Pobieranie

Informacja o "ciasteczkach" i przetwarzaniu danych osobowych

Ta strona przetwarza Twoje dane osobowe takie jak adres IP i używa ciasteczek do przechowywania danych na Twoim urządzeniu.

Z jednej strony ciasteczka używane są w celu zapewnienia poprawnego funkcjonowania serwisu (np. zapamiętywania filtrów wyszukiwania zaawansowanego czy ustawień wybranych w tym okienku). Jeśli nie wyrażasz na nie zgody, opuść tę stronę, gdyż bez nich nie jest ona w stanie poprawnie działać.

Drugim celem jest gromadzenia statystyk odwiedzin oraz analiza zachowania użytkowników w serwisie. Masz wybór, czy zezwolić na wykorzystywanie Twoich danych osobowych w tym celu, czy nie. W celu dokonania wyboru kliknij w odpowiedni przycisk poniżej.

Szczegółowe informacje znajdziesz w Polityce Prywatności.

Wyrażam zgodę na "ciasteczka":
Tylko niezbędne do działania serwisu
Wszystkie (także służące gromadzeniu statystyk odwiedzin)

PL EN
A
B
C
Ć
D
E
F
G
H
I
J
K
L
Ł
M
N
O
Ó
P
R
S
Ś
T
U
V
W
X
Y
Z
Ź
Ż
SyrZiel 1613 oryginał
Zielnik herbarzem z języká Łácińskiego zowią To iest opisanie własne imion, kształtu, przyrodzenia, skutkow y mocy Zioł wszelakich [...] pilnie zebrane a porządnie zapisane przez D. Simona Syrenniusa.

http://pbc.gda.pl/dlibra/doccontent?id=8955&from=FBC, http://www.polona.pl/dlibra/doccontent2?id=39314&dirids=1kunswo, http://rcin.org.pl/dlibra/doccontent?id=46055&from=FBC
Odnotowano 3437 cytatów z tego źródła
– ANgielski Tránk/ liście ma Bábczánemu podobne/ ieno węssze/ á ku ziemi náchylone/ po ziemi y tám y sám rozkłádaiące się/ miękie. SyrZiel 825.
patrz:
– Drudzy rozumieią go być Arabskim Dzięgielem: ále y ci brodu własnego chybili. SyrZiel 123.
patrz:
– Oset Arábski. Rozdział 13. Spina Arabica, & Spina AEgyptia. Frembdiestel/ oder Egiptsch diestel. OSet Arábski ábo Egyptski/ bárzo podobny iest białemu Ostu/ ták że go drudzy zá biały Oset máią/ ále nie bez omyłki/ iáko się wyższey powiedziáło. SyrZiel 668.
patrz:
– FIrletkę wodną drudzy wodną Básilią zowią/ dla podobienstwá liścia/ które zsobą máią. SyrZiel 1301.
patrz:
– Bulbus esculentus. Katzen zwiwel. Sniodek Afrycki/ ábo Oszloch/ o ktorym tu w tym rozdziale Dyoskorydes pisze/ názwálismy go cudzoziemskim/ á ktemu nágim. SyrZiel 861.
patrz:
– Oset Arábski. Rozdział 13. Spina Arabica, & Spina AEgyptia. Frembdiestel/ oder Egiptsch diestel. OSet Arábski ábo Egyptski/ bárzo podobny iest białemu Ostu/ ták że go drudzy zá biały Oset máią/ ále nie bez omyłki/ iáko się wyższey powiedziáło. SyrZiel 668.
patrz:
– Konfekt. Z tego ziela korzeniá/ z odwárzonego Soku y przekláryfikowánego/ wziąć trzy funty/ Cukru Kánáru przedniego funt/ Száfránu Cymentu/ á możeli być Moráwskiego łotow sześć. To wárzyć do zgęszczenia Konfektá. SyrZiel 140. SyrZiel 140.
patrz:
– Te drugie Rumienki/ [rumienek] białyZ y żołty za[ś] potężniey wywodzą [kamień z pęcherza i z nerek]. SyrZiel 793.
patrz:
– Wziąć [...] Cynámonu sześć łotow/ Száfranu przedniego Cementu/ łotow dziesięć. SyrZiel 581.
patrz:
– [tytuł] Firletká wodna/ Rozdział 34. SyrZiel 1301.
patrz:
– Liście Angelskiego tránku z wodą dżdżową roscieráne/ ábo korzeń z wieprzowym sadłem vtárty/ á ná zołzy y gruczoły twárde plastrowány/ rospądza ie/ lisciem iego z wierzchu plastr przykłádáiąc. SyrZiel 826.
patrz:
– Dwoy rodzay Sadźcu znáyduiemy/ ktore też Stárcámi y s. Kunegundy Tánkiem/ ábo zielem miánuiemy. SyrZiel 281.
patrz:
– Drugi [kozi mlecz]/ ktory Césarskim tránkiem názywáią/ ma liście długie/ tákże iáko y pierwszy/ iedno cienkie/ węzssze/ y iákoby ogłodáńsze/ y głęboko aż do samego ziebrá wykroioue [!]/ po ziemi się rozkłádáiące: kłącza oblego/ mleczu pełnego. SyrZiel 1166.
patrz:
– Lánia broń/ álbo Ielenie Oko/ Rozdział 36. Elaphoboscum. SyrZiel 129.
patrz:
– ZLe rozumieią/ y nie bez nágány/ chocia ludzie uczeni/ ktorzy wodną Bábkę/ Angelskim trankiem zowią/ gdyż w niczym nie są sobie podobne/ á iescze mniey skutkámi. SyrZiel 826.
patrz:
– Wziąć tey Jeleniey Bedłki/ Kokornaku okrągłego y długiego/ korzenia Wężownikowego/ Bziwochy/ ktorą też Angielskim Tránkiem zowiemy/ Lácinnicy Alisma: Z tego wszystkiego proch vczynić co nasubtelniey bydź może/ á z białym winem dobrym y stárym po ćwierci łotá/ poranu pić/ záchowywa ábowiem od zarázy powietrza morowego. SyrZiel 912.
patrz:
– DWoiáki mamy Lánieybronie rodzay. Ogrodny y Polny. SyrZiel 129.
patrz:
– Ale y ci są w błędzie/ ktorzy Girem nászym/ álbo Alexándriyską Pietruszką być go [dzięgla włoskiego] rozumieią. SyrZiel 101.
patrz:
– Opich/ ktory się tu opisuie iest pospolity/ ktory też opichem błotnym y wodnym zowiemy przeto iż przy wodách y błotách rad roście. SyrZiel 1078.
patrz:
– Wziąć dwie gárści bylice/ soli/ Szałwiry/ po garści: to wespoł warz w wodzie/ tydzień przed zwykły[m] przyszcie[m] miesięcznej choroby/ nogi po koláná w niey ciepło párząc/ ráno y ná noc/ przez cáły tydzień. Tak się zástánowione białogłowskie kwiaty wzbudza. SyrZiel 723.
patrz:
– Też do wzbudzenia kwiatow białogłowskich/ wodká doświadczona y bárzo użyteczna. SyrZiel 720.
patrz:
– Viola Matronalis. Frawen Violen. Winter Violen. Welch Violen. ROzne ma názwiská to ziele/ ták w ięzyku Łácińskim iáko y w nászym. Zowią ie zime skopki ábo Fijołki zime/ Fijołki białogłowskie. SyrZiel 756.
patrz:
– Trzebulá płonna potężnieyszych iest skutkow. Przeto Kwiátom zástánowionym białogłowskim w winie ią wárząc á piiąc/ iest osobliwym lekárstwem wzbudzáiąc ie y wywodząc. Przeciwko morowemu iádu/ y inszym zárázom/ iest lekárstwem. SyrZiel 1197.
patrz:
– Gdy sam szátan spráwić niemoże/ tám oszustá/ álbo bábę posle. SyrZiel 1079.
patrz:
– Wziąć korzenia tey trawy trzy łoty/ korzenia psiegobluiu trawy dwá łoty korzenia Wilczey ogáni korzenia Bsiwochy/ álbo Angielskiego tránku/ Wroblego prosá/ Rzepiu mnieyszego/ po łocie. SyrZiel 825.
patrz:
– Dzięgiel Arabski/ Rozdział 24 Dzięgiel włoski álbo Arábski (bo ták my pospolicie ziołá cudzoziemskie zowiemy włoskiemi). Smyrnium. Petroselinum Cylicium. SyrZiel 99-100.
patrz:
– ZAmorskie Iábłko dwoie sie znáyduie/ sámiec y sámicá. Obie [!] máią liście Bániom wodnistym/ które Auguriámi [!] zowią/ podobne SyrZiel 1511.
patrz:
– Z tych [kwiatów jeleniego ogona] nasienie iáko Broniłániey obszyrne/ żłobkowáte álbo stryfiáste. SyrZiel 132.
patrz:
– Sercá boleści vśmierza Rutá/ wziąwszy iey z pułtrzeci gárści/ łupin ábo skorek z Bań suchjch ze dwánaście łotow. SyrZiel 527.
patrz:
– Pietruszká álbo Opich Alexándriyski/ drudzy Opichem wielkim/ drudzy Kobelim/ álbo konskim zowią: rożny iest od Opichu Mácedońskiego. SyrZiel 1086.
patrz:
– ZNáyduie się w tych stronách nászych/ podobne ziele [...] ktore wielkim Opichem ábo Kobylim zowiemy: y ten niektorzy chcą mieć zá Opich/ ábo pietruszkę Alexándriyską. SyrZiel 1087.
patrz:
– Obrazki/ Aronowá brodá/ ábo Wielezłego. SyrZiel 631.
– Wodna wesz korzeń ma iáko u trzciny/ członkowáty ábo kolankowáty/ długi od ktorych członkow wiele pochodzi korzonkow ozdobnych cienkich y długich/ iako y od Obrazkow ábo Aronowey brody/ o ktorey trochę niżey. SyrZiel 628.
– Wziąć soku Ruciánego/ Piołynowego/ po sześcidziesiąt y czterech łotách/ ábo łyżek/ octu winnego ośm łotow/ Goryczkowego korzenia/ korzenia Kurzego zielá/ korzenia Dyáblikowego ábo Aronowego/ iágod Jáłowcowych po dwá łoty/ wszystko to zhrubá przetlukszy. SyrZiel 544.
– Zowią [to ziele] drudzy Aronową brodą dla rozłożenia ich [liści] ślicznego ná kształt brody rozłożystey/ á długiey. SyrZiel 634.
– Nayduie sie w Cyprze kámień Amiantus [...] z ktorego ubodzy ludzie knoty czynią [...] Drudzy to zowią Lnem Abestinskim. SyrZiel 1022.
– Piwo nákwáśniáłe nápráwić tym sposobem może/ Pszenice wziąć do iednego áchtela funt/ y przetłuc ią zhrubá/ á w worku ią záwiesić we srzodku piwá. SyrZiel 934.
– Piwo gdzieby Jáchtelem ábo beczką trąciło/ wziąć Wrotyczu/ korzenia Benedyktowego/ Dzięgielu/ Iáłowcowych iágod po gárści/ zioła pokráiáć. SyrZiel 812.
– Drugi Máczek polny/ ábo Adonis/ ábo Záwilec/ ma liście więtsze y szersze/ bárzo pokráiáne y zdrobione/ rownie iáko ma Lisia Roża czwarta/ twárde. SyrZiel 877.
patrz: ADON, ADONIS
– Roście [drzewko kaparowe] ná ostrowiech morzá Adryatyckiego. SyrZiel 869.
patrz: ADRIATYCKI
– Afrowie piszą/ ktoby iadł to ziele/ á tego dniá był od niedźwiadká obrażony/ boleści z iádowitego vsczknieniá nie vczuie. SyrZiel 480.
patrz: AFER
– Bulbus esculentus. Katzen zwiwel. Sniodek Afrycki/ ábo Oszloch/ o ktorym tu w tym rozdziale Dyoskorydes pisze/ názwálismy go cudzoziemskim/ á ktemu nágim. SyrZiel 861.
patrz: AFRYCKI
– Plinius y niektorzy z stárych lekárzow piszą/ że nie tylko ná drzewie Modrzewowym Agáryk/ to iest/ Modrzewowa Gębka roście, ále ná wielu inych rozmáitych drzewách iako ná brzozie/ ná dębie/ buku/ iedli/ ná sosnie/ ná wierzbie/ y inych rozmáitych drzewách. SyrZiel 640.
patrz: AGARYK
– [...] ze dwie grzance z chlebá rżánego vpiec/ w winnym octcie/ ábo w Agreśćie ie rozmoczyć [...]. SyrZiel 914.
– Żołądkowi zbytnie gorącemu: wziąć tey wodki cztery łyszki/ podrożnikowey/ syropu z Agrestu/ to iest z winnych niedoźrzałych iágod po dwu łyżek [...] to poránu y ná noc kilká dni pić. SyrZiel 1153.
– [...] ocet winny z agrestem nápoły nato [kłącza kopru z solą] leią/ y w mieyscu suchym żeby niepopleśniáło stáwiáią [...]. SyrZiel 1140.
– Jednák świeżo zielone w strączu swym wárzone/ á z oliwą i z ágrestą przypráwione/ [fasole] są tucznieysze y smácznieysze. SyrZiel 1036.
– Do tego [wziąć] Diáltiey/ y Maści/ ktorą zowią Agrippe tákże po łocie. SyrZiel 219-220.
patrz: AGRYPE
– Z Tych Hyácyntow żaden nie iest Hyácyntem onym/ o ktorym Poetowie pisali/ że miał być ze krwie Aiáxowey/ ná ktorym kwiatku są te litery A. I. wyráżone: bo ten iest kwiátu bládo rumiánego. SyrZiel 1357.
patrz: AJAKSOWY
– Strupy ciekące na twarzy leczy/ proch tego ziela [koszysczka]/ á z soku Akácyey po łocie oboygá. SyrZiel 851.
patrz: AKACJA
– To [zioła] w czerwony Cyndalin záwiązáć/ y do tey Aqua vity w puścić/ ktora te skutki ma. SyrZiel 606.
patrz: AKWAWITA
– Czwarta wodká/ ktora sie Aquauicie rowna/ wysszey pomienionym niedołężliwościom służy [...]. SyrZiel 93.
patrz: AKWAWITA
– Iednę [część] wapná z Alábástru palonego y miáłko vtártego do tego bráli. SyrZiel 953.
– W nim [w ciele dziecka] żyłki snádnie będzie mogł rozeznáć káżdy/ iáko iáki Alábástr polerowány biały/ iásne. SyrZiel 184.
– Korzeń biały/ á iáko Alábástrowy łsnący/ ná pálec wzmiąsz [ma omieg]. SyrZiel 1381.
– W wielkich serdecznych mdłościách/ wziąć iey [wody z kukliku] z sześć łyżek/ máłmázyey/ ábo Alekántu/ ábo przednie dobrego białego winá ze dwie łyszce/ Manus Christi z perłámi uczynionych w Aptece/ kwintę Bursztynu białego/ tákże miáłko vtłuczonego puł kwinty/ to z wodą tą ubiwszy choremu y oziębłego sercá mdłemu/ káżdey godziny po łyszce y po dwu pić może dáwáć. SyrZiel 271.
– Bywa ták z liścia/ iáko z korzenia iego [omanu]/ Wodká dystyllowána: ták z osobná/ iáko społecznie tłuczone y ziuszone/á z Alembiku palona. SyrZiel 60.
– To [zioła] w Balneum maris, to iest/ w kotle wody wrzącey/ Alembik wstáwiwszy wárzyć. SyrZiel 10.
– Wyciągaią z Piołynu przez Alembik w kotle wody wrzącey wodkę, po ktorey odeściu, to co na dnie zostawa kálcinuią. SyrZiel 355.
– Ocet [...] przecedzić [...] á potjm w Kukurbitę Alembikiem slepym nákrytą/ wlać. SyrZiel 232.
– Wziąć tych zioł [...] usiekáć drobno, z Alembiku wypalić, á ráno y ná noc w oczy puszczáć. SyrZiel 393-394.
– Piołynowa wodká ták z kwiatu iáko z nasienia y z młodego kłącza iego [...] przez ogień Alembikiem [...] bywa wyciągána. SyrZiel 355.
– Kármázynowy konfekt/ Alkermes. Alkermes, Alchermes. Alkermes do potrzeb ludzkich z wielkim użytkiem zdrowia przychodzi/ ktory ták bywa czyniony [...]. SyrZiel 1344.
– Oleiek Piołynowy Alchimiskiem sposobem dystyllowány. SyrZiel 357.
– Może Istność z tego ziela ták iáko z Piołynu, ábo z inych zioł sposobem Alchimiskim wyciągnąć do potrzeb wyższey pomienionych. SyrZiel 373-374.
– Oley/ ktory z korzeniá bywa wyciągniony Alchimiskim misterstwem/ żyłom [...] iest vżyteczny. SyrZiel 133.
– Misterstwem y spráwą Alchimiyską bywa z tego ziela/ iáko z inych wielu Elixir [...] tym sposobem. SyrZiel 175.
– [...] spráwą Alchimiyską bywa z tego ziela/ iáko z inych wielu Elixir [...] tym sposobem. SyrZiel 175.
– Robią vczeni Alchimistowie/ y ćwiczeni Chyrurgowie/ z tego ziela Bálsam/ tym sposobem. SyrZiel 152.
– Alchimistowie dystylluią z Biedrzeńcowego korzeniá [...] Oleiek. SyrZiel 74.
– Może też być ten oleiek Alchimistskiem obyczáiem czyniony y distillowány/ tym sposobem/ iáko piołunowy. SyrZiel 44.
– ZNáyduie się w tych stronách nászych/ podobne ziele [...] ktore wielkim Opichem ábo Kobylim zowiemy: y ten niektorzy chcą mieć zá Opich/ ábo pietruszkę Alexándriyską. SyrZiel 1087.
– Pietruszká álbo Opich Alexándriyski/ drudzy Opichem wielkim/ drudzy Kobelim/ álbo konskim zowią: rożny iest od Opichu Mácedońskiego. SyrZiel 1086.
– Ostrzyż Włoski od Syryiskiego/ Alexándryiskiego/ tákże od Cylickiego/ w swych skutkách dáleko mdleyszy iest. SyrZiel 28.
– Niepłodne pánie/ płodnymi czyni/ własnego Aminku Alexándriyskiego/ vżywáiąc/ ták w potráwách/ iáko z winem białym słodkim/ ieno potrzebá pierwey lekárstwy ciáło przeczyścić [...]. SyrZiel 447.
– [...] do tego przydáć wybornego y przedniego Piżmá Alexándriyskiego własnego/ nie fałszowáneg[o]. SyrZiel 606.
– Ale y ci są w błędzie/ ktorzy Girem nászym/ álbo Alexándriyską Pietruszką być go [dzięgla włoskiego] rozumieią. SyrZiel 101.
– Poty[m] z piasku naprzod wolny[m] ognie[m] distyllowáć/ podstáwiwszy naczynie skláne/ dobrze do Rury Alembikowey przystosowáne y obwárowáne/ żeby nie wietrzáło. SyrZiel 94.
patrz: ALEMBIKOWY
– Wódká z Kopytniku wydystyllowána/ oczóm mdłym/ z Alenką w nie pusczáiąc/ iest vżyteczna. SyrZiel 46.
– Wziąć każe [Vigo] co naświeższego Nárdusu Indyáńskiego/ Alenki/ ktorą Aloe Epaticam zowią: Tucyey/ Gwoździkow kramnych/ káżdego po rowney części. SyrZiel 33.
– [...] wziąć mąki teyże [z słoneczniku]/ mąki kąkolowey/ Bożego drzewká/ Aloe ábo Alonki/ Liścia Brzoskwiniowego/ álbo Rdestowego/ plastr z tego wszystkiego vczynić z żołcią wołową álbo z sokiem Piołunowym/ á ná żywot ciepło przykłádać ná cczo/ ták dzieciom máłym iáko we trzydzieści lat będącym. SyrZiel 1037.
– Boleniu żołądká z zbicia ábo stłuczenia/ z uderzenia. Mąki wziąć Ięczmienney sześć łotow. Ládánu miáłko vtártego łot. Aloepátyku połto[r]á lota. SyrZiel 972.
– Drudzy do tego plástru przydawáią Aleopátyku miáłko vtártego zárowno z nasieniem Czárnuchy/ y żołci wołowey/ miodu trochę. SyrZiel 461.
– Wodká przeciwko wszelákim glistom w żywocie doświádczona, y wdzięcznieysza á niżli proch. Tym sposobem. Wziąć Glistniku łotow szesnaście/ Ieleniego rogu tártego/ sześć łotow/ kwiátu suszonego Brzoskwiniowego/ dwá łoty, Aleopátyku łot. To wszystko zhrubá przetłukszy/ w naczynie szkláne wsypáć [...]. SyrZiel 361.
– Sok klarowny Kopru Włoskiego/ z Aleopátykiem/ á z trochą Kamphory miáłko utártey/ kreẃ z oczu spądza z vderzenia/ pusczáiąc po kropce ábo po trzy w oczy tey wodki. SyrZiel 389.
– Liście wyrasta szerokie/ liściu Aloesowemu podobne [u cebuli morskiej]. SyrZiel 864.
– U Starodawnych ludzi dwoiáki był Pęcak/ ktory oni Alicam zwáli: Iedná sámorodna/ druga czyniona. Sámorodna iáko Pliniusz [...] pisze/ z Pláskurá/ Pszenice łuskney/ ábo z Orkiszu dwu rzędney ábo dwu gránowitey/ gdy się w rodzeniu zá czásem wysili/ y przemienia w Alikę. SyrZiel 952.
patrz: ALIKA
– Pęcak czyniony/ ábo Aliká/ bywał nie tylko z Sámopsze/ ále y z Pszenice/ Ięczmieniá/ Orkiszu. SyrZiel 952.
patrz: ALIKA
– Sol Alkali. Tá sol tym sposobem bywa robiona z liściem/ z klączem/ z korzeniem/ y z kwiátem tego Kminu. SyrZiel 437.
patrz: ALKALI
– Dobrze też vżywáć tego Antidotu tym ktorzy się w gory szybámi spuszczáią/ w ktorych sol/ ábo iákiekolwiek kruszce biorą/ [...] Tákże w sklepy zdawna zámknione/ w domy/ w olmárie/ w skrzynie. SyrZiel 403.
– Z miodem/ á z Aloe pity [polej]/ z piersi y z płuc/ hrubą/ gęstą/ kliiowátą flágmę snadnie wywodzi. SyrZiel 477.
patrz: ALOE
– Przydáią drudzy do tego miáłko tártego Aloes/ dla potężnieyszego wilgotności wysuszenia. SyrZiel 991.
patrz: ALOES
– Może też miásto tych pomienionych Aloesu rozetrzeć/ pod tąż wagą. SyrZiel 570.
patrz: ALOES
– Wziąć żołtego Aloesu łot/ Modrzeiowey [!] gębki puł łotá. SyrZiel 407.
patrz: ALOES
– Záś poty zbytnie záwściąga [ruta] dobrą garść w oleyku Rożánym smáżąc ią/ przydawszy Alony ze dwá łotá/ y tym ciáło pomázowáć. SyrZiel 537.
patrz: ALONA
– W ogrodách bywáią siane [żółte fiołki]/ ná áltanách/ w oknách/ dla ich zapachu. SyrZiel 1451.
– Do tego [alembiku z różnymi składnikami] przydać [...] Pizma Alexandrijskiego [...] Ambry po dwunaście gran. SyrZiel 606.
patrz: AMBRA
– Za używaniem iego [ziela boży byt] [...] długowieczne y żywotne ludzie zachowuie, iako y ona Ambrosia, ktorą powiadaią bydź pokarmem Bogom. SyrZiel 729.
patrz: AMBROZJA
– Nayduie się w Cyprze kamień Amiantus, ktory barzo iest podobny Ałunowi łupnemu [...] O Amiancie powie się szerzey w 5. księgach/ da Bog. SyrZiel 1022.
– Przeciwko teyże Kolce/ y gryzieniu w kiszkách: Wziąć korzenia Herkule/ álbo Leczywrzodu/ Bobrowego stroiu po trzy czwierci łotá/ Nasienia włoskiego Kopru/ Aminku/ po czwierci łotá. SyrZiel 228.
patrz: AMINEK
– Niepłodne pánie/ płodnymi czyni/ własnego Aminku Alexándriyskiego/ vżywáiąc/ ták w potráwách/ iáko z winem białym słodkim/ ieno potrzebá pierwey lekárstwy ciáło przeczyścić [...]. SyrZiel 447.
patrz: AMINEK
– SA iescze dwá ine Aminki: Pierwszy korzenie miąsszeysze od pierwszego máiące y białe. SyrZiel 447.
patrz: AMINEK
– Polski Aminek/ pod Aminek/ Rozdział 19. [...] Polski Kmin ábo Polski Aminek/ korzenia białego/ długiego/ twárdozdewniáłego/ rosochátego/ y odnożystego/ miąsszosci y kształtu korzenia Swinieywsze/ do lekárstwá nieużytecznego. SyrZiel 448.
patrz: AMINEK
– Wziąć nasienia Kopru swoyskiego/ Kopru Włoskiego/ Anyżu/ Amintku [!]/ Mácedońskiey Pietruszki nasienia/ po pułtorá łota każdego [...]. SyrZiel 422.
patrz: AMINEK
– U inych ziołopisow/ co o tym zielu pisano/ właśnie nie iemu [aminkowi polskiemu]/ ále Aminkowi należy. SyrZiel 449.
patrz: AMINEK
– AMinek/ ktory też Polskim Kminem zowiemy/ pręt obli ma zielony/ podobny Kopru Włoskiemu/ drobno gáłęzisty. SyrZiel 445.
patrz: AMINEK
– Szyię też Maciczną [...] tym Extraktem z nasieniem Aminkowym/ Galią [...] podkurzać dobrze. SyrZiel 148.
patrz: AMINKOWY
– Do onego korzenia Pietrusczanego przydać korzenia Kopytnikowego dwa łoty, Aminkowego nasienia tak wiele, Goryczki [...] Masztyki po łocie. SyrZiel 383.
patrz: AMINKOWY
– Piersi/ Płuca [...] Nasienie Aminkowe rozgrzewa. SyrZiel 446.
patrz: AMINKOWY
– Wziąć liścia y z kłączem garść/ do tego przydać trochę Amomu/ albo miasto nieg[o] Szpiki Indyyskiey. SyrZiel 162.
patrz: AMOM
– Przydaiąc [do maści] Situ okrągłego wonnego/ dla zagęszczenia/ y zapachu wdzięcznego/ Kosztownego drzewa Amomu. SyrZiel 37.
patrz: AMOM
– Każe wziąć [Galenus] [...] żywice Amoniackiey cztery łoty [...]. SyrZiel 109-110.
patrz: AMONIACKI
– [...] wsypáć do tegoż [...] Soli Amoniáckiey poł łotá tákże miáłko utártey. SyrZiel 837.
patrz: AMONIACKI
– Wziąć [...] Ammoniaku żywicznego/ Nasienia Swiniey wszy/ abo weszki po łocie. SyrZiel 194.
– Komuby się flágmá w piersiách stánowiłá záduszáiąca/ iáko bywa pospolicie w Chorobách długich y cięszkich/ flágmistych/ z miodem Armoniak vtrzeć/ á iáko Laskowy orzech wielki/ ná raz w vsta choremu dawáć/ álbo z łyszki lizáć/ álbo z miękkim iáiem wypić/ álbo iáko się wyższey namieniło/ z Grucą/ álbo z rzadką kászą Ięczmienną przebiiáną/ czwierć łotá pić dáiąc. SyrZiel 217.
– O Ammoniaku/ Rozdział 63. Ammoniacum, Hammoniacum. Agasyllum. Eliustrum. Criotheum Ammoniak/ álbo Armoniak/ iest Zywicá z iednego chrościástego drzewká płynąca/ czásu gorącego [...] NAyduie się tylko w Afryce sámey/ y to nie wszędzie/ tylko niedaleko miasta Cyreny/ tám gdzie był niekiedy kościoł Iowiszow/ ktorego tamci obywatele Amonem zwáli. SyrZiel 216.
– Oleiek Ammoniakow. [tytuł] SyrZiel 222.
– Twárdość wątroby zmiękcza/ dáiąc iey [soli] kwintę z oleykiem Ammoniakowym/ przez trzeci dzień. SyrZiel 740.
