Pobieranie

Informacja o "ciasteczkach" i przetwarzaniu danych osobowych

Ta strona przetwarza Twoje dane osobowe takie jak adres IP i używa ciasteczek do przechowywania danych na Twoim urządzeniu.

Z jednej strony ciasteczka używane są w celu zapewnienia poprawnego funkcjonowania serwisu (np. zapamiętywania filtrów wyszukiwania zaawansowanego czy ustawień wybranych w tym okienku). Jeśli nie wyrażasz na nie zgody, opuść tę stronę, gdyż bez nich nie jest ona w stanie poprawnie działać.

Drugim celem jest gromadzenia statystyk odwiedzin oraz analiza zachowania użytkowników w serwisie. Masz wybór, czy zezwolić na wykorzystywanie Twoich danych osobowych w tym celu, czy nie. W celu dokonania wyboru kliknij w odpowiedni przycisk poniżej.

Szczegółowe informacje znajdziesz w Polityce Prywatności.

Wyrażam zgodę na "ciasteczka":
Tylko niezbędne do działania serwisu
Wszystkie (także służące gromadzeniu statystyk odwiedzin)

PL EN
ELEKTRONICZNY SŁOWNIK JĘZYKA POLSKIEGO XVII I XVIII WIEKU
znajdź hasła
wyszukiwanie zaawansowane
A
B
C
Ć
D
E
F
G
H
I
J
K
L
Ł
M
N
O
Ó
P
R
S
Ś
T
U
V
W
X
Y
Z
Ź
Ż
Krzysztof Dorohostajski
DorHip II oryginał
HIPPIATRIA ábo O KONIACH, Kśięgi Trzećie

http://mbc.malopolska.pl/dlibra/doccontent?id=83334, https://jbc.bj.uj.edu.pl/dlibra/doccontent?id=374147
Odnotowano 83 cytatów z tego źródła
– Bo iesli szkápá łep pod niebiosá wzdźiera/ wárcabnicę z łyśiny czyniąc/ tego zákrzywionemi Czánkámi oduczáć tey wády á nie prostemi przychodźi/ tákże opák tego co łep ponurza oduczáć potrzebá/ co nayprostszemi ábo y nieco w przod podánemi ktore ku górze dźwigáią. DorHip II Av.
patrz: ARCABNICA, WARCABNICA
– Stárzy Grekowie mocnemi lekárstwy rátowáli/ to iest czosnkiem z octem y z pieprzem długim zmieszawszy/ cytwarem y inszemi rzeczámi/ ktorych dla przedłużenia zániechawam. DorHip II Oij.
patrz: CYTWAR
– Ná Strupy. Strupy nie ták się szerzą iáko párchy/ przeto też mniey są záráźliwe y łácnieysze do leczenia. Te másłem świeżym niepłokánym námázuy áby odmiękły/ warzże Rzepik w occie/ á tym one strupy zmyway: ábo dębnice wziąwszy od Gárbárzá/ ábo też czerwoney fárby skorney/ warz z octem á przemyway. DorHip II Pij.
patrz: DĘBNICA
– Weźmi trzy głowki czosnku/ garść ruty/ háłunu tłuczonego łotow sześć/ stárey słoniny funtow 2. rospuść y zmieszay/ włożywszy też do tego łayná końskiego świeżego/ á co dźień po dwákroć przywiiay. DorHip II Piv.
patrz: DWAKROĆ
– A iesli będą iákie rány w ięzyku/ tedy weźmi źiela/ ktore zową Krwáwnik/ á po Láćinie Millefolium, z ktorego stłuczonego sok wyćisnąwszy/ onym te rány nápuszczáć ábo przemywáć dwákroć ná dźień/ á poki się nie zgoią/ nie dáwáć owsá áni ięczmieniá koniowi ieść dla vráżenia/ ále tylko otręby pszenne ábo ięczmienne/ bo żytne są szkodliwe wnętrznośći iego. DorHip II N.
patrz: DWAKROĆ
– Poy koniá po kilkákroć wodą tą/ ktora stoi w gliniankách/ to iest w grubách gdźie glinę kopáią/ zwłaszczá gdy dżdżowa: wnet mu pomoże. DorHip II Oivv.
