ESJP XVII i XVIII wieku

DuhMałachJSpos wydanie wtórne

SPOSOB ROBIENIA WĘGLOW cżyli SZTUKA WĘGLARSKA w Języku Francuskim przez Pana DUHAMEL Du MONCEAU. NAPISANA. Tłumacżenia Niemieckiego notami pomnożona, à teraz dla przysłużenia się Narodowi, staraniem i kosztem I. W. Imc. Pana JACKA MAŁACHOWSKIEGO [...] na Oyczysty ięzyk przełożona, i do druku PODANA

http://winntbg.bg.agh.edu.pl/skrypty4/0488/

Odnotowano 76 cytatów z tego źródła

– Węgle z drzewa miękkiego iakiemi są brzoza, topola, osieczyna, lipa, sosna, nie są podległe temu defektowi, i lubo nie czynią tyle gorącosci iak inne [...]. DuhMałachJSpos 13.

patrz: BROZA, BRZOZA, BRZOZA

– [...] ztym wszystkim ieżeli na rzecz tę, iako na wyprobowaną pozwoliwszy, pytanybym był, dla czego węgiel zrobiony z starey dębiny iest ostry, á ten ktory się roby z młodych dębow iest miękki? powiedziałbym zaraz, że dlatego iż młoda dębina iest w cale miękka, i nie może być zwaną drzewem twardym w porownaniu do osrzodku starych dębow; lecz byłoby to tylko zawikłać kwestyą á nie solwować ią: albowiem to tu wiedzieć potrzeba, dla czego węgiel z drzewa białego i miękkiego czyni żelazo miękkim, á węgiel z starey dębiny, z cierniow etc. czyni go twardym. DuhMałachJSpos 36.

patrz: DĘBINA

– Toż samo mowić się może o Rzemieślnikach topiących kruszce, ktorzy częstokroć przykrywaią ten ktory topią kruszec węglem; przeszkadzaiąc, á żeby się nie obrocił w proch; w czym węgiel drzewowy daleko iest od węgla mineralnego szacownieyszy; ten albowiem ma w sobie wiele częsci siarczystych psuiących kruszec, węgiel zaś drzewowy przywraca kruszcowi substancyą tłustą, ktorąby w nim dzielność ognia zniszczyć mogła. DuhMałachJSpos 34.

patrz: DRZEWOWY

– Dyssertacya o sztuce węglarskiej ktorą ofiaruie Publico, wyięta iest z kollekcyi Sztuk i Rzemiosł, ktora iest owocem wieloletniey pracy Akademi Paryskiey, i drukuie się z wielkim kosztem w częsciach od siebie oddzielonych od 1761 Roku. DuhMałachJSpos 2.

patrz: DYSERTACJA, DYSERTACJA, DYSSERTACJA

– Drzewo iakiego kolwiekby było rodzaiu, odmienia kolor będąc przemienione w węgiel, kolory te wszystkie mniey lub więcey do czarnego zbliżaią się, co po częsci dzieie się dla wielkiey dziurkowatosci będącęy w węglach, ktora sprawia, że sie mało od nich odbiia swiatła. DuhMałachJSpos 8.

patrz: DZIURKOWATOŚĆ

– Fig. 1. Grabarz ktory z motyką a. rowna plac, na ktorym chce piec wystawiać. DuhMałachJSpos 38.

patrz: GRABARZ

– KABŁĄK. Tak się nazywaią grabie z wielkiemi żelaznemi zębami, ktorych zażywaią Węglarze do zdeymowania z piecow źiemi, gdy węgiel iuż iest upalony; służy ieszcze do kładzenia węglow w opałki i w kosze. DuhMałachJSpos 41.

patrz: GRABIE

– J. O. Xiąze Generał Adam Czartoryiski iest także z tych liczby, ktorzy rozlicznemi Oyczyznę swoię obdarzaią dobrodzieystwy. DuhMałachJSpos 3.

patrz: J.O., JO, JO, JO.

