ESJP XVII i XVIII wieku

HylInf 1750 oryginał

Inflanty w dawnych swych y wielorakich aż do wieku naszego dziejach y rewolucyach, z wywodem godności y starożytności szlachty tameczney tuzież praw y wolności z dawna y teraz jej służących, zebrane y polskiemu światu do wiadomości w ojczystym podane.

http://polona.pl/item/11243243/2/

Odnotowano 60 cytatów z tego źródła

– Nástąpił Albertus II. de Saverbeer: był jeszcze przed Antecessorem swoim Mikołajem obrány od Arcy- Biskupa Bremeńskiego, ale Kapituła Ryska go nie przyjęła, mając sobie od Papieża pozwoloną wolną Elekcyą. Muśiał zatym ustąpić Mikołajowi, aż do śmierci jego przez Elekcyą Kapituły Rycerskiey z Administratorstwa Lubeckiego postąpił ná Biskupstwo Ryskie. HylInf 20.

patrz: ADMINISTRATORSTWO

– Arnold de Vietinghoff kontynuował żwawie rospoczętą z Litwą woynę, y pospołu z Pruskiemi Krzyżakami w Roku 1361. w walney akcyi, która z poranku aż do ćiemney nocy trwała, zbiwszy nieprzyjaćiela Xięćia Kieystuta w niewolą zabrał, y w Margenburku osadźił, zkąd Kieystut podkupiwszy straż w habićie Krzyżackim szczęśliwie zemknął, y straż sama z nimże uszła do Litwy. HylInf 49.

patrz: AKCJA

– Zwawa między Autorami o tym Meynardźie záchodźi walka; Bsovius mieni go być z Zákonu S. Dominika; grubym záiste anachronizmem; gdyż sam S. Dominik w dźiećinnym záledwo koło tego czasu mogł żyć wieku. HylInf 6.

patrz: ANACHRONIZM

– Ten Apostoł Inflantski kanonik Meynard], języka kraju nieco przejąwszy, lud bałwochwalski ná drogę Ewangeliczney práwdy gorliwą pilnośćią nákierował. HylInf 7.

patrz: BAŁWOCHWALSKI

– Záprzyśiężone Ich [Krzyżaków] powinnośći były: żyć w bezżeństwie, pewne modły codźiennie odprawować, ustawicznie z niewiernemi walczyć, niezmylone pełnić posłuszeństwo, ná każde skinienie Rządzcy swego, albo Magistri Ordinis. HylInf 24.

patrz: BEZZENSTWO, BEZŻENSTWO, BEZŻEŃSTWO, BEZŻEŃSTWO, BEŻŻEŃSTWO

– Postanowienie tego Rycerstwa od Papieża CELESTYNA, y Cesarza Rzymskiego HENRYKA potwierdzone, y osobliwszemi nádane przywilejami; podobne do Templaryuszow záwierało powinnośći: żyć w bezżeństwie, Mszy pilno słuchać, y wiernych bronić; coby zaś od pogan pozyskali Rycerze, to wiecznemi do nich czasy náleżeć miało. HylInf 13-14.

patrz: BEZZENSTWO, BEZŻENSTWO, BEZŻEŃSTWO, BEZŻEŃSTWO, BEŻŻEŃSTWO

– W tey potrzebie znaczny ow Inflantczyk Kobbe od Meynarda nawrocony, stawiwszy śię mężnie przećiw niewiernym, chwalebną śmierćią prawowierny statek ukoronował. HylInf 11.

patrz: CHWALEBNY

– Nakoniec zá interwencyą stanow Inflantskich odłożono tę kontrowersyą między Arcy-Biskupem y miastem do lat dwuch. Po dwuletney deliberacyi Ryżanie przez posłow swoich Arcy-Biskupowi tęż samę piosnkę śpiewali: żeby polityczna juryzdykcya nad miastem Ryskim była podług dawnego zwyczaju między Hermistrzem y Biskupem rowna; w duchownych zaś sprawach żadney nie przyimując dependencyi od Arcy-Biskupa. HylInf 79.

