ESJP XVII i XVIII wieku

BohJProg I 1770 oryginał

Prognostyk Zły czy Dobry Komety Roku 1769 y 1770 Albo Natura y Koniec Komet : z Przydatkiem Opisania krotkiego obrotow Niebios y Reiestru tak Komet, iako też przypadkow znacznieyszych od potopu świata aż do tego roku / Przez X. Jana Bohomolca [...]

https://crispa.uw.edu.pl/object/files/9032/display/Default

Odnotowano 51 cytatów z tego źródła

– Przy końcu Października trzęsienie ziemi, które wyprawę Karola V przeciwko Algierczykom prożną uczyniła, zalawszy wodą oboz, y rozrzuciwszy slotę iego. BohJProg I 80.

patrz: ALGIERCZYK

– Roku zaś 1472 Jan Muller pospolicie nazwany Regiomontanus nauki gwiazdarskiey wskrzesiciel obserwowawszy pierwszy astronomicznie kometę, wydał księgę osobną, w ktorey podaie sposob obserwowania mieysca y wielkości komet. BohJProg I 27.

patrz: ASTRONOMICZNIE

– Jualian Cesarz nayszkodliwszy Chrześcian prześladowca, chcąc pokazać, iż omylne y fałszywe było proroctwo Chrystusowe, pozwolił żydom miasto Jeruzalem zabudować, wszelkiey do tego dodaiąc pomocy: zaczęto dzieło z wielką gorliwością y pośpiechem, dobyto starych fundamentow. BohJProg I 169-170.

patrz: CHRZEŚCIANIN, CHRZEŚCIJANIN, CHRZEŚCIJANIN, KRZEŚCIANIN

– [...] tak właśnie iako promienie słoneczne odbiiaiąc się od waporów czynią tęcze, czynią na wschodzie y zachodzie obłoki białe, y iedne nad drugie świetnieysze, a długi nieba przeciąg zabieraiące, albo iako na brzegu morskim patrzący na słońce za morzem zachodzące widzi na powierzchności morza światło migocące się y na dal rozciągaiące się. BohJProg I 36.

patrz: DAL

– Gwiazdy (rzecze kto) są milion przynaymniey razy większę od ziemii, iakoż tedy na ziemię padać mogą? BohJProg I 186.

patrz: DUŻY

– Wyrachowano zaś, iż do podniesienia morza na 10 stop dosyć uiąc kolumnom wody iednę dwu millionową, trzydziestą dwutysiączną, osimset dziewięćdziesiątą cząstkę ciężaru. BohJProg I 265.

patrz: DWUTYSIĄCZNY, DWUTYSIĘCZNY, DWUTYSIĘCZNY

– Nie przeczę, iż wielu iest dzieiopisow, z których iedni z niedbalstwa, lub lekkowierności nie wystrzegali się, drudzy dla chęci podobania się czytelnikom, umyślnie fałszywemi cudami prawdziwe powieści przeplatali. BohJProg I 164.

patrz: DZIEJOPIS

– [...] to dziwnieysza, iż wieku szesnastego po przekonaniu o niebios mieyscu wolnym od wszelkiey przeszkody, y po obserwacyach komet od Regiomontana y Apiana czynionych, znalezli się uczeni ludzie, którzy dla przyiaźni Aristotelesa komety mieli za kurzawy ziemi suche na powietrze wyniesione y tam goreiące. BohJProg I 8.

patrz: DZIWNA

– Aristoteles Meteorolog: L. I. c. 7. 10. który gwiazdy y planety miał za istoty materyalne skazie y odmianie niepodlegaiące, nauczał: iż komety nic innego nie są, tylko exhalacye albo kurzawy lub cząstki ziemi suchę , czystsze, leksze y do zaięcia ognia sposobnieysze nad inne, ktore albo wrodzonym ciepłem ziemi, albo słonecznemi promieniami do naywyższey powietrza krainy wzniesione, y od słońca, albo od ognia nadpowietrznego zapalone nakształt gwiazd świecą, y z niemi razem iakoteż z słońcem, y ogniem nadpowietrznym, y samym naywyższym powietrzem około ziemi, obracaią się. BohJProg I 6.