patrz: GRUBA
– WE wszelkich nászych spráwách wzgląd trzebá mieć ná czás/ według ktorego káżda rzecz spráwiona y pożytecznieyszą y vdátnieyszą bywa/ gdyż też y to dosyć iáwna wszytkim bácznym/ że te niskie źiemskie rzeczy bywáią od niebieskich gwiazd y okręgow wyższych/ dźiwną spráwą Boską sporządzonych/ spráwowáne y rządzone/ á naybárźiey od mieśiącá źiemi naybliższego/ ktorego szkodliwey wilgotnośći ták się zda/ iákoby wszytko podlegáło. ktory to przez opánowánie naymnieyszego okręgu nayprędzey też bieg swoy odpráwuie/ obiegáiąc wkoło wszytkie známioná niebieskie we dwudźiestu y dźiewiąćiu dniách/ według ráchunku pospolitego/ á zábawiáiąc się w kożdym znáku dni pułtrzećiá y minut trzydźieśći/ co raz inákszą władzą y wolność swą rośćiąga. DorHip II Livv.
patrz: JAWNA
– Warz Iodłowe szyszki w wodźie/ á komu się zeydźie nápuł z winem/ náparzay mieyscá/ ktorych się suchoty dźierżą: co vczyniwszy kilká kroć/ rosporz ná dwuch ábo trzech mieyscách skorę/ y odporz ią ná plecu/ żeby się nádęłá iáko tobołá. DorHip II O.
patrz: JODŁOWY
– Weźmi miodu iárzęcego/ łoiu kozłowego/ ábo Ieleniego szpiku/ sádłá przepiorczego ábo káczego/ szpiku z goleni wołowych/ wszytkiego zárowno/ spuść to wespoł/ tymże rog pomázuy ciepło/ nie tykáiąc nic sierści po dwá rázy ná dzień. DorHip II Piv.
patrz: KACZY
– Iászczurkę zieloną w gárncu nowym polewánym spal/ á stárszy ią ná proch/ z kádzidłowym zmieszay prochem/ á z koprowym rostworzywszy oleykiem tym bielmo pomázuy. DorHip II Miij.
patrz: KADZIDŁOWY
– Z kápárow świeżych wodkę distyllowáć/ á tą często námaczáiąc/ źielony włos będźie. DorHip II R.
patrz: KAPAR, KAPAR, KAPPAR
– Weźmi garść liśćia kápustnego/ garść piołunu/ garść Mięty/ stłucz w mozdżerzu ábo w stępie/ przyley octu dobrego/ á wyćisnąwszy sok/ day koniowi wypić. DorHip II Oij.
patrz: KAPUSTNY
– Weźmi Iáłowcowych iágodek/ korzeniá lubszczykowego/ łoiu gniłego/ másłá niesolonego/ vtłucz wszytko miáłko/ á wespoł vsmaż/ tym pomázuy mieysce schnące do tego dniá. DorHip II O.
patrz: LUBCZYKOWY, LUBCZYKOWY, LUBSCZYKOWY, LUBSZCZYKOWY
– Weźmi korzenia ślazu leśnego y łopianowego/ warz w brzeczce piwney práwie dobrze/ á tym zámaczay włosy y mieysce gołe. DorHip II Qijv.
patrz: ŁOPIANOWY, ŁOPIANOWY, ŁOPIONOWY
– Zadzierżenie moczu przypada/ abo z kamienia poruszonego/ bądź w nerkach/ bądź w mecherzynie/ abo z śliskiej materii napełniającej naczynie/ przechodzącej wody w pęcherz i w korzeń. DorHip II Oij.
patrz: MACHARZYNA, MACHARZYNA, MACHERZYNA, MECHERZYNA, MĘCHERZYNA
– Pieprzu źiarn trzydźieśći/ Mirrhy łot ieden ná proch zbiwszy/ z winem dáć ćiepło wypić ábo z máłmázyą. DorHip II Nij.
patrz: MAŁMAZJA
– Weźmi z Apteki/ co zową Litargirium aeris, Mirrhy, Aloe, kożdego puł łotá/ máśći Bobkowey łotow ośm/ śrebrá żywego śliną człowieczą vmorzonego dráchmę 1. vczyń máść/ á we dwudźiestu czterech godźinách námaż po rázu w ćiepłym ábo w ćichym mieyscu/ iżeby się koń nie skrobał/ dawáiąc mu mącznicę pić przez wszytek czás mázánia/ á przed kożdym námázaniem trzebá koniá przemywáć ługiem/ iáko wyższey. DorHip II Pij.
patrz: MĄCZNICA
– Postaw go w ćichym/ suchym y ćiepłym mieyscu/ á vpuść krwie z żył policzkowych z obu stron w miárę/ ábo z szyie/ nie daway mu pić/ tylko wodę z mąką zmieszáną (ktorą záwsze nápotym iuż iednym słowem/ mączną wodą zwáć będę/ we wszech chorobách wnętrznych wielce potrzebną) iedło niech będźie ięczmień suchy przetłukány/ iáko krupy hrube/ ábo owies stáry niecuchniący tákże otłukány/ po parze przygárśći ná obrok/ nie więcey/ źimie śiáná potrosze/ á lećie źiołá z trawą pomieszáne chłodzące dáwáć/ iáko Szczaw/ Sáłatę/ Podrożnik/ Tłustosz ogrodny. DorHip II Nijv.
