ESJP XVII i XVIII wieku

ChróśSFizyka oryginał

FIZYKA Doświadczeniami Potwierdzona. Albo DOSWIADCZENIA FIZYCZNE Przez Kawalerow Filozofii uczących się w Collegium Nobilium Sch. Piarum Publicznie czynione, Polskim zaś ięzykiem NAPISANE Przez X. Samuela Chróscikowskiego [...]

https://crispa.uw.edu.pl/object/files/411853/display/Default,

Odnotowano 75 cytatów z tego źródła

– Lecz żadney tu nie masz Sympatyi: y iuż te sympatye, antypatye, y inne podobne nic nie znaczące słowa, szczęśliwie z Filozofii na wygnanie są wysłane. ChróśSFizyka 135.

patrz: ANTYPATIA

– Jeżeli więc ludzie, przez różne znacznieyszych części ułożenie y pomieszanie, coraz inne sztucznie wyrabiaią rzeczy; toć z arcy-mądrych Boga rządow, y odmienne, naymnieyszych owych, które dla swoiey szczupłości pod nasze nie podpadaią zmysły, partykuł ułożenie, mogło na świecie wszystkie te rozciągłe rzeczy, tak rożniące się, uformować. ChróśSFizyka 28-29.

patrz: ARCYMĄDRY

– Te własność od Boga, od którego są stworzone wzieły; y arcymądrze to, dla zachowania w swoim rodzaiu rzeczy, Wszechmocna Jego sporządziła Opatrzność. ChróśSFizyka 26.

patrz: ARCYMĄDRZE

– Coż tedy, y iaka iest, ta pierwsza, a powszechna wszystkim dotkliwym rzeczom materya? Gassendus, który dawną Epikura Filozofią, y wcale zarzuconą, wskrzesił, y z wielu błędow oczyścił, utrzymuie Atomy, to iest subtelne materyi partikuły od Boga stworzone, które są pełne, y rożnych figur; y lubo maią części, iednakowoż dla osobliwey swoiey twardości są nierozdzielne, iako też dla wielkiey szczupłości, pod ludzkie nie podpadaią zmysły. Te tedy Atomy zaraz po swoim od Boga stworzeniu wzruszone, tak rożne, które widziemy, y wcale między sobą odmienne, na tym świecie ułożyły rzeczy. ChróśSFizyka 22-23.

patrz: ATOM

– Przeciwnie zaś, wodniste cząstki, mniey się między sobą ciągną, a mocniey od szkła są ciągnione, czyli większą do szkła, niż pomiędzy sobą maią attrakcyą. ChróśSFizyka 50.

patrz: ATRAKCJA

– Mogą tedy Newtonianie do wykładania niektórych skutkow zażyć attrakcyi, chociażby iey przyczyna, w którą y Newton nie wchodzi, wcale wiadoma nie była. ChróśSFizyka 70.

patrz: ATRAKCJA

– Ja w tę dysputę teraz wchodzić nie chcę, bo tylko, co to iest ta attrakcya, opisuię, y ażeby zrozumiana była, niektóremi ią obiaśniam przykładami. ChróśSFizyka 49.

patrz: ATRAKCJA

– Jeżeli albowiem inne Narody ten nieoszacowany Filozofii skarb własnym opisuią ięzykiem, czemuż y my chwalebnego ich w tey mierze nie mamy naśladować przykładu? ChróśSFizyka 9.

patrz: CHWALEBNY

– Lecz y swoią własną tym zupełniey człowiek pozna godność, im pilniey y ciekawiey w innych rzeczy wpatrzy się istotę, iako pięknie y prawdziwie to wyraża Cicero [...]. ChróśSFizyka 2.

patrz: CIEKAWIE, CIEKAWO

– Lecz ściśnionego y rozrzedzonego w iedney machinie powietrza następuiący skutek iest ciekawszy. ChróśSFizyka 200.