patrz: DELIBERACJA

– Weyrzawszy Krol w doyrzałość y słuszność tych reflexyi z konwikcyą przełożonych, po długich myślach y namowach z stanami W. X. Litewskiego, postanowił nakoniec własnemi dziedźicznego państwa swego W. X. L. śiłami (ponieważ Polska w woynę Moskiewską wdawać śię nie chćiała) bronić y zaszczycać Inflanty [...]. HylInf 100.

patrz: DOJRZAŁOŚĆ, DOJRZAŁOŚĆ, DOJZRZAŁOŚĆ, DOJZRŻAŁOŚĆ, DOJŹRZAŁOŚĆ, DOŹRZAŁOŚĆ

– A iż mieli zwyczay po zwyćięśtwie ná ofiarę bogom swym więźnia co nayzácnieyszego palić: Hirkasa Szlachćica Maydeburskiego, ná ten czas więźnia, przez miotanie losow ná ofiarę wybrali, ále od znajomych pogan dwakroć był wyproszony; á gdy y trzeći raz jednostaynie nań los padł, sam śię ná ofiarę dobrowolnie poddał. HylInf 33.

patrz: DWAKROĆ

– Między Kapitułą Ryską, á Rycerstwem powstała dyssensya względem obierania Arcy- Biskupa; po śmierci Szweryna; pięknie pogodził strony Papież BONIFACYUSZ VIII. gdy na się elekcyą wżiął, y postanowił Isaurum rodem Duńczyka. HylInf 40.

patrz: DYSENSJA, DYSENSJA, DYSSENSJA, DYSSENZJA

– W prętce potym wysłał posłow do stanow Inflantskich żwawie śię dopominając nieodwłoczney do rąk swoich extradycyi Magistra Rewelskiego, że Russakow poddanych jego (wyż namienionych kryminalistow) karać, y jednego z nich na śmierć skazać ważyli śię. HylInf 70.

patrz: EKSTRADYCJA

– Między innemi fortelami ten był niepospolity, że gdy podług dawnego zwyczaju roczną daninę do fortecy Felin sprowadzić mieli; zamiast zboża, uzbrojonych swoich wspołbraći do worow wsadźili, żeby wpuszczeni przez bramę pod faworem tego zdradliwego wynalazku, tym łatwiey garnizon wyćięli, y fortecę opanowali. HylInf 47.

patrz: FAWOR

– A Krzyżacy też pożądanym ożywieni wytchnieniem spokoynego nie gabali sąsiedztwa. HylInf 39.

patrz: GABAĆ

– Tillemanus Bredenbach, Dyonisius Fabritius, Balthasar Russovius, Salomon Henning, Laurentius Múller, Fridericus Menius, Christianus Kelchen, etc. etc. w języku sobie rodowitym, to jest: w Niemieckim historyą swoję pisali, á z Dźiejopisow Polskich żaden chyba umyślnie, y z gruntu o Inflantach nie traktował, chyba ktory po drodze tylko końcem piora cokolwiek gabnął o tey Prowincyi, ile mu z relacyi, y z konnexyi z przedśięwźiętą od śiebie materyą potrzeba było. HylInf 4.

patrz: GABNĄĆ

– Trafiło śię że Litwin jeden poimał tam Mniszkę, która uchodząc zelżywośći, obiecała mu taki dać olejek, którym namaszczonego żelazo imać śie nie miało. Zeby zaś tym prędzey poganina uwiodła, kazała mu tego doświadczyć ná swojey własney szyi. Uwierzył temu Litwin, y dobywszy szabli jednym zamachem ściął [sobie] głowę. HylInf 44-45.

patrz: GŁOWACZ

– Witold Wielkie Xiąże Litewskie gotując się na woynę Moskiewską, żeby tym wolnieysze miał ręce od Krzyżakow, potrzebny raczey, niż uczciwy z niemi postanowił pokoy. HylInf 59.