patrz: EKSHALACJA

– Po piąte. Korona, y Halo nie inaczey są widome, tylko gdy są miedzy słońcem, lub księżycem, y okiem patrzącym, to iest gdy są złączone z tą planetą, którą otaczaią. BohJProg I 38.

patrz: HALO

– Lecz inna iest wytrzymać ogień nie zaymuiąc płomienia ani tleiąc, inna być rozpalonym, y biegać w koło. BohJProg I 50-51.

patrz: INNA

patrz: LEKKOWIERNOŚĆ, LEKKOWIERNOŚĆ, LETKOWIERNOŚĆ

– O człowiecze coś ty iest (mowi Paweł S. ad Rom: 6. 9) izali rzecz lepiona mowi temu, ktory ią ulepił, przecześ mię tak uczynił? zali lepiarz gliny w mocy niema, aby z teyże bryły uczynił iedno naczynie ku uczciwości, a drugie ku zelżywości? BohJProg I 222.

patrz: LEPIONY

– [...] kometa R. 1556 wielkością rownaiąca się połowicy Xiężyca miała brodę nie długą, ani statecznie trwaiącą, lecz łyszcząca się nakształt błyskawic, albo nakształt pochodni w pośrzod wiatru roznieconych. BohJProg I 20.

patrz: ŁYSZCZĄCY SIĘ

– LEdwo co kometa poselstwo swoię do nas odprawiła, zaraz Waszey Książęcey Mci Syn się narodził. BohJProg I 3.

patrz: M, M, MĆ, MŚĆ

– Zdanie pospolite iest, iż byli Królami, lecz że o tym ani Pismo S., ani Starzy Oycowie Swięci wyraźnie nie nauczaią, ani Kościoł S. tak rozumieć nieprzykazuie, przeto świeźsi tłumacze Pisma S. nie za Królow, ale za ludzi tylko mądrością słynących ich maią: zwłaszcza, że za czasu narodzenia Chrystusa Pana nigdzie […] Królow nie nazywano mędrcami albo Magami: ani z pomiędzy Magow albo Mędrcow Krolow wybierano. BohJProg I 174.

patrz: MAG

patrz: MIGOCĄCY SIĘ

– Zadną miarą nie będę więcey przeklinał ziemię dla ludzi: zmysł bowiem, y myśl serca człowieczego skłonne są do złego od młodzieństwa swego, przetoż też nie pobiię więcey wszyst[...] y dusze żyiącey. Genes: c. 8v 21. BohJProg I 160.

patrz: MŁODZIEŃSTWO

– Albo gdyby sąmym tylko ogonem ziemi dosięgła, wylałaby morze ogniste, a ludzi y zwierzęta iak mrowki w mrowisku sparzyłaby, y zatopiła. BohJProg I 276.

patrz: MROWISKO

– Ledwo iest ieszcze 1500. lat, iako Grecya liczyć, y imona gwiazdom nadawać zaczeła. BohJProg I 67.

patrz: NADAWAĆ

– Skorobyś pomnożył ciężar iedney kolumny, wnet otaczające ią kolumny podnosiłyby się poty, ażby naddatek ciężaru zrownały wysokością. BohJProg I 265.

patrz: NADDATEK

– Wilgoć bowiem wzrost daie wszystkim ziemskim m istotom, część zaś iey gniiąc ziemią suchą staie się, iako tego dowodem iest muł, ktory likwory zgniłe na dnie składaią: przez co wielkość ziemi suchey codziennie pomnaża się, likwory zaś, ustawicznie umnieyszaiąc się nakoniec zginęłyby, gdyby ta strata z kąd inąd przybywaiącemi humorami nie nadgradzała się. BohJProg I 209.