patrz: MĄCZNY
– Waláć go piątnuiąc bárzo rzecz niebespieczna/ bo młody iáko dźiki/ miecąc się y mocuiąc/ może ábo członká ktorego nádráźić/ ábo żyłę nádtárgnąć/ á przynamniey nogi od stryczkow tárgáiąc nádrzezáć się muśi/ co sámo szkodliwa dla żył suchych. DorHip II Eijv.
patrz: MIECIĆ SIĘ
– [...] miásto Gorczyce możesz vżywáć rzeczy mocnieyszych/ iáko wapná niegászonego z miodem zmieszánego/ ábo soli z miodem zmieszáney iáko ćiásto/ á w nowym gárncu vpaloney/ tákże y Grynszpanu/ ktore wszytkie máią moc przegryzywáiącą/ y trawiącą nieczyste mięśisko. DorHip II Oivv.
patrz: MIĘSISKO
– Wędzidło proste z knáflámi spiczástemi/ ze cztermá kołkámi z nadworza/ á z dwiemá tylko wewnątrz/ wárgi y mięśistość ich odwraca/ wznośi głowę/ mierną wolność ięzykowi dáie/ y lekkie dzierżenie czyni/ zeydzie się to wędzidło ná káżdego koniá gęby dobrey. DorHip II Iv.
patrz: MIĘSISTOŚĆ
– Weźmi oliwy/ Ieleniego ábo kozłowego łoiu po puł funtá/ żywice z modrzewiny trzy łoty/ á w niedostátku Terpentyny/ rospuść przy ogniu/ á vczyniwszy iáko máść/ nápuszczay w vraz/ y námázawszy ná chuśćie/ obwiiay miásto plastru Ná świeże podbićie. DorHip II Piv v.
patrz: MODRZEWINA
– Weźmi ięczmieniá częśći pięćdźieśiąt dwie/ Bogu częśći sto dźieśięć/ Soczewice częśći sto dwádźieśćiá/ Pszenice częśći dźiewięćdźieśiąt/ Foeni Graeci, to iest Kozorożcu częśći czterdźieśći/ Miodu częśći cztery/ námocz to w wodźie ćiepłey/ ále nie gorącey/ y niech moknie dni dwá. DorHip II Qiijv.
patrz: MOKNĄĆ
– MVnsztuk być[!] złożony ze trzech częśći/ iż się ná początku wspomniáło/ przeto ná ten czás do tey trzećiey częśći onego/ to iest/ do łáncuszká przystąpić należy. Podbrodek tedy nic inszego nie iest/ tylko obyczay wárowny miernego leżenia y władze własney Munsztukowey w gębie końskiey/ zámykáiący w sobie sposob potężnieyszego y bespiecznieyszego zádźierżywánia/ ktore to ácz rożne bywáią/ á rożność tę brody końskiey twárdość/ miąższość/ ábo subtelność spráwuie: iednák żaden w mię tego wmowić nie może/ ábym tych ktore brodę koniowi obrażáią y roskrwáwuią. DorHip II Aijv.
patrz: MUNSZTUKOWY
– Day koniowi plece puszczádłem pośiekáć/ związawszy y powáliwszy go: potym pálcatem iákim nátłucz mu z lekká/ żeby skorá nieco nábrzękłá/ á zárázem támże námaż iáko nayćiepley zetrwáć może oleiem lniánym/ á gdy nápuchnie/ náćieray máśćią ćiepłą po kilká kroć/ vczynioną z świeżych żagáwek y z stárego sádłá: dobry też ná to szpik z goleni Ielenich/ Lośich/ ábo y końskich/ máść też Bobkowa y słoniná przetapiána ná wodę/ lecz nayprzedniey oleiek z szczeniąt ślepych. DorHip II O.
patrz: NABRZĘKNĄĆ
– Skąd y mnie wkraczáiąc w opisánie chorob y lekarstw choćia bydlętom przynależących/ czásu y doświádczenia dłuższego ná to pewnieby potrzebá sámá wyćiągáłá/ ktore nie ták zá láty/ iáko zá vśilnym pieczołowániem/ zá pilnośćią/ y zá vstáwną nábywána bywa zabáwką. DorHip II Liv.
patrz: NABYWANY
– ZAbićie zá żywe pochodźi z niebácznego ábo z kwápliwego kowánia/ co po tym naprzod poznáć/ gdy koń nogę wystáwuie/ á czásem też podnośi nie mogąc ná niey stać długo: drugi znák/ gore mu kopyto znácznie z tey strony z ktorey zágwozdżony/ náchrámuie y potyka się często ná tę nogę chorą. DorHip II Qij.