patrz: GOTOWAĆ SIĘ

– Arcy-Biskup uprzeymie przerażony taką konfuzyą, przy wierutney mizeryi, y niedostatku z gryzoty umarł. HylInf 69.

patrz: GRYZOTA

– A zatym nastąpiło skwapliwe chwytanie śię takowey zwodniczey religii, która pobłażając występkom, á chućiom dogadzając, y poślubioną Bogu czystość zá nic nie ważąc, dokuczające zawiedźionego sumnienia gryzoty potłumiała, y w niejaką wprowadzała bezczułość. HylInf 88.

patrz: GRYZOTA

– [...] Erasmus Manteufel Biskup Kamiński z Pomeranii jako gorliwy Pasterz zaymujący śię kąkol Luterskiey herezyi wypielając, Jana Bugenhagen, ktory błędy Luterskie rozśiewał w mieśćie Trepetal wygnać z kollegami swemi kazał. HylInf 76-77.

patrz: KĄKOL

– Ernest de Rosburg fortecę Dynemborg nad rzeką Dźwiną wystawił, á gdy Litwacy tę twierdzę ná wstręt y hamulec wybiegom swoim wystawioną zruinować uśiłowali, Hermistrz ich rozgromiwszy, wpadł do Litwy, w dłuż y wszerz bez wszelkiey przeszkody kray niszczył [...]. HylInf 37.

patrz: LITWAK

– Ale w następującym 1318. roku ubłagany BOG gniew swoy zamienił w miłośierdźie, y tak obfitą dał krescencyą, że za łaszt żyta w Rydze po trzy marki (wynośiło ná ow czas nie spełna talarow trzy) przedawano, lubo przez szczupłość pozostałych ludźi, y nasiennego żyta mało co záśiano być mogło: pamiętnym ná potomne czasy dokumentem: że Opatrzność Boska naylepiey w upadłych nadźiejach, gdy ludzkie sposoby ustają, wydawać śię zwykła. HylInf 41.

patrz: ŁASZT

– Coś podobnego nawet y teraz rozśiewają o zádźiczałych w głębokich lasach Łotyszach y Rusakach, ále do dowodney wiadomośći nigdy nie przyszło. HylInf 5.

patrz: ŁOTYSZ

patrz: MARKA

– Zamieszkana zaś długiemi laty miękkość y wygoda łatwo wojenną twardą przodkow w sukcessorach odmieni, y rozpieśći naturę. HylInf 87.

patrz: MIĘKKOŚĆ

– Monologium Cystersow świadczy, że Meynard był Mnichem Cystersem; co samo potwierdza Balthasar Russovius stary Dźiejopis Inflantski, y wiele innych. HylInf 7.

patrz: MONOLOGIUM

– Litwa z Zmudźią zkonfederowana nierownie większemi nástępując śiłami, samego Hermistrza, y przy nim W. Marszałka Ordinis Henryka de Bockel, á samych Rycerzow 150. trupem położyła, 8. Rycerzow żywcem zabrawszy, 5. z nich wymyślnemi, á co raz odnowionemi mękami z woli mordowanych, aż do zgonu zámęczyła. HylInf 35.

patrz: MORDOWANY

– Odebraną ná piśmie deklaracyą poseł z uczćiwośćią zá nadro záłożył, y uśmiechając śię rzekł: już Bogu dźięka urodźiło śię dźiećiątko, weźmie wkrotce wzrost, y mowić zá sobą potrafi. HylInf 91.

patrz: NADRO

– Gdy zaćiętośći Ryżanow żadnym sposobem odmienić nie możno było; Arcy-Biskup w prywatne z Hermistrzem wchodźił rady, jakby miasto Rygę uchodźić, y opanować. HylInf 79.