patrz: NADGRADZAĆ SIĘ

– Dowiedliśmy, iż komety nie są ani gwiazdy, ani planety razem złączone, ani kurzawy ziemi na powietrzu zapalone, ani kurzawy planet, y słońca w kraiach nadpowietrznych wiedno zebrane, ani istoty świeżo urodzone, y niebiosa czyszczące. BohJProg I 56.

patrz: NADPOWIETRZNY

– Uznał tę słabość, y nikczemność swoię Antioch Krol, ale pozno, y nieużytecznie. BohJProg I 221.

patrz: NIEUŻYTECZNIE

– Moc zaś pociągająca słońca według Pana Newtona do mocy ziemi pociągaiącey rzeczy około niey będące; iest: iako 1 do 12868200 to iest, iest iey dwunastą millionową osimset sześćdziesiątą ośmtysięczną y dwuchsetną cząstką. BohJProg I 268.

patrz: OŚMTYSIĘCZNY

– Tenże [Saturn] piącią, Jowisz czterma innemi planetami otoczony Astronomom stawi się. BohJProg I 63.

patrz: PIĘĆ

– Widziemy w tym tak pięknym y wspaniałym dziele natury niezliczoną liczbę gwiazd noc rozweselaiących, y powietrze ożywiaiących, te nam na oko pokazuią, iż niebo ze wszech stron iest zaludnione, a ieśli zaludnione sądzić że możesz, iż z tey liczby niezliczoney obywatelow pięciu tylko przeieżdzać się po niezmiernym owym przeciągu wolno, a inni niby przykuci, albo iako martwe posągi stać muszą? BohJProg I 66.

patrz: PIĘĆ

– Do kogoż tu odsyła Abraham, nie do komet, ale do Moyżesza y Prorokow? niemamyż y my Moyżesza y Prorokow? niemamyż Apostołow, y samago Chrystusa Pana, y życiem, y słowy pokutę opowiadaiącego? Do tych nas tedy Bog, anie do komet odsyła na kazanie. BohJProg I 236.

patrz: POKUTA

– Na początku miesiąca Lutego głowa przechodziła gwazdy pierwszey wielkości, a ogon do 20 gradusow pomnożył się. BohJProg I 18.

patrz: POMNOŻYĆ SIĘ

– Uderz kulę podobną w kulę, z któregokolwiek końca leżącą: kula na drugim końcu znayduiąca się tegoż prawie czasu, y z takimże impetem, iaki miała kula, którąś uderzył, potoczy się, a inne wszystkie na mieyscu zostaną. BohJProg I 124.

patrz: POTOCZYĆ SIĘ

– [...] kometa tak iest nędzna, y uboga, iż niemiałaby w czym przed nami ukazać się, gdyby ią słońce w warkocz y piękną szatę nieprzystroiło [...]. BohJProg I 252.

patrz: PRZYSTROIĆ

– Coż tedy? izali nie szydzilibyśmy z owego człowieka, ktoryby upornie utrzymywał, iż rabarbarum, ktore rośnie w Tartaryi wielkiej, lubo nieprzewiezione do Europy, purguie chorych w Paryżu, że kawa, ktorą Sułtan Turecki piie, pomaga do strawności y uwolnienia głowy od humorow obywatelom Warszawskim. Ta rzecz iednak podobnieysza do prawdy, bo y rabarbarum, y kawa maią moc czynienia tych skutkow, y odległość ich millionami mil mnieysza, od odległości komety od ziemi. BohJProg I 252.

patrz: RABARBARUM, RABARBARUM, RABARUM, REUBARBARUM, REUBARBARUN, REUMBARBARUM

– Kolor miala na początku iasny białawy, y iskrzący się, potym żołty, a w Marcu R. 1573 błyszczący nakształt marsa, y gwiazdy aldebaran nazwaney: w Maiu zaś białawo - sini, iaki w Saturnie postrzegamy, y ten kolor aż do końca dotrwał, lubo coraz ciemnieyszy stawał się. BohJProg I 301.

