ESJP XVII i XVIII wieku

Notowanie w słownikach

Notowany w słownikach:
SXVI, T (pod hasłem Wytracać), L (XVI, XVIII), SWil, SW, SJP

Nienotowany w słownikach:
SStp, Kn

Formy gramatyczne

bezokolicznik

wytracić

czas przeszły

lp	m	3. os.	wytracił
	n	3. os.	wytraciło
lm	mos	3. os.	wytracili

czas przyszły prosty

lp	1. os.	wytracę
	3. os.	wytraci
lm	3. os.	wytracą

tryb rozkazujący

1. os.

wytraćmy

imiesłów uprzedni

wytraciwszy

nieosobowy czas przeszły

wytracono

Znaczenia

1. »zgładzić, pozabijać wiele osób lub stworzeń«

Rekcja: kogo co

– Powiádáią iednák/ iż tá kráiná byłá przedtym lepiey násiádła; ále iuż teraz práwie spustoszáłá ná poły/ dla trzech przyczyn; Naprzod dla powietrza (co byłá przed tym nowiná ná Moskwie) ktore ich wiele tysięcy wytráciło. BotŁęczRel III 54.
– Do iezdy wielki Kniáź Iwan przydał był 12 tysięcy strzelcow/ ktore on tám postánowił: miedzy ktorymi szło wiele żołdakow cudzoziemskich/ ktorzy mu vczynili posługę znáczną/ broniąc iego ziemie/ y onego sámego ná Páństwie/ gdy go sámiż moskwá chcieli zábić: bo przez te wytrácił potym niezliczoną rzecz swych własnych poddánych. BotŁęczRel III 62.
– Bywają też temu psu weszki w stopach; te wytraci, dzierżąc mu nogę albo stopę nad gorącem rzeżewiem, tedy mu będą wypadały. OstrorMyślTur 25.
– Ale ia fortel ná nieprzyiacioły/ Y ná zamysły naydę niecnotliwe/ Wszystkich co ich iest puszczę ná miecz goły Pospołu z dziećmi/ bo y te są krzywe: Spalę ich domy/ spalę y kościoły/ Do szczętu plemię wytrácę złośliwe [Aladyn o chrześcijanach]. TasKochGoff 26.
– Pytano Klemonesá/ czemu Lácedemończykowie Argiwow nieprzyiacioł swych do szczętu nie wytrácą? BirkNiedz 172.
– Y rozesłano listy przez posły/ do wszystkich kráin krolewskich/ áby wygłádzono/ wymordowano/ y wytrácono wszystkie żydy/ od młodego/ áż do stárcá/ dziatki/ y niewiásty/ dniá jednego/ trzynastego dniá miesiącá dwunastego (ten jest miesiąc Adár/) á dorznąć jch áby rozchwycono. BG Est III, 13.
– [...] drugich iesliby iákowi się [...] náydowáli/ odwodź/ by ná táki hak nie przyszli/ ná iáki padł Antioch/ ná iáki Senácherib/ ktoremu sto ośmdziesiąt tysięcy Anyoł Páński woyská wytrácił [...]. KalCuda 310.
– TV się záwiera mowá do mnieyszych Bogow obywátelow Niebieskich, w ktorey oświadczał Iupiter, że chciał wytrácić wszystek narod ludzki z ziemie, dla złości, ktorych wiele nálazł między ludźmi, kiedy w osobie człowieczey świát przechodził: á miánowicie y dla zuchwálstwá Lykáoná Krolá Arkádyiskiego, ktory przeszydzał z tych, ktorzy Iowiszá zá Bogá czcili, y máiąc go w domu swoim, miesem [!] człowieczym onego częstowáć chciał, y zámordowáć w nocy zámyślawał, doświadczáiąc możności iego. OvOtwWPrzem 14.
– Bo ácz był nieprzyiaciel srogi/ iednák oná Woyná od iedney kupy byłá podniesioná/ Y z iednego początku: Teraz wsze narody Gdziekolwiek świát obiegły szumne Morskie wody/ Koniecznie mi wytrácić potrzebá/ śmiertelne: A zyścić to przez rzeki (przysięgam) piekielne/ Co ich kolwiek Stygiyskim w ziemie wpada lásem. OvOtwWPrzem 14-15.
– A pomniąc że to zdawná ták postánowiełá Boska rádá/ że kiedyś przyść te czásy miáły/ W ktore Morze/ y w ktore ziemiá/ y niemáły Páłac Niebieski zewsząd ogárniony gorzeć/ Y pracowitá swiátá wielkość miáłá chorzeć/ Bełty ręku Olbrzymskich robotę porzucieł; A do inákszey kaźni w tey mierze się rzucieł: przysiągszy rodzay ludzi wytrácić wodámi/ Y ze wszytkiego Niebá zebránymi dżdżámi. OvOtwWPrzem 81 [18].
– A vsłyszáwszy Krol/ rozgniewał się: y posławszy woyská swe/ wytrácił one morderce/ y miásto ich spalił. StarKaz II, 470.
– A onych mężoboycow/ co sług iego pozábiiáli/ kazał wytrácić wszytkich. StarKaz II, 478.
– Jeśli się z zjadłym Niedźwiadkiem pobraci [gospodarz], Pszczół miodonoszych ród wniwecz wytraci, Powadzi ludzi o wiarę i świętą Przyczyną w zwadę zawiedzie przeklętą. MorszAUtwKuk 156.
– W ciepłe południe, kiedy znój był srogi, Płukała Jaga po kolana nogi, Co widząc, rzekłem: O, jako szczęśliwy Nad Herkulesa, co wytracił dziwy, Kto te przeszedszy marmurowe słupy, Pisał: plus ultra, odniósszy z nich łupy. MorszAUtwKuk 169-170.
– [...] mowią: Podźcie á wytráćmy ich: niech nie będą Národem: tak żeby y nie wspominano więcey Imienia Izráelskiego [...]. KancPol 8 nlb.
– Zwierza wielkiego cale nie było; zimie panowie mysliwi, których tu niemało w tej okolicy, cale wytracili i rozpędzili. SobJListy 487.
– Te iednák łáski są w tym mieyscu przygodne, gdzie się mnostwu szkodliwszemu ognáć nie może, szczurkow łáská w kázdym domu y mieyscu do szczętu wytráci y wygubi. HaurEk 37.
– Iáko Krety wytrácić. Wydroż Orzech włoski, wybierz iądrá [...]. CompMed 675.
– Tahmas - Kulikan sam się Intronizuie na Tron Perski, wytraciwszy Przednieysze w tym Państwie Familie [...]. MerkHist 1045.
– Tam blisko w wiosce Pasterzow, iest Iaskinia skrycia N. PANNY z Dzieciątkiem IEZUSEM nim poszła do Egyptu, przed Herodem uchodząc, trácącym Dzieci, ktorych wytrácił ná 14. tysięcy według Autorá Vegas Soc: IESU. ChmielAteny II 573.
– Wytracam co, v. m. F. wytracę. vertilgen, ausrotten. extirper, exterminer. T III 2752.