patrz: NACHRAMOWAĆ, NACHRAMOWAĆ, NACHRAMYWAĆ, NACHREMOWAĆ
– ZE trzech przyczyn odewstawa rog koniowi od żywego: iedná tá/ ktora się wyższey pomieniłá/ gdy ná schnienie kopytá względu nie máiąc/ drogę nim odpráwuią: Druga/ kiedy ná grudźie/ ná skáłách ábo ná lądźie/ bądź też y ná źiemi zeschłey nádráźi koń kopyto/ nádłamie y otłucze: Trzećia od zákłoćia iego ábo zágwozdżenia. W tym tedy wielkiey ostrożnośći potrzebá/ vpátruiąc zá czásu/ iesli w obłamániu rogu do żywego nie doszło/ á ropić się nie záczęło. DorHip II Piv.
patrz: NADRAZIĆ
– Pomaż wędźidłá łaynem człowieczym/ á włoż w vstá koniowi/ záćiśnisz mu dobrze nozdrzá/ áże prysnie/ potym mu day owsá z niedospiałkiem świeżym. DorHip II Niv.
patrz: NIEDOŚPIAŁEK
– Weźmi Iászczurkę źieloną/ á spal ią w gárncu przyłożywszy część Arsenicum do tego/ á stłukszy ná subtelny proch/ zásypuy tym nogieć/ zákrywáiąc oko poki łzá wyćiecze. DorHip II Miijv.
patrz: NOGIEĆ
– Głowę ćiepło przemywáć z źiołámi wzwysz pomienionemi/ vwárzywszy w ługu/ á po obmyćiu y vsuszeniu námázywáć oleykiem kopru pospolitego ogrodnego/ przeczyszczáiąc też onę rzeczámi wzwysz opisánemi o przeczyszczániu głowy. DorHip II Miv.
patrz: OBMYCIE
– Zágrzawszy trochę koniá iázdą/ day mu żyłę plecną záćiąć/ żeby dobrze krew szłá/ do ktorey zárázem świeżey w iákim naczyniu wbiy iáiec pięć/ á mąki pszenney przymieszay/ y oliwy trochę/ żeby iáko ćiásto rzadkie było: pomażże tym wszytkę plec y nogę áż do kopytá/ około stáwow zwłaszcza co nayhrubiey/ nie obmyway do trzećiego dniá/ á obmywszy wodą ćiepłą/ námaż mu Barskim mydłem z gorzałką/ y niech ták stoi dźień y noc/ potym przeiezdżáć go trzebá. DorHip II Nivv.
patrz: OBMYWAĆ
– Warz Iodłowe szyszki w wodzie/ á komu się zeydzie nápuł z winem/ náparzay mieyscá/ ktorych się suchoty dzirżą: co vczyniwszy kilká kroć/ rosporz ná dwuch ábo trzech mieyscách skorę/ y odporz ią ná plecu/ żeby się nádęłá iáko tobołá. DorHip II Ov.
patrz: ODPRÓĆ, ODPRUĆ, ODPRUĆ
– Munsztuk z oliwkámi otworzony/ z drążęczkámi dwiemá pobok y z trzećim ná wierzchu płáskim kolczástym/ wzdziera głowę/ lekkie dzierżenie czyni/ należy koniowi płytkiey máłey gęby y ięzyká subtelnego. DorHip II Giv.
patrz: POBOK
– Weźmisz żelázo rospalone/ á przepaliwszy one guzy/ zásyp Grynszpanem odwiązawszy/ y przywiń chustą/ żeby podeschło: potym przemywszy/ iáko wyższey/ zásypuy prochem pomienionym. DorHip II Pij.
patrz: PODESCHNĄĆ
– Ná sámey rospádlinie iesli iest w pośrzodku ábo z dołu/ rozbierz mu rog iáko nayszerzey z boku obudwuch áż do żywego/ á zmieszawszy śiárkę z kozłowym łoiem záskwarz/ y day go podkowáć/ bo lepiey rog ná podkowie odrasta/ á pod podkowę nábiy vwierćiánego naśienia konopnego zmieszánego z białkiem iáiowym. DorHip II Piij.
patrz: PODKOWAĆ
– Weźmi liśćia bań wielkich/ vtłucz á wyćiśni z nich sok/ tym pomaczay koniá/ á owad nań nie pádnie/ Cardanus pisze. Koń żeby nie iadł. DorHip II Rij .