patrz: SATURN

– Procz Planet tu wyrażonych, ukazuią się na Niebie rożnych czasow istoty, ktore na początku małe, ciemne, szczerbate, y leniwo postępować wydaią się, w krotce iednak światło y prętkość, y wielkość ich znacznie rośnie, aż do pewnego terminu, ktory przeszedłszy znowu temiż stopniami, ktoremi rosły y światło y wielkość y prętkość tracą, aż nakoniec znikną. BohJProg I Wstęp 35.

patrz: SZCZERBATY

– ROZDZIAŁ II. Obserwacye głowy komet. 1 NIEKTÓRYCH komet głowa tak okrągła iak Płaneta Jowisz wydawała się: takowe komety były R. 1665, 1682 Pospolicie zaś wydaie sie nieokrągła, chrapowata, szczerbata y figury nie regularney. BohJProg I 15.

patrz: SZCZERBATY

– Którego czasu ukazała się ta gwiazda, nie zgadzaią się Oycowie Swięci: iedni mówią, iż dwuma laty poprzedziła narodzenie Chrystusa Pana: drudzy: iż podczas samego narodzenia. Różność rozumienia pochodzi z niewiadomości krainy, z ktorey byli trzey Królowie: [...]. BohJProg I 173 przyp.

patrz: TRZY

– Przez zaćmienie tedy słońca y księżyca, rozumieią iuż ślepotę niedowiarstwa, ktora im nakształt grubych ciemności słońce ukrywa sprawiedliwości, iuż wygnanie, niewolą, pogardę, zarzucenie u świata tak wielkie, iakby im słońce, y księżyc nie świeciły tylko dla rozeznania iawney zemsty Boskiey y uiszczenia tego, czym Prorocy, y Chrystus P. im groził: przez gwiazdy upadaiące, y wzruszenie mocy niebieskich, rozumieią boiaźń, y ucisk pod czas oblężenia y zburzenia, kiedy w koło otoczeni woyskiem Rzymskim widzieli codziennie swoich po pięć set na krzyż wbitych, wewnątrz zaś zmorzeni głodem, ktory własne dzieci pożerał, udręczeni okrucieństwem sroższym nad Rzymian własnychże obywatelow Zelatorami nazwanych, rozumieli: iż niebo rozgniewane na nich się wali, y upada. BohJProg I 182.

patrz: UISZCZENIE

– To mowi Pan pomazańcowi memu Cyrusowi, ktoregom uiął prawi[...]ę, abym podbił przed nim narody, a grzbiety Krolow obrocił, y otworzył przed nim wrota, bramy nie będą zamknione. BohJProg I 216.

patrz: UJĄĆ

– Gdy się te wszystkie okoliczności, czasu iednego y drugiego ukazywania znayduią, pewnie wnieść możemy: iż to iedna y taż sama iest kometa. BohJProg I 137.

patrz: UKAZYWANIE

– Jeżeli tedy tak iest (rzecze kto) czemuż Astronomowie nie przepowiadaią nam czas ukazywania się komet? BohJProg I 61.

patrz: UKAZYWANIE SIĘ

– Jako bowiem na naszym powietrzu dym y kurzawy materyi rozpaloney wgorę idzie albo prosto, gdy ta materya na mieyscu leży, albo ukosem gdy iest w biegu, tak w przeciągach niebieskich gdzie wszystkie materye y planety ciężą do słońca, dymy y kurzawy komet muszą na przeciw słońca podnosić y wzbiiać się albo prosto, ieśli rzecz kurząca się spokoynie leży, albo ukośnie ieśli w biegu zostaie. BohJProg I 96.

patrz: UKOSEM

– Linie zaś proste iedna przy drugiey leżące, y pewną proporcyą umnieyszaiące się, czynią płaszczyznę okrągłą: więc planet y komet okrągłe y wypukłe części do nas obrocone, wydawać się muszą nakształt płaszczyny okrągłey. BohJProg I 78.

