturmem opanowawszy Mscisław, iednych wysiekła, drugich do Moskwy odesłała. VorLetSkarb 243.
~ [...] isz nie było [fortec] wszytko Panstwo bez prace przeszedł [nieprzyjaciel] y osiadł. wysiekszy y wypaliwszy. NarArch 36.
~ [...] Ciż Qwákkerowie nád świtániem z Niedziele na Poniedziáłek/ straż wysiekszy/ opánowáli bramę Niugett rzeczoną y prosto biegli ku Kościołowi świętego Páwłá/ gdzie konna straż Qwártier swoy ma/ wołáiąc po vlicách ze wszytkiego gárdłá [...]. MerkPol 106-107.
~ Czas i największe monarchije zniesie [...] Mieczem wysiecze, głodem wyplądruje, Morem wytruje. MorszAUtwKuk 140-141.
~ O tey Hana rezolucyi pewnie trzymaiąc Hetman W. z Polnym ruszyli się z Woyskiem na Ukrainę gdzie naypierwiey w Kalniku y w Buszy Buntownikow wysiekli. HistBun 33.
~ Tam mało co wytchnąwszy, znowu go z hetmanem polnym, przydawszy po kilka pułków, do okolicznych fortec wyprawiono, który Dymówkę, Chołdajówkę, Kunice, Hołzakówkę i inszych miasteczek, swawoleństwa pełne dobywano i wysieczono w jednym tygodniu. JemPam 122.
~ Wysiekam, v. m. F. wysiekę. 1) auspeitschen. 2) weghauen, mit dem Sebel vertreiben. 1) fouëtter comme il faut; fustiger qu. 2) chasser à coups d'épée. § 1) wysiec chłopca trzeba. 2) wysiekł wszystkich na głowę. kuflem kogo wysiec. einen mit vielem Saufen vertreiben; niedersaufen. chasser qu. à force de la faire boire; mettre qu; à côté. wysiec się. 1) sich durchhauen. 2) sich durchbeissen. 1) se faire jour à la main. 2) se faire jour à coup de langue; réussir à force de quereller. § 1) wysiekł się mężnie. 2) wysiekł się ięzykiem, wymowkami; wie iak się wysiec. wysiekł się nogami, piętami. er hat das Hasen-Banier ergriffen. il a gagné au pié, il a gagné le haut. T III 2735.
~ Wysiekam, v. m. F. wysiekę. 1) auspeitschen. 2) weghauen, mit dem Sebel vertreiben. 1) fouëtter comme il faut; fustiger qu. 2) chasser à coups d'épée. § 1) wysiec chłopca trzeba. 2) wysiekł wszystkich na głowę. kuflem kogo wysiec. einen mit vielem Saufen vertreiben; niedersaufen. chasser qu. à force de la faire boire; mettre qu; à côté. wysiec się. 1) sich durchhauen. 2) sich durchbeissen. 1) se faire jour à la main. 2) se faire jour à coup de langue; réussir à force de quereller. § 1) wysiekł się mężnie. 2) wysiekł się ięzykiem, wymowkami; wie iak się wysiec. wysiekł się nogami, piętami. er hat das Hasen-Banier ergriffen. il a gagné au pié, il a gagné le haut. T III 2735.
~ [...] Młodź wysieczono [..]. D2v.
~ Wysiekł wszystkie syny Sethowe, to iest Iáphetczyki [...]. DembWyw 47.

Związki frazeologiczne

w pień wysiec:

~ [...] ono [miasto Prohacice] tak nielitościwie dla postrachu drugim w pień od największego do najmniejszego, żadnej płci nie odpuszczając, wysieczono [...]. DembPrzew 30.
~ [...] w pien wysiekli, ze im oczy łupimi, ze białegłowy, piersi zelazem przepaliwszy i stryczkiem za wlokszy wieszamy. VorLetSkarb 270.

3. »zadać wiele ciosów, uderzeń, zbić, szczególnie rózgą«

~ Siékę kogo rózgą/ biczem/ chwostam/ smágam. Caedo virgis aliquem acerrimè, vsque ad necem [...] Facere aliquem feruentem flagris [...] wysiec. Torrere aliquem flagellis [...]. Kn 995.
~ Wysiékam kogo/ wysiec. v. Siékę kogo rózgą. Kn 1333.

4. hasło w opracowaniu - nie podano jeszcze definicji

Rekcja: kogo z czego

~ [...] skoczyli do nich po murze [...] ktorędy od nas do niey przyiscie było gdzie tak woysko, że ledwo dway po społu iść mogło, i w padszy do Baszty wysiekli ich zniey wrącz y Basztę opanowali, prochu kilka beczek znalezli, co go oni byli przyprowadzili. MasDiar 91v.
~ Kiiowiánie wysiekli z więzienia Wsesłáwá Xiążęcia/ y wypędziwszy Xiążęcia Iziásłáwá/ zá Páná go przyięli sobie. KalCuda 57.

Użycia metajęzykowe

- [...] wysiec, wytnąć, wycináć, wycinam, wyrębuję. ErnHand 81

Więcej cytatów w Korpusie Barokowym

Podhasła

Formy gramatyczne

odmiana złożona

lm	M.	mos	wysieczeni
		nmos	wysieczone
	Ms.		wysieczonych

Najwcześniejsze poświadczenie:

Znaczenia

1. »ścięty, wyrąbany«

– Roście też [kozłek] w lesiech y ná gorách/ ná porębách y wysieczonych lesiech [...]. SyrZiel 50.

2. »zabity, szczególnie w okolicznościach dokonywania mordów na dużą skalę«

– [...] gdyż trochę ludu łácno może znieść/ ábo powietrze morowe/ ábo nieprzyiaciel potężny/ ábo wysieczeni być mogą w iedney bitwie/ ábo w niwecz obroceni woyną. BotŁęczRel III 1.
– Prohacice szturmem zdobyte, okrutnie wysieczone [...]. DembPrzew 29.
– [...] owi też szturmem raczej dobywać się do miasta chcieli, aniżeli przed bramą od Polaczków być wysieczeni [...]. DembPrzew 59.
– [...] ledwie połowica uciekło ludzi od Npla więtsza częsc marnie zabici, y wysieczeni zostali na placach lada gdzie nie pogrzebieni. NarArch 36.

Więcej cytatów w Korpusie Barokowym

Informacja o "ciasteczkach" i przetwarzaniu danych osobowych

WYSIEC

*WYSIECZONY