patrz: POMACZAĆ
– Krew też vpuszczona z żył wielkich głownych wzwysz vchá ku szyiey idących temu zábiega/ ábo też y z poprężnic/ gdyby támte żyły nie bárzo znáczne były: lecz pomni krew w ten czás ábo tegoż dniá zárázem nie pátrząc czásu puszczáć/ kiedy go to złe nápádnie napadnie DorHip II Miijv.
patrz: POMNY
– Weźmi prochu źiela suchego/ ktore w Aptekách zową Santonicum, pułtorá łotá/ vwarz to z mlekiem/ á trochę ochłodźiwszy/ wley w gárdło/ ábo przez lewą nozdrzę: to czyń raz/ ábo kilká. nie tylko koniom/ ále y ludźiom/ y dźiećiom bárzo pomocno/ ále ludźiom bárzo máło tego prochu ná ieden raz dawáią dawają. DorHip II Oij.
patrz: POMOCNO
– TRáfia się często/ że w trawie chodząc po polu/ ábo y w iezdżeniu/ z tráfunku koń wężá ábo iáką iną gádźinę nádepce/ bądź też trawę gryząc ná nię nátráfi nieostrożnie/ od ktorey vkąszony będąc/ wnet puchnąć pocznie/ oczy się mu wypukną y záczerwienią/ czásem wszytek źimno potnieie/ y smutno bárzo stoi: temu zábiegay prędko/ bo są tákie gádźiny/ ktore we dwunastu godźinách iádem swym szkápę vmorzą. DorHip II Oiijv.
patrz: POTNIEĆ
– Potrzebna też w tákowey chorobie y przeczyszczenia ćiáłá wszytkiego/ o ktorym niżey znaydźiesz. DorHip II Niij.
patrz: POTRZEBNA
– Obáliwszy ábo duże vwiązawszy koniá/ żeby głowa nie ruszał/ przyciśni pálcem w końcu oká dolną powiekę/ á skoro się tá błonká z mięsiskiem nárosłym pokaże/ żelazkiem subtelnym kończástym zákrzywionym ná kształt kruczká/ od sámey źrzenice/ podeymi/ y przekłowszy wyciągni onę dobrze [...]. DorHip II Miiiv.
patrz: PRZEKŁÓĆ, PRZEKŁUĆ, PRZEKŁUĆ
– Miewa też koń ochwátne trzy prążki ná nosie: w tey śrzedniey námácawszy goreczkę przekol ią puszczádłem á day krwi iść. DorHip II Niiiiv.
patrz: PRZEKŁÓĆ, PRZEKŁUĆ, PRZEKŁUĆ
– [...] skoro się tá błonká z mięśiskiem nárosłym pokaże/ żelazkiem subtelnym kończástym zákrzywionym ná kształt kruczká/ od sámey źrzenice/ podeymi/ y przekłowszy wyćiągni onę dobrze/ ábo ieslibyś się bał o obráżenie oká/ tedy zárázem z igłą długą nitkę dużą przez tę błonkę przemkni spuśćiwszy precz z onego to kruczká. DorHip II Miij.
patrz: PRZEMKNĄĆ
– Wewnątrz trzebá mu dáć pić rzeczy słodzące/ iáko wodę mocną z miodem/ á trawę źieloną/ ábo śiáno pokropione tąż wodą dáwáć ieść/ á nie co inszego/ áż go przemknie. DorHip II Oiij.
patrz: PRZEMKNĄĆ
– Co wszytko pochodźi z wilgotnośći głowney flegmátyczney/ descens swoy w dźiąsłá obracáiącey/ ktory nie mogąc mieć inędy wyszćia swego/ podle zębow sámych/ máiąc iákikolwiek sposob przemknienia się/ wynika do zębow y dźiąsł przytuláiąc się/ á one okrywáiąc. DorHip II Mivv.
patrz: PRZEMKNIENIE SIĘ
– Iesliby też ráná się záplugáwiłá ábo záropiłá z niepostrzeżenia/ ábo z zástárzenia/ otworzywszy rog pierwey około niey/ po przemyćiu octem/ Grynszpanem zásypuy/ á słoniną przetapiáną ná wodę źimną zámázuy. DorHip II Qij.
patrz: PRZEMYCIE
– Fárbę czarną z olszowey skory wárzoną/ ktorey v szewcow dostániesz/ rospuść z kozłowym łoiem/ á ćiepło námázuy/ ále pierwey mieysce przemyć trzebá dobrze y ná háłunie. DorHip II R.
patrz: PRZEMYĆ
– Myćie głowy. Głowę ćiepło przemywáć z źiołámi wzwysz pomienionemi/ vwárzywszy w ługu/ á po obmyćiu y vsuszeniu námázywáć oleykiem kopru pospolitego ogrodnego/ przeczyszczáiąc też onę rzeczámi wzwysz opisánemi o przeczyszczániu głowy. DorHip II Miv.