patrz: UMNIEJSZAJĄCY SIĘ

– Brama wschodnia wnętrznego Kościoła miedziana, y tak cięszka, iż do iey zamknięcia dwudziestu ludzi ledwo wystarczało, będąc na kilka zamkow uiętych żelazami, y drągami głęboko w uszaki z iednego kamienia wykute zapadaiącemi, zzwarta y zatarasowana, sama przez się otworzyła się y ledwo zamknąć się dała. BohJProg I 167.

patrz: USZAK

– Przeciwnie utrapienie Joba, zaprzenie Jozefa, ucisk Dawida, ślepota Tobiasza niepomyślnemi być zdawały się przygodami, a w samey rzeczy nie nad nie lepszego, y pożądańszego być nie mogło: y powszechnie mowiąc: przygody, ktore niepomyślnościami nazywamy, zawsze są dowodem miłosierdzia Boskiego, bo przez nie albo chce nas pobudzić do pokuty, albo uwierać docześnie za grzechy, albo przymnożyć nam zasług, y koron Pomyślności zaś bywaią częstokroć dowodem zagniewanego Boga gnuśnieć nam w grzechach dopuszczaiącego. BohJProg I 232.

patrz: UWIERAĆ

– Jako strumień wezbrany wszystko niszczy, którędy przechodzi, a broń swoię tam niosąc, dokąd go tylko prowadzi nadzieia, świąt napełnia trwogą, nędzą, y zamieszaniem. BohJProg I 208.

patrz: WEZBRANY

– Potrzecie. Iż każdą też z osobna planetę otacza wirt podobney materyi, która ią obraca około osi własney, y razem sama z nią będąc zawarta w wirze słonecznym, około słońca obraca się. BohJProg I 46.

patrz: WIRT

– Po kometach następuią nieszczęścia: coż z tego? więc one są przyczyną: zły nader wniosek po Jubileuszach, po obraniu Papieżow, po narodzeniach, weselach, koronacyach Krolow następuią woyny, głod, trzęsienia ziemi etc. więc Jubileusze, narodzenie Krolow, obranie Papieżow są przyczyną nieszczęścia: Ktoż tak wnosić będzie, chyba ten, ktory zabobonami ma głowę zawroconą. BohJProg I 292.

patrz: WNIOSEK

– Weź butel z noskiem cieniuchnym y trochę zakrzywionym, nalawszy ią wodą kwiatów pomarańczowych pomarańczowych [pomarańczowy:adj:pl:gen:m:pos] , albo wódką lawendową, postaw nad ogniem lampy iakiey, skoro likwor wreć pocznie, zaraz uyrzysz wychodzące obficie wapory, które cały pokoy napełnią bez znacznego umnieyszenia Iikworu. BohJProg I 104.

patrz: WÓDKA

– Znak dla ocucenia ludzi, y wpoienia głęboko w umysły tego, co znaczy, powinien być rzadki, powinien być użyty do znaczenia niezwyczaynych rzeczy, niezwyczaynego gniewu Boskiego... BohJProg I 201.

patrz: WPOJENIE

– Dowodem iest, iż w zwierciadłach palących promienie zebrane nie świecą, gdy zaś w proch, w papier w drzewo etc, wpadaią, płomień czynią y razem też rzecz zapaloną w perzynę obracaią. Ze w prostey linii wzruszone światło czynią: Dowodem tego iest, promień przez malutką dziurkę do izby ciemnei wpuszczony. BohJProg I 99.

patrz: WPUSZCZONY

– Weź butel z noskiem cieniuchnym y trochę zakrzywionym, nalawszy ią wodą kwiatów pomarańczowych, albo wódką lawendową, postaw nad ogniem lampy iakiey, skoro likwor wreć pocznie, zaraz uyrzysz wychodzące obficie wapory, które cały pokoy napełnią bez znacznego umnieyszenia Iikworu. BohJProg I 104.

patrz: WREĆ, WRZEĆ

Informacja o "ciasteczkach" i przetwarzaniu danych osobowych