– Potym Euforbium w Soku Rucianym uwarzywszy z iąderki samymi z Ptaszego Serca/ albo z Anakardu/ onże tył [głowy] mocno nacierać. SyrZiel 207.
patrz: ANAKARD
– Wziąć [...] Anakardow/ albo Ptaszego Serca/ miodu/ ile potrzeba. SyrZiel 207.
patrz: ANAKARD
– Wziąć korzenia tey trawy trzy łoty/ korzenia psiegobluiu trawy dwá łoty korzenia Wilczey ogáni korzenia Bsiwochy/ álbo Angielskiego tránku/ Wroblego prosá/ Rzepiu mnieyszego/ po łocie. SyrZiel 1304.
– Wziąć tey Jeleniey Bedłki/ Kokornaku okrągłego y długiego/ korzenia Wężownikowego/ Bziwochy/ ktorą też Angielskim Tránkiem zowiemy/ Lácinnicy Alisma: Z tego wszystkiego proch vczynić co nasubtelniey bydź może/ á z białym winem dobrym y stárym po ćwierci łotá/ poranu pić/ záchowywa ábowiem od zarázy powietrza morowego. SyrZiel 912.
– ANgielski Tránk/ liście ma Bábczánemu podobne/ ieno węssze/ á ku ziemi náchylone/ po ziemi y tám y sám rozkłádaiące się/ miękie. SyrZiel 825.
– Liście Angelskiego tránku z wodą dżdżową roscieráne/ ábo korzeń z wieprzowym sadłem vtárty/ á ná zołzy y gruczoły twárde plastrowány/ rospądza ie/ lisciem iego z wierzchu plastr przykłádáiąc. SyrZiel 826.
– ZLe rozumieią/ y nie bez nágány/ chocia ludzie uczeni/ ktorzy wodną Bábkę/ Angelskim trankiem zowią/ gdyż w niczym nie są sobie podobne/ á iescze mniey skutkámi. SyrZiel 826.
– Angielski Trank. Alisma, Damasonium, Plantago Alpina, Chrysantemum latifolium. Engeltranck/ Lucianskraut/ Waldtblum. SyrZiel 825.
– Plastr Anyelski. Ná rány z postrzelenia. SyrZiel 92.
patrz: ANGIELSKI
– Bole vśmierza subtelnym przenikániem swym/ ktorym iest Roży podobny. A swym rozgrzewániem do oliwy może bydź przyrownány. Ale Rumien Rzymski pełny y niepełny. Tákże Rumien Angielski we wtorym stopniu są rozgrzewáiące/ y wysuszáiące. SyrZiel 793.
patrz: ANGIELSKI
– Obie rośliny [zamorskie jabłka] maią liście Baniom wodnistym/ które Auguriami [!] zowią/ podobne. SyrZiel 1511.
patrz: ANGURIA
– Przećiwko pikiekielnenu ogniu/ ktory ogniem S. Antoniego zowią: weźmi żiela stuliszu dwie garści [...] SyrZiel 1417.
patrz: ANTONI
– Antidot, to iest lekarstwo przeciw truciznom y zarazom. SyrZiel 399.
patrz: ANTYDOT
– Obrażonym od bestiy jadowitych, so1 ta, oleiek, sok, y Antydot, bywa wielkim ratunkiem, tym rany namazuiąc. SyrZiel 400.
patrz: ANTYDOT
– Wziąć [...] nasienia Pietruszczanego dwa łoty, polnego hanyżu, hanyżu ogrodnego, Colidoniey po locie. SyrZiel 381.
patrz: ANYŻ, ANYŻ, HANYŻ
– O Hanyżu/ Rozdział II [...] Anisum. Anisz. Enisz. SyrZiel 403.
patrz: ANYŻ, ANYŻ, HANYŻ
– Wziąć [...] násienia tego Kopru cztery łoty, Hányżu, Kopru polnego, Pietruszczánego nasienia, po dwu łotow, Chrzanu cztery łoty, korzenie drobno pokráiawszy z innymi rzeczámi, wlać ná to pułgárncá winá, á kwartę wody wárzyć, do wywrzenia trzeciey części. SyrZiel 385.
patrz: ANYŻ, ANYŻ, HANYŻ
– Iako przedtym ten Kminek polny [...] Hanyżem nazywali/ tak y teraz powiętszey części iescze go tym imieniem zowią. SyrZiel 419.
patrz: ANYŻ, ANYŻ, HANYŻ
– Hanyż polny/ Rozdział 12. Carum, Carui, & Caros Feldtkimmel. Wisenkimmich. SyrZiel 413.
patrz: ANYŻ, ANYŻ, HANYŻ
– Na tych [szypułkachJ kwiatki białe drobne/ iako na Anyżu. SyrZiel 23.
patrz: ANYŻ, ANYŻ, HANYŻ
– Drudzy są/ tak tych rzeczy nieznaiomi/ że Kopr Włoski Hanyżem nazywają. SyrZiel 413.
patrz: ANYŻ, ANYŻ, HANYŻ
– Wziąć Włoskiego Kopru nasienia trzy łoty, Kozłkowego, Cykoriey korzenia, po pułtora łota, hanyżku nasienia dwa łoty. SyrZiel 381.
– Korzenie Kozłkowe/ z nasieniem Kopru włoskiego y Anyżkowego [...] w wodzie warzyć. SyrZiel 52.
– Nasienie Hanyżowe icst miernie ostrogorzkie. SyrZiel 404.
– [Alchemicy] wiele obiecuią/ a malo abo nic nie czynią dobrego y skutecznego/ tylko aparencie iakieś/ ktorymi oczy/ y rozumy ludzkie mydlą/ y słowy podaią. SyrZiel 333.
patrz: APARENCJA
– Tak na apertury abo rany y sadzele [...] przykładać ziele. SyrZiel 742.
– Nieprzystoyną chęć do iedzenia brzemiennym oddala/ á do przystoynych potraw czyni. [Marg.:] Złemu apetytu białogłowskiemu [przeciwdziała kopr włoski]. SyrZiel 392.
– Nieprzystoyną chęć do iedzenia [brze]miennym oddala [kopr włoski] Apetytu złemu apetytu białogłowskiemu [przeciwdziała]. SyrZiel 392.
– Syriyczyk/ álbo Opich Syriyski/ Rozdział 44. Sison Sinnus Apium Syriacum SyrZiel 150.
– TRoiáki Jeleni Opich/ dwoy biały/ to iest mały y wielki. Trzeci czarny [...]. SyrZiel 165.
– Macedonska Pietruszká/ ktorą Opichem Włoskim/ ábo Greckim zowią/od podobieństwá pietruszki nászey ogrodney. SyrZiel 1083.
– POnieważ tę Pietruszkę [...] drudzy Opichem ogrodnym zowią/ z tey przyczyny rozumiem że przystoynie o inych Opichách tu się záraz położy. SyrZiel 1078.
– Pietruszká álbo Opich Alexándriyski/ drudzy Opichem wielkim/ drudzy Kobelim/ álbo konskim zowią: rożny iest od Opichu Mácedońskiego. SyrZiel 1086.
– Opich/ ktory się tu opisuie iest pospolity/ ktory też opichem błotnym y wodnym zowiemy przeto iż przy wodách y błotách rad roście. SyrZiel 1078.
– O Jelenich Opichách/ Rozdział 49. Libanotis Theophrasti. prima & secu[n]da & tertia Hirtzwurtz SyrZiel 165.
– Pietruszká álbo Opich Alexándriyski/ drudzy Opichem wielkim/ drudzy Kobelim/ álbo konskim zowią: rożny iest od Opichu Mácedońskiego. SyrZiel 1086.
– Trzeci Opich Jeleni iest czarny/ máiąc korzenie długie/ miąższe y czarne/ a na wierzchu sczeciąsty máiąc okrążek iáko pierwszy/ Liścia drobnieyszego od pierwszego/ wodnemu Opichu bárzo podobnego iednák trochę więtsze niż Pietrusczáne. SyrZiel 165-166.
– Trzeci Opich Jeleni iest czarny/ máiąc korzenie długie/ miąższe y czarne/ a na wierzchu sczeciąsty máiąc okrążek iáko pierwszy/ Liścia drobnieyszego od pierwszego/ wodnemu Opichu bárzo podobnego iednák trochę więtsze niż Pietrusczáne. SyrZiel 165-166.
– Wziąć nasieniá Czárnuchy/ korzenia ábo nasienia kobylego Opichu/ ábo wielkiego Opichu [...] po trzy łoty [...]. SyrZiel 459.
– Pęchyrz mułem piasczystym záćpány Nasienie Jelenich Opichow otwiera/ y wychędaża. SyrZiel 166.
– Opich/ ábo Pietruszká Macdońská. SyrZiel 1083.
– Tá wodká z Opichu Mácedońskiego służy kaszlom zimnych fluxow z głowy ná płucá spadáiących. SyrZiel 1084.
– ZNáyduie się w tych stronách nászych/ podobne ziele/ temu opisaniu [?]/ ktore wielkim Opichem ábo Kobylim zowiemy. SyrZiel 1087.
– POnieważ tę Pietruszkę [...] drudzy Opichem ogrodnym zowią/ z tey przyczyny rozumiem że przystoynie o inych Opichách tu się záraz położy. SyrZiel 1086.
– Macedonska Pietruszká/ ktorą Opichem Włoskim/ ábo Greckim zowią/od podobieństwá pietruszki nászey ogrodney. SyrZiel 1083.
– ZNáyduie się w tych stronách nászych/ podobne ziele/ temu opisaniu [?]/ ktore wielkim Opichem ábo Kobylim zowiemy. SyrZiel 1087.
– Te trzy Opichy Jelenie/ ácz są iednego przyrodzenia/ y iednych skutkow z Rozmarynem Dioscoridowym/ iednák okolicznościámi zwierzchnimi/ są bárzo od siebie rozne/ Liściem/ Kwiátem/ y wzrostem. SyrZiel 167.
– Drugi Jáskier iest wielki ábo kosmáty/ ktory leśnym Opichem zowiemy. SyrZiel 874.
– W krzyżách y w lędźwiách boleniu/ wziąć ziela Włoskiego Kopru/ Opichu ziela/ po piąciu garści [...]. SyrZiel 391.
– Pietruszká álbo Opich Alexándriyski/ drudzy Opichem wielkim/ drudzy Kobelim/ álbo konskim zowią: rożny iest od Opichu Mácedońskiego. SyrZiel 1086.
– Pietruszká álbo Opich Alexándriyski/ drudzy Opichem wielkim/ drudzy Kobelim/ álbo konskim zowią: rożny iest od Opichu Mácedońskiego. SyrZiel 1086.
– Opich/ ktory się tu opisuie iest pospolity/ ktory też opichem błotnym y wodnym zowiemy przeto iż przy wodách y błotách rad roście. SyrZiel 1078.
– Opich nász wielki/ ábo Kobyli. [tytuł] SyrZiel 1087.
– Pietruszká álbo Opich Alexándriyski/ drudzy Opichem wielkim/ drudzy Kobelim/ álbo konskim zowią: rożny iest od Opichu Mácedońskiego. SyrZiel 1086.
– NIeprzystoynie Gir z opichem wielkim ábo kobylem mieszáią. SyrZiel 1089.
– Wziąć nasieniá Czárnuchy/ korzenia ábo nasienia kobylego Opichu/ ábo wielkiego Opichu [...] po trzy łoty [...]. SyrZiel 459.
– NIeprzystoynie Gir z opichem wielkim ábo kobylem mieszáią. SyrZiel 1089.
– Ten Konfekt [...] Apoplexiey/ to iest/ we wszystkim ćiele náruszeniu powietrznem/ bárzo iest vżyteczny. SyrZiel 43.
patrz: APOPLEKSJA
– [Używać leku] zwłasczá do vwárowania Apoplexiey/ to iest/ nagłey śmierći y szláku. SyrZiel 753.
patrz: APOPLEKSJA
– Tego [olejku] mało nie wszyscy nawięcey w Aptekach vżywaią. SyrZiel 13.
– Rozmaitym sposobem bywa czyniony oley z Piołynu, iednak ten nalepszy, ktory umieiętni pracowici Aptekarze zachowuią. SyrZiel 356.
– Zle niektorzy Aptekarczycy/ za Ben czerwony do lekarstw/ do ktorych Ben wchodzi/ tego ziela [ćwikły] korzeń biorą. SyrZiel 1282.
– Gmin Aptekarski Lanceolatam zowie [babkę wąskolistną]. SyrZiel 1130.
– To wespoł złożyć y zamieszać/ a według postępku Aptekarskiego maść uczynić. SyrZiel 773.
– To [zioła można używać] bez szkody/ obrazy/ y vprzykrzenia/ zwłaszcza ktorzy się zbytnie brzydzą Aptykarskimi lekarstwy. SyrZiel 173.
– Swinie wrzody zá vszymá rospądza/ y leczy/ wźiąwszy przechędożonego tego Soku/ Sálmoniáku po funćie Aptekárskim/ Gleyty srebney poł funtá/ Oliwy funt/ gleytę z Oliwą co nalepiey vtrzeć/ á potym znienagłá do zgęsczenia miodowego wárzyć: Potym Sálmoniak miáłko vtárty wsypáć/ y znowu przywárzyć/ Ná ostátku Gáłban w trosze winá rospuczony. To wespoł dobrze vmieszáć/ áż wychłodnieie/ y tym wrzody te plastrowáć. SyrZiel 213.
– KOcánki Arábskie/ ktore Szyszkowá Láwendá zowiemy/ jest ziele przespolne/ y przywoźne/ Láwendzie bárzo podobne/ dla czego też nazwiská od niey dostáłá drugie[g]o. SyrZiel 469.
– O Kocánkách Arábskich/ ábo Szyszkowey Láwendzie/ Rozdział 25. Stoechas. Stichas. Stöchaskraut. SyrZiel 468.
– Kászel suchy z gorącey przyczyny ták vleczyć może: w ięczmienney wodzie wárzyć Trágágánt y Gumi Arábskie/ Lákrycya figi suche/ á fiiołkowego syropu przylawszy trzecią część/ to pić po ránu y ná noc. SyrZiel 678.
– Oset Arábski. Rozdział 13. Spina Arabica, & Spina AEgyptia. Frembdiestel/ oder Egiptsch diestel. OSet Arábski ábo Egyptski/ bárzo podobny iest białemu Ostu/ ták że go drudzy zá biały Oset máią/ ále nie bez omyłki/ iáko się wyższey powiedziáło. SyrZiel 668.
– Drudzy rozumieią go być Arabskim Dzięgielem: ále y ci brodu własnego chybili. SyrZiel 123.
– KOcánki Arábskie są smáku gorzkiego. SyrZiel 469.
– Dzięgiel Arabski/ Rozdział 24 Dzięgiel włoski álbo Arábski (bo ták my pospolicie ziołá cudzoziemskie zowiemy włoskiemi). Smyrnium. Petroselinum Cylicium. SyrZiel 99-100.
– To ziele/ iż kłosem iest podobne Szyszkowey Láwendzie/ ktorą Arabskiemi Kocánkámi miánuiemy: przeto od niektorych/ etoremi Arábskimi Kocánkaámi iest názywáne. SyrZiel 1456.
– Wilcze łyko Arábskie trzygránowite/ Rozdział 167. Chamaelea Arabum Tricoccos, Oleastellum, Mezereum Arabum. Seydelbast. SyrZiel 1463.
– Archanielika/ Rozdział 23 Archangelica. Angelica Sca[n]oliaca. SyrZiel 98.
– Czwarty Dzięgiel ma korzenie miąższe y długie [...] Ten zowią Archangeliką. SyrZiel 86.
– KArczofie ábo Kárćioki ábo Arćioki/ wiele ich y rozmáitych rodzáiow iest: iednák tu o dwu tylko się przypomni o ogrodnych y dźikich ábo płonnych. SyrZiel 668..
– Czynią z niego [słonecznika] do stołu smácznieyszą potráwę/ niż kárćioffy y szpáragi [...]. SyrZiel 1527.
– Na tym [pręcie krkusa] główki iáko v kárćiochá ośćiste/ obdłużne/ z listkámi nieiákimi wkoło włośistemi/ iako gwiazdá/ ośćistemi tákże v wiérzchu. SyrZiel 1526.
– Czwarty rodzay Dzięgielu Archangelica/ iakoby Arcydzięgiel/ że iest korzenia większego/ mięższeyszego nad inne Dzięgiele. SyrZiel 98.
– Vczynić worek na wielkość arkusza papieru wszerz y wzdłuż. SyrZiel 797.
patrz: ARKUSZ
– Arszenik swą iadowitością wszystkie ine iady zatłumia. SyrZiel 97.
– Komuby w trunku był zadany Arsenik/ to iest złotołusk/ krochmal w wodzie warzony [...] vżywać. SyrZiel 959.
– Sol. Ta służy Arteryey wątrobney. SyrZiel 148.
patrz: ARTERIA
– Wilgotność y pary z nich melankoliczne ze krwie wyżgłey [...] w sercu y w żyłach żywotny[ch] od serca/ (pulsowemi zowią/ y Arteryami). pochodzących wypędza [wino z melisy]. SyrZiel 691.
patrz: ARTERIA
– Podagrykom. Artetycznym [...] iest znacznym y wielkim lekarstwem [asafetyda]. SyrZiel 193.
patrz: ARTETYCZNY
– PIguły bywaią z tego ziela robione/ ktore Artetyczne bywaią mianowane. SyrZiel 834.
– Tegoż trunku ćwierć łota po kilka używaiąc, bywa pewnym, a doświadczonym ratunkiem Podagrykom, Artetykom, Chyragrykom. SyrZiel 342.
patrz: ARTETYK
– Artetyce/ to iest/ żyły od serca pochodzące/ ktore pulsowymi zowią/ v pięści nim namazuiąc/ oczerstwia [olejek miarzowy]. SyrZiel 122.
– W artretyce, abo w łamaniu członków y stawow [...] używać iey [wódki z kopru] może. SyrZiel 395.
– Artetyce. To iest boleniu w członkach y w stawiech [...] czyni [melisa] ratunek . SyrZiel 690.
– Wino [...] przynosi [...] podagry/ chyragry/ scyatyki/ artetyki, puchliny/ y inych wiele ciężkich chorob. SyrZiel 944.
– Arteriey/ to iest/ żyły pulsowey otworzoney [...] iest wielkim ratunkiem nim [prochem pępawy] zasypanim (marg.) Artetyce zerwaney. SyrZiel 314.
– Każe [Nicolaus Alexandrinus] wziąć [...] Cynamonu/ Asi/ abo Bełzuinu/ szpiki/ każdego po dwu łotu. SyrZiel 12.
patrz: ASJA
– Czwarta [cebula] Askalonicka/ którą Czechowie bracia naszy/ y my z nimi Oszłochem mianuiemy. SyrZiel 1222.
– Trzećia [cebula] którą Włoską zowiemy/ abo łupną/ Oszłochowi abo Askalonickiey cebuli podobna/ tylko że we wszytkich częśćiach y okolicznosciach wietsza. SyrZiel 1221.
– Wziąć [...] Aspalatu/ Ostryżu wonnego/ każdego po piąci funtow. SyrZiel 12.
patrz: ASPALAT
– To też pilnie obaczaiąc [zbierać nasienie]/ żeby Venus na mieyscu sposobnym/ a od Aspektow złych wolna była. SyrZiel 155.
patrz: ASPEKT
– ZBierane bydź ma [ziele rosiczki] [...] gdy słońce w w swym własnym znaku by było/ to iest/ we Lwie/ tego czasu/ gdy by miesiąc czwartacznym Aspektem/ albo promieniem lewym nań poglądał. SyrZiel 330.
patrz: ASPEKT
– Poki młode w głąb nie wyrasta [ziele karczocha]/ sámo ziele wárzą iáko Aszpárak. SyrZiel 669.
patrz: ASZPARAK
– Wziąć [...] czarney gorney siarki/ ktorą Atramentem kruszcowym/ albo kopanym zowią. SyrZiel 1268.
patrz: ATRAMENT
– Zostały po śmierci Autorowey niektore figury opisanych zioł w tych księgach. SyrZiel 1533.
– Baczyć możemy/ że ma coś społeczności [rosiczka] z Cynospástem Eliánusowym/ ábo z Báárásem Zydowskim. SyrZiel 332.
patrz: BAARAS
– Z tego opisánia Iozephowego Báárásá/ vczynili szálbierze y mátácze/ po świecie sie tułáiący/ báśni/ przyszywaiąc go do Pokrzyku swego. SyrZiel 336.
patrz: BAARAS
– Gdy sam szátan spráwić niemoże/ tám oszustá/ álbo bábę posle. SyrZiel 1079.
patrz: BABA
– Wielka [goryczka] list [...] ma podobny Bábczánemu/ ieno więtszy/ y przyrumiániáły. SyrZiel 642.
patrz: BABCZANY
– Co sie pisáło o Bábce szerokiey/ to też rozumieć mamy o wąskiey/ ábo o Ięzyczkách. SyrZiel 1133.
patrz: BABKA
– Wziąć [...] Bábki ták wąskiey/ iáko szyrokiey: Piołunu [...] po gárści. SyrZiel 83.
patrz: BABKA
– Trzecia Bábká mnieysza/ ktorą rádniey Ięzyczkámi zowiemy bo ma listki iáko báranie iezyki. SyrZiel 1129.
patrz: BABKA
– Pierwsza Babká wiélka/ ktorą [babką]czérwoną zowią. SyrZiel 1129.
patrz: BABKA
– Babká wodna [...] Plantago aquatica. Barba Syluana, Plantago Syluestris, Cochlearia palustris. Wasserwegrych. SyrZiel 1133.
patrz: BABKA
– ZLe rozumieią/ y nie bez nágány/ chocia ludzie uczeni/ ktorzy wodną Bábkę/ Angelskim trankiem zowią/ gdyż w niczym nie są sobie podobne/ á iescze mniey skutkámi. SyrZiel 826.
patrz: BABKA
– Pierwsza Babká wiélka/ ktorą czérwoną zowią. SyrZiel 1129.
patrz: BABKA
– Pierwsza [roślina - kokoryczka] iest pospolita [...] Liścia podobnego Babkowemu. SyrZiel 1260.
patrz: BABKOWY
– Ktoby ie [rączki – ziele] przy sobie nosił/ temu nie mogą nic czáry y gusłá Babskie vczynić. SyrZiel 765.
patrz: BABSKI
– KOpáią go [korzeń lakrycji] [...] w ten czás gdy Báby niebieskie záchodzą. SyrZiel 652.
patrz: BABY
– Od rozumu odchodzące y szaleiące/ do pierwszego baczenia y zdrowia przywodzi [sól z pecyny]. SyrZiel 745.
patrz: BACZENIE
– Od rozumu y dobrego baczenia odchodz[ącym]/ dobrze czynić plastr z świeżeg[o] nasienia Hanjżu[!]. SyrZiel 409.
patrz: BACZENIE
– Kto się boi od gádziny obráżenia, ten tylko wárząc Bożedrzewko w oliwie, á tym ciało pomázuiąc, ustrzeże się. SyrZiel 370.
– Roście też [kocia mięta] [...] na rumách/ y ná mokrádliskách/ przy błotnych y bágiennych trzęsáwicách. SyrZiel 497.
patrz: BAGIENNY
– Wodny także ábo bagienny [szparag] y gorny/ tegoż są przyrodzenia. SyrZiel 1125.
patrz: BAGIENNY
– ROście v nas w Polscze obficie [...] pospolicie przy borách ná bágniskách [rozmaryn czeski]/ y od tych imię v nas wzięło Bagno. SyrZiel 171.
patrz: BAGNISKO
– Zaczynić ią [mąkę] wodą chędogą/ przeźrzoczystą/ nie kálną [...] nie ieziorzystą/ nie bágnistą. SyrZiel 937.
patrz: BAGNISTY
– Bágnem to ziele zowiemy/ przeto że ná Bágniskách przy Borách roście. SyrZiel 171.
patrz: BAGNO
– Rozmaryn plonny álbo dziki/ ktory drudzy zowią Rozmárynem Czeskim. Naszy go zowią Bágnem Swinim/ Czechowie Rozmárynkiem [...] Iest y drugie Bágno Swinie/ bárwy popielátey. SyrZiel 170.
patrz: BAGNO
– Bogi nieśmiertelne czyni y záchowanie [ambrozja]/ iáko pogáńskie y Poetyckie baśni báią. SyrZiel 729.
patrz: BAJAĆ
– Zębow bol vkłáda [...] Toż ziele [krwawnik] z balbą [!] z korzeniem wespoł z winem vtłuc y ciepło ná żuchwy przykładáć toż czyni. SyrZiel 604.
patrz: BALBA, BULBA, BULBA
– Księga lekarzom Aptekarzom Cyrulikom Barbirzom, Rostrucharzom [potrzebna]. SyrZiel k. tyt.
– Valeriana Phu maius Baldrian. SyrZiel 48.
patrz: BALDRIAN
– Biorą [...] Situ pachnącego/ Bálsámu prawdziwego nasienia [...] po pułłociu. SyrZiel 29.
– Oleiek bywa od vczonych Cyrulikow z tego ziela czyniony/ ktory Bálsámem dla osobliwości iego miánuią. SyrZiel 25.
– Gdzieby kto chciał, to lekárstwo ostrzeysze [...] tedy przywziąć żołci kuropátwiey we dwoynasob, y distyllowánego Balsámu, ktory Antybalsamum miánuią. SyrZiel 388.
– Bálsámká/ Zydowskie Iágody/ Rozdział 203 [...] Momordica, Viticella, Balsamina, Pomum Ierosolmitanum. SyrZiel 1521-1522.
patrz: BALSAMKA
– [...] wziąć [...] Kosztowego korzenia/ Owocu Bálsámowego, kazdego z osobná po dwu łotow/ Gwozdzikow/ Cynámonu po łocie/ Száfránu trzy ćwierci łotá. SyrZiel 580.
patrz: BALSAMOWY
– Zamorskie Iábłko/álbo Bániá [...] Colocynthis, Coloquintida, Sycionia, Cucurbita syluestris. SyrZiel 1511-1512.
patrz: BANIA, BANIA, BANIJA
– Kwiát [kolokwinty] bládo żółty: z niego Bánie bywáią máłe/ okrągłe iáko piły iákie. SyrZiel 1512.
patrz: BANIA, BANIA, BANIJA
– Sercá boleści vśmierza Rutá/ wziąwszy iey z pułtrzeci gárści/ łupin ábo skorek z Bań suchjch ze dwánaście łotow. SyrZiel 527.
patrz: BANIA, BANIA, BANIJA
– Wziąć mąki Ięczmienney/ mięsiwości z kurbásu/ ábo z Bánie po sześci łotow. SyrZiel 973.
patrz: BANIA, BANIA, BANIJA
– ZAmorskie Iábłko dwoie sie znáyduie/ sámiec y sámicá. Obie [!] máią liście Bániom wodnistym/ które Auguriámi [!] zowią/ podobne. SyrZiel 1511.
patrz: BANIA, BANIA, BANIJA
– Párę onę ktora się będzie [tworzyć] w onym naczyniu śklánym ná wierzchu ábo w wieku/ w bánieczkę śkláną zbieráć/ y do potrzeby chowáć. SyrZiel 545.
– TEn Slaz [leśny] liścia Bániowemu podobnego tylko mnieyszego y głádszego. SyrZiel 821.
patrz: BANIOWY
– Leczy [pszonka] ie [oczy]/ ále przycięższym/ bo wyciągnie oko ná wierzch iáko báńkę. SyrZiel 898.
– Dzięgielowe pączki [...] nożyczkámi zstrzygnąć [...] w báńkę álbo w Alembik sklány ślepy. SyrZiel 97.
– Po pusczániu krwie álbo otwierániu bániek/ gdy go [ziele szczerbak] kto pożywa/ wątrobę barzo posila. SyrZiel 1152.
– Wziąć [...] Miodu iárego co nachędoższego cztery łoty/ do tego przyłożyć trzy ábo cztery dukaty złotá Węgierzkiego przedniego/ żeby wespoł to wrzáło w naczyniu miedziánym […] To gdy do połowice wywre/ w szkláney báńce chowáć/ bárzo osobliwe mázánie do oczu. SyrZiel 388.
– Ruty w śklaną bańkę napełniwszy co naprzednieyszego winá ná nię naláć. SyrZiel 524.