patrz: PRZEMYWAĆ
– Pierwszy iest złożony z kołek okrągłych esowátych/ żeláznych miernych/ ábo ráczey przyhrubszych niżli przyćieńszych/ á ten słusznie ma do wszelákich vżywány być Munsztukow y zá naylepszy miány/ bo nic nie obraża skory/ nie przegryzywa/ y władzą zátrzymywánia prawdźiwego w sobie zámyka. DorHip II Aijv.
patrz: PRZYCIEŃSZY
– IAko by namędrszy Lekarz nie zrozumiawszy bolu/ choroby y przyczyny oney/ strudná przynależnemi lekárstwy száfowáć y przystoynego rátunku choremu sposob tráfić może: ták też by się nadłużey báiáło y nawięcey málowáło/ niewiedząc ktora przyczyná w istnośći wnętrzney gęby końskiey/ złość/ upor/ dobroć ábo powolność spráwuie/ żadną miárą przynależnego Munsztuká/ wádę odeymuiącego prawdźiwie y własnie przybráć nikt nie może/ zá czym ácz w tym Káwálkatorowie w obiáwieniu ludźiom zazdrośćiwemi są/ chlubie y pożytkowi swemu dogadzáią. DorHip II Aiij .
patrz: PRZYNALEŻNY
– Woł gdy w przypołudnie ábo w odwieczor bywa przypędzony/ przeżuwa znowu leżąc/ co gdy obaczysz/ wetkni mu w gębę ku gárdłu rękę/ á vchwyć tey trawney źielonośći/ á przykłáday ćiepło do rány/ wyćiąga to y drzewo y żelázo powoli. DorHip II Rv.
patrz: PRZYPOŁUDNIE
– Wtora powierzchna/ gdy páry smrodliwe y záráźliwe wćiągnione przez oddech w ćiáło bywáią/ bądź to ze złego powietrza/ bądź z przyrzucenia od drugiegoż bydlęćiá tákże chorzeiącego. DorHip II Nijv .
patrz: PRZYRZUCENIE
– Pod ráną wykárbowawszy nożem kowálskim/ żeby ropá schodźiłá ná doł/ wymyi ránę octem ćiepłym osolonym: á zbiwszy białku z háłunem/ przyłoż przez noc/ názáiutrz záskwarz łoiem kozłowym/ á muśiszli w drogę iácháć/ smołą czarną po wierzchu zásmol ćiepło/ by wodá nie doszłá. DorHip II Qij.
patrz: RANA
– [...] chudnieie koń/ smutnym stoi/ zżyma się/ nogámi zádniemi w brzuch się biie/ trze się też brzuchem gdzie może o ziemię y o żłoby/ głową obraca się to ná ten to ná ow bok/ gębą chwyta boki/ grzbiet/ piersi/ á czásem y koniec ogoná/ kłádzie się nogámi rosprostowániemi [!]/ to iest brzuchem o ziemię [...]. DorHip II Ov.
patrz: ROZPROSTOWANY
– A iesliby żyły zábicie ták wielkie było/ iżby mu ku gorze idąc puchnęłá/ tedy mu skorę ná oney żyle rosporz/ á to rosprocie vczyń miánowicie tám gdzie guzik námácasz. DorHip II Qii.
patrz: ROZPRÓĆ, ROZPRUĆ, ROZPRUĆ
– Warz Iodłowe szyszki w wodzie/ á komu się zeydzie nápuł z winem/ náparzay mieyscá/ ktorych się suchoty dzirżą: co vczyniwszy kilká kroć/ rosporz ná dwuch ábo trzech mieyscách skorę/ y odporz ią ná plecu/ żeby się nádęłá iáko tobołá. DorHip II Ov.
patrz: ROZPRÓĆ, ROZPRUĆ, ROZPRUĆ
– Weźmi źiela ktore zową po Polsku Sklenicznik/ á po Láćinie Parietaria ábo Vitriola, funt 1. DorHip II Oijv.
patrz: SKLENICZNIK
– Prośiątko młode/ ktore ieszcze śie świnię/ opárzywszy z ięczmienną mąką/ warz w wodźie ták długo áż mięso od kośći odewre/ á tę iuchę daway koniowi pić po trzy dni. DorHip II Qiijv.