patrz: CIEKAWY

– Doświadczenia 87. Ze zaś ogień, rozpalone w skroś przechodzi żelazo; że ćwieczek w mur wbity wchodzi; że światło przez szkło przeciska się; że naostatek piasek y gąbka, wiele wody w siebie ciągną; żadney y tu przenikłości nie masz, czyli dwie tu rzeczy na iednym mieyscu nie mieszczą się. ChróśSFizyka 106.

patrz: ĆWIECZEK

– Tenże drucik przez subtelną znowu szparę, Rzemieślnicy przeciągaiąc, delikatną z niego, y z obydwoch stron pozłocistą, robią blaszkę, którey tym sposobem cożkolwiek wzdłuż przybywa, tak dalece, żeby iuż 111 mil zabrała, w iedney będąc rozciągniona linii. ChróśSFizyka 82.

patrz: DROCIK, DRUCIK, DRUCIK

– Doświadczenia ktore pokazuią, że rzeczy Materyalne są dziurkowate 126. §. III. ChróśSFizyka 6.

patrz: DZIÓRKOWATY, DZIURKOWATY, DZIURKOWATY

– Naczymby zaś te przymioty Eucharystyczne zawisły? to iest, czyli one są iakieś absolutne przypadki, y raczey iestetności (entitates) z chleba y wina, pozostałe, a bez swey zasady, czyli subjectum, y przez się będące, iako mówią Perypatetycy: czyli te przymioty, które były przed konsekracyą, wcale się po konsekracyi, w Eucharystyi nie znayduią, lecz nam się tylko zdaią bydź dla tego, że tam Wszechmocność Boska, te sprawuie skutki, które przedtym chleb nie konsekrowany sprawował; y te pokazuie przymioty, które przedtym chleb nie konsekrowany pokazywał; tak własnie, iako gdy Chrystus po Zmartwychwstaniu swoim, w postaci Pielgrzyma, Uczniom do Emmaus idącym, y ChróśSFizyka 33.

patrz: *EUCHARYSTYCZNY

– Naczymby zaś te przymioty Eucharystyczne zawisły? to jest, czyli one są jakieś absolutne przypadki, i raczej jestetności (entitates) z chleba i wina, pozostałe, a bez swej zasady, czyli subjectum, i przez się będące, jako mówią Perypatetycy: czyli te przymioty, które były przed konsekracją, wcale się po konsekracyj, w Eucharystyj nie znajdują, lecz lecz [lecz:conj] nam się tylko zdają być dla tego, że tam Wszechmocność Boska, te sprawuje skutki, które przedtym chleb nie konsekrowany sprawował; i te pokazuje przymioty, które przedtym chleb nie konsekrowany pokazywał; tak właśnie, , jako gdy Chrystus po Zmartwychwstaniu swoim, w postaci Pielgrzyma, Uczniom do Emmaus idącym, i w postaci Ogródnika, Magdalenie pokazał się, substancyj swojej wcale nie odmieniwszy, i ChróśSFizyka 33.

patrz: EUCHARYSTYCZNY

– Do Jaśnie Oświeconey XIĘZNY JEYMOSCI BARBARY SANGUSZKOWY Marszałkowy Wielkiey W. X. Lit. PRagnąłem dawno iakikolwiek dać dowod winney moiey J. O. Waszey Xiążęcey Mości Dobrodzieyce wdzięczności, ktorą lubo chciałbym teraz publicznie oświadczyć, tę Fizykę Polską J. O. Waszey Xiążęcey Mości ofiaruiąc [...]. ChróśSFizyka 3.

patrz: J.O., JO, JO, JO.