– Lubo opisanie wychodu węglow w kuznicach iest skutkiem tylko kalkulacyi, ktore mogą się w pomnieyszych rzeczach omylić, zapatruię się iednak na nie, iako na dostateczną regułę podług ktorej w większey częsci zamysłow naszych możemy się regulować, i z ktorey byśmy doskonale poznać mogli iak wielkiey iest wagi wynalazek, ktoryby nam mogł tę potrzebną pomnożyć materyą. DuhMałachJSpos 13.

patrz: KALKULACJA

– Lubo węgiel ten różni się mocno od węglow zrobionych z drzewa, staie się iednak do nich bardzo podobnym, łatwieyszym albowiem robi się do przyięcia ognia, i daleko mniey po wypaleniu wypuszcza z siebie dymu; procz tego wydaie z siebie dzwięk, i częsci iego lśnią się daleko lepiey, niźli przedtym gdy był wyiętym z ziemi i surowym. DuhMałachJSpos 11.

patrz: LŚNIĆ SIĘ, LŚNIĆ SIĘ, ŁSKNIĆ SIĘ, ŁSNIĆ SIĘ, ŁŚNIĆ SIĘ

– A lubo węgiel drzewowy nie wydaie tak żywey gorącosci iak węgiel źiemny, co iest przyczyną że ostatni iest lepszy do lutowania, gorącość iednak drzewowego węgla przenika lepiey żelazo nie paląc iego powierzchownosci, dla tego niektorzy kowale przenoszą go nad inne, gdy im wyrabiać przychodzi wielkie sztuki. DuhMałachJSpos 34.

patrz: LUTOWANIE

– I dla tego to rzemieślnicy lutuiący, albo rożne kruszce złączaiący, nie mogą się obeyść bez węgla, á ieszcze bez węgla, ktoryby z siebie nie wydawał brzasku. DuhMałachJSpos 34.

patrz: LUTUJĄCY

– Jak tylko to uczonych ludzi Towarzystwo było ustanowione, natychmiast uformowało proiekt roztrząsnienia, i iednych po drugich opisania, wszystkich operacyi Sztuk Mechanicznych; będąc przekonane, że to iego przedsięwzięcie, rownieby do wydoskonalenia tychże sztuk Mechanicznych, iako i wszystkich umieiętnosci przyczyniło się. DuhMałachJSpos 4.

patrz: MECHANICZNY

– Materyały te były rozdane w R. 1759 pomiedzy Akademikow, ktorzy się nayosobliwiey w Mechanice i Fizyce uczynili doskonałemi. DuhMałachJSpos 5.

patrz: MECHANIKA

– Kruchość albo gipkość węgli według mego zdania nic więcey nie iest iak wymysłem y pretextem wysokich piecow y hutnikow żelaza, ktorym albo błędy swoie w przerobieniu miner popełnione wymawiaią, albo swoy nie dozor w nie pilnowaniu, kiedy się natura miner ich w dołach się odmienia, zasłaniaią. DuhMałachJSpos 36.

patrz: MINERA

– Z tym wszystkim w kraiach w ktorych wiele iest kuznic, obracaią wszystkie prawie zapusty na węgle; lecz w lasach ktorych wycinaią drzewa na Pokoiow i na opał, wyznaczaią na węgle wszystkie gałęzie, i takie zapusty lasow, z ktorych nie mogą być drzewa proste; albo też dobre zapusty, kiedy nie będzie chrustu i prostego drzewa młodociałego na robienie węglow; co iest przyczyną; że w lesie w ktorym dobrego drzewa sążniowy stos kosztuie 12 francuskich liwrow, stos takiż drzewa na węgiel, przedaie się po 7 lub po 8 liwrow. DuhMałachJSpos 15.

patrz: MŁODOCIAŁY

– Ieden morg zapustu zarosłego drzewem młodociałym, wydać może około 36ciu stusow drzewa, á zatym 9 wozow węgla. DuhMałachJSpos 32.

patrz: MŁODOCIAŁY

– Te przerzeczone kawały wykopaią się na morawie, gdzie stos ma byc ustawiony; a kiedy ziemia iest dobra, to iest morawa gruba na cztery lub pięć Calow, tedy bywa naylepszym y naywygodnieyszym przykryciem stosu nad inne wszystkie tu opisane. DuhMałachJSpos 23.