– Ná biesiádách y ná bánkieciech ktoby sie opicia vstrzedz chciał/ ten [...] przed iedzeniem wszystkim czerwoną Brzoskiew [...] ma pożywáć. SyrZiel 1113-1114.
patrz: BANKIET
– Owcá ábo báran/ od gádziny gdzieby był obráżon/ tedy cztery łoty z ciepłym winem tego prochu w gębę mu wláć. SyrZiel 459.
patrz: BARAN
– Báránkom młodym tákże do wychowánia snádnego/ naprzod dáią mąkę Ięczmienną wodą ná ciásto záczynioną. SyrZiel 970.
patrz: BARANEK
– Cąbr ogrodny […] smák wdzięczny/ nie tylko rybom/ ále y mięsu/ zwłaszczá wilgotnemu/ iákowe iest owce/ báránie […] czyni. SyrZiel 506.
patrz: BARANI
SyrZiel .
patrz: BARANI
– Wziąć […] Owczego ábo bárániego łoiu ośm łotow. SyrZiel 292.
patrz: BARANI
– Oczom czerwonym płynącym bywa osobliwy[m] rátunkiem/ popioł z owczey ábo báránkowey nie płokáney wełny/ z wodką Kopru Włoskiego. SyrZiel 393.
– Obráżony[m] od Bárázá wężá/ Ceraste[s] Łácinnicy/ y Grekowie zowią/ to iest wężá iádowitego/ ktory ma ná głowie rożki/ daiąc go [aminku] puł łotá z Mirrhą/ a z winem pić/ bywá lekárstwem. SyrZiel 447.
– Od Wężá ktory zowiemy Báraż/ á ten ma rożki ná głowie Tákże od ziemnych Iászczurek/ ktore gwiazdzistemi zowią/ vsczknione/ leczy [sezam]/ nárány vtłukszy przykłádaiąc. SyrZiel 1015.
– Plastr temuż boleiącemu żołądkowi służący/ po námázániu pomienionym/ wziąć Piołynu świeżego ze dwá łoty vtłuc go miáłko/ Ptaszey zobi/ ktorę Ligustrum zowią Łácinnicy / kwiecia ośm łotow/ woski iárzęcego cztery łoty/ oliwy ile potrzebá/ wosk z oliwą spuścić: potym do tego prochy wsypáć/ pilnie vmieszáć/ á ná bárchánie ábo irsze rozmázawszy/ ná żołądek przykłádáć. SyrZiel 339.
– Podágrze knodowátey y gruczołowátey/ tákże iest rátunkiem/ w occie Gáłban rospuszczony/ ták żeby sie mogł plastrowáć ná skorze álbo Bárchanie/ y przykłádáć. SyrZiel 213-214.
– Pániom brzemiennym/ ten cukier na Włoskim Koprze bárzo służy. Abowiem Płod w żywocie ich oczerstwia y posila. SyrZiel 392.
patrz: BARDZO, BARZO, BARZO
– Rhabarbarum częścią żółte będące/ częścią żołtogorące/ y bárwy wewnatrz cielistey od Rheupontiku bárzo bládożołtego iest rożne. SyrZiel 642.
patrz: BARDZO
– Pęcek z iabłek Cytrynowych, zlekka przetłuczonych, kwiatow Miodunkowych, ábo wołowego Języka, kwiecia Gwoździkow polnych, káźdego po łocie. To wszystko co nadrobniey posiekać, w worek płotná wietchego wsypać, y do báryły, ktoraby czternaście, ábo piętnaście gárcy winá w się wzięłá, we śrzodku zawiesić. SyrZiel 354.
– To [określone ilości krwawnika suszonego, nasienia szczawikowego, róży czerwonej, babki, leśnych orzechów laskowych, nasienia kurzej stopy, koriandru i innych składników] z heblowánymi trzaskámi lesczynowymi/ ábo z bukowego drzewá/ do pięć gárncowey báryłeczki wsypáć. SyrZiel 607.
– Wszystko [określone ilości korzenia dzięgielu, nasienia pietruszki, lebiody cerwonej, dyptanu kreteńskiego, dzięcieliny, cynamonu, szpiki indyjskiej] wespoł pomieszawszy z heblowánymi trzasczkámi Lesczyny/ [...] w báryłkę siedmi gárncową wsypáć. SyrZiel 96.
– To wszytko [określone ilości listków senesowych, piołynu włoskiego, włosków Panny Marii, izopu suchego, imbiru białego, ziela tatarskiego, nasienia kopru włoskiego, gębki modrzewiowej] [...] włożyć w ośm gárncową Báryłkę álbo w dziewięć gárncową. SyrZiel 175.
– Ośm gárści Zánklu z liściem y z korzeniem/ bukwice żołtey álbo białey/ [...]/ Przetárzniku/ Złomignatu/ po cztyry gárści. To drobno posiekawszy z Lesczynowymi trzasczkámi/ nabiiáią sześćgárncową fáskę/ álbo báryłkę. SyrZiel 250-251.
– Bolączki [...] z niebespiecznego mieyscá/ ná bespiecznieysze przeciąga [sok loczydła]/ iáko z twarzy ná plecá/ albo na barki. SyrZiel 186.
patrz: BARK
– BErnádynek/ ktory Cardobenedictum z Lácińskiego/ drudzy Ostem Włoskim/ ini Tureckim czubkiem zowią: Ziele iest ościstokolące wszystko. SyrZiel 562.
– Weźmi […] Iáskołczego ziela álbo Celidoniey/ Bárnádynku […] po gárści. SyrZiel 69.
– Weźmi […] Pietrásznikiu korzenia/ ziela Bárnádynkowego/ ábo Kárdusowego. SyrZiel 298.
– MIStrzownik albo Miarz ma liście podobne naszemu/ albo wodnemu Barsczu. SyrZiel 113.
patrz: BARSZCZ
– Iescze gorzey/ co go [wodny barszcz] z naszym Polskim/ albo z Ruskim Barsczem mieszaią/ y za iedno być rozumieią. SyrZiel 177.
patrz: BARSZCZ
– SMaczna y wdzięczna iest polewka Barscz/ iako go v nas abo w Rusi/ y w Litwie czynią. SyrZiel 673.
patrz: BARSZCZ
– ROzdzieniec abo włoski barsz[cz] ma liście labrowate. SyrZiel 672.
patrz: BARSZCZ
– Iescze gorzey/ co go [wodny barszcz] z naszym Polskim/ albo z Ruskim Barsczem mieszaią/ y za iedno być rozumieią. SyrZiel 177.
patrz: BARSZCZ
– Z tych [kwiatków] po okwitnieniu nasienie cienkie/ iako Barszczowe/ pachniące/ ieno drobnieysze. SyrZiel 85.
patrz: BARSZCZOWY
– Przy wierzchu gałązek miewa knafliczkow popielatey barwy. SyrZiel 367.
patrz: BARWA
– Barwiczkom do gładzenia twarzy bywa przymieszany [olej fengrekowy]. SyrZiel 1020.
patrz: BARWICZKA
– BArwinek/ rosczki/ álbo witeczki swe po ziemi rościeła. SyrZiel 318.
patrz: BARWINEK
– Barwinek/ Rozdział 94. Chlematis I. Clematis Daphnoidis. Vinca per vinca. SyrZiel 318.
patrz: BARWINEK
– Boleści zębow vskramia liście Barwinkowe/ żucháiąc y ná nie przykłádáiąc. SyrZiel 319.
patrz: BARWINKOWY
– Naprzednieyszy [amoniak] y nalepszy bárwisty/ świátły y przeźrocżysty/ niemáiąc w sobie żadnego plugástwá. SyrZiel 216.
patrz: BARWISTY
– Mężscyznę [!]/ do Małżeńskiey spráwy [...] pobudza [...] po łyszce go [konfektu] z Muszkátelą/ álbo z winem słodkim/ z Bástertem ná raz vżywáiąc. SyrZiel 159.
– Nasienie przyrodzone mnoży [coriandrum]/ piiąc go z iuchą Rozynkową w winie słodkim wárzonych [...] ábo z Básztártem po ćwierci łotá. SyrZiel 453.
– Oni [winni szynkarze] [...] dobre [wina] psuią y káżą/ zlewáiąc winá podłe z dobremi [...] zás ie [wina] leczą [...] ná lagry Muszkátelowe/ Máłmázyowe/ Bástertowe/ Kánárowe/ y innych win dobrych/ leiąc. SyrZiel 219.
patrz: BASTERTOWY
– BAwełny więcey do szat y vbiorow/ tákże do płocien czynienia z niey vżywamy/ niżli do lekárstw. SyrZiel 733.
patrz: BAWEŁNA
– Wziąć [...] ziarnek z drzewká Báwełny łot. SyrZiel 978.
patrz: BAWEŁNA
– [Wziąć] Slazu liścia/ Báwełny z iąderkámi iey/ po gárści. SyrZiel 971.
patrz: BAWEŁNA
– Gdy się sam otworzy [owoc bawełny]/ Báwełnę bieluchną z siebie wydáie. SyrZiel 732.
patrz: BAWEŁNA
– Pręt ná łokieć wzwysz obli/ prosty/ rumiány/ á zleká kosmáty/ máło nie od śrzodku do wierzchu włosokłosowaty. kwiatki iako báwełná miękie/ iásnorusáwe. SyrZiel 1129.
patrz: BAWEŁNA
– DWie są Bazance/ iako y dwa Sczery/ na karcie 857 samiec y samica. SyrZiel 1352.
– Iest insze ziele v Galena pod tym imieniem Cynocrambe/ ktorym te Bazankę/ iakby psią kapustą zowiemy. SyrZiel 1533.
– Weźmi [...] liścia z drzewa Pigwowego / Bazanowcu po pułtory garści. SyrZiel 270.
– Wodka z Bazanowca do tych wszytkich pomienionych niedostatkow [krwotoków, biegunki] służy. SyrZiel 1259.
– Kwiczoły/ Iemieluchy/ Przepiorki/ Grzywacze/ Bázanty/ Wroble/ Prosá bárzo rády vżywáią/ y od niego tyią. SyrZiel 1006.
– Z suchą Bázyleyką bywa wino przypráwione. SyrZiel 482.
– Drudzy ine ziele polne pachniące/ y kosmáte/ á kształt nieiákokolwiek do Bázyleyki [podobne] máiące bydź chcą/ ále y to źle/ ábowiem y to kwiatki miewa: A Bázylia polna [iesli ma bydź wiara Pliniusowi miana] kwiátu nie niesie. SyrZiel 520.
– BAzylia/ ktorą Bázyliyką drudzy miánuią/ troiáką w ogrodziech páńskich widuiemy. SyrZiel 478.
– Iacobus Holerius vczony lekarz Páryski pisze [...] o iedny[m] Włochu/ w ktoreg[o] mozgu zálągnął się chrobak z vstáwiczneg[o] woniánia Bázyleyki. SyrZiel 481.
– BAzylia/ ktorą Bázyliyką drudzy miánuią/ troiáką w ogrodziech páńskich widuiemy. Pierwszą/ ktorą zowiemy wielką dla wielkiego y szyrokiego liścia [...] Kwiátu białego/ kłosowátego/ nasienia czarnego. Ziele wszystko pachniące iako Cytryna/ y przeto ią też Bazyliyką Cytrową abo Cytrynową zowią. SyrZiel 478.
– Pisze Theophrástus [...] że się podczás Bázyliyká przemienia w Mácierząduszkę. SyrZiel 482.
– Vdáią niektorzy Bázyliykę/ gdzieby miedzy dwiemá kámieńmi byłá tárta/ á w nowy gárniec włożona/ y przez kilá dni ná słońce iárkie wystáwiona/ żeby się on gárniec dobrze rozgrzewał/ po kilku dni/ żeby się mieli Niedźwiadkowie zálągnąć [...] Ale Galenus pisze/ że to báśni. SyrZiel 481.
– Tá [zębrzyca] Korzeń ma wielki y soku pełny: Odnożek rzadkich/ ále mocnych y cienkich/ á w środku maiąc sparę [...] iako w Kozłku/ álbo w korzeniu Mydelnice: ktorą też Bázyliyką polną nazywamy. SyrZiel 146.
– MYlą się sprosnie/ ktorzy Ocymum Dioskorydowe/ ktore my Bázyliyką zowiemy/ Tatárką mieć chcą/ te wszystkie skutki ktore są Bázyliyce własne/ nie vważnie przypisuią. SyrZiel 1005.
– PLiniusz/ krowią Firletkę czyni podobną w skutkách Básiliyce ogrodney. SyrZiel 1301.
– BAzylia/ ktorą Bázyliyką drudzy miánuią/ troiáką w ogrodziech páńskich widuiemy. Pierwszą/ ktorą zowiemy wielką dla wielkiego y szyrokiego liścia [...] Kwiátu białego/ kłosowátego/ nasienia czarnego. Ziele wszystko pachniące iako Cytryna/ y przeto ią też Bazyliyką Cytrową abo Cytrynową zowią. SyrZiel 478.
– Bázylia polna/ Rozdział 45. Acinus. Aconos. Ocimastrum. Epimetron. SyrZiel 519.
patrz: BAZYLIA
– Ci ktorzy Clymenum/ Mydelnicę naszę/ abo płonną Bázylią/ Saponariam łacinnicy zową/ chcę mieć/ nagorzey rozumieią. SyrZiel 1272.
patrz: BAZYLIA
– Firletká krowia/ którą drudzy Basilią płonną zowią/ ma liście do Basiliey ogrodney podobne/ żyłowate/ soku pełné/ a trochę kosmáté. SyrZiel 1301.
patrz: BAZYLIA
– Firletká krowia/ którą drudzy Basilią płonną zowią/ ma liście do Basiliey ogrodney podobne/ żyłowate/ soku pełné/ a trochę kosmáté. SyrZiel 1301.
patrz: BAZYLIA
– FIrletkę wodną drudzy wodną Básilią zowią/ dla podobienstwá liścia/ które zsobą máią: ieno to mnieysze/ á przy wierzchu karbowáné. SyrZiel 1301-1302.
patrz: BAZYLIA
– Drudzy ine ziele polne pachniące/ y kosmáte/ á kształt nieiákokolwiek do Bázyleyki [podobne] máiące bydź chcą/ ále y to źle/ ábowiem y to kwiatki miewa: A Bázylia polna (iesli ma bydź wiara Pliniusowi miana) kwiátu nie niesie. SyrZiel 520.
patrz: BAZYLIA
– BAzylia/ ktorą Bázyliyką drudzy miánuią/ troiáką w ogrodziech páńskich widuiemy. [...] Trzecia/ namnieysza/ listeczkow drobnych y wąskich/ zapáchu Gwoździkowego y bárzo przyiemnego/ ine swą przyiemnością przechodząca. SyrZiel 478.
patrz: BAZYLIA
– Wziąć [...] Wrotycze/ Bázyliey płonney/ álbo Midolnice[!] po pułtoru gárści. SyrZiel 291.
patrz: BAZYLIA
– BArzo się mylą/ ktorzy Firletki/ álbo polną Bazylią mienią być Trędownikiem. SyrZiel 1411.
patrz: BAZYLIA
– W tey wodzie iąderká pigwowe/ ábo nasienie Bázyliykowe moczyć. SyrZiel 1123.
– Liście [szczyru] [...] iásnozielone/ Bázyliykowemu liściu podobne. SyrZiel 857.
– Nasienia drobnego/ okrągłego á żołtego [jest firletka]/ Bázyliykowemu podobne/ tylko mnieysze. SyrZiel 576.
– Jest y czwarta Bázyliká kędzierzáwa/ cudzoziemska/ liścia niemáłego/ modráwego/ ábo pobłękitniáłego/ około kárbowánego. SyrZiel 479.
patrz: BAZYLIKA
– Wziąć korzenia Kozłkowego y z nacią ze dwie gárści/ Podrożnikowego ziela y z kwiecim/ Bázyliki/ Bárwinku/ Ruty ogrodney/Kopru Włoskiego zielonego/ Ośrzodki chlebá rżánego chędogiego po garści. SyrZiel 53.
patrz: BAZYLIKA
– Do tego [opatrunku] przydáć máści/ ktorą Básiliką zowią. SyrZiel 194.
patrz: BAZYLIKA
– Białegłowy ktore ciężko dziatki rodzą/ czásu prácowánia się nimi/ korzeń Bázylikowy z piorem iáskołcem dáć im w ręku trzymáć: ták bez bolu ciężkiego porodzi. SyrZiel 480.
patrz: BAZYLIKOWY
– Liście [głowienki] Bázyliowemu podobne/ ieno ostrzeysze y kosmátsze zupełney zieloności. SyrZiel 262.
patrz: BAZYLIOWY
– Bol w głowie z zimney przyczyny vśmierza: Wziąwszy [...] nasienia Bázyliowego/ Gwoździkow kramnych po poł szkrupułá. SyrZiel 452.
patrz: BAZYLIOWY
– Ten ktoryby wszystek był Rutą ogárniony ábo obwiązány/ może do zámordowánia bázyliszká/ bespiecznie przystápić [!]. SyrZiel 541.
patrz: BAZYLISZEK
– Albowiem ostrość/ y iádowitość tego [soku loczydła] Twarz zápuchłą czyni. Záczym bembele y krosty. SyrZiel 185.
– Weźmi Ammoniaku / Bdelium/ fig suchych mięśistych po dwu łotu. SyrZiel 220.
patrz: BDELIUM
– Wziąć Gáłbanu z pięć łotow/ Ammoniaku/ Bdelium po cztery łoty/ Vliczniku/ ktory Propolis Łácinnicy zowią/ łotow pięć/ Terpentyny sześć/ Wosku dwá łoty/ Gáłban y Ammoniak w winie rospuściwszy/ á Bdelium miáłko vtłukszy/ Wespoł pomieszać. SyrZiel 213.
patrz: BDELIUM
– Duszeniu y dawieniu z Bedł iádowitych/ iest lekárstwem/ z octem álbo iákimkolwiek sposobem pożywana [rzodkiew]. SyrZiel 1047.
patrz: BDŁA
– Strutym iádowitymi bdłámi/ liście rozetrzeć/ á ze trzemi grány/ ábo ziárny/ sáletry dáć pić/ wywodzi ią. SyrZiel 690.
patrz: BDŁA
– Strutym Grzybámi ábo bdłámi iádowitymi/ korzenie Liliowe y z kwieciem iego pić dobrze. SyrZiel 578.
patrz: BDŁA
– Prochu tego/ ktory y do kołaczkow czynienia przychodzi/ zowią go Aptekárze species Diacymini ćwierć łotá z przednie dobrym winem/ ábo z máłmázyą ciepło pić dobrze/ tym ktorzy się skázili grzybámi/ ábo bedłámi struli. SyrZiel 435.
patrz: BDŁA
– Rozeznánie dobrych bdłow. SyrZiel 1394 (marg.).
patrz: BDŁA
– Lekarstwo temu złemu. Mleko obficie pic. Też Tych rátunkow vżywáć [...] ktore bdłam y grzybom iádowitym służą. SyrZiel 1396.
patrz: BDŁA
– JElenia Bedłká/ ábo Gębká/ nie iest ziele ále Bdłá/ pełná wilgotności mleczney tákże się trzesie iáko Gálretá[!] iáka. SyrZiel 911.
patrz: BDŁA
– O Modrzewowym drzewie/ we Wtorey Części Zielniká/ o drzewách pisząc będzie się mowiło: Tu tylko o Gębce iego/ ktora dwoiáka iest/ sámicá y sámiec/ á tá iest bdłá ná Modrzewowym drzewie rosnąca [...] SyrZiel 637.
patrz: BDŁA
– Kwitnący Poley gdyby go bydło iádło/ beczenie w nim wzbudza. [marg.] Bydło beczące czyni. SyrZiel 477.
patrz: BECZĄCY
– Kwitnący Poley gdyby go bydło iádło/ beczenie w nim wzbudza. SyrZiel 477.
patrz: BECZENIE
– iáko beczká SyrZiel 434.
patrz: BECZKA
– beczołeczki SyrZiel 411.
– beczołeczce SyrZiel 451.
– beczołki SyrZiel 1359.
– becżołki SyrZiel 95.
– BEdł y Grzybów/ iedne przychodzą do stołowego vżywánia/ drugie nie: które przy żelezie rdzáwym/ ábo przy rudách rosną/ ná gnoiách/ przy iámách iádowitych bestiy/ przy drzewách iadowitych/ iáko są Prochowki/ Muchorówki/ Jelenia bedłká/ Wężówki y innych wiele: których gdyby kto pożywał/ nagle vmrzeć musi. SyrZiel 1393.
– JElenia gębká/ ábo Jayká Jelenie/ są Bedłki w ziemi się rodzące/ które Dioszkorid korzonkámi okrągłemi miánuie [...] SyrZiel 1235.
– JElenia Bedłká/ ábo Gębká/ nie iest ziele ále Bdłá/ pełná wilgotności mleczney tákże się trzesie iáko Gálretá[!] iáka. SyrZiel 911.
– Bedłkámi Jádowitymi strutym iest lekárstwem [piołun]/ piiąc go z octem á z ciepłą wodą. [Dios] dla womitow. SyrZiel 341.
– W stárym korzeniu więtsze/ w młodym mniejsze/ miękkości gębczástej/ álbo Jeleniej bedłki/ środek máiąc miedzy twárdym á miękkim [...]. SyrZiel 177.
– Zle niektorzy Aptekárczycy / zá Ben czerwony do lekarstw/ do ktorych Ben wchodzi/ tego ziela [ćwikły] korzeń biorą. SyrZiel 1282.
patrz: BEEN, BEN, BEN
– Wężowniku dostatek mamy/ ktory tákże iáko y Been/ serdecznym lekárstwom należy. SyrZiel 1282.
patrz: BEEN, BEN, BEN
– Do lekarstw serdecznych/ miásto oboygá Ben/ to iest Kuczmerki Ormieńskiey/ ábo pachniącey/ może korzenia tego bespiecznie bráć/ y dáleko lepiey y bespieczniey/ niźli fałszowánego Ben. SyrZiel 268.
patrz: BEEN, BEN, BEN
– [Ci, którzy łowią ryby na wędkę] biorą nasienia Kopru ogrodnego dwá łoty/ Słoniowych bobkow puł łotá/ nasienia Belu noweg[o] ćwierć łotá [na przynętę]. SyrZiel 424.
patrz: BEL
SyrZiel 1316.
SyrZiel 374.
– Psinki ogrodne wysokie [...] Tessakiem zowiemy/ Włoszy Belladonna. SyrZiel 1372.
patrz: BELLADONA
– Zápaleniu mácice […] oleyku z Belzynowego owocu/ oleyku Bielunowego po części zmieszáć. SyrZiel 1147.
– Ránom ciętym/ kłotym/ y tłuczonym/ trunek barzo osobliwy wziąwszy […] liścia Belsynowego/ liścia gáiowey miedunki/ álbo Wężownikowego […] po pułgárści. SyrZiel 298.
– Każe [Nicolaus Alexandrinus] wziąć […] Cynámonu/ Asi/ ábo Bełzuinu/ Szpiki/ káżdego po dwu łotu. SyrZiel 12.
– Y Asá ábo Czártowe łáyno y Belzoim [!] z Indiey záwsze obficie w te násze strony przywożą [kupcy]. SyrZiel 191.
– Kuklik ábo Benedykt [...] Cariophylata. Sanamunda garyophillata. & Auantia, Auartia, Herba Benedicta, Getia. SyrZiel 266.
– Głowy boleniu/ Apoplexiey/ y Sláku Pádáiącey chorobie/ Także z zimnych wilgotności flagmistych z konfektem hiera: álbo z Benediktą laxátywą daiąc przed przyściem ktorreykolwiek z tych chorob/ dla uwárowánia/ álbo po ominieniu iey. SyrZiel 207.
– Złego rozsądku y omylnego są mniemánia/ ktorzy Benedikt owieiczkámi/ á owieczki Benediktem sądzą. SyrZiel 272.
– Wziąć [...] z Benediktu ábo Skukliku wodki/ syropu Fiołkowego po dwu łyżek. SyrZiel 1152.
– Niektorzy korzenie Benediktowe ochędożywszy suszą. SyrZiel 270.
– Y zwierzchu do zágrzewánia części oziębionych/ przystoynieysze Proso/ y lepsze niżli Ber. SyrZiel 1009.
patrz: BER
– PRoso álbo Ber Indiyski/ niedawnemi czásy z Hiszpániey w te strony iest przyniesione. SyrZiel 1011.
patrz: BER
– BER Indiyski błękitney álbo modrey bárwy/ korzonki puscza według wzrostu swego nie wielkie. SyrZiel 1014.
patrz: BER
– O Bru y kászywie iego Roździał 33. Panicum, Panica, Elymus Helymus, Melyne, [et] Melinu Mel Frugum. SyrZiel 1009.
patrz: BER
– Niektorzy Myszy Ber chcą mieć/ Manną ábo trawą Mánny/ Ale omylnie. SyrZiel 814.
patrz: BER
– BER/ tákże iáko y Proso/ od Theofrástá iest miedzy zbożá poczytány/ w trzecim mieyscu. SyrZiel 1009.
patrz: BER
– Ber modry Indiyski/ Rozdziáł 35. Panicum caerulum Indicum. SyrZiel 1014.
patrz: BER
– Druga [kostrzewa] ktorą dzikim Brem názywamy/ źdźbłá ciénszego. SyrZiel 1013.
patrz: BER
– CHebd iest rodzáiu Bzowego/ zowią go drudzy Bzem niskim/ y nie między drzéwká/ ále między ziolá iest poczytány. SyrZiel 1508.
patrz: BES, BEZ, BEZ
– Bez ogrodny sośiki z korzeniá zielone wypuscza. SyrZiel 1504-1505.
patrz: BES, BEZ, BEZ
– Bez czerwony. Tych wszystkich sztuk [właściwości] iest Bez czerwony/ ktorych nász czarny álbo domowy. SyrZiel 1508.
patrz: BES, BEZ, BEZ
– Bez czerwony. Tych wszystkich sztuk [właściwości] iest Bez czerwony/ ktorych nász czarny álbo domowy. SyrZiel 1508.
patrz: BES, BEZ, BEZ
– Bez czerwony. Tych wszystkich sztuk [właściwości] iest Bez czerwony/ ktorych nász czarny álbo domowy. SyrZiel 1508.
patrz: BES, BEZ, BEZ
– BEz w drzewo wyrasta: Ieden pospolity/ który przy płotách/ przy párkánách roście. Drugi czarny/ ábo leśny/ ábo czérwony. Iest trzeci wodny/ Káliná. SyrZiel 1504.
patrz: BES, BEZ, BEZ
– BEz w drzewo wyrasta: Ieden pospolity/ który przy płotách/ przy párkánách roście. Drugi czarny/ ábo leśny/ ábo czérwony. Iest trzeci wodny/ Káliná/ ále o tey zosobná. SyrZiel 1504.
patrz: BES, BEZ, BEZ
– BEz w drzewo wyrasta: Ieden pospolity/ który przy płotách/ przy párkánách roście. Drugi czarny/ ábo leśny/ ábo czérwony. Iest trzeci wodny/ Káliná. SyrZiel 1504.
patrz: BES, BEZ, BEZ
– Iágody ták Bzu iáko y Chebdowe/ włosy czarne fárbuią nácieráiąc ie. SyrZiel 1506.
patrz: BES, BEZ, BEZ
– BEz w drzewo wyrasta: Ieden pospolity/ który przy płotách/ przy párkánách roście. Drugi czarny/ ábo leśny/ ábo czérwony. Iest trzeci wodny/ Káliná. SyrZiel 1504.
patrz: BES, BEZ, BEZ
– BEz w drzewo wyrasta: Ieden pospolity/ który przy płotách/ przy párkánách roście. Drugi czarny/ ábo leśny/ ábo czérwony. Iest trzeci wodny/ Káliná. SyrZiel 1504.
patrz: BES, BEZ, BEZ
– BEz w drzewo wyrasta: Ieden pospolity/ który przy płotách/ przy párkánách roście. Drugi czarny/ ábo leśny/ ábo czérwony. Iest trzeci wodny/ Káliná. SyrZiel 1504.
patrz: BES, BEZ, BEZ
– Vsczknionym y vkąszonym od psá wściekłego. Tákże od Páiąká/ Zaby ziemney y párchowátey/ Nietoperzá/ od Pczoł/ Syrszeni/ od Os/ Mrowek Gąsienic/ y od inych bestiy iádowitych/ iest rátunkiem [miarz]. SyrZiel 116.
patrz: BESTIA
– Iádowitemu vkąszeniu/ bądź od człowieká/ bądź od bestyey/ tákże z winem go pić dobrze. SyrZiel 36.
patrz: BESTIA
– BEzkwiát ziółko niewielkie: [...] Bez kwiátu y nasienia. SyrZiel 1285.
patrz: BEZKWIAT
– Co baczemy w Dyptanie/ w Podbiale wysokim [...] w Bezkwiátu. SyrZiel 1288.
patrz: BEZKWIAT
– Bębele pęcherzowáte w stolcu leczy/ sok prochem Hormodáktylowym/ ábo z Páluchowym plastrowány. SyrZiel 293.
patrz: BĘBELE
– Bębelom w zádnicy/ máść kosztowna y doświádczona: Wziąć ziela y z korzeniem tych kámykow łotow ośm... SyrZiel 737.
patrz: BĘBELE
– Mák száry/ Grekowie Pithite zowią/ iákoby bębniásty/ bo ma głowki iáko bębenki. SyrZiel 1359.
patrz: BĘBNIASTY
– Puchlinie wietrzney y bębniástey/ z ciáłá do pozbyciá trudney/ pożywáć go dobrze. SyrZiel 465.
patrz: BĘBNIASTY
– Iedno [ziarno kukurydzy] bywa żołte drugie ruse/ ábo rumiáne/ trzecie biáłáse. SyrZiel 961.
patrz: BIAŁASY
– Iest tedy szałwia ziołko krzakámi rosnące. [...] Liściá długiego/ ostrego/ miąsszego/ chropowátego/ białásego. SyrZiel 483.
patrz: BIAŁASY
– Sámiec [bazanki] wypuszcza ieden pręt ná dwie piędzi/ miękki/ biáłásy. Liście podobne do sczéru/ biáłáse náprzemiány. SyrZiel 1532.
patrz: BIAŁASY
– Białáwiec/ ktory Srebrnikiem zowiemy włoskim. Zowiemy go y ziebrem/ ábo białym ziebrem Także Sczyrzycą. SyrZiel 315.
patrz: BIAŁAWIEC
– Białáwcem podobáło się go nam miánowáć/ od białości lsnącego listu. SyrZiel 316.
patrz: BIAŁAWIEC
– Białáwiec/ ábo Srebrnik włoski. Rozdz. 92. Leucas, Leuce [et] Leucea, Mesoleucon, Argentina, Mompeliaca. Welsch Sylberkraut/ oder Silberkraut von Mompelier. SyrZiel 315.
patrz: BIAŁAWIEC
– Srzedni Kozłek Liście ma [...] gdy doyzrzeie białáwe/ álbo popieláte/ iáko Srzebnik. SyrZiel 50.
patrz: BIAŁAWY
– Kwiátu biáłáwego/ w szupinkách swych kolących tchwiącego [jest szanta biała]. SyrZiel 685.
patrz: BIAŁAWY
– Cyprys ziele ogrodne, rozkrzewia się w drzewko, od ktorego pniaczká, wiele y gęsto pochodzi odnożek prosto wzgorę. Ná tych listeczkow biáłáwych, ábo iasnopopielatych y drobno kędzierzáwych máło nie iáko ná Aegiptckim Piołynie. SyrZiel 372-373.
patrz: BIAŁAWY
– Tá [skorzonera] liścia biáłáwégo/ ábo z bládá zielonégo/ długiégo/ miązszego y konczystego. SyrZiel 1240.
patrz: BIAŁAWY
SyrZiel 443.
patrz: BIAŁE
– Wziąć Papawy [...] przydáć [...] Białkow od świeżych iáiec dwá vmieszać co napilniey/ żeby sie białki inkorporowały dobrze. SyrZiel 1156.