2. »usunąć, zlikwidować, zniszczyć«

Rekcja: co

– A gdy Saul otrzymał wiktoryią nád nieprzyiácielem/ co było dobrego to wszytko sobie zábrał w zdobyczy/ á nie wygubił ná głowę/ iáko mu było rozkazano od Páná Bogá/ ále tylko rzeczy podłe wytrácił y popsował/ co się iemu/ y ludowi iego ninac nie przydáło. StarKaz II, 569.

3. »ponieść uszczerbek na czymś«

Rekcja: co

– ZStrony puszczenia Tuliszkowa X, Kazimirzowi mało nie posłucham WMMPana. Mendel nie wytraci nic WMMP-u zsummy, bo tesz nie moze Interim racz go confirmare wtym ze na S. Ian zapłatę odniesie. OpalKListy 457.

4. »zmniejszyć, zredukować coś«

Rekcja: z czego

– Drugim sposobem Ze liná ktorą obciążona ciężarem, walec zwiia, połowicą miąszości swoiey przyczynia połdyametru wálca. Záczym tylą częścią przyczynia ciężaru umnieyszonego drągiem, dźwigáiącemu, ile ta część wytraci z odległości dźwigaiącego od podstawku w używániu Drągá dźwigalnego. SolArch 6.

Więcej cytatów w Korpusie Barokowym

Podhasła

Formy gramatyczne

odmiana złożona

lp	M.	m	wytracony
		ż	wytracona
lm	M.	mos	wytraceni

Najwcześniejsze poświadczenie:

1632

Znaczenia

1. »zgładzony, zabity«

– A ktobykolwiek jadł mięso z ofiáry spokojney ofiárowáney PAN B/ á byłby nieczysty/ wytrácony będzie cżłowiek ten z ludu swego. BG Kpł VII, 20-21.
– Phlegeyczycy [....] potym wytraceni byli potopem od Neptuná wprowádzonym. OvOtwWPrzem 450.

2. »narażony na poniesienie uszczerbku na czymś«

– Mennicę zaś starać się będą, aby tak ordynowała R. P. in futurum, jakoby sine damno publico et privatum złe pieniądze, któremi Polska jest zarażona, wytracona i pierwszej zwyczajnej ligi pieniądze robione były [...]. AktaKrak III 105.

Więcej cytatów w Korpusie Barokowym

Informacja o "ciasteczkach" i przetwarzaniu danych osobowych

WYTRACIĆ

WYTRACONY