patrz: SSAĆ
– Poznáć to łácno/ bo koń zad powłoczy/ ábo zgołá y stąpić zádniemi nogámi nie może/ ięczy/ á iesli się położy/ wielkim áż gwałtem wstánie/ krzyż mu gore: pochodźi tá chorobá nayczęśćiey z záźiębienia y nieuszánowánia po wielkiey pracy y spoceniu skokow ábo z biegánia: zábiegáią temu rostruchárze nászy koląc szydłem ná sámym krzyżu/ gdźie się kośći schodzą/ żeby krew zła wychodźiłá/ áleć mym zdániem lepiey vpuśćić krwie z żył dolnych pod kolánem z nadworza v obudwu nog po dostátku. DorHip II O.
patrz: SYDŁO, SZYDŁO, SZYDŁO
– W tym tylko náostátek ostrzedz się zdáło/ że puszczáć krew z żył tych do ktorych się krwie naywięcey zbiegá/ á miánowićie z żył dwuch sziynych/ czás naylepszy ná Wiosnę w Kwietniu ábo w Máiu/ gdy zá odmiennośćią powietrza odnawiáią się y poruszáią wszytkie wilgotnośći/ ták w źiemi/ w żywiołách/ iáko y w źwierzętách. DorHip II M.
patrz: SZYJNY
– WEźmi wieprzá świeżego nogę z vdem/ to iest cáłą szynkę/ warz w wodźie/ áż rozewra[!] mięso á kość zostánie: daway koniowi tę iuchę pić dni pięć ábo śiedm. DorHip II Qiijj.
patrz: SZYNKA
– Warz Iodłowe szyszki w wodźie/ á komu się zeydźie nápuł z winem/ náparzay mieyscá/ ktorych się suchoty dźierżą: co vczyniwszy kilká kroć/ rosporz ná dwuch ábo trzech mieyscách skorę/ y odporz ią ná plecu/ żeby się nádęłá iáko tobołá. DorHip II O.
patrz: SZYSZKA
– Weźmi korzenia ślazu leśnego/ Althea zową/ vwarz w wodźie/ żeby był miękki/ potym rostłucz go z sádłem wieprzowym świeżym niesłonym/ á nápychay w onę rospádlinę y przywiiay zwierzchu. Iákoż w niedostátku ślazu leśnego/ ślazu polnego ábo ogrodnego ná mieysce tego wźiąć możesz. DorHip II Piij.
patrz: ŚLAZ
– Proch stłuczony z skorupek ślimakow polnych/ z winem dány/ pewnym iest lekárstwem [na kamienie nerkowe]/ toż czyni y proch z kostki dáktylowey. DorHip II Oijv.
patrz: ŚLEMAK, ŚLIMAK, ŚLIMAK
– Radzę tedy/ aby takowych pospolitych swych Munsztuków poprzestali/ a nie upodobywająli sobie owych śrzednie zakrzywionych/ co je Włoskiemi nazywają [...] DorHip II Av.
patrz: ŚRZEDNIE, ŚRZEDNIO, ŚRZEDNO
– SKąd sádná y przemulenia pochodzą/ głupiegoby rzecz o tym pisáć/ gdyż kożdemu y naygłupszemu to świádomo: ále iáko one goić/ sposoby się podádzą. DorHip II Oiij.
patrz: ŚWIADOMO
– [...] nie tylko rzecz dla zdrowia potrzebna niegdy vymowáć im karmi/ ábo cáły dźień od iedłá zádźierżywáć/ ále też y wielce pożyteczna dla nałogu/ czásu woyny y potrzeby tákiey/ gdźie ábo nie dostánie/ ábo dáć obroku nie może/ ták w straży/ w nástępowániu woysk nieprzyiaćielskich/ iáko też y w vchodzeniu gwałtownym dla inszych przyczyn przypadáiących. DorHip II Livv.
patrz: UCHODZENIE
– A naprzod wiedźieć to należy/ że generálne purgowánie ćiáłá wszytkiego czworákim tylko sposobem bywa/ przez dźiureczki skórne/ ktore Láćinnicy Poros zową/ to iest/ przez pot/ ábo przez zádźierżenie od karmi y napoiu/ to iest przez post/ ábo też przez krwie vpuszczánia/ ábo náostátek przez wnętrzne bránia/ bądź tránkow/ bądź to inszych lekarstw. DorHip II Livv.
patrz: UPUSZCZANIE
– Głowę ćiepło przemywáć z źiołámi wzwysz pomienionemi/ vwárzywszy w ługu/ á po obmyćiu y vsuszeniu námázywáć oleykiem kopru pospolitego ogrodnego/ przeczyszczáiąc też onę rzeczámi wzwysz opisánemi o przeczyszczániu głowy. DorHip II Miv.
patrz: USUSZENIE
– O zárázeniu wąsátym. Rozd: 20. DorHip II O.