– Lecz nászym winnym szynkarzom tey proby nie potrzebá: bo oni tysiąc przypraw z piekłá podánych máią/ ktoremi nie zepsowáne [wina] napráwuią/ ále dobre psuią [...] Ktore ták pomordowáwszy nielutościwie/ zaś ie leczą/ y pochlebstwem smáruią/ cukruiąc w rzeczy/ rozynkuiąc ipsymuiąc/ háłunuiąc/ białkuiąc/ siarkuiąc/ plastruiąc. SyrZiel 1219.
– Proch známienity przeciwko morowemu powietrzu. Wziąć [...] Kwiátu Muszkatowego/ Biedrzeńcu białego/ Korzenia Kokoryczki/ Kurzego ziela ... SyrZiel 52.
– Bluscz biały lepszy y pożytecznieyszy iest śledzienie chorey/ żelázem goracym rospárzoney. SyrZiel 889.
– Dziewánná [...] Wtóra Sámicá/ pierwszey podobna / tylko listu obdłużnieyszego / bielszego. SyrZiel 1419.
– Drudzy ten miod tym sposobem czynią. Biorą korzenia suszonego Kopru Wloskiego łotow dwánaście/ nasienia tegoż łotow ośm/ korzenia białego Biedrzeńcu/ Pieprzu czarnego y białego po dwa łoty... SyrZiel 395.
– ROzmáity rodzay fásiolow/ álbo Bobu Tureckiego znáyduiemy/ bárwámi rozlicznemi od siebie rożne: iedne są białe/ drugie czarne/ trzecie czerwoné/ czwarté pstre y srokáté/ á iákoby pisáné: dlaczego Warro zwał ie żáłobnym pismem. SyrZiel 1034.
– Ręce hrube/ czarne/ twárde/ czyni miękkie/ białe/ y cudne/ często ie myć pszenicznymi otrębámi z ciepłey wody. SyrZiel 933.
– Te drugie Rumienki/ [rumienek] biały y żołty za[ś] potężniey wywodzą [kamień z pęcherza i z nerek]. SyrZiel 793.
– TEgo ziela iest kilkána scie rodzáiow/ z których tylko przednieysze położymy. Począwszy od tego/ który Lamikámieniem białym zowiemy. My sierotkámi/ ábo Máiowym trankiem miánuiemy. SyrZiel 1275.
– Káżdy [liść] porozdzierány ná dziesięć części spoionych/ biało skropiony. SyrZiel 627.
patrz: BIAŁO
– Liścia podobnego innym Ptászym Oczkom/ abo zielu Czosnaczkowemu od spodku biało bláde iáko w Srebrniku/ siwowełnistego [jest ozanka]. SyrZiel 571.
– Na wierzchu [u angielskiego tranku] kwiát biáłoblády/ we śrzodku głowczásty/ iáko v Wołowego oká. SyrZiel 825.
– Kwiatu chochołowátego mienionego/ biało bronatnego [jest ziele rączki]. SyrZiel 764.
– Kwiecie [ślazu jest] woniey przyiemney y porney/ ku Cytrynowemu podobney/ białobronatne/ iáko w prostym Slazu być baczemy. SyrZiel 106.
– Kwiateczkow drobnych biało brónátnych/ á w śrzodku żołtáwe [jest świetlik]. SyrZiel 1334.
– [U żywiczki] w wiérzchu różdżek kwiateczki biało cielistey bárwy. SyrZiel 1317.
– Sámicá [trojajestu] rozmáicie fárbistego/ [kwiatu] bronatnozielona/ białoczerwona/ á od spodku száráwa. SyrZiel 761.
– Tákże Rány y dziury w króku [!] z zápsowánia z fránce/ przerzeczony Sok z Zánklu ziela goi: ták płci męskiey/ iáko Białogłowskiey/ nim wymywáiąc: ábo fláytuszki w nim maczáiąc/ á kłádąc. SyrZiel 249.
– Nieprzystoyną chęć do iedzenia brzemiennym oddala/ á do przystoynych potraw czyni. [Marg.:] Złemu apetytu białogłowskiemu [przeciwdziała kopr włoski]. SyrZiel 392.
– Oleiek [z żebrzycy]. Ten Wątrobney mocy/ w brániu y w przyciągániu pokármu do siebie. Także Zołądkowi sámemu. Nerwom/ ábo suchym żyłom. Iądrom Białogłowskim y zwiąskom ich. [...] Sol. Tá Słuzy Arteryey wątrobney: [...] Iądrom Białogłowskim. SyrZiel 148.
– Miesięczną chorobę białogłowską/ nád przyrodzenie záwściągnioną/ wzbudza/ y potężnie wywodzi/ z winem go vżywaiąc [korzeń fiołkowy]. SyrZiel 7.
– Liście z látorostkámi swymi wárzone w winie/ á w trunku używáne/ miesięczną chorobę białogłowską/ wzbudza. SyrZiel 483.
– SLaz ogrodny/ y iákoby w drzewo vrosły/ pięcioraki. Z tych niektoré zowiemy białogłowską Rożą/ czarną Rożą/ á tá troiáka: Pierwsza czerwonego kwiátu/ ábo ciemnorumianego nie pełnego. SyrZiel 1099.
– Mácicę záplugáwioną/ y boleiącą wychędaża y leczy/ czopek z Kosacowego korzenia vczyniwszy/ w otwor łona białogłowskiego włożyć. SyrZiel 8.
– Czyścienie miesiączne białogłowskie nád przyrodzenie zátrzymáne, wzbudza Piołyn z miodem utárty, ná prog łoná náciepley przykłádáiąc. SyrZiel 341.
– Mleko w piersiách białogłowskich zákámiáłe y w bryły zrosłe rosprowadza [okład z anyżu]. SyrZiel 410.
– Trzebulá płonna potężnieyszych iest skutkow. Przeto Kwiátom zástánowionym białogłowskim w winie ią wárząc á piiąc/ iest osobliwym lekárstwem wzbudzáiąc ie y wywodząc. Przeciwko morowemu iádu/ y inszym zárázom/ iest lekárstwem. SyrZiel 1197.
– Zápsowánie otworu łona białogłowskiego goi, częstokroć toż czyniąc. SyrZiel 371.
– Spuchnienie piersi białogłowskich leczy, nasienie tego Kopru, z Márzymiętką á z wieprzowym sádłem utłukszy przykłádáć. SyrZiel 390.
– Oleiek. Ten użyteczny iest żyłom, w ciele białogłowskim, ktore z płuc do piersi pochodzą, y do mácice. SyrZiel 365.
– Ná członkách wstydliwych/ ták mężczyńskich/ iáko y białogłowskich/ złe wrzody iádowite/ y te ktore kiłámi zowią goi [wódka]. SyrZiel 606.
– Wziąć dwie gárści bylice/ soli/ Szałwiry/ po garści: to wespoł warz w wodzie/ tydzień przed zwykły[m] przyszcie[m] miesięcznej choroby/ nogi po koláná w niey ciepło párząc/ ráno y ná noc/ przez cáły tydzień. Tak się zástánowione białogłowskie kwiaty wzbudza. SyrZiel 723.
– Tákże kile y wrzodom fráncowátym/ ná członkách/ białogłowskich wstydliwych iest niewymownym lekárstwem [kmin]. SyrZiel 418.
– Miesiączne czyszczenie białogłowskie záwściągnione wzbudza y wywodzi, kwintę miáłko utártego Piołynu z winem piiąc. SyrZiel 342.
– Nasienie tego ziela dziateczkom w powiciu tym sposobem iáko Cytwarowe nasienie pić z mlekiem białogłowskim/ ábo z krowim daway/ bo tákże z nich czyrw morząc wywodzi. SyrZiel 287.
– Viola Matronalis. Frawen Violen. Winter Violen. Welch Violen. ROzne ma názwiská to ziele/ ták w ięzyku Łácińskim iáko y w nászym. Zowią ie zime skopki ábo Fijołki zime/ Fijołki białogłowskie. SyrZiel 756.
– Też do wzbudzenia kwiatow białogłowskich/ wodká doświadczona y bárzo użyteczna. SyrZiel 720.
– To ziołko [sadliczka] wszytko biało kosmate y wełniste. SyrZiel 557.
– BIała Szántá wypuscza kilká prątkow łokietnych z korzenia [...] czworogránowitych/ biało kosmátych. SyrZiel 685.
– Wewnątrz pełne drżenia białego/ zwierzchu zlekká białokosmátego [są rózgi sadźca]. SyrZiel 281.
– Przydáć [do soku ruty] miodu iárzącego dwá łoty/ cukru białolodowátego miáłko vtłuczonego łot. SyrZiel 524.
– Około prątkow swych gęsto obrosłe/ białopopieláte/ á kosmáte/ ábo wełniste [są liście iwy]. SyrZiel 832.
– Ziołko niskié [psia łoboda]/ listeczkow obszernych białopopielátych/ á iákoby Srebrnym prochem potrząśnionych migocąc sie/ ábo mąką. SyrZiel 1106.
– Liście [ostropestu] [...] po wierzchu biáło pstre/ iákoby mlekiem skropione. SyrZiel 676.
– Liście [języczków siwych] [...] po części biało rumiáne. SyrZiel 1300.
– Z tego zboża [owsa] potráwy [...] bárzo zdrowe/ posilne: cerę piękną/ białorumienną/ ábo własnie cielistą dáiące. SyrZiel 988.
– Trzecia Siwioznká [...] do pierwszey podobna/ ácz niektore gáłązki iey bywáią ku ziemi nákłonione: wszystká białosiwa/ w wierzchu głowki niemáłe z żołtego kwiátu: y zátym ią żołta Siwioznka miánuią. SyrZiel 703.
patrz: BIAŁOSIWY
– [Hyzop ma] liście po wierzchu zielone/ á od spodku ták białe/ że z śniegiem/ swą białością zrowna. SyrZiel 467.
patrz: BIAŁOŚĆ
– Mirha ziele od korzenia rumienne ku wierzchu żołtawe, twárde białowełniste, ábo kosmáte, wdziecznie y mocno pachniące. SyrZiel 361.
– Pęgi krwáwe/ z osieczenia rozgámi/ ábo biczem/ rospądza y goi [maść z kopru]. SyrZiel 424.
patrz: BICZ
– Proch známienity przeciwko morowemu powietrzu. Wziąć [...] Kwiátu Muszkatowego/ Biedrzeńcu białego/ Korzenia Kokoryczki/ Kurzego ziela ... SyrZiel 52.
– Wodká z Biedrzeńcu. SyrZiel 71.
– Biedrzeniec/ Rospikámień/ Rozdział 18. Tragoselium. Pimpinella. Saxifragia hircina. Bibernell. BIedrzeniec własny iest troiáki. Wielki/ Máły álbo sámicá. Trzeci namnieyszy kryspowaty/ álbo kędzierzáwy. SyrZiel 62.
– Są ktorzy ten Koziorożnik twierdzą być Biedrzeńcem. Drudzy Rospikámieniem/ ktory Łácinnicy Saxifragiam Hircinam zowią. Drudzy omylnym Dyptanem. Ale ci wszyscy w swym mniemániu się mylą. SyrZiel 1346.
– Drudzy ten miod tym sposobem czynią. Biorą korzenia suszonego Kopru Wloskiego łotow dwánaście/ nasienia tegoż łotow ośm/ korzenia białego Biedrzeńcu/ Pieprzu czarnego y białego po dwa łoty... SyrZiel 395.
– Biedrzeniec mnieyszy pospolity/ Rozdział 19. Pimpinella secunda. Pimpinel: minor. Pimpinel: foena. Tragoselinum secundum, vel minus. Pampinnulla vera. Klein Bibenell. Klein Bockspeterlein. Oder. Kleiner/steinpeterlein. Oder. [...] BIedrzeniec nász pospolity/ ktory mnieyszym/ álbo sámicą/ względem pierwszego zowiemy... SyrZiel 75-76.
– Biedrzeniec Czarny/ Rozdział 20. Bibenalla nigra. et Pimpinella hirsuta. Schwartz Bibenell. BIedrzeniec czarny/ korzeniá iest mocnego/ ná pálec wzmiąsz/ zwierzchu czarnego/ we wnątrz białego ... SyrZiel 78.
– Syrop z Biedrzeńcá. Bywa też Syrop wyciągniony z biedrzeńcu korzeniá suchego/ tym sposobem/ iáko sie powiedziáło o czynieniu Syropu z Cynámonu. SyrZiel 73.
– Wziąć [...] Nasienia Biedrzeńcowego/ Anyżowego/ po połtorá łotá... SyrZiel 69.
– Korzenie Biedrzencowe ma być kopáne dniá dwunastego/ trzynastego/ y czternastego/ w Księżycu Lipcu. SyrZiel 63.
– Alchimistowie dystylluią z Biedrzeńcowego korzeniá [...] Oleiek. SyrZiel 74.
– Tá [zębrzyca] Korzeń ma wielki/ y soku pełny [...] Zápachu Biedrzeńcowego/ mocno pachniącego y przenikáiącego. SyrZiel 146.
– Wziąć liścia Biedrzeńcowego dwie gárści/ Prosiáney włoci ktorą też Trankiem zowią/ Zánklu po gárści: to posiekawszy/ w kotle vkropu wrżcego wárzyć/ przez godzin cztery/ á teg[o] ná czczo y ná noc/ po piąci álbo sześci łyżek ránnemu káżdy dzień ciepło dawáć. SyrZiel 69.
– Błonce/ ktora wnętrzności wszystkie okrywa/ Peritoneum zowią/ [...] iest użyteczny [olej] biedrzeńcowy. SyrZiel 75.
– Przeciw truciznie Mákowego soku, ktory Opium álbo Meconium zowią, piołyn z stárym winem pić dobrze. Biel ołowną, ktorą Blaywáysem drudzy zowią, ktoby wypił Piołyn z miodem przez kilká dni pić dawać. SyrZiel 343.
patrz: BIEL
– Truciznom wszelákim, w trunku ábo w potráwách zádánym, ábo [...] z ołowney bieli, Arseniku [...] uczynionym, służy. SyrZiel 396.
patrz: BIEL
– Wziąwszy tego ziela soku/ Bleyweisu/ ábo ołowiáney bieli [...] tym nácieráć. SyrZiel 454.
patrz: BIEL
– Do tego przydáią Merkuryuszu [...] y Bielu Ołowiánego/ álbo Bláywasu/ po dwu łotách. SyrZiel 233.
patrz: BIEL
– Szumieniu [...] w uszu [...] sok Ruciány z świeżem másłem/ ábo z tłustością ze szpyrek wieprzowych/ ábo z bielu y tłustości mięsá wieprzoweg[o] wyskwárzona pomieszány [...] odpędza. SyrZiel 525.
patrz: BIEL
– W pospolitym używániu té są/ Grzyby/ Kozakowie/ Biele/ Rydze. SyrZiel 1394.
patrz: BIEL
– Vtłukszy korzeń/ [...] co namieley [...] / ná słońcu vsuszyć/ przydáwszy trzecią część Ceruzy/ to iest Bláiwáysu ábo bieli ołowiáney. SyrZiel 627.
patrz: BIEL
– W Litwie wespoł kwaszą ią [ćwikłę] z rzepą/ z czosnkiem/ z cebulą/ z kápustą/ y z Bielámi/ warstwámi prześciełáią/ y zowią to kwászeniną. SyrZiel 1120.
patrz: BIEL
– Spánie przywodzi [...] Rumien wziąwszy go ze dwie garsci [...] Makowek/ Grzybieniá/ liściá Bielanu białego [...] po poł gárści. SyrZiel 796.
– KAżdego Bielunu nasienie y korzeń/ dla zbytniey swy wrodzoney zimności/ barzo iest iádowite. SyrZiel 1366.
– Z tego [kwiecia bielunu ogrodnego] potym bywáią obłe kieliszki/ ábo strączki/ któré tákże nie iákie podobieństwo z Bielunem białym máią. SyrZiel 1365.
– Bielun/ Száley/ Lulek/ Rozdziáł 85. Hyosciamus, Apollinaris herba, Symphoniaca. SyrZiel 1364.
– Bielun ogrodny [...] Kwiátu bládobiałego: białému Bielunowi we wszystkim podobnego. SyrZiel 1365.
– Które [liście kaptura] niźli sie rozwinie statecznie/ łsnąc sie bieleie/ iako Alábáster. SyrZiel 1455.
patrz: BIELEĆ
– Ma być zbieráne [jabłko zamorskie] gdy poczyna zwiérzchu bieleć/ ábo żołcieć. SyrZiel 1512.
patrz: BIELEĆ
– Włosy białymgłowom wyciera/ y Bieli [sok centurii]/ pocieráiąc nim. SyrZiel 660.
patrz: BIELIĆ
– Bielidło czynią z korzenia [żmijowca] ná twarz. SyrZiel 627.
patrz: BIELIDŁO
– Nie trzebá nad to rumienidłá y bielidłá lepszego [nad wódkę melonową] SyrZiel 1185.
patrz: BIELIDŁO
– Moszná abo iądra mezkie spuchłe leczy puchline z nich wyciągaiąc korzeń złotogłowu z liściem Bielinowym warząc. SyrZiel 583.
patrz: BIELINOWY
– Oleiek z nasienia czárnuchy tych sposobem może bydź czyniony/ iáko z Sesámowego nasienia/ ábo z Bielinnowego. SyrZiel 462.
patrz: BIELINOWY
– Oczom płynącym. Páwłoką subtelnie zászłym. zaćmieniu. Ropistym oczom. Krwią zászłym. Bielmu świeźemu. - [lekarstwo]. SyrZiel 379.
patrz: BIELMO
– Oczom zászłym błonką/ álbo wrzedzienicom ná bielmie oká/ y ná zrzenicy zásiádłem/ wielkim iest lekárstwem [kozłek]. SyrZiel 55.
patrz: BIELMO
– Bielmo z oczu ściera proch korzenia Fiołkowego miáłko vtárty. SyrZiel 8.
patrz: BIELMO
– Krosty ábo wrzedzieniczki ná bielmie oká, ábo ná źrzenicy, bez wszelákiego niebespieczeństwa ściera [sól]. SyrZiel 400.
patrz: BIELMO
– Bielmok ábo Pałecznik/ bielmo z oczu [...] spędza. Stąd też y v nas Polakow Bielmokiem názwány. SyrZiel 881.
patrz: BIELMOK
– O Pałeczniku/ ábo Bielmoku. Rozdział 138 [...] Argemonium, Argemone, Argemonia, Concordia, Concordalis, Libernica herba [et] pergalium. SyrZiel 880-881.
patrz: BIELMOK
– Gdy się otworzy [owoc bawełny]/ Báwełnę bieluchną z siebie wydáie. SyrZiel 732.
patrz: BIELUCHNY
– Z tych [kwiatów fiołka miesięcznego] okrągłe strączki/ ze trzech łupin złożone bieluchnych przeźrzoczystych. SyrZiel 1454.
patrz: BIELUCHNY
– Oleyku z Belzynowego owocu (oleyku Bielunowego po części zmieszáć. SyrZiel 1147.
– KOpytnik [...] ma [...] kwiát bronatnyt Bielunowemu pąpiu kształtem podobny. SyrZiel 44.
– Biorę wszystko Bielunowe ziele/ poki zielone z liściem/ z kłączem/ z nasieniem. SyrZiel 1366.
– Toż czynić może z winem á z cukrem/ ábo w piwie wárzyć másłá/ á soli przydawszy/ á kto chce mieć smáczniey/ polnego Kminu trochę/ będzie grámatká/ ábo biermuszká smáczna/ y użyteczna potráwá/ ták zdrowym iáko y chorym. SyrZiel 922.
patrz: BIERMUSZKA
– NIe tylko do picia przychodzi piwo/ ále y do inákszego vżywánia/ iáko do biermusek ábo grámátek z chlebem á z másłem/ ábo z oliwą/ z cukrem/ bądź z miodem czynionych/ ktore ták chorym iáko zdrowym/ są przynależącym y zdrowym pokarmem. SyrZiel 948.
patrz: BIERMUSZKA
– Piwo Pszeniczne przystoynie vczynione/ męże gnuśne do Wenusá wzbudzáią. Obfitość przyrodzonego nasienia dáią/ záczy[.] potężnieysze do skutku małżeńskiego czynią/ y w siodło ie sadzáią polewkami/ Biermuszkámi/ Pánátámi dáiąc go vżywáć. SyrZiel 948.
patrz: BIERMUSZKA
– Wiele ich/ ktorzy się w tym Kminie kocháią/ y w częstym go vżywániu miewáią/ iedni z potráwámi/ drudzy z biermuszkámi/ y z inymi polewkámi/ tákże z mięsem. SyrZiel 431.
patrz: BIERMUSZKA
– Ná biesiádách y ná bánkieciech ktoby sie opicia vstrzedz chciáł/ ten [...] przed iedzeniem wszystkim czerwoną Brzoskiew [...] ma pożywáć... SyrZiel 1113.
– [...] kości przełomione żeby były vstánowione/ y w łubki przystoynie wpráwione/ y bindámi/ áni zbytnie tęgo/ áni słábo vwiązáne. SyrZiel 258-259.
patrz: BINDA, BIŃDA
– ZIele Grot/ ábo Włocznia/ ktore Kiwiorem/ y Bindásámi drudzy zowią/ podobne iest listem [..] Lukowi. SyrZiel 817.
patrz: BINDAS
– Toż mázánie służy Biedrom boleiącym/ álbo Scyátyce. SyrZiel 218.
patrz: BIODRA, BIODRO
– Piekáią z nim [anyżem] chleb żołnirski/ ktory Biscoctem, to iest dwákroć pieczonym zowią. SyrZiel 404.
– Czásu iednego po znáczney bitwie woienney/ ná poboisku przez kilká dni ciáłá leżały. SyrZiel 707.
patrz: BITWA
– Zmázy/ y Bláchy pstre po ciele wyciera [aminek]. SyrZiel 447.
– Plámy y bláchy sprosne po ciele/ spądza y ściera [pięciornik]. SyrZiel 300.
– Rykle/ albo Rytle/ to iest czerwone bláchy po ciele máłym dziatko[m] wywodzi ná wierzch [maść z pietruszki]. SyrZiel 1071.
– Pstrociny y bláchy białe po ciele/ y ine szkárádności/ tymże sposobem z miodem wyciera/ nácieráiąc nią [maść z kąkolnicy]. SyrZiel 463.
– Potym [zioła] miedzy dwie blásze żelázne/ á na pálec wzmiąsz [...] kładą. SyrZiel 122.
– Kłádą żyto między dwie obszerne blásze miąsze y gorące/ y ták z niego wyprásuią oley. SyrZiel 919.
– Naprzod zielone [liście łobody]/ potym bládożołcieie/ á ku stárości czerwienieie/ podczas też żółcieie. SyrZiel 1105.
patrz: BLADO
– Mylą się ktorzy rozumieią y twierdzą Wilup Dzięcielnice bydź osobliwym zielem. Tákże ci ktorzy go kwiátem Dzięcieliny vdáią/ á kwiátem zielonym bydź go mienią/ gdyż áni korzenia żadnego niema skądby wyrastał áni kwiátu zielonego/ ieno niekiedy biały/ niekiedy bládo bronatny/ ábo blado pobronatniáły. SyrZiel 505.
patrz: BLADO
– Przy wiérzchu kwiatki [ruty] brunatne/ niekiedy bládobiałe/ drobne. SyrZiel 1431.
– [W roślinie kleśniec] Z tey [pochwy] iákoby żądło cieniuchna látorośla wychodzi bládobiała. SyrZiel 653 [635].
– Bielun ogrodny [...] Kwiátu bládobiałego: białému Bielunowi we wszystkim podobnego. SyrZiel 1365.
– Kwiátem podobne iest [czartowe ziele albo komonica] do polney Dryakwie: w okrążku głowátym gęstym bládo błękitny/ podczás y białáwy/ á ile sámicá. SyrZiel 883.
– LAwendá Podobna iest Spikánárdzie [...] máiąc kwiateczki bládo błękitne. SyrZiel 41.
– [Driakiew polna] Kwiátu pełnego/ bladobłękitnego abo ráczey modráwego. SyrZiel 1263.
– Ná wierzchu byla káżdego zosobná osobne głowki obdłużne bodłáwe/ z ktorych kwiateczki niewielkie wykwituią/ pomáłu ieden zá drugim wychadzáiąc/ niekiedy białe niekiedy bládo błękitne. SyrZiel 665.
– Ná wierzchu klącza zosobná/ po dwu [...] kwiatków pálczástych/ ábo główczástych/ mszystych/ á blado brunatnych ẃydáie [sierpik]. SyrZiel 1253.
– V sámcá cielisto rumiány/ ábo bladobrunatny/ v sámice biały [kwiat wężownika]. SyrZiel 1254.
– Áni korzenia żadnego niema skądby wyrastał [wilup]/ áni kwiátu zielonego / ieno niekiedy biały/ niekiedy bládo bronatny/ ábobládo pobronatniáły. SyrZiel 505.
– Kwiátki bládobronatne/ iáko ná Grochu/ ieno mnieysze [u wyki]. SyrZiel 767.
– Kwiátu bládo bronatnego/ kształt Fiiołkow białych/ ktore Firletką zowiemy/ maiącego [jest wyżlin]. SyrZiel 594.
– Kwiátbládobronatny ábo modry/ y cienki/ mszysty [u dziewięćsiłu]. SyrZiel 661.
– Kwiát po wszystkiey bylinie gromatkámi/ áż do wierzchu przy liściu wynika bládo brunátny/ niekiedy biáłáwy [opis poleju]. SyrZiel 476.