– Takowym ruchem przytarły się kostek owych rogi: a z tych trocin, troista zrobiła się materya, iedna subtelna (Subtilis) albo pierwszego Elementu; druga brylasta, albo raczey gałkowata, (globosa) czyli drugiego Elementu; trzecia gruba, (striata) laskowata, dołkowata, albo fałdowata, y łatwa do łączenia się między sobą, y zkliiania nazwana także trzeciego Elementu. ChróśSFizyka 24.

patrz: LASKOWATY

– Alboż ieszcze te skutki pochodzić mogą, z samey naymnieyszych partykuł figury haczykowatey, y łatwey czyli sposobney do wzaiemnego łączenia się, y skliania? ChróśSFizyka 76.

patrz: ŁĄCZENIE SIĘ

– Hesiodus i Ksenofanes, za pierwszy tych rzeczy Początek, naznaczają Ziemię. Anaksimenes, naznacza Powietrze, a Heraclitus Ogień. Inni nie już jeden z tych żywioł biorą, lecz lub ogień z wodą, lub wodę z powietrzem, albo powietrze z ziemią, lub z wodą łączą; inni powietrze, ziemię, i wodę, za pierwsze zakładają początki. ChróśSFizyka 21.

patrz: ŁĄCZYĆ

– Przez doskonałe Drobnowidło patrzay na skórę człowieka, a obaczysz ią, z wielu łusek złożoną; iakie łuski na nie których rybach widzieć się daią. ChróśSFizyka 112.

patrz: ŁOSKA, ŁUSKA, ŁUSKA

– Przed wynalezionym Microscopium, trudno było co pewnego w tej mierze ustanowić; lecz gdy ta wynaleziona machinka, najdrobniejsze rzeczy zwiększa; za jej pomocą, łatwo już, ich figurę rozeznać możemy. ChróśSFizyka 108.

patrz: MACHINKA

– Zkąd zaś te dążenie pochodzi? czyli w magnesie znayduiesię iakaś wewnętrzna siła, ciągnąca żelazo? czyli odmienna iaka rzecz, w pędza żelazo na magnes? lecz czemuż nie wpędza innych rzeczy, naprzykład złota, kamienia, lub drewna? ChróśSFizyka 48.

patrz: MAGNES

– Biały zaś piasek, dla większey przezroczystości, wszelkiey co do szkieł roboty iest fundamentem, sól iakaś, z Potażow wyciągniona lub też inna, z nim zmieszana, y gorącość ognia, sprawuią, że z niego iakaś robi się massa, na kształt ciasta, która ziębnąc twardnieie, y proporcyonalney przezroczystości nabiera. ChróśSFizyka 114.

patrz: MASA, MASA, MASSA

– PODZIELNOSC, iest ta własność, przez którą materya, aktualny podział, czyli iednych części od drugich odłączenie, mieć może: to iest, przez podzielność materya staie się sposobną, aby mógła bydź podzielona. Dwoiaki zaś iest podział, ieden, który myślą tylko w rzeczy iakiey czyniemy, y nazywa się Matematyczny: drugi, gdy rzetelnie, czyli aktualnie, części iedne od drugich oddzielamy, y zowie się Fizyczny. ChróśSFizyka 43.

patrz: MATEMATYCZNY

– Przez Materyę iakąś rozumieią Zasadę czyli SubjectũSubjectum, która z siebie, ani iest co, ani iaka, ani wielka, ani mała, ani to, przez co się rzecz okryśla y postanawia: lecz iest substancyą nie zupełną, iest Zasadą, z ktorey rzecz każda cała staie się przez się. ChróśSFizyka 19.

patrz: MATERIA

– Doświadczenia, ktore pokazuią, że każda rzecz Materyalna, na rożne nawet na naydrobnieysze cząstki dzieli się. ChróśSFizyka 5.

patrz: MATERIALNY

– Atoli dla gorącości, obwisłe y mdleiące bydź się zdaią. ChróśSFizyka 57.

patrz: MDLEJĄCY

– Jakżeby albowiem medycyna naprzykład, słabe człowieka mogła ratować zdrowie, gdyby kruszcow, y innych do lekarstw służących rzeczy, na drobnieysze wprzod nie podzieliwszy cząstki, do porządnego w ciele ludzkim sprawienia skutku nie uczyniła ich sposobnemi? ChróśSFizyka 81.

patrz: MEDYCYNA

– [...] ztąd tedy ten skutek pochodzi, że Merkuriusza między sobą większa, a do szkła, mnieysza iest attrakcya, czyli bardziey się, merkuryalne cząstki między sobą wzaiemnie ciągną, a niżeli od szkła są ciągnione. ChróśSFizyka 50.

