ESJP XVII i XVIII wieku

Informacja o "ciasteczkach" i przetwarzaniu danych osobowych

Ta strona przetwarza Twoje dane osobowe takie jak adres IP i używa ciasteczek do przechowywania danych na Twoim urządzeniu.

Z jednej strony ciasteczka używane są w celu zapewnienia poprawnego funkcjonowania serwisu (np. zapamiętywania filtrów wyszukiwania zaawansowanego czy ustawień wybranych w tym okienku). Jeśli nie wyrażasz na nie zgody, opuść tę stronę, gdyż bez nich nie jest ona w stanie poprawnie działać.

Drugim celem jest gromadzenia statystyk odwiedzin oraz analiza zachowania użytkowników w serwisie. Masz wybór, czy zezwolić na wykorzystywanie Twoich danych osobowych w tym celu, czy nie. W celu dokonania wyboru kliknij w odpowiedni przycisk poniżej.

Szczegółowe informacje znajdziesz w Polityce Prywatności.

Wyrażam zgodę na "ciasteczka":
Tylko niezbędne do działania serwisu
Wszystkie (także służące gromadzeniu statystyk odwiedzin)

Notowanie w słownikach

Notowany w słownikach:
SXVI (beg, bek, bej, berg; hasło kanoniczne), SWil (beg), SW (beg, beh, bej, bek), SJP (beg, bej)

Nienotowany w słownikach:
SStp, Kn, T, L

Formy gramatyczne

liczba pojedyncza

M.		bej
B.	uż. żyw.	bega \|\| beja
N.		bejem

liczba mnoga

M.	uż. osob.	bedzy \|\| begi \|\| bejowie
D.		begów \|\| bejów
B.	uż. osob.	begi \|\| beje \|\| biejów
N.		bejami

Etymologia

tur. beg, bej 'książę; pan; przywódca: plemienia, rodu; władca; król'

Znaczenia

1. »tytuł nadawany cywilnym i wojskowym wyższym urzędnikom w imperium tureckim«

– To [bunt janczarów] gdy stárszych obchodzi/ wnetże y tych oni Zámięszawszy między się pozrucaią z koni: Gdzie wszytkie, co przednieysze zábiiáią Begi/ Porty Morskie zalegszy/ y Báłátskie brzegi. TwarSLeg 29-30.
– Do których myśli użyć [Dziurdzi] przebiegów za szpiega niejakiego Dyjaka, kanijskiego bega, wiernej swej kreatury; o nim trzyma tyle, że mu zstanie dowcipu na wszytkie fortyle. TwarSLegK 113.
– Rozsyła [Dziurdzi] do wezyrów, pobocznych kolegów w Dywanie, więc do innych boluków i begów, dając znać o uporze polskiego i dumie, że i dalej, co ma z nim czynić, nie rozumie [...]. TwarSLegK 113.
– Stądże znowu area, gdzie sołtan i paniej cesarskich Eski Szaraj na czwór idzie graniej, a pośrzód kupresowych wielkich drzew i cieniów mieszkania kizłaragi i innych trzebieniów; Tu delekty spahijów i przedniejszych widziem wiele begów. TwarSLegK 139.
– Mimo agi, wezery i tutejsze begi widzieć kazylaskiery, widzieć beglerbegi i wiele znacznych baszów; usiędą kadyje i przedniejszy czausze, toż inne gwardyje. TwarSLegK 184.
– Więc i bega trzeciego pod kindyje wczora siedmigrodzki na swego uprosił Gabora. TwarSLegK 208.
– W której sie co z grubszego wyparwiwszy szkole, do godności wszelakich otwarte im pole - Ztąd [ze sturczonych jeńców] chodzie, literaci, czausze i bedzy, wezyrowie i wielcy rostą beglerbedzy. TwarSLegK 214.
– Interim z Kandyey mamy/ że rożne Okręty z Afryki pokázuią się ná támtey okolicżey/ y sam Durách Bey (sławny iest to Turczyn á Pirátá wielki sinus Adriatici) w kilku Okrętach zbiegł do Káney, y z Kommendántem Bássą się zniosł. MerkPol 210-211.
– Vrosłá też tám w tam tey stronie swieżo druga controuersia, ktora w iáwną woynę obrocić się może/ między Ferrat Beiem, á Bászą z Aldzieru, ktorzy pocżynaią ludzi zbierać przeciwko sobie. MerkPol 274.
– Skoro tę radę zawarł: swey powagą brody Wielki Wezyr obseła nią Ianczarskie ody Pisze grozne do Agow Emiry y Begow Zeby do Dunaiowych sciągali się brzegow. PotWoj 15.
– Tedy po powtorzonej należytej lidze Wychodzą między one gęste dziwowidze Od Osmana Posłowie i prosto do koni Idą, które na bliskiej czekały ustroni Z nimi oraz Dilawer i z swemi kolegi Przybrawszy w kompanią Wezyry i Begi. PotWoj 198.
– Stracił i innych kilka tak paszów, jako i bejów; ostatek pod Budą jeszcze tracić będzie. SobJListy 537.
– Kazałem tedy ustać strzelbie, a tymczasem spuścili się z muru komendant, bej tego miasta, starszy janczarski i i dwóch prałatów ich duchowieństwa, jeden od duchowieństwa, drugi od pospólstwa. SobJListy 585.
– Aż też prżyszła nowina że Han z Krolem o pokoy traktuie, także znowu wkrotce przybiegł od Hana Karaibey, ktory prze trębacża na naszych pod wałami zawołał: Daycie mi Lachy munsztułuk, y przyuscie mi do siebie wolne, wesołą wam niosę nowinę; że iuż Krol z Hanem pobratymstwo prżysiągł, achłopi Kozacy iak byli poddanemi waszemi, tak y będą, oprocz tych, ktorych do Komputu Woyskowego Iunakow bierże 40 tysięcy. HistBun 16.
– [...]z Hańskiey zaś strony Kassyaga Haznader, Haraz Murża z Lechinem, y przedni Beiowie. HistBun 30v.
– [...] w kazdym kraiu Krolowi podbitem Ogłoszony był Beiem znamienitem [...]. ChrośAm IX, 10.
– Krol [...] Co stą Dwudziestą siedm Prowincyi rządzą Xiążętom wodzom z Bejami innemi zdrowia [...] życzy [...]. ChrośAm VIII, 23.
– Aman ktory się u nas miał naylepi Syn Amadathy bowiemeśmy pasze Nadwszystkie inne Beie naywyższego Y nad Xiążęta uczynili z niego [...]. ChrośAm VIII, 29.
– Syn Haná zowie się Gaga Sołtan, ktory od Oyca w Zástaw Cesarzowi Tureckiemu dany bywá, tam ná Dworze iego bierący edukacyą. Krewni zowią się Ulan, Szlachta znácznieysza, Murzowie, Sędziowie Kádye, Rządcy Begi, Brácia Soldan. ChmielAteny II 452.
– Máią pod sobą y Bieiow, Agow, y pewną liczbę Zámkow [paszowie]. ChmielAteny II 488.

2. indyw. »o wojskowym wyższym urzędniku w Polsce«

– Ten basza gdy gromił Raduła, chcąc się zalecić cesarzowi tureckiemu, widząc chłopa dorodnego, wygoliwszy go, kaftan piękny włożył, udał go za zacnego Beja w Polszcze i oddał go cesarzowi; którego do tejże Jedykuły zasłano było. KoniecZRod 172-173.

Więcej cytatów w Korpusie Barokowym

Odsyłacze

Patrz: BEGLERBEG.

Informacja o "ciasteczkach" i przetwarzaniu danych osobowych

*BEG