– Które [kokornaki] są kwiátu bládo brunatnego/ sámcámi miánuią; które białego/ sámicámi. SyrZiel 1435.
– W wierzchu okołki z kwieciem bládo cielistym [u ziela żebrzycy]. SyrZiel 146.
– BIała Szántá wypuscza kilká prątkow łokietnych z korzeniá/ podczás dłuższych/ czworogránowitych/ biało kosmátych. Liścia tákże bládokosmátego/ miąższego. SyrZiel 685.
– Drugi Omylnik Iáłowy/ rozny od tego/ kwiátu bládo modrego/ ná kształt ziemnego Blusczá. SyrZiel 48.
patrz: BLADOMODRY
– Ogrodna [czarnucha] iest prącikow drobnych/ łokietnych: Listeczkow mnieyszych niż v ziela Przymiotowego/ ieno rozdzielnieysze y drobnieysze. Kwiátu ná wierzchu rozdżek bládomodrego/ ná kształt gwiazdy/ ktory gdy opádnie/ głowki wydáie nie wielkie/ obdłużne/ o kilku wierzchách spiczástych. SyrZiel 457.
patrz: BLADOMODRY
– Bárziey ci [mylą się]/ ktorzy Koniczynę wysoką ná łąkách rosnącą bládomodrym/ ábo y białym kwiátem głowczásto kwitnącą/ tą [komonicą] bydź twierdzą. SyrZiel 518.
patrz: BLADOMODRY
– Kwiátu kłosowátego/ ku wierchu zieleniáwy/ ábo bládomodry [jest cąbr] . SyrZiel 506.
patrz: BLADOMODRY
– Tá Bukiew Turecka ma przodek/ która bládopopielatey iest bárwy/ krucha/ tłusta y oleiowáta. SyrZiel 1482.
– To [ziele kozia reż] kwiatu bládorumiánáwego/ ono [ziele czarnokwit] czarnego/ dla ktorego Czárnokwitem iest názwáne. SyrZiel 751.
– To ziele [kozia reż] przy końcu Czerwcá w wierzchu kłącza swego/ rostáczuie ogániste okołki z gęstych stopek/ ná ktorych naprzod głowki strysiáste/ iáko głowki Lniáne/ ktore gdy się otworzą/ kwiatki bládo rumiáne bárzo gęsto wypusczáią/ niemal iáko Krwáwnik sámiec. SyrZiel 749.
– Drugi Máczek polny [...] Kwiátu Pomoráńczowego ábo bládorumiánego á łsnącego. SyrZiel 877.
– TO ziołko Konitrud ma rozgi ná piądź/ podczás ná pułtory wzwysz/ czworogánowite: liście Izopowemu podobne/ ieno trochę szersze y dłuższe/ zárowno parą po rozdżce pochodzące: miedzy ktorymi wynikáią bládo rumiáne/ ábo cielistey bárwy kwiatki. SyrZiel 467.
– Korzenia niemáłego/ długiego/ knodowátego/ ná vkoś w ziemię pochodzącego. álbo poprzec przy samym wierzchu ziemię zmarszczonego kosmátego/ á bez zápachu/ ná wyskoczkách rozdzielone/ bládo rumienne/ smáku cierpkiego y ściągáiącego álbo stwirdzaiącego [kosaciec płonny]. SyrZiel 16.
– Wielki [kozłek]/ ktory drudzy zowią Nardusem leśnym/ máiąc liście máło niepodobne Łániey broni: Prętá głádkiego/ ná łokieć zwysz/ álbo wyższe[g]o: we wnątrz czczego/ lekkiego/ miękkiego á bládo rumiennego: ná wierzchu okołek tákieyże bárwy. SyrZiel 49.
– Druga [rukiew] ma korzeń iescze cieńszy od pierwszey/ długi y biały. Liścia dobrze szerszego/ bládoszarego/ bárzo podobnego liściu polney Rukwy/ álbo Gorczycy płonney. SyrZiel 126.
patrz: BLADOSZARY
– [Piołyn] Bládość sprosną y trawienie wszystkiego ciała, iákimkolwiek sposobem używány spądza [...]. SyrZiel 348.
– Trzebulá [..] Liścia pietrusczánégo [...] podczás bládozielonáwé podczás żółtáwe/ niekiedy też rumienáwe. SyrZiel 1193-1194.
– [Korzeń mistrzownika jest] Zwierzchu czarny/ álbo ciemno popieláty: we wnątrz bládo zielonáwy [...]. SyrZiel 114.
– Druga [ciemierzyca czarna] [...] Kwiátu piérwszey podobnemu/ bládo zielonáwéy bárwy/ z piąci listków złożonego. SyrZiel 1468.
– Wszystko ziołko [boży byt] biáłáwe/ ábo bladozielone. SyrZiel 729.
– Pierwsze [ziele wrotycz włoska], korzenia iest zdrewniáłego, z wielą odnożek cieńszych. Z tego rozgi ábo kłącze wyrasta proste, bládozielone, łokietne [...]. SyrZiel 375.
– Bládym tákże/ z przerzeczoney przyczyny/ ábo bládozielonym [pomaga anyż]. SyrZiel 405.
– [Dzięgiel arabski ma] Korzeń tákże pachniący/ ostropieprzny vstá rospaláiący/ y sczmiący/ miękki/ Soku pełny: Z wierzchu poczerniáły/ we wnątrz biáłáwy/ niekiedy bládożołtáwy. SyrZiel 99.
– Pierwszy [biedrzeniec] ma korzeń długi/ głádki/ ná kształt Pietruszki ogrodney/ ná pálec wzmiąsz/ zwierzchu popieláty/ we wnątrz bládożołtáwy [...]. SyrZiel 62.
– [Bernardynek] Ná wierzchu rozg swych głowki obdłużne niesie ościstokolące/ zewsząd listeczkámi ogárnione: z ktorych kwiát bládożołty wykwita/ á ten potym w wełnianki się przemienia: násienie w tychże głowkách z bladá białe/ ábo bládożołtáwe/ w wełniankách leżące. SyrZiel 563.
– Białobládo/ á ile mnieyszy [wilk zielny] kwitnie: więtszy bládo żołto kosmato. SyrZiel 1232.
– Drugie [łyszczaki] też kwitną biało/ bládo żółto/ modro/ nakrápiáno. SyrZiel 255.
– Zieloność swoię w bládożołtość odmieniaią [jabłka zamorskie - dojrzewając]. SyrZiel 1514.
– [Ziele miłosna jest] Kwiecia w wierzchu swych rosczek bládożołtego/ mszystego/ iáki ná drzewie oliwnym bywa [...]. SyrZiel 592.
– Ten [kobyli kopr] się troiáki náyduie: Pierwszy korzenia prostego/ długiego y rownego/ zwierzchu popielátego/ wewnątrz bladożołtego [...]. SyrZiel 397.
– [Bernardynek] Ná wierzchu rozg swych głowki obdłużne niesie ościstokolące/ zewsząd listeczkámi ogárnione: z ktorych kwiát bládożołty wykwita/ á ten potym w wełnianki się przemienia: násienie w tyche głowkách z bladá białe/ ábo bládożołtáwe/ w wełniankách leżące. SyrZiel 563.
– Ná wierzchu tych [rózg kuklika] kwiatki bládożołte/ z piąci listeczkow złożone/ mnieysze niżli [!] ogrodnych Gwoździkow kwiát. SyrZiel 267.
– Rhabarbarum częścią żółte będące/ częścią żołtogorące/ y bárwy wewnatrz cielistey od Rheupontiku bárzo bládożołtego iest rożne. SyrZiel 642.
– Kwiátu bládożołtego/ mszystego [są języczki siwe 3.]. SyrZiel 1300.
– Bládym tákże/ z przerzeczoney przyczyny/ ábo bládozielonym [pomaga anyż]. SyrZiel 405.
patrz: BLADY
– Wino Ozánkowe [...] Bládey twarzy/ piękny rumieniec y cerę dáie. SyrZiel 574.
patrz: BLADY, BLADY, BLIADY
– Osmy rodzay [fiołków] są Podlasczki bez zapáchu: y tym tylko á barwą bledszą/ od piérwszych są rożne. SyrZiel 1447.
patrz: BLADY, BLADY, BLIADY
– Kwiátu z żołtábládego [jest czarnogłów]. SyrZiel 138.
patrz: BLADY, BLADY, BLIADY
– KOrzeń Kopru gornego/ ábo skálnego/ iest długi/ y ná wiele odnożek rozdzielony/ z żołtá blády, miękki [...]. SyrZiel 401.
patrz: BLADY, BLADY, BLIADY
– Bládym Cerę cudną y rumienną czyni [korzeń tataraku]. SyrZiel 21.
patrz: BLADY
– Plány ábo y liszáie ná twarzy łupiące czerwone goi/ y spędza/ wziąwszy tego ziela [kolendry] soku/ Bleyweisu/ ábo ołowiáney bieli/ srebrney gleyty/ octu winnego/ á Rożánego oleiu: z tego wszystkiego máść vczyniwszy/ tym nácieráć. SyrZiel 454.
– Biel ołowną/ ktorą Bláywáysem drudzy zowią/ ktoby wypił/ Piołyn z miodem przez kilká dni pić dáwáć. SyrZiel 343.
– Ktoby ztruty był [...] Bielą ołowiáną/ ábo Bleywaysem/ sokiem suchy[m] mákowym/ ábo opium [...] tenże proch z Ruty ábo sok z winem pity/ iest lekárstwem. SyrZiel 531.
– Bielidło czynią z korzenia ná twarz/ vtłukszy korzeń [...] przydawszy trzecią część Ceruzy/ to iest Bláiwáysu ábo bieli ołowiáney... SyrZiel 627.
– Rozumieią go być niektorzy Glaucium/ to iest Bláskáwcem/ ále nie przystoynie. SyrZiel 1380.
patrz: BLASKAWIEC
– [Piołun] Blechy wygubia [marg.] Blechy w gmáchách/ y komorách wytráca w rosole álbo w słoney wodzie wárzony/ tym często páwiment pokrápiáiąc y polewáiąc. SyrZiel 347.
patrz: BLECH, BLECHA
– Korzeń ma bydź kopány, gdy Słońce y Mars w znáku niebieskim, Lwie. A miesiąc, iesliże też nie w tym, tedy w bliskich, to iest, w Ráku, ábo w Pánnie będzie. SyrZiel 401.
patrz: BLISKI
– Pierwszy [piołyn], który Grekowie Seriphium zowią: A ten iest prawdziwy Piołyn zamorski Dioskoridow, ktory Cyprysowi bárzo iest podobny. Drugi, pospolitemu bliski, lecz liścia bielszego: zapáchu bárzo przykrego: smáku gorzkiego. SyrZiel 358.
patrz: BLISKI
– Weźmi [...] Záięczych vszek/ Konradu/ álbo ziemnego Blusczu/ po poł gárści. SyrZiel 249.
– Bluscz drzewny/ ktory y wielkim y białym zowiemy/ iest bárzo krzewisty. SyrZiel 886.
– Sok z ziarn Blusczá czarnego/ włosy czarno fárbuie. SyrZiel 888.
– Bluscz biały lepszy y pożytecznieyszy iest śledzienie chorey/ żelázem goracym rospárzoney. SyrZiel 889.
– Kwiatki ná wierzchu rozg [szczeci pomorskiej] gronkámi niemáłymi/ iáko ná drzewnym Blusczu. SyrZiel 682.
– Bluscz drzewny/ ktory y wielkim y białym zowiemy/ iest bárzo krzewisty. SyrZiel 886.
– Wziąć [...] Głowienek [...] Blusczu skálne[g]o/ ábo Kurdwanu ná skále rosnącego po gársci. SyrZiel 329.
– Drugi Omylnik Iáłowy/ rozny od tego/ kwiátu bládo modrego/ ná kształt ziemnego Bluscza. SyrZiel 48.
– Psi/ trawy świeżey do swego czyścienia używáią/ záczym womity miewáią/ y ztąd názwáli ią Psimbluiem. SyrZiel 1304-1305.
patrz: BLUJ
– Wziąć [...] korzenia psiego bluiu trawy dwá łoty. SyrZiel 1304.
patrz: BLUJ
– Psibluy/ álbo Psia pasza/ [...] Gramen caninum, Canarina, Cynagrostis, Gramen canarium Hundtsgrap/ Hundtstzahn. SyrZiel 1306.
patrz: BLUJ
– BLusczoperz gęsto z ziemie puscza rósczki liście niosąc Blusczowému podobné. SyrZiel 1308.
– Tylko ieden list ná obdłużney stopce obley/ korzonka naprzód wyrasta/ maiąc kształt własny listu Blusczoperzowégo/ álbo Bábczánego [wygląd rośliny zwanej jednolistem]. SyrZiel 1310.
– Ziele Vincetoxicum [...] Toiádem/ Troieścią/ Toieścią/ Blusczownikiem/ od podobieństwá liściá/ ktore ma z Blusczem/ y z Zwyciężyiádem/ od zwyciężenia iádu [...] miánuiemy. SyrZiel 560.
– Trzeci [rodzaj bluszczu] máły Blusczyk rzeczony/ abo Bluscz skálny. SyrZiel 886.
patrz: BLUSZCZYK
– BLuscz namnieyszy/ ktory Blusczykiem zowiemy/ ten niepłodny iest. SyrZiel 887.
patrz: BLUSZCZYK
– Smáku błáhego/ iednák lepsze do trunku niźli wodá [piwo z otrąb]. SyrZiel 998.
– BŁawat/ który Chabrkiem/ Modrzencem y Modrakiem miánuiemy/ czworákiego rodzáiu nayduiemy. SyrZiel 1175.
patrz: BŁAWAT
– Wziąć z sześć żywych Rákow rzecznych [...]/ dwá łotá korzenia Łopianu wielkiego [...] otłuc/ że będzie iáko kászá: to rostworzyć kwartą wodki Błáwatowey/ á przez chustkę przecedzić. SyrZiel 1177.
patrz: BŁAWATOWY
– Ná których [odnóżkach steby] w wierzchu główki/ podobné Błáwatowym głowkom/ rumiánobłękitné kwiatki z siebie wydáiąc. SyrZiel 1270.
patrz: BŁAWATOWY
– Ná wierzchu rozg [ziela zwanego grot] kwiecie ciemno czarne zieiące/ ná kształt czapek wywrácánych błazeńskich/ iákich w komedyách stárzy pospolicie vżywáli. SyrZiel 817.
– Mistrzowie zabobonow, używáią tego ziela [kobylego kopru] inákszym sposobem nieprzystoynie, y błazeńskie, czyniąc tabliczki z sczerego złotá [...] miedzy ktore ten korzeń kłádą. SyrZiel 400-401.
– Ale y ci są w błędzie/ ktorzy Girem nászym/ álbo Alexándryiską Pietruszką być go [dzięgiel włoski] rozumieią. SyrZiel 101.
patrz: BŁĄD
– Ták wiele błędow y omylności w swych księgách o ziołách zostáwił [Ruelius]/ że żaden z ziołopisow więcey. SyrZiel 727.
patrz: BŁĄD
– W tym niemal błędzie Ruellius y Hermolaus Barbarus tkwią/ iáko Brazauola y Manardus [nieodróżnianie korzenia od kłosa ziela Nardusa Indyjskiego - Nardus Indica]. SyrZiel 34.
patrz: BŁĄD
– [Ostrożeń ma] w wierzchu rózg listeczki w kupce/ błękitnáwe. SyrZiel 1444.
– Weźmi [...] Napárstnice błękitno kwitniącej/ Wężowych ięzyczkow [...] po puł gárści. SyrZiel 283.
patrz: BŁĘKITNO
– [Kwiaty kosaćca] w śrzodku rozmáicie fárbiste/ żołto/ zielono/ z bládá białe/ szárłatno/ błękitno. SyrZiel 2.
patrz: BŁĘKITNO
– W wiérzchu prątkow pochodzi pięć/ sześć/ y siédm gáłązek/ z ktorych kwiatki błękitnojásné. SyrZiel 1020.
– Przy wierzchu kłącze puscza z siebie gáłązki kwiatkámi błękitnorumiánémi obsádzoné [w roślinie psie języczki]. SyrZiel 1298.
– Kwiatki [ozanki greckiej] błękitności coś z siebie pokázuią. SyrZiel 569.
– Piszą o tym zielu [odmienniku] że trzykroć przez dzien kwiát swoy odmienia/ poránu biały/ w południe szárłatney fárby/ wieczor z czerwonábronatney: wszystek kształt iego do kwiátu Rumienku błękitnego podobny. SyrZiel 584.
patrz: BŁĘKITNY
– Kolanká álbo członki [kłącza zapaliczki] cienka błoneczká okrywa/ właśnie/ iáko ná trzcinie baczymy. SyrZiel 177.
patrz: BŁONECZKA
– Błonce poprzeczney/ ktora odsierdzie przegradza od inych wnętrzności [...] zbytnie rospiętey/ bárzo vżytecznym trunkiem bywa [miód z kopru]. SyrZiel 394.
– Boleści w poprzeczney błonce/ ktorą Diaphragma zowią/ tenże proch [z korzenia gorzyszowego] vśmierza. SyrZiel 197.
– Wierzchu tego [pręta czosnku] kwiát okrągło bániásty/ zwierzchu iako v cebule błonką obleczony. SyrZiel 1226.
– Błonce/ ktora wnętrzności wszystkie okrywa/ Peritoneum zowią/ [...] iest użyteczny [olej biedrzeńcowy. SyrZiel 75.
– Te [korzonki] z błotnego prochu przez przeták wysiewáią/ ktory proch do wycieránia rąk vżyteczny bywa. SyrZiel 31.
patrz: BŁOTNY
– Opich/ ktory się tu opisuie iest pospolity/ ktory też opichem błotnym y wodnym zowiemy przeto iż przy wodách y błotách rad roście. SyrZiel 1078.
patrz: BŁOTNY
– Lubi y kocha się [ryż] w mieyscách wodnistych/ w błotnych/ w lipkich y w bágnistych. SyrZiel 1000.
patrz: BŁOTNY
– Po wszytkiéy rózdze pełno ostrych bodakow drobnych/ y po liściu [ma jeżyna]. SyrZiel 1320.
patrz: BODAK
– Gdy podroście [bernardynek]/ około kráiow ości bodzące wypuscza. SyrZiel 563.
patrz: BODĄCY
– TO ziele [krzyżowniczki]/ máło nie może bydź miedzy osty poczytáne/ dla bodących iego bodlaków. SyrZiel 1346.
patrz: BODĄCY
– TO ziele [krzyżowniczki]/ máło nie może bydź miedzy osty poczytáne/ dla bodących iego bodlaków. SyrZiel 1346.
– Są iescze inne dwie krzewince tych Málin okrom nieościsto kolącey. Iedná máiąca ości bodláwe iáko Ieżyná. SyrZiel 1323.
– Ná wierzchu byla káżdego zosobná osobne głowki obdłużne bodłáwe/ z ktorych kwiateczki niewielkie wykwituią. SyrZiel 665.
– Skutki czerwone Bocianie noski ábo Bodziszek. SyrZiel 717.
patrz: BODZISZEK
– Ten [rodzaj geranium] nászy Bodziszkiem názywáią. SyrZiel 713.
patrz: BODZISZEK
– Slezionę zátwárdziáłą y boleiącą/ rátuie [piołun] nágrzewáiąc ią wodą wárzonego/ ábo też wárzonym okłádáiąc. SyrZiel 346.
– Żołądkowi boleiącemu/ Kopr Włoski w oliwie y w winie wárzyć/ áż do strawienia winá/ y tym go oleiem przecedziwszy y wygniotszy mázáć. SyrZiel 390.
– Slezienie bolącey/ ták wiele go z winem pijąc/ [kmin] iest prędkim lekárstwem. SyrZiel 430.
– [Boże drzewko] Sciátice iest wielkim á potężnym lekárstwem/ wárząc sámo ziele w wodzie y w winie/ á przez niemáły czás poránu y ná noc po trunku dobrym pijąc/ á ziele uwárzone co nagorącey przykłádáć ná mieysce bolące. SyrZiel 368.
– [Boże drzewko] Głowie boleiącey iest wielkim ulżeniem y prędkim/ z Rożą zárowno vtárty á octem rostworzony/ y ná głowę przywiiány. SyrZiel 369.
– Nyrkom boleiącym rátunek czyni/ wziąwszy nasienia tego Kopru trzy łoty/ Pietrusczánego dwá łoty/ Pieprzu łot. SyrZiel 384.
– Piersiom/ y Płucom z záziębienia bolącym/ [boże drzewko] iest osobliwym rátunkiem/ wárząc go z Izopem/ káżdego z nich po gárści wziąwszy/ Lákryciey ze trzy łoty/ cukru 6 łotow. SyrZiel 368.
– Sercu zbytnie boleiącemu/ y drżącemu/ ćwierć ábo pułtorá łotá násienia tego Kopru [...] iest ratunkiem [...]. SyrZiel 383.
– Item, Kminu kramnego/ Piołynu/ bobku/ po rowney części wziąć wszystkiego/ utłuc co namieley/ miodem záczynić y plastrowáć mieyscá bolące. SyrZiel 346.
– Gruczoły twárde/ á boleiące otwiera/ Kopru Włoskiego miáłko vtártego proch w miodowey sycie ábo w pitym miedzie wárzony/ á potym z wieprzowym smalcem vmieszány y przykłádány. SyrZiel 391.
– Woreczki ná tenże boleiący żołądek/ z nasienia y zwierzchołkámi iego uczynione/ y przeszyte/ á w winie wárzone/ y ciepło przykłádáne/ bol iego uśmierzaią. SyrZiel 390.
– Bolączki [...] z niebespiecznego mieyscá/ ná bespiecznieysze przeciąga [sok loczydła]/ iáko z twarzy ná plecá/ albo na barki. SyrZiel 186.
patrz: BOLĄCZKA
– Puchliny ktore po bolączkách ognistych rády pozostáwáią rozgánia [boże drzewko]. SyrZiel 370.
patrz: BOLĄCZKA
– [...] od ślinogorzu/ y od bolączek w gárle/ od zápuchnienia gárłá/ od omienienia i ochrapienia czini wolne [kłącze lubszczy]. SyrZiel 105.
patrz: BOLĄCZKA
– Bolączkom ognistym/ ktore Cárbunculámi zowią/ iest osobliwym rátunkiem [Sok Cyrenajski]. SyrZiel 190.
patrz: BOLĄCZKA
– Podágrze/ Chyrágrze/ Łámaniu y boleniu w stáwách y członkách/ wziąć nasienia Kopru Włoskiego miáłko utártego/ mąki ięczmienney/ Glistniku ábo Korolowego mchu/ po rowney części [...]. SyrZiel 391.
patrz: BOLENIE
– W krzyżách y w lędźwiách boleniu/ wziąć ziela Włoskiego Kopru/ Opichu ziela/ po piąciu garści [...]. SyrZiel 391.
patrz: BOLENIE
– Śleźionę nábrzmiáłą y bolesną leczy sok Piołynowy [...]. SyrZiel 343.
– Nápuchnieniu w stolcu bolesnemu/ Rumienkowego kwiecia wziąć ze dwie gárści [...] wárzyć w biáłym winie/ do trzeciey części wywrzenia/ á w tey polewce chustę ábo gębkę maczáiąc ciepło przykłádáć. SyrZiel 799.
– [Kopr włoski] Lędźwi y biodr/ Nyrko[w]/ y Krzyżow boleści ukłáda. SyrZiel 392.
patrz: BOLEŚĆ
– [Cyprys] Sciátykę ábo boleści w biodrách uskramia. SyrZiel 373.
patrz: BOLEŚĆ
– Tákowy miod [...] Sciátyce y boleściom w biodrách użyteczny, bo ie ucisza. SyrZiel 395.
patrz: BOLEŚĆ
– [Syrop z piołunu] Mácicznym boleściam iest rátunkiem/ ieno go lepiey po przeczysczeniu używać. SyrZiel 351.
patrz: BOLEŚĆ
– Tym ktore wątrobá z zámuleniá/ y z zátkánia zbytniego bolewa/ iest vżyteczne z winem nasienie [łyszczycy] piiąc SyrZiel 1446.
– Służy y tym tá potráwá/ ktorych często z gorącá głowá bolewa/ á owszem z piiáństwá winá siárczystego. SyrZiel 981.
– Kopr Włoski ták świeży/ iáko y suchy w káżdych potráwách używány/ tym bárzo iest użyteczny/ ktorych częstokroć głowá bolewa z zbytniey żołci. SyrZiel 380.
– Tym ktorych głowá bolewa y spać nie mogą/ Ięczmienna y żytna [mączka] dobra do iedzenia. SyrZiel 954.
– Tylko ktorych głowá bolewa/ nie máią tego vżywáć. SyrZiel 1019.
– POspolicie w Lesiech/ w Borách y w Pusczách roście/ kędy wiele Ieleni [serdecznik]. SyrZiel 136.
patrz: BOR, BÓR, BÓR
– To [cechy omanu] drudzy Borakowi przypisuią. SyrZiel 62.
patrz: BORAG, BORAG, BORAK
– Co nam Borag/ to było stárádawnym ziołopisom Buglossum to iest/ Wołowy ięzyk wielki. SyrZiel 1291.
patrz: BORAG, BORAG, BORAK
– Borak teráznieyszych czásów nász/ á przedtym ziołopisom stárádawnym/ Wołowy ięzyk: ma liście szerokie y długie/ ostré/ á kolące/ ciemnozielone SyrZiel 1288.
patrz: BORAG, BORAG, BORAK
– Nasienie Borakowé/ przez dwie lecie bez náruszenia swych skutków trwáć może. SyrZiel 1289.
– Odlawszy onę polewkę w inny gárniec/ znowu włożyć do niey dwie garści kwiátu Borakowego. SyrZiel 1290.
– Przydać do tego Rheupontiku dwá łotá [...] Kwiatkow Borakowych/ Ięzyczkow Ielenich/ kożdego po poł garści. SyrZiel 9.
– Biorę [...] korzonkow polnych Gwoździkow, Kárdebenedyktu, korzenia Borakowego po dwu łotu. SyrZiel 354.
– Śleźionę nábrzmiáłą y bolesną leczy sok Piołynowy z sokiem Borakowym. SyrZiel 343.
– Bráć ná kążdy dziéń [...] z konfektem Rożánym ábo Borakowym/ ábo Sczawikowym. SyrZiel 531.
– Wziąć [...] Cukru Borakoweg[o] dwá łoty. SyrZiel 303.
– Jescze potężniey to czyni [wódka] gdziebyś do niey trochę Boráksu złotniczego przydał. SyrZiel 1269.
patrz: BORAKS
– Maartwe dziecię z żywotá pędzi/ dawszy tey wodki z ośm łotow/ z poł łocim Boraxu/ ktorego złoczyńcy vżywaią. SyrZiel 809.
patrz: BORAKS
– Swierzb suchy [...] spędza/ sok z ziela [driakwi]z trochą kámfory/ á z Boraxem/ ktory złotą rożą Lácinnicy/ á Grekowie/ Chrisokolą zowią. SyrZiel 1266.
patrz: BORAKS
– ROzmáryny dwá pierwsze/ ná gorách płonnych/ y skálistych pospolicie się znáyduią/ [...] Trzeci ná borowinách/ gdzie y Szmer/ roście. SyrZiel 161-162.
patrz: BOROWINA
– Á ten [chleb z mieszanej mąki] Borysem zowią/ bo go Borowi ludzie vżywáią/ á po części go też z boru zbieráią y vżywáią/ zwłasczá czásu nieurodzáiu/ y głodu/ iáko z wrzosu z żolędzi/ z Bukwie. SyrZiel 936.
patrz: BOROWY
– WIlczy Pieprz wielki [...] Iágódki niesie Mirtynkowym podobne/ ábo czérnicom nászym/ które Borówkámi zowiemy. SyrZiel 1501.
patrz: BORÓWKA
– Á ten [chleb z mieszanej mąki] Borysem zowią/ bo go Borowi ludzie vżywáią/ á po części go też z boru zbieráią y vżywáią/ zwłasczá czásu nieurodzáiu/ y głodu/ iáko z wrzosu/ z żolędzi/ z Bukwie. SyrZiel 936.
patrz: BORYS
– Zołtą chorobę spądza násławszy go [taszniku] w obuw/ tak żeby pod bossemi nogámi był. SyrZiel 1213.
patrz: BOSSY, BOSY, BOSY, BOSZY
– Tym ktorzy często żołtą niemoc cierpią/ dobrze im go [srebrnik, ziele] w obuw náściełáć pod bosse podeszwy. SyrZiel 292.
patrz: BOSSY, BOSY, BOSY, BOSZY
– Odgniecieniu y stárciu nogi botem/ cebulá z kokoszym sadłem vtárta/ á przykłádána/ dobra. SyrZiel 1222.
patrz: BOT, BOT, BÓT, BUT
– Ten [kosaciec] co nád morzem [rośnie] ma zbytnią wilgotność w sobie/ dla ktorey rychło więdnieiąc/ butnieie y psuie się. SyrZiel 5.