patrz: MERKURIALNY

– Początki te, albo są Metafizyczne, ktorych nie zmysłami ani imaginacyą, lecz samym tylko dochodziemy rozumem: albo Fizyczne, które lubo dla swoiey szczupłości, pod ludzkie nie podpadaią zmysły, atoli łatwo ie każdy w imaginacyi sobie wystawić potrafi. ChróśSFizyka 18.

patrz: METAFIZYCZNY

– Sama długość, nazywa się Linią: długość y szerokość razem, iest powierzchowność (superficies) a długość, szerokość, y głębokość razem wzięte, są Ciało, Miąż, albo Pełność, (corpus, aut solidum). ChróśSFizyka 43.

patrz: MIĄSZ, MIĄŻ, MIĄŻSZ, MIĄŻSZ, MIESZ, MIĘSZ, MIĘŻSZ

– Lecz y z tych, które przywiodłem, experymentow, każdy dostatecznie poznać może, że powietrze ma oporu siłę, y z innemi rzeczami na iednym nie mieści się mieyscu. ChróśSFizyka 105.

patrz: MIEŚCIĆ SIĘ

– Więc te części, albo się składaią z innych wcale nie rozciągłych cząstek, to iest, monadow, y tak monades będą naypierwszymi materyi początkami; albo te części składaią się z innych podobnie rozciągłych cząstek. Jeżeli tak iest; znowu pytam się, dla czego te cząstki są rozciągłe? ieżeli dla tego, że się składaią z innych cząsteczek także rozciągłych: pytam się dla czego te cząsteczki są rozciągłe? y zawsze pytać się będę, czemu te, iedne drugich składaiące, cząsteczki, maią rozciągłość? y poty tey rozciągłości, dostateczna przyczyna dana nie będzie, poki aż, za naypierwsze Materyi początki, w cale nie rozciągłych cząstek, czyli Monadow, nie uznamy. ChróśSFizyka 39.

patrz: MONADA

– Tak tedy podług Newtonianow, y Merkuryusz, w swoich chociasz nayszczupleyszych utrzymuie się gałkach, dla tego, że większa iest partykuł iego, między sobą, a niżeli do innych rzeczy, attrakcya: przeto też, y w szklannym naczyniu, w ktorym się chowa, dołek czyli rowek iakiś przy szkle około robi. ChróśSFizyka 49.

patrz: NEWTONIANIN

– Newton y Newtończykowie tę czczość (vacuum) w rzeczach Materyalnych przypuszczaią, y różnemi iey dowodzą racyami. w rzeczach Materyalnych. ChróśSFizyka 136.

patrz: NEWTOŃCZYK

– Lecz dalekom się podobno z Newtońską attrakcyą zapędził; com iednak mówił, w tym tylko myśli Newtonianow wyrażałem, albo raczey dotknąłem. ChróśSFizyka 80.

patrz: NEWTOŃSKI

– W otworzyste iakie naczynie, naprzykład w kielich, lub szklenicę, otwor szeroki maiącą, nasyp siana postrzyżonego w drobne cząstki, rożnych kwiatow, y korzeni z rożnych zioł; y na to wszystko naley wody; potym postaw to na wolnym powietrzu, y w cieniu przez tydzień iaki to naczynie zawsze otwarte trzymay. ChróśSFizyka 112.

patrz: OTWORZYSTY

– Nie podobna albowiem, ażeby miał nauczać, że Fizyczne Ciała, są złożone z liczby, która iest tylko rozumu naszego dziełem, a rzeczom wcale przypadkowa, y ludzkim nie podlega zmysłom. ChróśSFizyka 19.

patrz: PODLEGAĆ

– Gdy do drugiego dłuższej rurki końca, usta przyłożywszy, pęcherze nadymać będziesz; ciężar ów do góry podniesie się. ChróśSFizyka 188.