patrz: MORAWA, MURAWA, MURAWA

– Chcąc palić darn na węgle, zapali się na roszcie nieco suchych drew, a darn z gory rzędami się układa widząc że darn dostatecznie sie przepalił, drzwi dolne w kamiennym murowaniu zamykaią się y gliną pilnie zalepiaią się; a piec darnem się napełnia, widząc że wszystkie kawały prawie do samego wierzchu żarzą się, drzwi gorne także się zamykaią y zalepiaią. DuhMałachJSpos 30.

patrz: MUROWANIE

– Do kuznic nie potrzeba używać węgla, ktoryby przynaymniey od trzech niedziel nie był ugaszony. DuhMałachJSpos 34.

patrz: NIEDZIELA

– Sposob więc robienia żaru nic inszego nie iest, tylko palenie drzewa poty, pokiby tylko z niego dym szedł, i pokiby do szczętu nie było spalone; na ow czas oddala się znagła kommunikacya powietrza potrzebnego koniecznie do utrzymania ognia, bądź to przykrywaiąc częsci spalone panwą z iakiego kruszcu, iakośmy dopiero namienili, bądź zamykaiąc ie w pudle zrobionym z blach, ktore nazywaią piekarskiemi przykrywkami: tym sposobem ogień gasnie, i zostawia substancyą czarną, lekką, dziurkowatą, łatwą bardzo do przyięcia w siebie ognia, niknącą prędko, i nie wydaiącą prawie nic płomienia i należytey gorącosci. DuhMałachJSpos 4.

patrz: NIKNĄCY

– Potrzeba á żeby powierzchowność pieca przykryta była wartswą ziemi na 3 lub na 4 cale grubosci, wyiąwszy mieysce przy wierzchołku pieca, na poł łokcia około samey żerdzi, ktorego to nie obkłada się ziemią á żeby dym miał ktorendy wychodzić, i żeby ogień szedł w sam srzodek pieca. DuhMałachJSpos 22.

patrz: OBKŁADAĆ

– Zwyczay zażywania lisciow w takich lasach, w ktorych ziemia ma w sobie kamienie, iest przyczyną że Węglarze nie mowią, że oblepiaią swoie piece, lecz że ie przykrywaią lisciami, czyli że ie oblisciaią. DuhMałachJSpos 23.

patrz: OBLEPIAĆ

– [...] młoda dębina iest w cale miękka, i nie może być zwaną drzewem twardym w porownaniu do osrzodku starych dębow; DuhMałachJSpos 36.

patrz: OSRZÓDEK, OSZRODEK, OŚRODEK, OŚRODEK, OŚRÓDKA, OŚRÓDKA, OŚRZODEK, OŚRZÓDKA

– Ostrzegaiąc sobie iednak moc roztrząsnienia ich pierwey, i zwyczynego approbowania, tak iako iuż publikowała w rożnych czasach zbiory dyssertacyi Matematycznych i fizycznych poddane pod swoy rozsądek od mądrych ludzi, tak cudzoźiemcow iako kraiowych, w ktorych znalazła była obserwacye i wynalaski sposobne do wydoskonalenia umieiętnosci. DuhMałachJSpos 6.

patrz: PODDANY

– Iak tylko podłoży się ogień, powietrze natychmiast wchodzi przez tę otworzystość K. i wychodzi przez otworzystość będącą w gorze. DuhMałachJSpos 24.

patrz: PODŁOŻYĆ

– Gdy stos ten dopiero się zaczyna układać, nie nazywa się piecem lecz Podnietą pieca, palić węgle jest to palić drwa tyle, ile jest potrzeba, a żeby się z nich stały węgle, dobra jest rzecz wiedzieć znaczenie tych różnych węglarskich terminów. DuhMałachJSpos 17.

patrz: PODNIATA, PODNIETA

– Fig. 5. Reprezentuie piec od dawnego iuż czasu podpalony i osiadaiący, r. r. dziury porobione rękowiscią łopaty, dla sprowadzenia ognia w te stronę, dym wychodzi z tych dzior. DuhMałachJSpos 38.