– [Iwa] fráncowátym bolom iest bárzo użyteczna. SyrZiel 834.
patrz: BÓL
– [Piołun] ukłáda wszelákie bole w żołądku/ z iákieykolwiek przyczyny wsczęte. SyrZiel 340.
patrz: BÓL
– Bole ogniste w oczach ukłáda/ ziele świeże [maczku] tłukąc/ a przez chustkę przykłádáiąc. SyrZiel 1359.
patrz: BÓL
– [Sok z kopru włoskiego] Ták ábowiem y bol w oczách uśmierza/ y zápalenie ich wychładza/ y ciemności ich oświeca. SyrZiel 393.
patrz: BÓL
– [Olejek piołunowy] W bokách bole uskramia. SyrZiel 356.
patrz: BÓL
– Tá wodká użyteczna/ iest tárgáiącemu bolu w oku [...]. SyrZiel 456.
patrz: BÓL
– Bole wszelákie vspakaia/ Rumien ná proch miáłko vtárty/ á ze świeżym másłem plastrowány. SyrZiel 799.
patrz: BÓL
– TO ziele [krzyżowniczki]/ máło nie może bydź miedzy osty poczytáne/ dla bodących iego bodlaków. SyrZiel 1346.
patrz: BÓŚĆ
– Gdy podroście [bernardynek]/ około kráiow ości bodzące wypuscza. SyrZiel 563.
patrz: BÓŚĆ
– Miedzy tym trunkiem ktory Curma Łácinnicy y z Grekámi miánuią/ my bráhą/ á miedzy wysszey pomienionym piwem ięczmiennym/ ktore Zythum zowią/ nie mász iney roznice żadney/ tylko w wárzeniu/ gdyż z iedney oboie máteryey bywáią... SyrZiel 985.
patrz: BRAHA
– Z żytá/ dla vbogich ludzi/ pospolity trunek. BYwa niegdzie trunek prosty z żytá czyniony/ dla tych ktorzy nie przemogą ná piwo/ ábo ná wino. [...] Ták będziesz miał Bráhę osobliwą dla ludzi vbogich. SyrZiel 919.
patrz: BRAHA
– Nieprzystoynie tedy ci czynią/ ktorzy zá Dioskorydowym y Gálenowym zdániem piwo gánią/ y vżywánia ie[go] zákázuią/ gdyż nie o tákim piwie [jak polskie] oni [starożytni] rozumieli/ ále o Bradzie/ ktorą Zythum ábo Curmi zwáli. SyrZiel 944.
patrz: BRAHA
– Bráhá Jęczmienna. Rozdział 22. Curmi, [et] Corma. Był drugi napoy w zwyczáiu stárodawnemu wieku/ Curmi rzeczony/ ktory sie nam podobáło Bráchą názwáć. Ten także z Jęczmieniá czyniono/ y częstokroć do trunku miásto winá vżywano. SyrZiel 985.
patrz: BRAHA
– Bráinu/ y Szkole/ ábo szkodzie w Vstrczkách dziatkom máłym służy [wódka srebrnikowa]. SyrZiel 293.
patrz: BRAIN
– Wodká Głowienkowa. Vstom zákáżonym w gorączkách ábo w ciężkich chorobách/ ktore drudzy Bráin zową. Tákże vstom z fránce zákáżonym/ zránionym/ zágniłym/ iest wielkim rátunkiem/ ciepło nią płocząc/ y gárgaryzmy czyniąc. [...] Wchodzi vżytecznie do tych lekarstw ktore bywáią gotowáne przeciwko szkodzie Bráin/ y skázie ná ięzyku/ w vściech/ y w gardle tákże przymiotom ognistym w tychże częściách ciáłá. SyrZiel 263.
patrz: BRAIN
– To abowiem zgorzáłość vst/ y popádánie ięzyká/ co szkołą ábo brain drudzy zowią/ wychędaża odwilżáiąc. SyrZiel 982.
patrz: BRAIN
– Bráin/ to iest/ zákáżeniu vstek dzieciom w powiciu/ ze złego pokármu/ iest prędkim rátunkiem/ wymywáiąc im często vsteczká tą wodką [z kurzego ziela] ciepłą/ ábo pocieraiąc. SyrZiel 314.
patrz: BRAIN
– Mleko w piersiách białogłowskich zákámiáłe y w bryły zrosłe rosprowadza [okład z anyżu]. SyrZiel 410.
– Zerznąć go [głąb sałaty] aż ku samemu dołu/ a ná wierzchu albo brełkę ziemie/ álbo skorupkę młodą/ coby nie była tłusta/ álbo smolna: álbo kámyk położyć. SyrZiel 1191.
– Ięczmyk ná powiece/ tákże ine krosty ze brwi spądza/ plastruiąc ten Sok z octem rostárty. SyrZiel 203.
patrz: BREW
– Brwiom opárszywiáłym iest lekárstwem: wziąwszy máści Cytrynowey łot á dwie kropce teg[o] oleyku/ y tym ie námázuiąc. SyrZiel 223.
patrz: BREW
– Obrazki/ Aronowá brodá/ ábo Wielezłego. SyrZiel 631.
patrz: BRODA
– Wodna wesz korzeń ma iáko u trzciny/ członkowáty ábo kolankowáty/ długi od ktorych członkow wiele pochodzi korzonkow ozdobnych cienkich y długich/ iako y od Obrazkow ábo Aronowey brody/ o ktorey trochę niżey. SyrZiel 628.
patrz: BRODA
– Zowią [to ziele] drudzy Aronową brodą dla rozłożenia ich [liści] ślicznego ná kształt brody rozłożystey/ á długiey. SyrZiel 634.
patrz: BRODA
– Komuby włosy z brody lázły, ábo nie rychło rosły, ábo nigdy, dobrze sokiem teg[o] ziela [Bożego drzewka] nácieráć mieyscá gołe/ y włosámi obnáżone. [marg.:] Brodzie oblázłey. SyrZiel 369.
patrz: BRODA
– Te [rzepiki łopianu] brunatny kwiát włosienkowáty wydáią/ który násienie czyni brodáte/ iáko Osset. SyrZiel 1425.
patrz: BRODATY
– W Márcu pospolicie ná tych prątkách wyrastáią pąpie brodáté fałdowaté [w roślinie mniszek]. SyrZiel 1155.
patrz: BRODATY
– Brodawnik/ Brodawiec/ Náwrot/ Oblubienicá słoneczna: Rozdział 211 Heliotropium, Verrucaria, Herba Cancri, Scorpiurus, Sponsa solis. SyrZiel 1529.
patrz: BRODAWIEC
– Owocu pękatego y podługowatego/ po wierzchu którego iakóby iakie brodawki ostre [jest ogórek]. SyrZiel 1181.
patrz: BRODAWKA
– Brodawki ktore stárzy Polacy/ kurzeoká zwáli ná nogách/ spądza [zminda mniejsza]: tłukąc liście/ á przykłádáiąc. [marg.] Brodawkom. SyrZiel 1099.
patrz: BRODAWKA
– Mnieyszy [brodawnik]/ ma list okrągleyszy/ násienie záwieszone/ iák brodawki odwisłe/ które po łácinie zową/ Acrochordones. SyrZiel 1529.
patrz: BRODAWKA
– W occie ią [rutę] wárząc [...] siarki przyłożywszy/ á ná pierś wszytkę okrom brodawki/ ciepło przykłádáć. SyrZiel 534.
patrz: BRODAWKA
– Brodawki y ine wyrośliny z ciáłá spądza/ mocno nácieráiąc [sól ziołowa]. SyrZiel 176.
patrz: BRODAWKA
– To conamieley vtrzeć/ á oleykiem swieżym słodkich Migdałow y z sokiem pietrusczánym/ zá rowno oboygá wziąwszy záczynic/ y plastrowáć około brodawki/ ná owę szárość ciáłá. Przyciągnie dostátek mleká. SyrZiel 1071.
patrz: BRODAWKA
– IEst Podrożnik inny/ który Lácinnicy Cichoreu[m] Verrucosum zowią [...] My Brodawnikiem. SyrZiel 1164 [1162].
patrz: BRODAWNIK
– Mrowcze komorki zágrodzić brodawnikiem/ nie wynidzie żadna. SyrZiel 1530.
patrz: BRODAWNIK
– Dyoszkorydów Mlecz kwiátu modrego/ á Brodawnik żołtego. SyrZiel 1165.
patrz: BRODAWNIK
– DWá są Brodawniki/ mnieyszy y więtszy. SyrZiel 1529.
patrz: BRODAWNIK
– Gdzie sie Niedźwiadki lągną/ tám/ rosczkę brodawniku zátknąć/ nieśmie żaden wyniść. SyrZiel 1530.
patrz: BRODAWNIK
– DWá są Brodawniki/ mnieyszy y więtszy. SyrZiel 1529.
patrz: BRODAWNIK
– Brodawki tráci brodawnikowe nasienie tárte/ plastrem przyłożone. SyrZiel 1530.
– Obrzydzenie pokármow czyni/ y wiele inego broi [socznica]. SyrZiel 1500.
patrz: BROIĆ
– Ostrożki/ abo Bronatek. Dwoy/ ogrodny y polny. SyrZiel 442.
– W tych [szyszkach chmielu] naśienie bywa drobne a gorzkie naprzód brunatnawe potym czarne. SyrZiel 1459.
– Bywaią niekiedy czerwonawe y bronatnawe [kwiaty gwiazdeczek]. SyrZiel 1444.
– Z tego źiela kłącza począwszy od śrzodku aż do wierzchu kwiećie puszcza [gniazdosz] bronatnoblade y wełnisto kosmate [!] SyrZiel 266.
– Barwy nie iakokolwiek Sliwobrunatney albo bronatno Fiołkowey iedno dobrze węższe nisli Kasacu pierwszego są kwiaty [kosaćca poziemnego] SyrZiel 15.
– Bronatnomodre kwiatki pokazuią się podobieństwem do Szanty [u sadliczki] SyrZiel 557.
– Samica [kwiatu trojajestu] rozmaićie farbistego bronatnozielona białoczerwona a od spodku szarawa SyrZiel 761.
– Z tych [kwiatów jeleniego ogona] nasienie iáko Broniłániey obszyrne/ żłobkowáte álbo stryfiáste. SyrZiel 132.
– Lánia broń/ álbo Ielenie Oko/ Rozdział 36. Elaphoboscum. SyrZiel 129.
– DWoiáki mamy Lánieybronie rodzay. Ogrodny y Polny. SyrZiel 129.
– Poronienia w białychgłowách broni [sól]. SyrZiel 365.
patrz: BRONIĆ
– Kwiát suchy miedzy száty kłádziony broni ich od molow. SyrZiel 377.
patrz: BRONIĆ
– Kámieniu w Pęchyrzu y w Nyrkách broni sie zámnażáć [wino z korzeniem miarzowym]. SyrZiel 120.
patrz: BRONIĆ
– Wziąć Dyń niedoźrzáłych/ pokráiáć ie wzdłuż ná sztuki według ich brozd. SyrZiel 1187.
– Też bywáią [melony] po wierzchu brozdowáté śrzodkiem, iáko grzędy iákié/ z obu końców wespół sie schodzące. SyrZiel 1184.
patrz: BROZDOWATY
– Drugie [ziele tobołki] [...] także przy kłączu rozdzielone [ma liście]. SyrZiel 1211.
patrz: BRÓDKA
– Kozią brodką/ dla tego [nazwano to ziele]/ że gdy zwiędnieie kwiát/ y záwrze się iákoby w pąpie: w wierzchu wydaie z siebie/ iáko iáką szedziwą brodkę. SyrZiel 1240.
patrz: BRÓDKA
– Ma [ziele tobołki] liście wązkie [...] przy samym kłączu rozdzielone/ iáko ná dwie brodce. SyrZiel 1210.
patrz: BRÓDKA
– Wziąć Záwiłkowego kwiecia sámych listeczkow bez głowek y bez brodek pod nim będących. SyrZiel 878.
patrz: BRÓDKA
– Z tych [kwiatów] potym bywáią głowki obdłużne/ kosmáte/ á brodkę ná wierzchu máiące/ w ktorych nasienie podobne Czárnusze/ ieno więtsze [ziele kąkolnica]. SyrZiel 462.
patrz: BRÓDKA
– W wierzchu rózg kwiatki barzo ozdobne w okołku z rumiana białe niekiedy brunatniałe. SyrZiel 1347.
– Druga Czerwona [lebiodka] ábo pospolita: Tá liście ma podobne pierwszey/ ieno więtsze/ szersze/ y kosmatsze. Prątki czworogránowite/ ták że kosmáte/ ále rumiáne: w wierzchu kwiat okołkiem brunatnorumiány/ rozpierzchły y kosmáty/ ábo wełniasty/ wdzięcznie pachniący. SyrZiel 471.
– [...] z ktorych [główek czuryły] kwiatki wynikaią/ iakoby brunatnoszarłatne / a ze śrzodka białe. SyrZiel 1474.
– Nie są bez przygány/ ktorzy twierdzą to ziele [warzęchę] bydź Brytániką/ ábo Telephium/ my Wronim masłem/ ábo Bobownikiem zowiemy. SyrZiel 617.
patrz: BRYTANIKA
– Owa wszystkie te skutki ma [pępawa]/ ktore Brytániká/ tákże Wężownik/ álbo gáiowa Miedunka. SyrZiel 314.
patrz: BRYTANIKA
– MYlą sie sprosnie/ ktorzy to ziele [miodunkę] Brytániką zowią. SyrZiel 1257.
patrz: BRYTANIKA
– BRytánicá, álbo ziele Brytánskié/ któré my P. Mariéy kożuszkiem zowiemy. List ma łopianowému podobny. SyrZiel 1253.
patrz: BRYTANIKA
– Ziárno [kostrzewy] w sowitych szupinkách/ bielsze od Brzánego/ Iágielnego y Mánniánego. SyrZiel 1013.
patrz: BRZANY
– Brzána kászá w mleku wárzona [...] iest potráwá zdrowa/ stráwna/ y tucząca. SyrZiel 1010.
patrz: BRZANY
– PRoso y iágły dáleko są do káżdey rzeczy przystoynieysze y lepsze [...] á niżeli Ber/ álbo Brzáná kasza. SyrZiel 1009.
patrz: BRZANY
– Iágły [...] Pokarm ciáłu lepszy y tucznieyszy dáią/ niźli kaszá Brzána. SyrZiel 1009.
patrz: BRZANY
– Roście [pępawa] pospolicié/ y nawięcey Brzozowych lesiéch/ Stąd też y od Lácinnikow Betularia nazwána: że się w cieniu y w chłodzie/ miedzy Brzeziną bárzo kocha. SyrZiel 308.
patrz: BRZEZINA
– Záś piwo Brzezińskie w Pomrozu/ Przemyskie/ Wáráckie/ Grábowieckie/ w pierwszym stopniu ku końcu rozgrzewáią/ y odwilżáią: przeto też bárziey tuczą. SyrZiel 946.
– Tym sposobem brzuchá bolenie vśmierza [maruna]. SyrZiel 808.
patrz: BRZUCH
– Smáku szlamowátego/ brzydkiego/ y przeciwnego [są kosatki]. SyrZiel 696.
patrz: BRZYDKI
– Brzydliwość oddala [polna marchew]. SyrZiel 156.
– Podczás ták iádowite y złe [są wrzody]/ że chocia ie brzytwą kraie/ czynności w sobie nie máią. SyrZiel 618.
– Tákże Buchty rozdęte wieśniacy/ to iest/ ciásto w wielkie sztuki toczą y w vkropie wárzą. SyrZiel 949.
patrz: BUCHTA
– To ziele [przyjemka] [...] Liścia więcey do Wosczyce ábo do Bucinia/ niźli do Piotrusczáne[g]o ábo Opichowego podobnego/ zupełney zieloności. SyrZiel 741.
– Wosczycá álbo Bucien/ Rozdział 115. Visnaga, Bisnaga [...] Gingidium tertium Syriacum. SyrZiel 1198.
– WOszczycá álbo Bucień/ iest trzeci rodzay/ Syriyskiey ábo Cylickiey Trzebule. SyrZiel 1198.
– Wziąć [...] Burstynu/ czerwonego kámieniá/ glinki Ormieńskiey/ Myrtowych iágodek. SyrZiel 303.
– Gdzieby komu kropiá krwie w oko wpádłá/ wziąć puł kwarty tey wodki, á rospaláiąc sztuczkę Burstynu żołtego w niey gásić. SyrZiel 393.
– Kto ma w sobie krew gorącą y burzliwą/ á że mu sie ráda po zacięciu żyły dobywa y puscza/ tylko mu tego ziela w garść dáć świeżego/ nie puści sie. SyrZiel 1214.
– Ale y ci są w błędzie/ ktorzy Girem nászym/ álbo Alexándryiską Pietruszką być go [dzięgiel włoski] rozumieią. SyrZiel 101.
patrz: BYĆ, BYĆ, BYDŹ
– Bydlęce rány/ y wrzody zágniłe leczy [kozłek] wychędażáiąc ie. SyrZiel 54.
– Bydłu rogátemu/ iáko krowom/ wołom/ kozom/ báranom dycháwicznym iest lekárstwem [marunka]. SyrZiel 806.
patrz: BYDŁO
– Bydłu czwornogiemu/ od wężá vkąszonemu [pomaga czarnucha]. SyrZiel 459.
patrz: BYDŁO
– Podágrę leczy z łoiem Bykowym/ álbo z kozłowym nasienie/ álbo iágody Bzowe. SyrZiel 1506.
patrz: BYKOWY
– WSzystkim ile ich [jaskrów] iest przyrodzenie dáło ostrogorść ták w korzeniu iáko w liściu/ w kwieciu y w bylu. SyrZiel 874.
patrz: BYL
– Szałwia mnieysza [...] iest [...] Liścia krotszego/ á v spodku vszástego/ ná krotkich stopkách: rozgi ábo byla cienszego. SyrZiel 483.
patrz: BYL
– W Wenecyey Szpikánárdę z iey zielmi álbo z bylim y z korzeniem kupić naydziesz. SyrZiel 34.
patrz: BYL
SyrZiel 720.
patrz: BYLICZNY
– [Piołynowa wodka] Wzrok iásny y bystry czyni dwákroć ią káźdego dniá w oczy pusczáiąc. [Na marg.:] Wzrok bystrzy. SyrZiel 455 [355].
patrz: BYSTRZYĆ
– [Wino piołynowe] Złotnikom/ y tym ktorzy przy pozłoceniu/ dymem iádowitym z żywego srebrá bywaią záráżeni/ wielkim bywa rátunkiem. [Na marg.:] Wrzod bystrzy złotnikom. SyrZiel 453 [353].
patrz: BYSTRZYĆ
– Rzepá słodka ktorą Kolnikiem ogrodnym álbo domácym náśy [?] w powiécié Krakowskim Bytomką zowią: Liścia także iáko y okrągła SyrZiel 1043.
patrz: BYTOMKA
– Piąta [czarnucha]/ ktorą Bzichą/ ábo Bzuchą miánuią: Tá od przednich w niczym nie iest rozna. SyrZiel 458.
– Listeczki [płodzieńca] [...] podobne liściu Czárnuchy dzikiey ábo leśney/ ktorą drudzy Bziuchą/ ábo Krowią rżą miánuią. SyrZiel 757.
– Wziąć tey Jeleniey Bedłki/ Kokornaku okrągłego y długiego/ korzenia Wężownikowego/ Bziwochy/ ktorą też Angielskim Tránkiem zowiemy/ Lácinnicy Alisma: Z tego wszystkiego proch vczynić co nasubtelniey bydź może/ á z białym winem dobrym y stárym po ćwierci łotá/ poranu pić/ záchowywa ábowiem od zarázy powietrza morowego. SyrZiel 912.
patrz: BZIWOCHA
– Wziąć [...] liścia Bziwochy [...] Wężowych ięzyczkow/ każdego po garści. SyrZiel 603.
patrz: BZIWOCHA
– Wziąć korzenia tey trawy trzy łoty/ korzenia psiegobluiu trawy dwá łoty korzenia Wilczey ogáni korzenia Bsiwochy/ álbo Angielskiego tránku/ Wroblego prosá/ Rzepiu mnieyszego/ po łocie. SyrZiel 1304.
patrz: BZIWOCHA
– Odrę/ to iest czerwone pstrociny po ciele iákoby pchły pokąsały/ álbo kálinámi ie popstrzykał/ spądza rosczká Bzowa/ álbo Chebdowa/ zlekká nią ono ciáło popstrzykáne biiąc. SyrZiel 1506.
patrz: BZOWY
– Skotopásowie ábo pásterze/ y koziarze/ miásto powąski y cedzidłá/ vżywáią tego ziela do cedzenia mleká/ ábowiem sierć y wełnę snádnie ná się bierze [ostrzyca]. SyrZiel 557.
– Przez popioł onę wodę ná Rumien także w naczynie podstáwione cedzić raz y trzy przelewáiąc w tym nogi ná noc parzyć. SyrZiel 795.
– BEz w drzewo wyrasta: Ieden pospolity/ który przy płotách/ przy párkánách roście. Drugi czarny/ ábo leśny/ ábo czérwony. Iest trzeci wodny/ Káliná. SyrZiel 1504.
– Bez czerwony. Tych wszystkich sztuk [właściwości] iest Bez czerwony/ ktorych nász czarny álbo domowy. SyrZiel 1508.
– Sok z ziarn Blusczá czarnego/ włosy czarno fárbuie. SyrZiel 888.
– Biedrzeniec Czarny/ Rozdział 20. Bibenalla nigra. et Pimpinella hirsuta. Schwartz Bibenell. BIedrzeniec czarny/ korzeniá iest mocnego/ ná pálec wzmiąsz/ zwierzchu czarnego/ we wnątrz białego ... SyrZiel 78.
– CAbr dwoy iest/ ogrodny ábo siany/ y wieyski ábo dziki. SyrZiel 505.
– Ten [wyłup] po Dzięcielnicy/ ktorą też Włoskim Cąbrem zowiemy/ wiie się y oplata/ biorąc od niey nazwisko/ moc y siłę. SyrZiel 503.
– O Cąbrze/ Rozdział 36. Tymbra. Satureia. Cunila. SyrZiel 505.
– Rozgi chrostowáte/ twárde/ ciemnozielonemi listkámi przyodziáne/ rownie iáko Cąbru/ ieno więtsze [u hyzopu]. SyrZiel 464.
– To ziele zowią niektorzy Leśną Lebiodką/ álbo Dobrą myślą. Drudzy Cząbrem [....] ále nie właśnie. SyrZiel 235.
– Druga [dzięcielina] iest chrostowátsza/ ogánistsza/ twárda/ Cąbrowi podobna. SyrZiel 499.
– CAbr dwoy iest/ ogrodny ábo siany/ y wieyski ábo dziki. SyrZiel 505.
– Dwoiáká Dzięcieliná/ bywa więtsza iedná/ ktora do Cąbru iest bárzo podobna. SyrZiel 503.
– Cąbr ogrodny iest pospolitym korzeniem wieyskim do zápráwienia potraw/ á zwłasczá ryb. SyrZiel 505.
– Wziąć Cąbru Włoskiego, ktory też Dzięcieliną zowiemy, Grekowie Thymum, łotow pięć dwádzieścia, Bożegodrzewká czterdzieści. SyrZiel 371.
– CAbr dwoy iest/ ogrodny ábo siany/ y wieyski ábo dziki. SyrZiel 505.
– Wiie się y ná Cąbrze pod czás/ á ten Epitymbram miánuią [wyłup]. SyrZiel 505.
– Dzięcielinę do tychże potrzeb Aptekárskich bráć się godzi/ iáko też w niedostátku Dzięcieliny/ Cąbru. SyrZiel 507.
– Zł[a]mikámień ktory Cąbrzystym miánuiemy od kształtu/ który ma z cąbrem podobny: iest krzewisty y gałęzisty. SyrZiel 1277.
– Wziąć [...] Szmeru Włoskiego/ ktory też Dzięcieliną/ y Cąbrem Włoskim zowiemy/ nasienia Aminkowego/ ábo białego Kopru/ po dwu łotu. SyrZiel 411.
– CAbr dwoy iest/ ogrodny ábo siany/ y wieyski ábo dziki. SyrZiel 505.
– Cąbrzycą przeto od nas názwána [wyłup dzięcielnica]/ nie żeby do Cąbru byłá podobna/ ále iż ná tey Dzięcielinie ktora Cąbru ma kształt/ około niey się wiie y rościeła. SyrZiel 505.
– CAbr dwoy iest/ ogrodny ábo siany/ y wieyski ábo dziki. SyrZiel 505.
– Iest kwiát Szmeru Włoskiego ábo Dzięcieliny twárdszey/ podobny Cąbrowemu. SyrZiel 503.
– Listki ma zielone [sporysz]/ Ruciánym/ álbo rádniey Cąbrowym podobne/ ieno dłuższe. SyrZiel 321.
– Do ktorego nasienia cebulnego/ każe Plinius nasienia Cąbrowego przymieszáć/ dla lepszego iey vrodzáiu. SyrZiel 1225.
– Z tego [kwiatu bukwicy] záczásem nasienie Cząbrowému podobné. SyrZiel 1247.
– CWikłá pomorska/ którą drudzy Wiesiołkiem miánuią/ iest prosto wzgórę/ krzewiste ziele/ z iednego máłego pniaczká/ rózdzek cienkich/ rumiánych listeczków drobnych. Kwiátu żółto obfitego/ wielkiego y lekkiego/ Cwiklánemu podobnego. Tákże y korzenie ćwiklánemu podobne/ ieno że cienkie/ soku pełne lipkiego ostrokorzennego/ á vstá sczmiącego/ y rozpaláiącego. Nasienia Cząbrzyce y Wyłupu Dzięcielnego. SyrZiel 1517.
– NAsienie tey Cwikły pomorskiey/ zrowna częścią Cząbryce [!]. SyrZiel 1517.
– A iż dwoiáka Dzięcieliná/ bywa więtsza iedná/ ktora do Cąbru iest bárzo podobna/ á ktemu twárdsza/ y chrostowátsza/ y ná tey Dzięcielnicy/ ábo Cąbrzycy roście [wyłup]. Druga mnieysza/ miętsza. SyrZiel 503.
– KAmianká Włoska/ ábo Wylup Dzięcielnice Włoskiey/ ktorą też Cąbrzycą zowią/ iest Iedwábnikowi/ ábo Kániey Przędzy miedzy lnem/ ábo po płociech/ ná pokrzywách/ y ná inych ziołách rosnącey podobny. SyrZiel 503.
– Cąbrzycą przeto od nas názwána/ nie żeby do Cąbru byłá podobna/ ále iż ná tey Dzięcielinie ktora Cąbru ma kształt/ około niey się wiie y rościeła. SyrZiel 505.
– Wylup Dzięcielnice ábo Cąbrzyce/ nic inego nie iest ieno iákoby prządziono iákie żołtáwe/ cienkie/ ktore się ná Włoskim Szmerze ábo Dzięcielinie obwiia. SyrZiel 503.
– ZL[o]mikámień ktory Cąbrzystym miánuiemy od kształtu/ który ma z cąbrem podobny: iest krzewisty y gałęzisty. SyrZiel 1277.
patrz: CĄBRZYSTY
– Lamikámien Cąbrzysty/ Rozdział 17. Saxifragia Tymbraeides 2. Matthioli. Das ander Steinbrech. SyrZiel 1277.
patrz: CĄBRZYSTY
– Lomikámień ktory Cąbrzystym [Łamikamieniem] miánuiemy od kształtu/ który ma z cąbrem podobny: iest krzewisty y gałęzisty/ máiąc listeczki pewnemi rozdziałmi rozsádzone. SyrZiel 1277.
patrz: CĄBRZYSTY
– To w cebr ługu włożyć wszystko [zioła]/ pierwey na dnie owsianą słomą podesławszy. SyrZiel 894.
– Wody náláć mu [koniowi] w cebrzyk/ wsypáć do tego otrąb z mąki przesiáney. SyrZiel 916.
– Wziąć [...] Cebul zd dwie wielkich obłupionych. SyrZiel 544.