patrz: PODNIEŚĆ SIĘ

– Taż sama moc nieprzenikłości y oporu, która w tym doświadczeniu, wniścia w kieliszek zabrania wodzie, sprawuie także, [...] że człowiek żelaznym dzwonem przykryty, y stoiący na podnożku łańcuchami do tegoż dzwona przypiętym, y tak w morze wpuszczony, ma oddech wolny; y gdy go wyciągną, zgubione rzeczy ze dna morskiego wynosi. ChróśSFizyka 99.

patrz: PODNÓŻEK

– Gdybyś zaś pod koniec P podstawił inne naczynie; wodaby w nie poty płynęła, pokiby do rowney w obudwoch naczyniach wysokości nie doszła. ChróśSFizyka 175.

patrz: PODSTAWIĆ

– Lecz biorąc połowę, potym tey połowy połowę, y tym sposobem daley dzieląc, zawsze ostatnie y naymnieysze połówki, daley y bez końca, myślą podzielne będą, iako wyżey położone racye pokazuią, Materyi. ChróśSFizyka 89.

patrz: POŁÓWKA

– W bańkę małą, (Patrz na Tablicy I. Figurę I.) z cienką szyiką, y z szczupłym otworem A, naley do większey połowy, wodki iakiey pachnącey, naprzykład wodki pomarańczowey, albo spiritusu winnego zaprawnego lewandą, y położ ią nad faierką, albo małą lampą, w którey zapal spiritus winny. o Podzielności Materyi. ChróśSFizyka 54.

patrz: POMARAŃCZOWY, POMORAŃCZOWY

– Gdy tedy z pomnieyszych rurek, w owe naczynie tyle naydzie wody, że nią naydłuższy rurki koniec C, zatopi się; w ten czas z tychże pomnieyszych rurek woda płynąć przestanie przestanie. ChróśSFizyka 101.

patrz: POMNIEJSZY

– Lecz y ztąd dziurkowatość drzewa poznać możesz, że klin drewniany suchy, w kamień zasadzony, y skropiony wodą, tak mocno ią w swoie subtelne dziurki ciągnie, że większey poniekąd rozciągłości nabieraiąc, łatwo ow kamien rozdziela y rozrywa; tak dalece, że ani twardość kamienia, tego naturalnego skutku zatamować nie może; inaczey, klinby z wielkim w górę wyskoczył impetem. ChróśSFizyka 130.

patrz: PONIEKĄD

– Merkuryusz zas z naczynia MN, w górę idzie dla tego, że mnieyszy, dla rozrzedzonego w rurce y w walcu powietrza, z nayduie opor; gdy tym czasem w naczyniu go zewnętrzna atmosfera przyciska y w gorę popycha. ChróśSFizyka 170.

patrz: POPYCHAĆ

– Bo iako woda po stawach y bagnach, gdy dłuższy czas w iednym mieyscu bez wszelkiego poruszenia się zostaie, fetorem y zgniłością swoią zaraża ryby, ktore przeto w niey ginąć muszą: tak y powietrze w iednym mieyscu zamknięte, naymnieyszego wzruszenia y luchtu niemaiąc, do dalszego oddychania nietylko nie pożyteczne ale y nader iest szkodliwe. ChróśSFizyka 154.

patrz: PORUSZENIE SIĘ

– Tak właśnie, jako materia druga, naprzykład marmur, Tak właśnie, jako materia druga, naprzykład marmur, albo drzewo, przez się ani jest posągiem, ani stołem: Lecz może być, i posągiem, i stołem. ChróśSFizyka 30.

patrz: POSĄG

– W tych zaś swoich Filozoficznych księgach, słow nowych, y w Łacinie przedtym niesłychanych używa, twierdząc że to wszystkim innym powszechna iest Naukom y rzemiosłom, aby rzeczom, ktorymi się bawią, swoie dawały nazwiska. ChróśSFizyka 9.

patrz: POWSZECHNA

– We flaszę MM iest wrażona inna rurka, ktora niższym końcem C na palec wyżey od dna flaszy bydź powinna, á w drugim z flaszy wychodzącym końcu iest przygięta. ChróśSFizyka 191.