patrz: PODPALONY

– Węgiel podrobiony na małe cząstki, nie mając dosyć powietrza pomiędzy swojemi częściami, nie łatwo się zajmuje, wydaje dym i szkodliwe wapory; ten zaś który jest nad to przepalony, zbliża się do żaru, i mało z siebie wydaje ciepła; DuhMałachJSpos 33.

patrz: PODROBIONY

– Węgiel dębowy ostry iest według nich, ten ktory się robi z grubych gałęzi, i z starey dębiny połupaney. DuhMałachJSpos 35.

patrz: POŁUPANY

– Reflektuiąc się nad tym drzewa z węglem porownaniem, zdaie się że podczas wypalania drzewa na węgiel, wiele wychodźi z niego wilgoci i część tłustosci arcy do palenia się sposobney lecz zmieszaney sciśle z flęgmą; i może być że flegma ta obracaiąca się w wapory pomnaża dzielność ognia, i do rozdzielenia nayscisleyszych cząstek drzewa dopomaga. DuhMałachJSpos 10.

patrz: POMNAŻAĆ

– Podług Pana TRESAGUET ieden woz węgla do Kuznic Niwerneyskich wzięty w lesie, kosztował 4 francuskie liwry, 3 francuskie szelągi, i 2 dziesiętniki, lecz na ta teraz iest bardzo pomnożona; w naszych albowiem czasach, stos drzewa na robienie węgla kosztuie w lasach Orleańskich, 6, 7, á czasem 8 liwrow, wypalenie iednego stosu kosztuie liwrę iednę, i szelągow pięć... DuhMałachJSpos 32.

patrz: POMNOŻONY

– Łatwo ieszcze poiąc można, że nie możnaby było dobrze przykryc pieca ziemią zmarzłą, przeto ci ktorzy potrzebuią wiele węglow, dobrze zrobią, ieżeli roskażą poprzykrywać ziemią swoie piece przed listopadem. DuhMałachJSpos 23.

patrz: POPRZYKRYWAĆ

– A przecie jeden morg cały porębu przez 20 lat ledwie dać może około 36ciu takich stusów drzewa. DuhMałachJSpos 13.

patrz: PORĄB, PORĘBA

patrz: POROBIONY

– Znaiący się czytelnik łatwo pozna, że iednakowe rzeczy za często się w tym traktacie powtarzaią. DuhMałachJSpos 28.

patrz: POWTARZAĆ SIĘ

– ...żeśmy probowali i pierwszego pierwey, i drugiego sposobu, i żeśmy przez rożne doswiadczenia doszli, że pierwszy nad drugi iest lepszy: mimo tych doswiadczenia, ktore powielokrotnie były powtorzone potrzeba przyznać, że figura ta piecow iest arcydobra dla dania im gruntownosci; DuhMałachJSpos 27.

patrz: POWTÓRZONY

– Węgiel dla tego iest lepszy nad drzewo do palenia, że wydaie żywszy i regularnieyszy z siebie ogień, nie wydaiąc dymu, co czyni go potrzebnym w kuchniach do rospalania piecykow, na ktorych się robią potrawy i sosy, ktore gotowane nad ogniem drzewowym, przydymiłyby się, á częstokroć spaliły, ponieważ płomień drzewowy wydaie gorącość żywą, lecz w krotce ustaiącą. DuhMałachJSpos 34.

patrz: PRZYDYMIĆ SIĘ

– Iako te kolory bardziey sie wydaią na powierzchownosci niźli wewnątrz węglow, możnaby nieiakim sposobem twierdzić, że są tylko pokostem formuiącym się z tłustości przyschłey na powierzchownosci węgla, lecz zostawuię to Fizykom, á żeby rożnych tych kolorow partykularnieyszey szukali przyczyny. DuhMałachJSpos 8.

patrz: PRZYSCHŁY

– Gdy magister węglarski postrzeże, że warstwa ziemi nie dobrze przystaie w niektorych mieyscach, nakłada zaraz w te mieysca ziemi, i włazi na piec bez drabinki, dla ubicia iey i złączenia z drwami. DuhMałachJSpos 23.

patrz: PRZYSTAWAĆ

– A kiedy się kto przyzwyczaia do takowych wolności, w ręku słabych Tłumaczow często staią sie z krzywdą niemałą dla Oryginału iako się dzieie w Francyi aż nad to często. DuhMałachJSpos 28.