– Trzećia [cebula] którą Włoską zowiemy/ abo łupną [cebulą]/ Oszłochowi abo Askalonickiey cebuli podobna/ tylko że we wszytkich częśćiach y okolicznosciach wietsza. SyrZiel 1221.
– ROzmáity rodzay cebul/ o których Theofrást y Plinius piszą. SyrZiel 1221.
– Korzenie Ruciáne [...] we dwu cebulách ábo we trzech [...] w popiele gorącym dobrze vpiec. SyrZiel 535.
– Czwarta [cebula] Askalonicka/ którą Czechowie bracia naszy/ y my z nimi Oszłochem mianuiemy. SyrZiel 1222.
– Broń wszeláka/ sokiem z Cebule nápusczona/ śmiertelne rány czyni. SyrZiel 152.
– Wierzchu tego [pręta czosnku] kwiát okrągło bániásty/ zwierzchu iako v cebule błonką obleczony. SyrZiel 1226.
– Trzećia [cebula] którą Włoską zowiemy/ abo łupną/ Oszłochowi abo Askalonickiey cebuli podobna/ tylko że we wszytkich częśćiach y okolicznosciach wietsza. SyrZiel 1221.
– CEbulę morską Plinius dwoiáką bydź pisze. SyrZiel 864.
– Cebulá/ Rozdział 130 Cepa & Cepe. Zwiebel. SyrZiel 1221.
– Liście wprzod wydáie długie [lilia] [...] głádkie/ lśniące/ tuczne/ y soku pełne/ na podobieństwo zamorskiey Cebule/ ktorą Scylam ábo Pancracium Lácinnicy zowią. SyrZiel 577.
– Odgniecieniu y stárciu nogi botem/ cebulá z kokoszym sadłem vtárta/ á przykłádána/ dobra. SyrZiel 1222.
– Trzecia [cebula] którą Włoską [cebulą] zowiemy/ abo łupną/ Oszłochowi abo Askalonickiey cebuli podobna/ tylko że we wszytkich częściach y okolicznosciach wietsza. SyrZiel 1221.
– Wziąć [...] Młodey Cebuli dwánaście łotow. SyrZiel 917.
– Zawoy/ który gdy się otworzy/ kwiecie się wysypuie, z którégo potym nasienie czarné iáko cebuláné. SyrZiel 1217.
– Pierwsza [lilia żółta] ma korzeń Liliey białey podobny/ Cebulásty/ wielki/ żołtáwy. SyrZiel 751.
patrz: CEBULASTY
– Abo wziąwszy korzonkow Cebulástych Lilie: z ktorych iedne wsadzić w ziemię/ ná trzy dłonie w glębią/ drugie ná dwie/ trzecie ná dłoń. SyrZiel 582.
patrz: CEBULASTY
– Korzeń Cebulásty/ iáko v Liliey/ ieno żołty/ iákoby pozłocony/ stąd też Złotogłowem iest miánowány. SyrZiel 583.
patrz: CEBULASTY
– SMagliczká [...] ma [...] korzeń Cebulásty/ okrągły/ á czarny. SyrZiel 552.
patrz: CEBULASTY
– Korzenia to ziele nima cebulatego/ ábo okrągłego/ áni słodkigo nie iest/ áni liścia Záwilcowego. SyrZiel 716.
patrz: CEBULATY
– Korzeń Cebulaty Liliowy w żarzystym popiele vpiec., SyrZiel 578.
patrz: CEBULATY
– Głąb prosty ná wierzchu/ podczás biały/ podczás błękitny. Zołte drugie máią/ drugie bládozielone/ ábo żolto/ korzeń káżdy Cebuláty/ ále ieden biały/ drugie czerwonáwy/ ábo rumiány. SyrZiel 862.
patrz: CEBULATY
– Nágim też zowiemy go [śniodek]/ że korzeń iego Cebuláty/ ták subtelną łupinkę ná sobie ma/ że się zda żadney nie mieć. SyrZiel 862.
patrz: CEBULATY
– ZImowit ma korzeń cebuláty/ łupinę ciemno rumiáną. SyrZiel 1395.
patrz: CEBULATY
– SPilánká/ ktorą żołtym Podeźrzonem zowiemy/ iest ziołko z zioł Cebulátych/ ábo Narciszkow. SyrZiel 863.
patrz: CEBULATY
– Korzeń cebuláty [hiacyntu]/ wysusza w piérwszym stopniu/ á ná koncu drugiego chłodzi/ ábo ná początku trzeciego. SyrZiel 1356.
patrz: CEBULATY
– Pierwsza [lilia] białego kwiátu. Korzenia Cebulatego białego/ złożonego iákoby z łusk iákich/ ábo z strączkow. SyrZiel 577.
patrz: CEBULATY
– Iest iescze trzeci Sniedek namnieyszy. Korzonká niewielkiégo/ iáko cebulká okrągłégo. SyrZiel 1233.
– Czerw z zębow wygania/ ktory zęby psuie y wygryza/ nasienie cebulne vtłuc/ a z wodą ciepłą w vściech długo trzymać. SyrZiel 1224.
– Nasienie czarne/ w cienkich łupinkách ábo męchyrzynách/ iáko Cebulne. SyrZiel 864.
– Do ktorego nasienia cebulnego/ każe Plinius nasienia Cąbrowego przymieszáć/ dla lepszego iey vrodzáiu. SyrZiel 1225.
– Liście wyrasta szerokie [...] żadnych stopek niemáiące iáko y Cebulne liście [u zamorskiej cebuli]. SyrZiel 864.
– Korzonkow ma mnostwo czarnych/ Cebulowátych/ obdłużnych/ iáko Kozie iądrá/ od ktorych nazwiská v Polakow dostali [ziele kozie jajka]. SyrZiel 859.
– Korzen przyokrągleyszym/ Cybulowáty/ do korzeniá Obrazkowego podobny [u żmijowca]. SyrZiel 628.
– Mech [...] widuiemy [...] ná drzewie Cedrowym białey Topoli/ Modrzeiowym. SyrZiel 843.
– Który [cis] w Arkadiéy roście/ czarnego bywa drzewá. A który ná górze Idá/ żółtego/ Cedrowemu podobny. SyrZiel 1391.
– ZE wszech ma przodek Cedrowy Mech. SyrZiel 844.
– Skotopásowie ábo pásterze/ y koziárze/ miásto powąski y cedzidłá/ vżywáią tego ziela do cedzenia mleká/ ábowiem sierć y wełnę snádnie ná śię bierze [ostrzyca]. SyrZiel 557.
patrz: CEDZIDŁO
– Albo ták: Wziąć korzeniá Miarzowego/ czásu przy stoynego kopánego/ suchego/ y w gárniec gliniány nie wypalony/ włożywszy zálutowáć gliną/ á w piecu gárncárskim/ álbo w Cegielnym przez trzy dni/ y trzy noce palić/ áż się w popioł biáły obroci. SyrZiel 121.
– Potym czásie zlawszy z tego ocet/ ziele ktore mokło w gárncu surowym niewypalonym/ dobrze wierzch gliną zálutowawszy/ w piecu gárncárskim/ ábo w cegielnym wypalić [...]. SyrZiel 1089.
– Nápełnić gárniec wielki [kminem] [...] a [...] w piecu Ceglánym ábo gárncárskim/ przy wypaleniu cegły ábo gárncow ná popioł spalić. SyrZiel .
– Gdybysmy ie [ruty leśne] w ogrodziech záchowáć chcieli/ potrzebáby im ziemię z rumem ceglánym/ ábo prochem cegły tłuczoney [...] vmieszáć. SyrZiel 548.
– Bárzo się kocha [ruta] w ceglástey ziemi/ ábo w rumie. SyrZiel 522.
– Sczawik kwaśny [...] Kwiátu rumiánáwego/ ábo ceglástéy bárwy. SyrZiel 1094.
– To wszystko drobno pokráiawszy, á drzewo Orle y z inny[m] korzeniem z miąsszá przetłuc y we dwá woreczki płocienne żołądkowe záżyć á ná gorącey cegle ná párzáć winem dobrym pokropiwszy ie. SyrZiel 339.
– Zacność w tey mierze tego ziela pokazáłá sie. Czásu pánowánia Nerona/ ktory po Rzymie dla wszeteczeństwá/ cekluiąc w ciemne nocy/ częstokroć twarz potłukał y zbiiał. SyrZiel 184.
patrz: CEKLOWAĆ
SyrZiel 191.
patrz: CEL, CEL, CYL, CZEL
– O Celidoniey/ ábo o zielu Iáskołcym więtszym. [...]. Chelidonium maius, Caelidonium, Caelidonum, Hirundinaria maior. SyrZiel 889-890.
– CElidonia wykłáda się dar niebieski/ dwoiáka iest/ więtsza/ y mnieysza. SyrZiel 889.
– Ten álbowiem [Serapion] álbo rádniey Przekłádácz iego/ Curcumę zowie Celidonią/ álbo ziele Iáskołcze wielkie. SyrZiel 29.
– Wziąć [...] Celidoniey/ álbo ziela Iáskołczego/ Kozłku ziela [...] po dwánaście łotow. SyrZiel 242.
– Toż czyni wodká ábo sok tegoż Kopru z wodką ábo tákże z sokiem Celidonowym zmięszány á w oczy puszczány. SyrZiel 379.
– W oczy puszczać ná Cynki [roztwór wódki różanej]. Może toż vczynić z świeczkową álbo z Celidoniową wodką. To Páwłoki/ Cynki/ zasłony z oczu sciera/ oczy wychędaża/ y wzrok posila. SyrZiel 224.
– Páwłokom y wrzedzieniczkom ná oczách/ wodká Kopru Włoskiego/ Celidoniowa/ Swieczkowa po łyszce káżdey wziąć. SyrZiel 393.
– Weźmi [...] korzenia Iáskołczego ziela / ábo Celidoniowego po pułtoru łociu. SyrZiel 274.
– Wziąć soku Kopru Włoskiego, Celidoniowego kláryfikowánych przez sukienne płáty, po łyscze. SyrZiel 388.
– Wziąć wodki Rożáney. Wodki Ruciáney. Wodki Kopru Włoskiego. Wodki Celidoniowey. Wodki Swieczkowey. Wodki z Ostrożek. Káżdey po puł kwarty. SyrZiel 390.
– Rozsądek o Soku/ y Zielu Cyrenayskim [...] Plinius w księgách dziewiętnastych w trzecim Rozdziale nie Nomádom to przypisuie/ ále Celnikom/ ktorzy skupuiąc bydłá/ zákupowáli y te pásze/ gdzie się to ziele ná więtszey obfitości rozmnażáło. SyrZiel 191.
– Przydaią drudzy kwiátu wonnego Situ łotow dwánaście/ Szpiki Celtyckiey álbo Fráncuskieyták wiele. SyrZiel 12.
patrz: CELTYCKI
– Drugi błąd/ co się też tu o kłosie te[g]o Nárdusá wspomina/ rozumieć mamy nie kłos ktoryby wierzche[m] z nie[g]o wyrastáć miał/ iáko bywa ná Szpikánárdzie nászey ogrodney/ álbo ná láwendzie/ ále rádniey korzeń iego/ ktory ma ná kształt kłosá/ z ktorego liście kosmáte y z łączem swym pochodzi/ á od niego spodkiem korzonki włoskowáte gęsto. Co znáczniey báczyć możemy w Celtyckim Nárdusie. SyrZiel 33.
patrz: CELTYCKI
– Mylą sie ci/ ktorzy spuściwszy sie ná lekkomyślny rozum swoy/ biorą zá Szpikę Celtycką Szpikánárdę ogrodną/ álbo Láwende. SyrZiel 36.
patrz: CELTYCKI
– Nárdus Celtycki/ [marg.] Nard[us] Celtica. Gallica. Romana. SyrZiel 34.
patrz: CELTYCKI
– NARDVS Celtycki/ Fráncuski/ ábo Rzymski/ dwoiáki się znáyduie. SyrZiel 34.
patrz: CELTYCKI
– Trzeci, bráli Nárdusu Celtyckiego łotow czternáście, Piołynu gornego suszonego łotow czterdzieści, y to we śrzodku naczynia w płociennym worku wieszáli, leiąc ná to 24 gárnce słodkiego mosztu, przez dni 40. mocząc. SyrZiel 353.
patrz: CELTYCKI
– Item, Opuchłęy y nábrzmiáłey wątrobie bárzo służy z Celtyckim Nardusem w winie wárzony/ á ráno y ná noc ciepło używány. SyrZiel 340.
patrz: CELTYCKI
– Nyrkom bolącym/ z zámulenia piasczystego iest rátunkiem/ wziawszy korzenia Kozłkowego/ Oleśniku/ Kopytniku/ Spiki Celtyki/ káżdego po rowney części. SyrZiel 52.
patrz: CELTYKA
– Do tego przydáć z kilká pior Cementu/ álbo Moráwskiego száfránu. SyrZiel 1293.
– Konfekt. Z tego ziela korzeniá/ z odwárzonego Soku y przekláryfikowánego/ wziąć trzy funty/ Cukru Kánáru przedniego funt/ Száfránu Cymentu/ á możeli być Moráwskiego łotow sześć. To wárzyć do zgęszczenia Konfektá. SyrZiel 140.
– Wziąć [...] Cynámonu sześć łotow/ Száfranu przedniego Cementu/ łotow dziesięć. SyrZiel 581.
– Pokurczonym z winá wapiennego vżywánia/ Węgrowie to Cemerem zowią/ niemász nic lepszego nád ten plastr. SyrZiel 64.
patrz: CEMER
– Swierzb z oczu odpądza z oliwą umieszawszy, á w cynowym naczyniu przez sto y pietnaście dni ná gorącym słońcu smażony. SyrZiel 379.
– To wespoł w cynowey konwi, w kotle ukropu wrzącego wárzyć. SyrZiel 339.
– Potym to naczynie hełmem Cynowym nákryć/ ktoregoby w wierzchu Rurká byłá Miedziána. SyrZiel 181.
– Máthiolus świadczy/ że widział Rzepę/ z ktoréy iedná więcéy niźli cetnar ważyłá. SyrZiel 1042.
– Drugi [kozi mlecz]/ ktory Césarskim tránkiem názywáią/ ma liście długie/ tákże iáko y pierwszy/ iedno cienkie/ węzssze/ y iákoby ogłodáńsze/ y głęboko aż do samego ziebrá wykroioue [!]/ po ziemi się rozkłádáiące: kłącza oblego/ mleczu pełnego. SyrZiel 1166.
patrz: CESARSKI
– Cąbrzyca przeto od nas názwána/ nie żeby do Cąbru byłá podobna/ ále iż ná tey Dzięcielinie ktora Cąbru ma kształt/ około niey się wiie y rościeła. Tákże Wilupem Dzięcielnice przeto iest rzeczony/ że się po iey pnie. Znáyduie się też ná Chábrze czerwonobronátnym: á ten Wilup Epistoebe zowią. SyrZiel 505.
patrz: CHABER, CHABR
– Stebá/ álbo Chábr wielki/ Rozdziáł 11. Stoebe & Staeba, Colymbas, Phleo & Phleum. SyrZiel 1270.
patrz: CHABER, CHABR
– CHábr/ który y Chábrkiem czerwonobrunatnym/ y Stebą zowiemy/ dwoiáki/ sámiec y sámicá. SyrZiel 1270.
patrz: CHABER, CHABR
– Z tych [kwiatów] potym nasienie/ które z swemi głowkámi bárzo do Chábrku bywa podobné. SyrZiel 1253.
patrz: CHABREK
– Błáwat/ Chábrek/ Modrak/ Rozdział 106. Cyanus, Baptisecula, Flos frumenti. Kornblum, Rockienblum/ Zachariasblum/ Blauwkornblum. SyrZiel 1175.
patrz: CHABREK
– Wodká z Chábrku, álbo z Błáwatu. SyrZiel 1177.
patrz: CHABREK
– W wierzchu których [gałązek driakwi] główki spiczasto záostrzone/ z łusk iákoby złożoné y spoione/ iako v Chabrku ábo Bławatu. SyrZiel 1263.
patrz: CHABREK
– Liścia podobnégo polnégo Chábrká/ iedno mnieyszégo [jest trzeci modrak]. SyrZiel 1176.
patrz: CHABREK
– Páczki [koziej bródki] [...] łuskámi obsádzoné/ właśnie iáko v Błáwatu ábo Chabrku. SyrZiel 1239.
patrz: CHABREK
– CHábr/ który y Chábrkiem czerwonobrunatnym/ y stebą zowiemy/ dwoiáki/ sámiec y sámicá. SyrZiel 1270.
patrz: CHABREK
– Świeże rány/ sok z wielkiego Chábrku/ goi. SyrZiel 1177.
patrz: CHABREK
– Bławat/ który Chabrkiem/ Modrzencem y Modrakiem miánuiemy/ czworákiego rodzáiu nayduiemy. SyrZiel 1175.
patrz: CHABREK
– Tok krwie ták z ran/ iáko z nosá zástánawia/ korzeń chábrkow zucháiąc. SyrZiel 1176.
– Wziąć [...] Kámphory dwie ziarnká/ wodki z kwiecia Hábrkowego łyszkę. SyrZiel 443.
– OCet bárzo cudney bárwy wodney z kwiecia Chábrkowego/ tym sposobem może bydź vczyniony. SyrZiel 1177.
– Kosaciec Kálcedoński. Iris Chalcedonica maioi variegata. SyrZiel 17.
– Chárkániu gęstą á kliiowátą flágmą/ z Ammoniaku sámego Piguły/ álbo też wyszey opisánym sposobem poczynione/ á w miękkim iáiu/ po piąci álbo siedmi vżywáne/ są vżyteczne. SyrZiel 218.
– Gnilcu/ y Dziąsłom opadáiącym iest wielkim lekárstwem [wódka rzepikowa]/ często á gęsto ciepło płocząc/ gárgárjzmy/ ábo chárkánie z niey czyniąc. SyrZiel 279.
– Ten Sniedek iest też bárzo tym vżyteczny/ ktorzy z piersi charkániem ropy pozbywáć nie mogą. SyrZiel 862.
– Korzenie [ślazu] tákże Czerwonkę stánowi/ charkánie krwią zástánawia. SyrZiel 818.
– To ustáwicznie ciepło pijąc/ ábowiem wilgotności zimne y lipkie w Zołądku y w Piersiách rozgrzewa/ rospráwuie/ rzedzi y snádnie chárkanim wywodzi [korzeń tataraku]. SyrZiel 21.
– Zimnicę y trzęsienie ciáłá z febry odpądza: wziąwszy Ruciánego oleyku/ máłmazyey/ po trzy łyżki/ Mitrydatum przednie dobrego ćwierć łotá: tym pácierz wszytek we grzbiecie od kárku począwszy áż do końcá chárcice/ w ten czás nácieráć gdzie by poczuł chory/ żeby przypaść miáłá [febra]. SyrZiel 547.
– Krwią chárkáiącym proch z Omanowego korzenia sucheg[o] [...] iest ratunkiem. SyrZiel 59.
– Krwią wrácáiącym/ pluiącym/ ábo charkáiącym/ poł łotá ná ráz prochu z tych zioł [...] piiąc [pomaga]. SyrZiel 1340.
– Roście [łyszczak] w Styriey około Gracu/ y w pobliskich kráinách/ iáko ná gorách Chárwáckich y Tyrolskich. SyrZiel 255.
patrz: CHARWACKI
– W Syryey y w Cylicyey ten Nardus naoficiey roście: w nászych kráinách nie znáiomy/ iednák náyduie się ná gorách Chárwáckich. SyrZiel 38.
patrz: CHARWACKI
– Iedni Pálecznik o ktorymesmy iuż zmiánkę vczynili. Drudzy polną ábo leśną szałwią. Trzeci/ Mikołáiek zá Rzepik pokázowali. Czwarci/ Chastáne/ inni Pleśnik/ drudzy Rdest Rzepikiem chcieli mieć. SyrZiel 280.
patrz: CHASTANA
– Liśćie z kłączem/ á ile ogrodney poki z korzeniem w chrostowátość zdrewniáłą nie wyrośćie/ przychodźi do vżywánia stołowego/ y do potraw bárzo chętliwych/ á żołądkowi przyiemnych/ zwłasczá Wielkiego Postu. SyrZiel 130.
patrz: CHĘTLIWY
– Osłom iest wdźięcznym á chętliwym pokármem/ iáko Plinius pisze lib. 24. capit: 1. SyrZiel 180.
patrz: CHĘTLIWY
– Sok z korzeniá y ze wszystkiey Naci/ z ośrodką rżánego chlebá záczyniony/ y dobrze vmieszány/ miásto plástru przykłádáiąc/ wychędaża ie/ goi/ y záwiera. SyrZiel 179.
patrz: CHLEB, CHLEB, KLEB
– Bolaczki twárde y nábrzmiáłe w ropę álbo w otok/ niechcące sie zbieráć/ [...] odmiększa/ korzeń z ośrzodką chlebá świeżego/ á z Terpentyną/ ná kształt plástru vczyniony/ y plástrowány. SyrZiel 133.
patrz: CHLEB, CHLEB, KLEB
– Ták buyno wzgorę sie pusczáią [fasole]/ że w ogrodách bywáią z nich osobliwe chłodniki/ y letnie siedzenia czynioné. SyrZiel 1034.
patrz: CHŁODNIK
– Gdy tenże Plánetá [Merkury] w trzecim/ szostym/ y dziewiątym stopniu w Pánnie będzie [...] w ten czás Ziołom dáie suchość/ y chłodności dodáie. SyrZiel 241.
– MIeszánego iest przyrodzenia/ y złożenia z żywiołow [komonica]: ma ábowiem w sobie nieiákową chłodność y ciepłotę stwierdzáiącą. SyrZiel 515.
– Lubią [lilie] ziemię wypráwną/ chłodną/ czerstwą/ y cienisty grunt. SyrZiel 577.
patrz: CHŁODNY
– To wespoł [...] przez godzin cztery wárzyć: potym przecedziwszy w chłodney piwnicy mieć do używánia y trunku pospolitego. SyrZiel 395.
patrz: CHŁODNY
– Tego oleyku w chorobách gorących może bespiecznie/ z wodką Tłustoszową/ ábo z iáką iną chłodzącą vżywáć. SyrZiel 133.
– Tákże tym wszystkim/ ktorzyby żołądek záziębili sobie vżywániem rzeczy chłodzących/ iáko rybámi ná zimno vżywánymi/ ogurkámi/ Bániámi/ Małonámi [służy olejek z kminu]. SyrZiel 436.
– Chleb z Prosá ábo y kászá/ tym iest vżyteczna/ ktorych żołądek potrzebuie wysuszenia y chłodzenia. SyrZiel 1008.
– Śrzodek trzyma/ między chłodzenim y zágrzewánim [hiacynt]. SyrZiel 1356.
– BER Indiyski błękitney álbo modrey bárwy [...] Trzciny ná chłopá wzwysz/ á miąższey ná dobry wielki pálec. SyrZiel 1014.
patrz: CHŁOP
– Zmárski ná żywocie z czestego rodzenia dziatek pániom wyrownywa/ liście tego ziela [Matki Bożej włosków] naprzod w moczu chłopięcim ie moczone/ potym z sáletrą vtrzeć/ á tym żywot białeygłowie námázywáć. SyrZiel 588.
– Przeto niemamy sie ledáiáko do iego [soku z kapusty morskiej] vżywánia skwápiáć/ zwłaszcza ludziom młodym/ stárym/ mdłym/ álbo zbytnie zchorzáłym/ okrom naturom dużym chłopskim/ y to obyczáynie. SyrZiel 1118.
patrz: CHŁOPSKI
– Konop hrubsza dáleko [niż len]/ y wieyskie[g]o á chłopskie[g]o rodzáiu. SyrZiel 822.
patrz: CHŁOPSKI
– OBłápá wonna iest ziele krzaczkowáte [...] liścia ostrego chłupátego/ máiąc śrzodek miedzy liściem Fiiołkowym/ y Dziewánowym. SyrZiel 520.
patrz: CHŁUPATY
– CHmiel dwoiáki iest/ Siany ábo sadzony: drugi/ dobrowolnie rosnący/ ábo płonny. SyrZiel 1458.
– Mięso/ Ryby/ Kiełbásy/ Ptaki/ gdzieby kto wędzić chciał/ dla dalszego záchowánia/ chmielem á pokrzywámi ie podkurzáć. SyrZiel 1460.
– Piwo dla czego chmielą. Dla dwoiákiey przyczyny [...]. Dla smáku y dla dálszego záchowánia. SyrZiel 945.
patrz: CHMIELIĆ
– DWóy Płesznik/ ktory też Chmielikiem/ y Psylen zowiemy znáyduiemy: różny ieden od drugiego liściem y główkámi. SyrZiel 1367.
patrz: CHMIELIK
– Konfekt z Chmieliká. W Aptekách bywa czyniony/ z ciáłá wywodzi ostrą kolerę/ y Tym wszystkim chorobom/ ktore z niey pochodzą/ służy. SyrZiel 1370.
patrz: CHMIELIK
– Płesznik/ Chmielik/ Psylen/ Rozdział 86. SyrZiel 1367.
patrz: CHMIELIK
– Tákżew Arszenik/ álbo Złotołusk Hiszpáński. Albo Euphorbium/ ktore rzeczy wnętrzności zbytnie vpaláią: wziąć szłamowátości nasienia Chmielikowego z cukrem/ álbo z Iulepem Fiołkowym/ álbo z syropem y z wodą ocukrowáną dáć pić. SyrZiel 1369.
– Abige Arab pisze: iż ziele Koriánder ziołom przyłączony/ iest zielem: to iest/ nie iest szkodliwy. Ale do iádowitych przymieszány/ iest iádem/ iáko y liście/ nać/ nasienie chmielikowe/ ktory Psylium Łácinnicy zowią [...]. SyrZiel 455.
– Koryándrem świeżo zielonym/ ktoby się iedząc záráził. Tákże Nasieniem Psilen/ álbo Chmielikowym w winie wárzony pić dobrze. SyrZiel 343.
– Wole poczynáiące ná gárle spądza: wziąć nasienia Chmielikowego/ Bobu odłużánego/ nasienia Pokrzywiánego po rowney części/ á vtłukszy co namieley/ rzadką smołą záczynić/ ná to plástrowáć. SyrZiel 1369.
– Nasienia z śliskością chmielikową álbo z Psilową záczyniwszy poczynić kołaczki. SyrZiel 1183.
– Dziatkom máłym zátwárdziáłość stoleczkow z vpalenia gorączki odmiękcza: wziąć nasienia Chmielikowego z łot/ kwiatkow modrych fiołkow swieżych/ ábo suchych zpoł łotá/ nálać wodki fiołkow modrych cztery ábo pięć łyżek ciepłey [...]. SyrZiel 1368.
– Drugi [sitowiec] liścia Psylowego/ ábo Chmielikowégo/ węzszégo dobrze od piérwszego/ iedno dłuzszégo/ y zlekká kosmátégo. SyrZiel 1262.
– Strutym nasieniem chmielikowym. SyrZiel 343 marg.
– Przeciwko niezmiernemu prágnieniu/ wziąć [...] szlámowátości nasienia Psilenowego ábo Chmielikowego trzy łoty/ octu winnego mocnego łot [...]. SyrZiel 972.
– Z Tego ziela nasienia napospoliciey szłámowátość do odwilżenia bywa czyniona: wziąć nasienia chmielikowego ośm łotow/ y moczyć go w kwarcie wody chędogiey przez godzin dwánaście [...]. SyrZiel 1368.
– Głowy bolenia zbytnie w gorączkách srogich kolerycznych vśmierza/ ośrzodká chlebá rżánego z szlámowátością nasienia Psylenowego/ ábo Chmielikowego vmieszána/ á ná czoło y skronie przykłádáná. SyrZiel 922.
– Chmieliny ma bárzo długie/ ostrokosmáte [chmiel]. SyrZiel 1459.
patrz: CHMIELINA
– Weźmi liścia sámego Bylice/ Słazu máłego ábo niskiego polnego/ Lebiotki/ kwiecia Chmielowego/ po dwu gárści káżdego [...]. SyrZiel 724.
– Wszytkie ine Febry zástárzáłe y zágniłe leczy/ ktore z zátkánia y zámulenia wątroby pochodzą/ tym sposobem: Wziąć Rzepikowego ziela dwie gárści/ korzenia iego garść/ Chmielu młodego ábo wierzchołkow iego/ y z liściem/ kwiátu chmielowego/ Kopytniku z korzeniem po gárści. SyrZiel 275.
– Liścia więtszego niżli Dzięgiel/ ná kształt chmielowego/ około kráiow ząbkowáneg[o]: miękkością Rozdzieńcowi podobne/ á żołtáwe dzięgielnica]. SyrZiel 103.