patrz: NIEMOŻNO

– Znioższy śię Hermistrz Inflantski z W. Mistrzem Krzyżackim Konradem de Valenroden wysłali posła swego do Papieża BONIFACYUSZA z żywą reprezentacyą, że poki Arcy-Biskup Ryski, y inni Biskupi Pruscy y Inflantscy nie będą z Kapłanow Rycerstwa Krzyżackiego, kąkol niezgody, y nie ustanney emulacyi między niemi á Rycerstwem nigdy śię nie wypiele, y że zatym śćierając śiły swoje między sobą, niemożny odpor postronnym nieprzyjaćiołom dadzą, á ná koniec wiekami doświadczoną z wewnętrznych rozdźiałow, y domowych niezgod konsekwencyą: wszyscy poginą. HylInf 56.

patrz: NIEUSTANNY

– Młodź bowiem przy wygodney edukacyi hartowne wojennemi niewczasami oycow swoich zdrowia pozbywa, á przeciwne niedotkliwą, obozowych potraw, sroższego powietrza, fatyg, y niedostatkow żołnierskich nie cierpiącą przymuje komplexyą; z tąd gdy znagła powstanie z ktorey strony napaść, y do mężnego odporu mieć się trzeba, aż tu nieochota, trwoga, niesprawa, pierzchliwość [...]. HylInf 87.

patrz: NIEWCZAS

– Te y tym podobne krzywdy, które się Inflantczykom, w brew záprzysiężonym od Krola Zygmunt Augusta Paktom działy, gdy im zamiast wdzięczności zá dobrowolne przystąpienie do Rzeczypospolitey, osłabienie miłości, y rowności dyfferencyą pokazywano, sprawiły rozjątrzenie serc, y obmierznienie ukrzywdzonym ku krzywdzącym, á zatym desperacka rezolucya, y konspiracya z nieprzyjacielem Szwedem nástąpiła, któremu się większa część Inflant poddała. HylInf 8.

patrz: OBMIERZNIENIE

– Odpowiedziano grubym odkazem, że roskaz tak wielkiego Morarchy stoi zá dowod słuszności, y że dysputować się, y ociągać się woli Carskiey jest zarobić na nieodpuszczoną jego urazę. HylInf 90.

patrz: ODKAZ, ODKAŻ

– Ryżanow przejętych nie jako sług Kościelnych, ále jako zdraycow oyczyzny ná konfessatę wźiąć kazali; co rzekszy: podchwycone autentyczne pokazał listy Arcy-Biskupa, y Ryżanow poduszczające W. Xiążęćia Lit: ná Krzyżakow. HylInf 52.

patrz: PODCHWYCONY

– Witold dobrze świadomy Margenburga, z uwagi: jak wielką krwi powodźią przyszłoby śię mocney dobywać fortecy, nie postrzegł zafarbowanego pozornym kolorem podeyśćia, dał śię ułowić; namowił Krola, żeby Hermistrza w 500. swoich wybornieyszego żołnierza przez oboz do Margenburga przepuśćić kazał. HylInf 63.

patrz: PODEJŚCIE, PODESZCIE, PODEŚCIE

– Zezwolić jednak ná tę kondycyą: żeby dźieći swoje w zakład wiernośći Chrześćianom dawali; żadną miarą niechćieli, ale tylko swe dźidy z Niemcami ná dowod zprzymierzoney przyjaźni pomieniali. HylInf 11.

patrz: POMIENIAĆ

– Posilony Jagiełło Krzyżackim sukkursem wyprawił się na Kiejstuta, ktory też nie mnieyszym woyskiem ruszywszy się, zastąpił mu drogę nie daleko Trok, y gdy już uszykowane woyska czekały znaku do bitwy, zwabił Jagiełło Kiejstuta, y Syna jego Witolda pod sposobem pojednania się do obozu swego. HylInf 52.