patrz: PRZYZWYCZAJAĆ SIĘ

– Reflektuiąc się nad tym drzewa z węglem porownaniem, zdaie się że podczas wypalania drzewa na węgiel, wiele wychodzi z niego wilgoci i część tłustosci arcy do palenia się sposobney lecz zmieszaney scisle z flęgmą; i może być że flegma ta obracaiąca się w wapory pomnaża dzielność ognia, i do rozdzielenia nayscisleyszych cząstek drzewa dopomaga. Z drugiey strony pokazuie się, że kiedy się przeszkadza rozpraszaniu się materyi do zapalenia się sposobney, ta opada na częsci ziemniste będące w drzewie, rospuszcza w nim tłustość grubą, i formuie z niey nakształt iakiegoś kleiu, ktory iest istotną roznicą znayduiącą się między węglem i drzewem. DuhMałachJSpos 10.

patrz: ROZPRASZANIE SIĘ

– Scinacz drew. Operacya ta czyni się siekierą. Rąbacz rąbie drewka siekierą, ieżeli iest drzewo grube, rznie ie zaś piłką, ieżeli drzewo iest drobne. DuhMałachJSpos 39.

patrz: ŚCINACZ

– SZTUKA WĘGLARSKA. O scinaniu drzewa na Węgiel. DuhMałachJSpos 15.

patrz: ŚCINANIE

– Fig. 12. Taki napełnione drewkami. DuhMałachJSpos 39.

patrz: TAKA

– Fig. 13. Taki wielkie J. J. dwie rękowisci K. L. K. L. dwa wielkie drągi idące w gorę, formuiące pod takami nogi, M. M. mnieysze drągi, schodzące się z większemi pod takami. DuhMałachJSpos 39.

patrz: TAKA

– Proszek zrobiony z tych miękkich węglow służy hawtarzom i Tapicerom do przeneszenia desseniow na materye, za pomocą papieru podziurawionego podług desseniu, tym się albowiem proskiem papier ten podziurkowany potrząsa. DuhMałachJSpos 14.

patrz: TAPICER

– Gdy magister węglarski postrzeże, że warstwa ziemi nie dobrze przystaie w niektorych mieyscach, nakłada zaraz w te mieysca ziemi, i właźi na piec bez drabinki, dla ubicia iey i złączenia z drwami. DuhMałachJSpos 23.

patrz: UBICIE

– Ci obowiązawszy sie kończyć opisania iuż zaczęte, przydac do tych, ktore iuż były przy początku tego wieku uczynione nowe praktyki, tudzież nowe sposoby ktore iuz były wynalezione, i ktore teraz sa w używaniu; mieć sobie będą za powinność nie ubliżyć sprawiedliwosci tym, ktorych sobie mieli za wodzow, i tym ktorzy im dopomogli swą pracą, przypisuiąc z nich każdemu honor, i z tych dźieł ktore prac ich są materyą; profitowac także będą z wdzięcznoscią z memoryałow, zmierzaiących do opisania i wydoskonalenia Sztuk, ktoreby kolwiek na potym do Akademii były przysłane. DuhMałachJSpos 5.

patrz: UBLIŻYĆ

– Bogu niech będzie dzięka pozostaie iey [Akademii] ieszcze wiele Materyałow, ktoreby ustawicznie mogła rozdawać, dla uformowania z nich doskonałego opisania wielkiey liczby sztuk. DuhMałachJSpos 5.

patrz: UFORMOWANIE

– Piekarze tymże samym sposobem robią żar, ugaszając cząstkę drewek, których zażywają do rozgrzania pieców pierwej, nimby się obróciły w popiół. DuhMałachJSpos 4.

patrz: UGASZAĆ

– Ponieważ zaś kupcy płacą za rąbanie i układanie drew w stosy, interess ich iest wielki uważać, ieżeliby stosy wszystkie należytą wsobie miały miarę [...]. DuhMałachJSpos 17.