patrz: PRZYGIĘTY

– Gdy powietrze z walca CD ciągnąć będziesz, z ryby także powietrze dobywać się, y z pod łuski y pyskiem wychodzić zacznie. ChróśSFizyka 150.

patrz: PYSK

– Jeżeli zaś w naszym doświadczeniu, cożkolwiek wody, w ow kielich wchodzi, to z tąd iest, że powietrze w nim, w mnieyszą kupę ściśnione, tego iey, lubo bardzo szczupłego, pozwala mieysca. ChróśSFizyka 100.

patrz: ŚCIEŚNIONY, ŚCIEŚNIONY, ŚCIŚNIONY

– Wszak mleko, gdy się w swoich części odmieni ułożeniu, wydaie śmietanę, masło, syr. ChróśSFizyka 28.

patrz: ŚMIETANA, ŚMIETANA, ŚMIOTANA

patrz: UFORMOWAĆ

– Gorącością albowiem ukropu rozgrzane w bańce powietrze, wodę z niey w gorę wypchnie. ChróśSFizyka 205.

patrz: UKROP

– Cięszkość, nie iest rzecz iakaś ukryta, y niewiadoma, (qualitas occulta) gdy się przez tyle, które sprawuie, skutkow, poznawać daie. ChróśSFizyka 73.

patrz: UKRYTY

– Gdy powietrze ciągnąć zaczniesz, woda przez dno naczynia ED przeciskaiąc się, y w Wiatrociąga misę AB spadaiąc, deszcz na kształt ulewy sprawi. ChróśSFizyka 129.

patrz: ULEWA

– W dwa naczynia szklane, naprzykład, we dwa kieliszki, (Tab: 1. Fig: 3. y 4.) z których w ieden nasypiesz trocin żelaznych lub stalowych, w drugi delikatnych miedzi listkow, wley po puł uncyi serwaseru. (aqua fortis). ChróśSFizyka 62.

patrz: UNCJA

– Ziemia cała powietrzną atmosferą zewsząd iest opasana; ieżeli tedy merkuryusza zawieszenie z ciężkości powietrza pochodzi; więc im wyższa będzie atmosfery kolumna tym wyższą á niższa niższą merkuryusza kolumnę powinnaby utrzymować. ChróśSFizyka 165.

patrz: UTRZYMOWAĆ, UTRZYMYWAĆ

– Szklaną banię, powietrze z niey na Wiatrociągu wprzod wyciągnąwszy, na doskonałych ważkach przeważ; y potym w nią, odkręciwszy kurek, wpuść powietrze: doznasz, że bania z powietrzem cożkolwiek więcey waży, niż gdy w niey powietrza nie było. ChróśSFizyka 186.

patrz: WAŻKA

– ...y figurą naysubtelnieyszych serwaseru partykuł, proporcya, tak dalece, że te partykuły, niby żądłowate, lub klinowate, prędzey się w żelazo wciskaią: przeto też prędzey go, na naydrobnieysze rozrywaią cząstki. ChróśSFizyka 64.

patrz: WCISKAĆ SIĘ

– Taż sama moc nieprzenikłości y oporu, która w tym doświadczeniu, wniścia w kieliszek zabrania wodzie, sprawuie także, (Fig: 6. Tab: 1.) że człowiek żelaznym dzwonem przykryty, y stoiący na podnożku łańcuchami do tegoż dzwona przypiętym, y tak w morze wpuszczony, ma oddech wolny; y gdy go wyciągną, zgubione rzeczy ze dna morskiego wynosi. ChróśSFizyka 98.

patrz: WNIJŚCIE, WNIŚCIE

– Na Tablicy III, Figura 24, pokazuie mały Wodociąg (antlia aspirans), który iest złożony z walca szklanego AB, dwie rurki iednę g, drugą e, y stępel S maiącego, y w tabliczkę drewnianą na nożkach stoiącą osadzonego. ChróśSFizyka 161.