patrz: POSILONY

– Wspierał ich radą, y śiłą Narimundus Xiąże Piński przebrańszym ludźi swoich wyborem wszędzie ich pośiłując, y przez kopane kryjomo doliny mężnie wpadając; ale swoją uwiedźiony odwagą; gdy śię na prowokującego śiebie Rycerza Krzyżackiego z większą rezolucyą, niż szczęśćiem wyswerował; zsadzony z konia, wpadł żywy w ręce nieprzyjaćielskie. HylInf 55.

patrz: POSIŁOWAĆ

– Uczynił naprzod traktat alliansy na poskromienie Moskwy z Alexandrem W. Xiążęćiem Litewskim, ktorego gdy z sukkursem według postanowienia na terminie doczekać śie nie mogł... HylInf 71.

patrz: POSKROMIENIE

– W tak wysokim był poważeniu ten Wielki Mistrz Krzyżakow, że Papież HONORYUSZ III. y FRYDERYK II. w zaszłych między sobą rożnicach obrali go sobie zá Arbitra, y ná przeważnym jego polegali rozumie, y rozeznaniu; HylInf 26.

patrz: PRZEWAŻNY

– Przeto dla ujęćia Im do dalszego rozpostrzenia śię sposobow, przylądowawszy do Estonii (ktorą przednieyszą Prowincyą Inflantską, Biskup, y Rycerstwo byli już po częśći opanowali) sobie ją podbijał. HylInf 16.

patrz: PRZYLĄDOWAĆ

– Namieniono wyżej, że za Hermistrza Hylzena obywatele Księstwa Pskowskiego szukali złączenia się z Inflantami; ponowili tę chęć swoję w tymże roku 1509. przez posłów swoich, dopraszając się u Hermistrza Plettenberka, żeby ich do Inflant inkorporował... HylInf 74.

patrz: PSKOWSKI

– Gdy bowiem po pewnych waśniach Hermistrz z Biskupem Dorpatskim pojednali śię, Arcy-Biskup suspikując, że oni ná zmowie z sobą byli, y ná niego się zgodzili, pokoy ow zburzył, y Litwę ná pomoc przeciwko Rycerstwu wezwał: których pomocą wsparty Krzyżakow zniosł, w krotce po tych zamachach obadwa, Arcy-Biskup y Hermistrz jeden po drugim umarli [...]. HylInf 39.

patrz: SUSPIKOWAĆ

patrz: ŚCIĄĆ

– PIerwszą część woyska poprowadźił Wallenrod W. Mistrz Krzyżacki, drugiey częśći zastępował czoło Hermistrz Inflantski Hylzen, trzećiey Xiążę Witold, rospuśćiwszy szeroko rożnym traktem dla lepszey żywnośći wojenne zagony, śćiągnęli śię pod Kowem, z tamtąd pod Troki zaszli, y wprętce zamku dobywszy, pod Wilnem swoje rozwieśili znaki. HylInf 54.

patrz: ŚCIĄGNĄĆ SIĘ

patrz: TEMPLARIUSZ

– Pierwsze te zadatki Tatarskiego okrućieństwa złożywszy Syrgaley, nim śię Inflantczycy rekolligować mogli, w prętce ná Narwę do Iwanogroda śię zwroćił, y tam obozem stanąwszy listem swoim obwieśćił Inflantczykow: żeby zá tą pierwszą chłostą czyli pożałowaniem Moskiewskim powolnieyszemi byli, y z uniżonośćią Carowi trybut wypłaćili. HylInf 96.

patrz: TRYBUT

– Pochlebował sobie nadźieją Witold, że tak kształtnym Krzyżakow ułowieniem posłuży sobie w respektach Krolewskich do ośiągnięćia dawno szukaney nad W. Xięstwem Litewskim władzy, ale że Krol dla przewidźianych rozruchow , ktoreby znieważony degradacyą swoją Skirgieło nie omylnie wzniecał, dogodźić tey ambicyi nie chćiał; Witold pełen mśćiwych passyi znowu śię do Krzyżakow, których niedawno oszukał, rzućił. HylInf 53.