patrz: UKŁADANIE

– [...] procz tego gdyby Węgłarze tak układali drewka, iak są ułożone w figurze 20tey; uformowałoby się w posrzodku pieca po zamkniętey otworzystości p. (Fig. 4) wielkie prożne mieysce, ktoregoby cięzko było napełnić; przeciwnie zaś układane drewka podług ordynaryinego sposobu, przepalaią sie i napełniaią same prożne mieysca, ktore się formuią tym wieksze, im bardziey się drzewo przepala. DuhMałachJSpos 27.

patrz: UKŁADANY

– Gdyby choc cokolwiek kwasu koperwasowego w węglach się naydowało, ma nato Chymia tak wiele scisłych doswiadczeń do odkrywania przytomnosci iego, że naymnieysza iego cząstka przed dobrym nie mogła by się ukryć Chymistą. DuhMałachJSpos 6.

patrz: UKRYĆ SIĘ

– Ieżeli sobie przypomniemy to, cośmy powiedzieli wyżey, to iest, że można bardzo łatwo upalić węgiel w naczyniach zamkniętych, i że w takich naczyniach robią węgiel z trzemieliny do rysonkow, że napełnia się trzmielowemi kiymi rurę żelazną, lub rowek dobrze przykryty, z ktorego po nieiakim czasie wyimuie się węgiel arcydobrze upalony. DuhMałachJSpos 28.

patrz: UPALONY

– Od początku tego wieku nie przestała zbierac materyałow, chcąc ten swoy do skutku przywieść zamysł; lecz praca to iest nie zmierna, i z upłynieniem tylko wiekow może być skończona. DuhMałachJSpos 5.

patrz: UPŁYNIENIE

– Gdy się nam do tego poda okazya, ułatwiemy tyle, ile tylko będzie można wszystkie te trudnosci; odważemy, się nawet niektore nasze wyiawić koniektury, będąc tego przekonania, że usiłowania nasze przymuszą Fizykow do zastanowienia się z uwagą nad temi objektami, ktore są godne wszelkich ich względow. DuhMałachJSpos 12.

patrz: USIŁOWANIE

– Obrocono osobliwie w Saxonii takowy suszony darn w takich także, iako wyżey, stosach w węgle, ztą tylko rożnicą, że stosy darnowe nie tak wysoko ustawiono, y zostawiwszy prożne mieysce na około tak nazwanego masztu y znowu między każdym Cyrkułem na uformowanie usłania kawałami darnowemi także prożne mieysce na dobry Cal. DuhMałachJSpos 30.

patrz: USŁANIE

– Grabarz ktory z motyką a. rowna plac, na ktorym chce piec wystawiać: a. b. okrągłość rozległosci, ktorą ma zabrać piec: e. żerdź wkopana we srzodku tego placu; nazwaliśmy go byli masztem: d. d. pierwsze drewienka ustawione około żerdzi. Te powinny być suche. DuhMałachJSpos 38.

patrz: USTAWIONY

– Namieniłem że potrzeba mieć doskonałą pewność, iż węgiel iest zupełnie ugaszony przed iego przewożeniem; wielkiey wagi iest rzecz ta, ogień albowiem utaia się przez długi czas w grubych węglach, i dało się to częstokroć widzieć, że ogień roznieciwszy się spalił Taki, á czasem i magazeny w ktorych był złożony. DuhMałachJSpos 32.

patrz: UTAJAĆ

– Pokażę po tym iak dowcipnie Węglarże zapobiegaią tym defektom, lecz nim zaczne traktować w szczegulnosci, o sztuce węglarskiey, za rzecz potrzebną sądzę pierwey pokazać iasniey ieszcze rożnicę, ktora między węglem i żarem zachodzi. DuhMałachJSpos 5.

patrz: WĘGLARSKI

– Grunt bardzo kamienisty lub piasczysty, albo też tęgo gliniasty, nie mogłby być dobrym do dobrego przykrycia pieca, przeto natura gruntu, na ktorym znaydować się maią piece, interessować powinna Węglarzow. DuhMałachJSpos 23.

patrz: WĘGLARZ

– Ziemia tym sposobem będąc wyrownana, i oczyszczona od wszelkich smieci, węglarz w posrzodku niey wtyka żerdź, e, maiącą 12 lub 15 łokciow wysokosci tak grubą iak może być goleń u dołu okłada tę żerdź czyli maszt u dołu brzemieniem drzew suchych i łatwych do zapalenia się; DuhMałachJSpos 18.