patrz: WODOCIĄG

– Taż sama ciężkość y przyciskanie powietrzney atmosfery sprawuie, że w Wodociągach y sikawkach, woda za pociągnionym w górę stęplem postępuie. ChróśSFizyka 163.

patrz: WODOCIĄG

– Y też to naypierwsze na Wodociągu doświadczenie podało okazyą, że wielki Xiążęcia Florenckiego Matematyk Galileusz o ciężkości powietrza cożkolwiek domyślać się począł... ChróśSFizyka 164.

patrz: WODOCIĄG

– ...rzecz to iest wcale nie zrozumiana, y nigdy iey Wolfianie dostatecznie nie wyłożą. rzeczy Materyalnych. o Własnościach. ChróśSFizyka 40.

patrz: WOLFIANIN

– ...zawsze pytać się będę, czemu te, iedne drugich składaiące, cząsteczki, maią rozciągłość? y poty tey rozciągłości, dostateczna przyczyna dana nie będzie, poki aż, za naypierwsze Materyi początki, w cale nie rozciągłych cząstek, czyli Monadow, nie uznamy. Tak Wolfiusz y Wolfianie argumentuią. ChróśSFizyka 39.

patrz: WOLFIANIN

– Otoż szczupła, wodki owey cząstka, takowemu podpadła podzieleniu; które ieszcze, tym znacznieysze pokaże się, gdy zważemy, że co innego iest ewaporuiący likwor, a co innego pachnące partykuły, które same, te po całym pokoiu sprawuią wonność. ChróśSFizyka 56.

patrz: WONNY

– Gdy zaś większy pęcherz CDG z flaszy wyciągasz; powietrze w niey będące rozszerza się, y mnieyszy iuż opor sprawuie: á przeto powietrzna atmosfera ciężkością swoią, w pęcherz mnieyszy F, świeże powietrze wpędzaiąc, tym samym go rozciąga y rozdyma. ChróśSFizyka 157.

patrz: WPĄDZAĆ, WPĘDZAĆ

– Jest także w tey rurce y inny kurek do wpuszczania powietrza, tak w walce LL, iako y w naczynie stoiące na misie AB. ChróśSFizyka 122.

patrz: WPUSZCZANIE

– Tak drzewo, nóż ostrzem, w nie wpychaiąc, na dwie rozdzielamy części. ChróśSFizyka 61.

patrz: WPYCHAĆ

– Gdy powietrze z walca ciągnąć będziesz; powietrze także z bańki F, wynidzie, y w małych gałeczkach przez wodę, ktora przeto niby wrząca pokaże się, w walec poydzie. ChróśSFizyka 180.

patrz: WRZĄCY

– Zwłaszcza że zmysły nasze, ktoremi wszelkiego, o rzeczach czułych nabieramy poznania, wskroś ich, y wewnątrz przeniknąć nie mogą, lecz powierzchowne tylko w nich odkrywaią części. ChróśSFizyka 13.

patrz: WSKROŚ

– Jedni albowiem mówią, że w żelazie iest więcey porow czyli dziurek, y że większa iest iakaś, między porami żelaza, y figurą naysubtelnieyszych serwaseru partykuł, proporcya, tak dalece, że te partykuły, niby żądłowate, lub klinowate, prędzey się w żelazo wciskaią: przeto też prędzey go, na naydrobnieysze rozrywaią cząstki. ChróśSFizyka 64.

patrz: ZĄDŁOWATY, ŻĄDŁOWATY, ŻĄDŁOWATY

– A ponieważ iaia, dla dziurkowatości skorupy, wiele z swoiey substancyi w krótkim czasie utracaią, y do iedzenia iuż nie są tak wygodne; przeto, którzy dłużey, w zupełney ie chcą zachować całości, iako naprzykład żegluiący po morzu; woskiem ie rozpuszczonym, albo pokostem pospolitym, lub tłustością baranią, oblewać lub osmarowywać zwykli. ChróśSFizyka 134.

patrz: ŻEGLUJĄCY

Informacja o "ciasteczkach" i przetwarzaniu danych osobowych