patrz: WĄSATY, WĄSATY, WĘSATY
– W niedostátku też inszych/ z gorzałką dobrą rospuść mydłá Barskiego/ á wćieray ćiepło. DorHip II Q.
patrz: WCIERAĆ
– Po tym czáśie náwarz słomy w owśiáney wodźie/ á vczyniwszy z niey wiecheć/ trzy onym to mieysce/ maczáiąc co raz w tey wodźie/ á to czyń tyle rázow poko wyzdrowieie/ ná kożdy dźień z pułgodźiny/ á po kożdym poćierániu námázuy tąż máśćią iáko nayćiepley być może przy ogniu/ żeby dobrze w ćiáło wśiąkáłá. DorHip II O.
patrz: WIECHEĆ
– Skąd y mnie wkraczáiąc w opisánie chorob y lekarstw choćia bydlętom przynależących/ czásu y doświádczenia dłuższego ná to pewnieby potrzebá sámá wyćiągáłá/ ktore nie ták zá láty/ iáko zá vśilnym pieczołowániem/ zá pilnośćią/ y zá vstáną nábywána bywa zabáwką. DorHip II Liv.
patrz: WKRACZAĆ
– Proste Wędźidłá tę własność máią/ że oćiężáłą gębę y kárk dźwigáią/ y ięzyk w swą miárę wpráwuią. DorHip II Aij.
patrz: WŁASNOŚĆ
– Naostátecznieyszy rátunek po wszytkich lekárstwách ten tylko zostawa záwleczenia włośienia/ y ták długo onego niewyimowánie/ áż sám przegniie/ y ráná się wyczyśći/ ktory iáko záwodźić/ kożdy to niemal kowal vmie dobrze bez mego opisánia. DorHip II O.
patrz: WŁOSIEŃ
– Drugi tákimże własnie kształtem bywa/ lecz tylko kołká te esowáte nie okrągłe ále kwádratowe robione być máią/ tych dla brody twárdey/ ábo bárzo mięśistey/ ábo dla łbá ćięszkiego y dla szkápy ná wodzy bárzo leżącey ieźdźcy záżywáią. DorHip II Aijv.
patrz: WODZA
– Skowronek żywy vłápiony w Máiu y vsuszony ták całkiem/ á potym záwieszony w woreczku v szyie końskiey/ zábiega tákowey chorobie/ poki go koń nośi/ że nie przypádnie. DorHip II Miijv .
patrz: WORECZEK
– Pod ráną wykárbowawszy nożem kowálskim/ żeby ropá schodźiłá ná doł/ wymyi ránę octem ćiepłym osolonym: á zbiwszy białku z háłunem/ przyłoż przez noc/ názáiutrz záskwarz łoiem kozłowym/ á muśiszli w drogę iácháć/ smołą czarną po wierzchu zásmol ćiepło/ by wodá nie doszłá. DorHip II Qij.
patrz: WYMYĆ
– Przerznąwszy tedy ostrym nożem obyczáynie skorę/ wyimi ábo wyporz całkiem te pęcherzyki/ á sol z miodem przasnym y z mąką pszenną zmieszawszy przykłáday/ áż się te ránki zágoią/ strzegąc od wszelákiey wilgotnośći. DorHip II Niv.
patrz: WYPRÓĆ, WYPRUĆ, WYPRUĆ
– Strupy nie ták się szerzą iáko párchy/ przeto też mniey są záráźliwe y łácnieysze do leczenia. Te másłem świeżym niepłokánym námázuy áby odmiękły/ warzże Rzepik w ocćie/ á tym one strupy zmyway: ábo dębnice wźiąwszy od Gárbárzá/ ábo też czerwoney fárby skorney/ warz z octem á przemyway. DorHip II Pij.
patrz: ZMYWAĆ
– W otworzoną ránkę przemywszy octem/ iáko pierwey z solą/ nátłucz żágáwić/ to iest pokrzywek z solą/ ábo źiela/ co ie zową Dźiewánná/ á nápchay w nię y odnawiay co raz. DorHip II Qij.
patrz: ŻAGAWICA
– Day koniowi plece puszczádłem pośiekáć/ związawszy y powáliwszy go: potym pálcatem iákim nátłucz mu z lekká/ żeby skorá nieco nábrzękłá/ á zárázem támże námaż iáko nayćiepley zetrwáć może oleiem lniánym/ á gdy nápuchnie/ náćieray máśćią ćiepłą po kilká kroć/ vczynioną z świeżych żagáwek y z stárego sádłá: dobry też ná to szpik z goleni Ielenich/ Lośich/ ábo y końskich/ máść też Bobkowa y słoniná przetapiána ná wodę/ lecz nayprzedniey oleiek z szczeniąt ślepych. DorHip II O.
patrz: ŻAGAWKA