patrz: WĘGLARZ

– ...Ustawa Parlamentu roskazuie Węglarzom odmieniać mieysce na piece... DuhMałachJSpos 19.

patrz: WĘGLARZ

– Oddzielenie to iest dostateczne bo chociażby się zamieszały niektore małe węgliki pomiędzy wielkie węgle, bardzoby ich mała była liczba, á zatym nicby ztąd nie wyniknęło złego. DuhMałachJSpos 35.

patrz: WĘGLIK

– ...i to to iest przyczyną, że ogień drzewowy mniey iest dogrzewaiącym nad ogień węglowy, ponieważ dzielność ognistych iego części, tempuruie się przez wilgotne wapory wypadaiące z drzewa. DuhMałachJSpos 9.

patrz: WĘGLOWY

– Gdy są postawione piece na gruntach maiacych w sobie wiele kamieni, przykrywaia się naypierwey grubą warstwą lisciow, á na tey warstwie kładzie się druga warstwa węglowego prochu pomieszanego z ziemią. DuhMałachJSpos 23.

patrz: WĘGLOWY

– ...podczas dystyllacyi drzewa w retorcie, wychodzi cokolwiek soli: gdyż ta wychodzi także z niego, gdy bywa palone w wielkich węglarskich piecach, o ktorych niżey zechcemy mowić, ponieważ widzieć się daie w czelusciach przez ktore dym wychodzi, materya żołtawa, zawieraiąca w sobie nakształt wężykow kręcące się proszki... DuhMałachJSpos 8.

patrz: WĘŻYK

– Może więc być, że nas dla tego samego łatwiey przekona, iż żadney nie masz częsci fizyki, żadney sztuki, ktoraby naszych nie była godna względow, i że nawet w sztukach pospolitych, na wielu nam schodzi wiadomosciach. DuhMałachJSpos 3.

patrz: WIADOMOŚĆ

patrz: WIELOLETNI

– ...to iest przyczyną, że ogień drzewowy mniey iest dogrzewaiącym nad ogień węglowy, ponieważ dzielność ognistych iego części, tempuruie się przez wilgotne wapory wypadaiące z drzewa. DuhMałachJSpos 9.

patrz: WILGOTNY

– Człowiek wylazłszy na piec, albo mowiąc własciwiey na Podnietę, układa na niey drewka w czwartey kontygnacyi. DuhMałachJSpos 38.

patrz: WŁAŚCIWIE

– Węglarze formuią tym sposobem pierwsze dwie kontygnacye, á żeby łatwiey ułożyć mogli drewka rękoma nie włażąc na piec. DuhMałachJSpos 20.

patrz: WŁAZIĆ

– Gdyby piec tak zostawał zamknięty ze wszystkich stron, drzewo przestałoby się w krotce palić, ogień albowiem przez samo tylko wniyście nowego powietrza utrzymuie się, lecz dla teyże samey przyczyny Węglarz iest panem ognia będącego we srzodku, mogąc go zaprowadzić w tę część pieca, w ktorey sądzi że go iest potrzeba, niech tylko zrobi w tych mieyscach otworzystosci, dym z nich natychmiast wychodzić będzie... DuhMałachJSpos 25.

patrz: WNIJŚCIE, WNIŚCIE

– Wygląda z niego kiy, ktory sie wyimuie, dla wpychania w to ognisko suchych gałęzi, słomy, i lisci. Widzieć się ieszcze daie na 3ciey kontygnacy h. brzemię drewek, iako też i pod pachą robotnika. DuhMałachJSpos 38.

patrz: WPYCHANIE

– Dla tego też rodzay ten węgla, rożni się od tego, ktory iest należycie preparowany, pierwszy nazywa się żarem, ten zaś węglem. Słowo to żar znaczy tę cząstkę, ktora pozostaie na ognisku gdy iest drzewo spalone. DuhMałachJSpos 4.

patrz: ŻAR

Informacja o "ciasteczkach" i przetwarzaniu danych osobowych