patrz: UŁOWIENIE

– A tak dyssydenci co raz śię obficiey w apostatach krzewiąc, y gorę biorąc, tak śćisnęli, y zastraszyli Arcy-Biskupa Ryskiego Jana Blankenfelta z dotrwającym w prawey wierze Duchowieństwem, że unaszając zdrowie od szalonego pospolstwa luterskiemi maxymami opojonego z miasta ustąpił do Kokenhauza. HylInf 77.

patrz: UNASZAĆ

– Temi sobię przyzwoitemi fortelami potrafił Krzyżakow tak ułagodźić, y pozornym tłumaczeniem tak śię usprawiedliwić względem zadanego im nie dawno razu, że nową przynętą pozyskania W. Xięśtwa Litewskiego zachęceni, puśćili mimio śiebie urazy, y owszem z radośćią go przyjąwszy jako w dźielnych dokazaniach doświadczonego kawalera, powszechną gwoli zamysłow jego postanowili expedycyą. HylInf 54.

patrz: USPRAWIEDLIWIĆ

– Skirgieło zważając, że w ostatnim zgonie rzeczy są jego, serdecznie śię sprawował, aż na koniec po rożnych krwawych odwagach, nieustanną Krzyżakow natarczywośćią zmożony, z uszczuplonym woyskiem z pola ustąpić muśiał. HylInf 54.

patrz: USZCZUPLONY

– Wakującej dostoynośći Mistrza álbo Rządcy Inflantskiego z jednomyślney Elekcyi dostąpił Rycerz z Kawalerskich przymiotow sławny Volquinus Schenken de Winterstad. HylInf 17.

patrz: WAKUJĄCY

– Przez zdrową tedy konsekwencyą należy pożar sąśiedzki pilno gaśić, jeżeli nie dla przyjaźni y kompasyi nad sąśiadem, to przynamniey dla własnego warunku, y ubespieczenia. HylInf 100.

patrz: WARUNEK

– Gdy śię bowiem rozstrzygli Krzyżacy, uderzyło na nich świeżemi śiłami Polskie woysko, y w nierządźie będących wsparło. HylInf 61.

patrz: WESPRZEĆ

– Aby też wżdy kiedy dobrze nieprzyjaćiela nábito, y do traktatow przymuszono, z tym wszystkim przeświadczone doznanego w nich wiarołomstwa przykłady z poufałego nigdy ćieszyć śię nie dały pokoju. HylInf 21.

patrz: WIAROŁOMSTWO

– omyślnemi unieśiony początkami Car, haniebną záwźiął dumę, y już o żadnych z Inflantami traktatach słyszeć nie chćiał, owszem u śiebie dawno ułożoną wielkomyślną plantę zawojowania całych Inflant dopinać postanowił. HylInf 96.

patrz: WIELGOMYŚLNY, WIELKOMYŚLNY

– Wielki Kniaź zażył tey pogody, y rzekomo dla pomiarkowania dogadzając ich proźbie, wjachał do miasta, á nieznacznie śćiągnąwszy tam woysko, miasto opanował, możnieyszych w niewolą zabrał, y całe Xięstwo do Moskwy przyłączył. HylInf 75.

patrz: WJACHAĆ, WJECHAĆ

– ...z nich prowenta obracali częśćią ná skarb publicznym częśćią ná śiebie, y ná swoich Pocztowych. których każdy Urzędnik według stopnia swego naznaczoną liczbę chować, á do tego skarbu publicznego postanowianą summę co rocznie wnaszać był powinien. HylInf 29.

patrz: WNASZAĆ

– Zaboyca rowną kryminałowi odniosł karę w koło żywy wplećiony. HylInf 17.

patrz: WPLECIONY

– A lubo niezmierne bogactwa przez złote te czasu wpłynęły do Inflant; do publicznego jednak skarbu mało co weszło. HylInf 88.

patrz: WPŁYNĄĆ

Informacja o "ciasteczkach" i przetwarzaniu danych osobowych