– Drżeń we środku cienki/ y biały. Liście gęsto z korzeniá/ ná długich y mocnych stopkách pochodzi/ zupełney zieloności: á iáko Dioscorides pisze/ Ostrowełniste/ Figowemu liściu bárzo podobne/ w swym okręgu ná pięcioro sie dzielące labrem/ iáko list chmielowy/ miąższe/ szerokości mierney/ á około kráiow kárbowáne. SyrZiel 226.
– Krew melánkoliczną wysmáżoną wywodzi/ nasienia chmielowego czwierć łotá/ ż winem piiąc. Czyni toż kwiecie chmielowe w winie wárzone. SyrZiel 1459.
– Sádzony/ [chmiel] w Chmielnikách roście. Płonny po płociech y drzewách y po krzewinách sie pnie. SyrZiel 1459.
patrz: CHMIELNIK
– Miesięczną chorobę wzbudza/ nasienia chmielnikowego puł czwierczi łotá/ vtárszy z winem pić. Toż czynią głowki/ álbo kwiát chmielowy w winie wárzony. SyrZiel 1459.
– Nogi komuby czuchnęły wziąć żołtosc z kwiecia/ álbo z głowek chmielnikowych/ háłunu/ Dębianek/ z tego proch vczynić/ á między palce zásypowáć. SyrZiel 1460.
– Iedno chmielne drugie wolne. Iedno drugiego piiáńsze/ y w tym tylko są od siebie/ á niczym inym rozne [piwo i braha]. SyrZiel 985.
patrz: CHMIELNY
– Do tego chmiel także piwo chmielne zátkáne żyły otwiera/ zámulone wyciera/ nyrki/ pęchyrz/ z flágmy wychędaża/ bez zbytniego rozgrzewánia. SyrZiel 945-946.
patrz: CHMIELNY
– Też piwo káżde by nalepsze/ ták chmielne iáko niechmielne/ nád potrzebę y nád miárę/ iáko się wysszey námieniło/ vżywáne/ iáko káżda rzecz by nazdrowsza/ zdrowie obráża [...]. SyrZiel 950.
patrz: CHMIELNY
– Acz sie to może ściągáć do chmielu młodego; ále o stárym/ á ile kwieciu/ trudno to mowić/ bo się znácznie pokázuie z mocnego zapáchu iego/ ktorym głowę nápełnia/ rozdyma/ y zawrot czyni/ á tym więcey gdy sie chmielne piwo piie. SyrZiel 1460.
patrz: CHMIELNY
– Vczy Plinius/ żeby to lekárstwo [ciemierzyca] dniá chmurnego niebyło vżywáne/ bo nieznośne w ciele boleści czyni. SyrZiel 1466.
patrz: CHMURNY
– Z tego [korzenia] [...] obdłużne Sosiki/ álbo Pączki chochołáto kline[m] wychodzą/ iáko v nas Kápusty w ziemnych grubách pospolicie wyrastáć widziemy. SyrZiel 177.
– Gębczysta tá Máteria/ ktorą my Sosikámi zowiemy/ chochołáto wyrastáiąca przed tym/ niźli sie w kłącze wzwysz wyniesie [...] wypuszcza z siebie nieiáką wilgotność wodnistą. SyrZiel 181.
– Korzeń [mordownika] chochołáty/ długi/ miązszy iáko márchew/ czárnáwy [...] á we wnątrz biáły. SyrZiel 1387.
– Liście [tłustosza płonnego] piérwszemu álbo ogrodnému podobne: ieno drobnieysze/ y węzsze/ tylko chochołacieysze/ dłuzsze y gęstsze. SyrZiel 1121.
– Zaraz ná Wiosnę [...] z ziemie chochołaté ku wierzchu/ y spiczasté kiełki wypusczaią [szparagi]. SyrZiel 1125.
– Kwiátu chochołowátego mienionego/ biáło bronatnego [jest ziele rączki]. SyrZiel 764.
– Kwiát tákże chochołowaty bronatny/ ná kształt szárłatowego/ ieno ciemnieyszey barwy [u jednej z odmian ziela rączki]. SyrZiel 764.
– Ze śrzodku iáko pęcherzyki wychodzą/ dwá abo trzy chochołowáte/ iáko strącze pálczyste v Mieczyká. SyrZiel 1395.
– Mały [krwawnik] roście [...] przy ścieszkách/ łąkách/ ále nawięcey przy drogách/ y chodnikách. SyrZiel 601.
patrz: CHODNIK
– Womity zbytnie záwściąga [...] zwłascza z koleryczney przyczyny pochodzące [wężownik]. SyrZiel 1255.
– Bárzo iest użyteczny [piołyn pontski] osobliwie tym, ktore w sobie wiele żołci máią wylewáiącey się w żołądek, náwet po wszytkim ciele, nie tylko do ustáwicznego gniewu, ále też do chorob kolerycznych y niebespiecznych ie domiescza. SyrZiel 341.
– Zołtą chorobę spądza násławszy go [taszniku] w obuw/ tak żeby pod bossemi nogámi był. SyrZiel 1213.
patrz: CHOROBA
– Miesięczną chorobę białogłowską/ nád przyrodzenie záwściągnioną/ wzbudza/ y potężnie wywodzi/ z winem go vżywaiąc [korzeń fiołkowy]. SyrZiel 7.
patrz: CHOROBA
– Wino Piołynowe ábo Piołynek [...] Pádáiącey chorobie.Páráliżu. Szláku y powietrzem náruszonym służy, używaiąc go, od tego wszytkiego záchowuie, piiąc y nácieraiąc nim. SyrZiel 352-253.
patrz: CHOROBA
– Liście z látorostkámi swymi wárzone w winie/ á w trunku używáne/ miesięczną chorobę białogłowską/ wzbudza. SyrZiel 483.
patrz: CHOROBA
– [...] tym obwinąć sztuczkę chrzanu/ á po wierzchu Ambrą posypáć/ y w otwor łoná włożyć. SyrZiel 507.
– O Chrzanie Starzy pisárze nic nie pisáli. SyrZiel 1052.
– Chrzan/ Rozdźiał 59. Raphanus maior, Raphanus marinus, Raphanus obsonionum chren/ Meetretych SyrZiel 1052.
– Wziąć [...] násienia tego Kopru cztery łoty, Hányżu, Kopru polnego, Pietruszczánego nasienia, po dwu łotow, Chrzanu cztery łoty, korzenie drobno pokráiawszy z innymi rzeczámi, wlać ná to pułgárncá winá, á kwartę wody wárzyć, do wywrzenia trzeciey części. SyrZiel 385.
– Dycháwicznym/ y Suchoty máiącym/ Sok chrzanowy zálecáią wielce trunkiem używány. SyrZiel 1053.
patrz: CHRZANOWY
– Każe [Nicolaus Alexandrinus] wziąć [...] Cynamonu/ Asi/ abo Bełzuinu/ szpiki/ każdego po dwu łotu. SyrZiel 12.
– Wszystko [określone ilości korzenia dzięgielu, nasienia pietruszki, lebiody cerwonej, dyptanu kreteńskiego, dzięcieliny, cynamonu, szpiki indyjskiej] wespoł pomieszawszy z heblowánymi trzasczkámi Lesczyny/ [...] w báryłkę siedmi gárncową wsypáć. SyrZiel 96.
– WOszczycá álbo Bucień/ iest trzeci rodzay/ Syriyskiey ábo Cylickiey Trzebule. SyrZiel 1198.
patrz: CYLICKI
– Księga lekarzom Aptekarzom Cyrulikom Barbirzom, Rostrucharzom [potrzebna]. SyrZiel k. tyt.
– Oleiek bywa od vczonych Cyrulikow z tego ziela czyniony/ ktory Bálsámem dla osobliwości iego miánuią. SyrZiel 25.
– BAzylia/ ktorą Bázyliyką drudzy miánuią/ troiáką w ogrodziech páńskich widuiemy. Pierwszą/ ktorą zowiemy wielką dla wielkiego y szyrokiego liścia [...] Kwiátu białego/ kłosowátego/ nasienia czarnego. Ziele wszystko pachniące iako Cytryna/ y przeto ią też Bazyliyką Cytrową abo Cytrynową zowią. SyrZiel 478.
patrz: CYTROWY
– BAzylia/ ktorą Bázyliyką drudzy miánuią/ troiáką w ogrodziech páńskich widuiemy. Pierwszą/ ktorą zowiemy wielką dla wielkiego y szyrokiego liścia [...] Kwiátu białego/ kłosowátego/ nasienia czarnego. Ziele wszystko pachniące iako Cytryna/ y przeto ią też Bazyliyką Cytrową abo Cytrynową zowią. SyrZiel 478.
patrz: CYTRYNOWY
– Nasienie tego ziela dziateczkom w powiciu tym sposobem jako Cytwarowe nasienie pić z mlekiem białogłowskim/ abo z krowim dawaj/ bo także z nich czyrw morząc wywodzi. SyrZiel 287.
– Sok z ziarn Blusczá czarnego/ włosy czarno fárbuie. SyrZiel 888.
patrz: CZARNO
– Mowy vtráceniu iest wielkim rátunkiem: Wźiąć Dźięgielu/ Oleśniku/ źiela Zębnego/ ktore Piretrum Láćinnicy zowią: Czárnuchy/ Pieprzu/ Ruty/ bobrowego stroiu/ przetłukszy zgrubá/ to wszysto w máłe y w wąskie woreczki/ ná pálec wszerz/ násypáć/ przeszyć/ á po iednemu w vśćiech obrácáć. SyrZiel 91.
patrz: CZARNUCHA
– Dycháwice z źimney przyczyny leczy/ Ięczmień ták długo wárząc/ áż oná wodá zgęstnieie/ potym korzeń Omanowy miáłko vtárty w niey wárzyć/ y to ná czczo y ná noc po dobrym trunku ciepło pić. SyrZiel 60.
patrz: CZCZO
– Zle niektorzy Aptekárczycy / zá Ben czerwony do lekarstw/ do ktorych Ben wchodzi/ tego ziela [ćwikły] korzeń biorą. SyrZiel 1282.
– Bez czerwony. Tych wszystkich sztuk [właściwości] iest Bez czerwony/ ktorych nász czarny álbo domowy. SyrZiel 1508.
– Lamikámien czerwony. Saxifragia rubea, 1. Matthioli Rottsteinbrech. SyrZiel 1279.
– BEz w drzewo wyrasta: Ieden pospolity/ który przy płotách/ przy párkánách roście. Drugi czarny/ ábo leśny/ ábo czérwony. Iest trzeci wodny/ Káliná. SyrZiel 1504.
– Pierwsza Babká wiélka/ ktorą [babką]czérwoną zowią. SyrZiel 1129.
– Wziąć [...] Burstynu/ czerwonego kámieniá/ glinki Ormieńskiey/ Myrtowych iágodek. SyrZiel 303.
– ROzmaryn plonny álbo dziki/ ktory drudzy zowią Rozmárynem Czeskim. Naszy go zowią Bágnem Swinim/ Czechowie Rozmárynkiem [...] Iest y drugie Bágno Swinie/ bárwy popielátey. SyrZiel 170.
patrz: CZESKI
– Członek przyrodzony męzki osłábiáły wznosi [...] sok z niego [kopru] z gorzałką, á z száfranem záraz po łáżni piiąc. SyrZiel 399.
patrz: CZŁONEK
– Ná członkách wstydliwych/ ták mężczyńskich/ iáko y białogłowskich/ złe wrzody iádowite/ y te ktore kiłámi zowią goi [wódka]. SyrZiel 606.
patrz: CZŁONEK
– Wodá korzeniá wárzonego [...] Męski członek osłábiáły wzbudza. SyrZiel 155.
patrz: CZŁONEK
– Wstydliwy członek męski, spuchły, obráżony y boleiący, korzeń Kopru Włoskiego w winie wárząc, párą nápárzáć dobrze. SyrZiel 391.
patrz: CZŁONEK
– Tákże kile y wrzodom fráncowátym/ ná członkách/ białogłowskich wstydliwych iest niewymownym lekárstwem [kmin]. SyrZiel 418.
patrz: CZŁONEK
– Komuby ięzyczek ábo czopek w garle często spadał, ten sok utwierdza go SyrZiel 190.
patrz: CZOPEK
– Czopku ugniłemu. Zębom osłabiałym y chwierocącym [pomaga sok kosmaczka] SyrZiel 908.
patrz: CZOPEK
– [Marg.] Języczku w gárdle. Czopku w gárdle nábrzmiáłemu. SyrZiel 344.
patrz: CZOPEK
– Czopek w gárle spádaiący ná swe mieysce przywodzi [kłącze lubszczy] SyrZiel 105.
patrz: CZOPEK
– Zápalenie ięzyczka, álbo czopká w gárdle iuchą iego płokánie czyniąc, leczy [korzeń kosaćca]. SyrZiel 7.
patrz: CZOPEK
– [Marg.] czopku nábrzmiałe[go]. - Swierzb z słonych wilgotności flágmistych z ciałá spądza, często tym winem nácierány. SyrZiel 354.
patrz: CZOPEK
– Języczek ábo czopek w gárdle gniiący goi [ziele srebrnik] SyrZiel 291.
patrz: CZOPEK
– Drugi czosnek dziki ábo polny który Grekowie Oplnoscorodon, Łácinnicy Allium anguinum, vel serpentinum. My zmiiowym czosnkiem/ Gadownikiem y piegáwym łukiem miánuiemy. SyrZiel 1226.
patrz: CZOSNEK
– Fistułę w oczách záwiera y goi/ Rzepiku/ y Ruty ogrodney liśćia po gárści w kwarćie ábo we czterydźiestu łotow/ białęgo winá wárzyć do połowice/ y tą iuchą przecedźiwszy często wychędáżáć Fistuły. SyrZiel 277.
– Sádná/ sadzele/ y rány końskie leczy/ iuchą tegoż ziela wárzonego wymywáiąc czterykroć káżdego dniá. SyrZiel 328.
– BErnádynek/ ktory Cardobenedictum z Lácińskiego/ drudzy Ostem Włoskim/ ini Tureckim czubkiem zowią: Ziele iest ościstokolące wszystko. SyrZiel 562. SyrZiel 562.
patrz: CZUBEK
– [...] wtrzeciey pátelli rospuść w occie Gálbán/ y Ammoniák/ nád bárzo wolnym ogniem/ żeby namnieyszego przypalenia czuć nie było [...]. SyrZiel 259.
patrz: CZUĆ
– ZBierane bydź ma [ziele rosiczki] [...] gdy słońce w w swym własnym znaku by było/ to iest/ we Lwie/ tego czasu/ gdy by miesiąc czwartacznym Aspektem/ albo promieniem lewym nań poglądał. SyrZiel 330.
– Bydłu czwornogiemu/ od wężá vkąszonemu [pomaga czarnucha]. SyrZiel 459.
patrz: CZWÓRNOGI
– Miesiączne czyszczenie białogłowskie záwściągnione wzbudza y wywodzi, kwintę miáłko utártego Piołynu z winem piiąc. SyrZiel 342.
– Czyścienie miesiączne białogłowskie nád przyrodzenie zátrzymáne, wzbudza Piołyn z miodem utárty, ná prog łoná náciepley przykłádáiąc. SyrZiel 341.
– wźiąć [...] Czarnogłowu, ábo Łánie[g]o czyścu [...]. SyrZiel 382.
patrz: CZYŚCIEC
– Od pszmielow/ Od sierszeni/ vkąszonym Rutá z winem vżywána w trunku/ rátunek dáie. SyrZiel 531.
– CWikłá pomorska/ którą drudzy Wiesiołkiem miánuią/ iest prosto wzgórę/ krzewiste ziele/ z iednego máłego pniaczká/ rózdzek cienkich/ rumiánych listeczków drobnych. Kwiátu żółto obfitego/ wielkiego y lekkiego/ Cwiklánemu podobnego. SyrZiel 1517.
patrz: ĆWIKŁA
– Kolikę ábo okrutne dárcie w kiszkách ukłáda. SyrZiel 345.
patrz: DARCIE
– [...] zdáło mi sie kielká lekárstw tu/ dla tych nieukow dármochlubnych przypomnieć [...]. SyrZiel 248.
– [...] do tego przydáć [...] Datle dwá/ kostki z nich wyiąwszy. SyrZiel 162.
patrz: DATEL
– [...] z Kápádociéy [...] gorsze [ciemierzyce] chocia bielsze/ y bárziey dáwiące [...]. SyrZiel 1464.
patrz: DAWIĄCY
– Krztań w gárle/ przez ktorą dech idzie wychędaża zostrzáły. Głos głádki czyni/ sok tego ziela [serdecznika] piiąc. SyrZiel 136.
patrz: DECH
– Zostrzáłość krztaniá, ábo piszczałki/ przez ktorą dech pusczamy/ głádką y wolną czyni/wárząc korzenie iego [pięciornika] w miodzie/ á potym ochłodzić ciągnionym Cukrem/ á chárkánie ábo gárgáryzm sobie często czynić co naciepłey. SyrZiel 299.
patrz: DECH
– Tedy niechcielismy tu zániecháć dla czytelniká/ o Dentariey więtszey. SyrZiel 266.
patrz: DENTARIA
– Rhabarbárum [jest] smáku przykre[g]o zapáchu skor dębnych/ iákich gárbárze do gárbowánia skor wołowych vżywáią [...]. SyrZiel 642.
patrz: DĘBNI, DĘBNY
– Roście w Dębnikách/ w mieyscách cienistych [łaniczka][...]. SyrZiel 1399.
patrz: DĘBNIK
– Gdy sam szátan spráwić niemoże/ tám oszustá/ álbo bábę posle. SyrZiel 1079.
– Wziąć Soku z korzenia Biedrzeńcowego/ z korzenia Diablikowego/ álbo Obraskowego po łocie [...]. SyrZiel 66.
patrz: DIABLIKOWY
– Biorą [...] Hierj prostey łot Dyágredium ćwierć łotá [...]. SyrZiel 834.
patrz: DIAGREDIUM
– [...] mocnemu y bárzo zpiekłemu/ [dorosłemu człowiekowi] może do tego konfektu cztery graná Diagredij przymieszáć [...]. SyrZiel 1368.
patrz: DIAGREDIUM
– Konfekt álbo Letwarz/ ktory Diacurcumą w Aptekách zowią. SyrZiel 29.
patrz: DIAKURKUMA
– Dyálteą lewy bok námázowáć [...]. SyrZiel 9.
– Do tego [wziąć] Dialtiey/ y Máści/ ktorą zową Agrippe tákże po łocie [...]. SyrZiel 219-220.
– [...] ieno pierwey Piersi odwilżyć y odmiękczyć/ Dyaltyią námázuiąc [...]. SyrZiel 218.
– Potym y przez kichánie tákowe, może też głowę czyścić, wziąć Macierzeyduszki, Poleiu, liścia Ostroszkowego, Maieranu po ćwierci ábo po pułćwierci łotá, Diámbry ziarn siedm ábo osm [...]. SyrZiel 390.
patrz: DIAMBRA
– Trzeci Dioszkorydów Omieg/ który Lisią Różą zowiemy. SyrZiel 1384.
– Zle á nieprzystoynie zowią niektorzy to ziele Leontopodium Dioscoridowe: To iest siwe Ięzyczki. SyrZiel 329.
– Pierwszy [piołyn], ktory Grekowie Seripium zowią: A ten iest prawdziwy Piołyn zamorski Dioskoridow, ktory Cyprysowi bárzo iest potrzebny. SyrZiel 358.
– Ten [Piołun głuchy] nie wszędy bywa pospolity/ oprocz żeby go gdzie w ogrodziech fláncowano/ więcey dla dziwu/ á niż użytku. SyrZiel 358.
patrz: DLA
– Drugi máło niepodobny pierwszemu/ tylko liścia dłuzszego: y przeto Długolistnym Doronikiem názwány. SyrZiel 1389.
– Kłosu długo ościstego [jest orkisz]. SyrZiel 950.
– [...] człowieká długo wiekuistego w dobrym zdrowiu y w czerstwości sił záchowuie [cebula morska] [...]. SyrZiel 867.
– Długo zywotnego záchowuie[.] SyrZiel 332 marg.
– Człowieká długożywotnego záchowuie/ káżdego dniá tego źiela sámego po trosze vżywáiąc SyrZiel 332.
– [...] proch z niey [ruty] [...] pewnym iest záhámowániem krwie z nosá zbytnie płynącey/ z piorká ábo z rurki iákieykolwiek/ w nozdrzá dmuchniony. SyrZiel 533.
patrz: DMUCHNIONY
– [...] mieyscá Dnáwe w ktorych bol y łupánie/ tym często námázywáć [...]. SyrZiel 1509.
patrz: DNAWY
– Zle czynią ktorzy nátkawszy się iey [kapusty] do syta wino po niey piią. SyrZiel 1115.
patrz: DO SYTA
– Száleiącym y od rozumu odstępuiącym, przypada podczás spik ná nie że się ich dobudzić trudno. SyrZiel 307.
– Chwytáią [cyrulicy]/ dostáwáiąc biegłych Doktorow/ w práktyce Lekárskiey/ Recept/ y tych ná dohad do choryuch vżywáią [...]. SyrZiel 248.
patrz: DOHAD
– [...] ktory [korzeń] zá dozrzałościa zrániaią y Sok w naczynie w podstánowione wytoczáią. SyrZiel 202.
– Bywa z tegoż ziela nasienia/ tákże y z kwiecia/ iny Oleiek Alchimiskim misterstwem wyciągniony/ ktore máło nie są sobie podobne/ ieno że z Nasienia potężnieyszy iest w skutkách/ dla doźrzenia doskonálszego. SyrZiel 180.
– [...] wina białego ná to wlać, y zálutowáć w naczyniu, moczyć áż ku końcu księżycá Páździerniká, ktorego czásu nasienie doźrzewa. SyrZiel 399.
– A iesliby náczynia nie nápełniło, inym dolać y dobrze zászpuntować. SyrZiel 355.
patrz: DOLAĆ
– Broni pokármu dolec dná żołądkowego/ zwłasczá przed iedzeniem vżywána [rzodkiew] [...]. SyrZiel 1050.
patrz: DOLEC
– Slepi/ sámym domácaniem/ lepszyby rozsądek vczynili/ niźli ci oczymá swymi tych zioł rozność mogą rozeznáć [...]. SyrZiel 123.
patrz: DOMACANIE
– RZepá słodka/ ktorą Kolnikiem ogrodnym/ lbo domácym/ ná szy w powiecie Krákowskim Bytomką zowią: Liścia tákże iáko y okrągła/ Rzodkwiánemu podobné[g]o. SyrZiel 1043.
patrz: DOMACY
– Bez czerwony. Tych wszystkich sztuk [właściwości] iest Bez czerwony/ ktorych nász czarny álbo domowy. SyrZiel 1508.
patrz: DOMOWY
– Doronik/ Serdeczny korżeń/ Rozdział 103. SyrZiel 1388.
patrz: DORONIK
– Tegoż trunku ćwierć łota po kilka używaiąc, bywa pewnym, a doświadczonym ratunkiem Podagrykom, Artetykom, Chyragrykom. SyrZiel 342.
– [...] przy końcu dowarzánia białkiem od iáiá klaryfikuiąc przecedzáią [syrop]. SyrZiel 1163.
patrz: DOWARZANIE
– [...] z miętą/ álbo z ćwikłą ná dowierániu/ wárzona/ tę wádę tráci [soczewica] [...]. SyrZiel 1033.
patrz: DOWIERANIE
– Napośledniey przy wierzhu kwiát wydáie [słonecznik strączysty] [...] ale z niego owocu nigdy nie bywa/ bo doźrzeieć żadnym sposobem nie może. SyrZiel 1037.
– Bywáią też kołaczki z Korzenia Fiołkowego z Drágákántu [...] przeciwko temuż czynione. SyrZiel 6.
patrz: DRAGAKANT
– Wybor soku Dragántowe[g]o [...]. SyrZiel 678.
patrz: DRAGANTOWY
– Szosty rodzay [geranium] [...] liścia [...] bárzo podobnego do liścia Kozieydresty [...]. SyrZiel 712-713.
patrz: DRESTA
– [...] poki dostátecznie w kłącze y w drewniáłość korzenia nie wyroście [...]. SyrZiel 115.
– W tych [macharzynkach morzenek] nasienie [...], ktore będąc wsiane/ w krzewinę drewniástą wyrasta. SyrZiel 840.
patrz: DREWNIASTY
– Oczom poczynáiącym tarnieieć ábo drewnieieć/ á iáko drudzy mowią w słup iść/ sok Kopru Włoskiego z oliwą stárą [...] tym oczy pomázowáć. SyrZiel 389.
– Krosty czerwone krwią pełne, ná oczách y ná ciele, w nocy ciężey niźli w dnie dręczące (Epinyctidas Grekowie zowią) spądza, przemywáiąc ich wodą piołynu wárzonego. SyrZiel 348.
– [...] w boleniu nyrek, biodr, y w sciátyce, w nábrzmieniu y w boleniu śledziony, y w ciężkim puszczániu moczu, od kámienia dręczonym, tego chlebá używáć dobrze. SyrZiel 380.
patrz: DRĘCZONY
– [...] wchodzi [dyptan II) też y do tych lekarstw/ ktore czynią przeciwko iádom y truciznom/ iáko do Dryákwie/ y ktore Dryákwiánymi zowią. SyrZiel 111.
patrz: DRIAKWIANY
– Kozłek naprzednieyszy y Nawiętszy Dryáwnik [...]. SyrZiel 49.
patrz: DRIAWNIK
– Oczom zápalonym/ dwá łoty ośrzodki miáłko drobioney [...] śliskości nasienia lniánego moczonego trzy łoty/ to wespoł [...] wárzyć [...]. SyrZiel 939.
patrz: DROBIONY
– Korzenia też wielkością drobnością [...] długością/ krótkością są od siebie rożné [jastrzębce] [...]. SyrZiel 1170.
patrz: DROBNOŚĆ
– Kwiátu tákże iáko y ogrodna drobnożołtego [polna łoboda]. SyrZiel 1105.
– Z tych [kwiatków] po okwitnieniu nasienie cienkie/ iako Barszczowe/ pachniące/ ieno drobnieysze. SyrZiel 85.
patrz: DROBNY
– Liście [tłustosza płonnego] piérwszemu álbo ogrodnému podobne: ieno drobnieysze/ y węzsze/ tylko chochołacieysze/ dłuzsze y gęstsze. SyrZiel 1121.
patrz: DROBNY
– Nie ma ciásto drożdżami zbytnie bydź przeięte/ bo táki chleb do iedzenia bywa niesmáczny [...]. SyrZiel 921.
– Kwiatki ná wierzchu rozg [szczeci pomorskiej] gronkámi niemáłymi/ iáko ná drzewnym Blusczu. SyrZiel 682.
patrz: DRZEWNY
– Bluscz drzewny/ ktory y wielkim y białym zowiemy/ iest bárzo krzewisty. SyrZiel 886.
patrz: DRZEWNY
– [...] czwarty [jaskier] namnieyszy trzeciemu podobny [...] Ten my zowiemy Kozim drzystem [...]. SyrZiel 874.
patrz: DRZYST
– Wziąć [...] z Benediktu ábo Skukliku wodki/ syropu Fiołkowego po dwu łyżek. SyrZiel 1152.
patrz: DWA
– Drugi Brát z Siostrą/ który mnieyszym zowią [...] ten nie iest trzybárwisty/ ále dwóybárwisty/ biały á żółty/ niekiedy modry y biały [...]. SyrZiel 1452.
– POdkolan/ ktory y Dwóylist zowiemy/ o dwu listkách tylko roście/ które są podobne Ciemierzycy białéy. SyrZiel 1472.
patrz: DWÓJLIST
– Kłącza głádkiego/ nie róznego od Kosacu własnego/ dwułokietny/ ná tym bywá kwiećiá niemáło żółtego/ iáko ná inych Kosacách. SyrZiel 16.
– U nas Iáry [jęczmień] tylko dwu y trzy rzędzisty. SyrZiel 964.
– Cięszkiemu á dycháwicznemu tchnieniu/ iest wielkim rátunkiem/ rozrzewáiąc/ rozwadniáiąc wilgotności w nich lipkie/ grube/ kliiowáte/ y wyrzucáiąc snádnie. SyrZiel 241.
– Potym ocet przez płát gęsty sukienny przecedzić raz kielká/ áż práwie chędogi y iásny będzie: á potjm w Kukurbitę/ Alembikiem ślepym nákrytą/ wlać/ y ná piasku/ álbo popiele ciepłym digerowáć/ y ták niecháć/ áż sie zsiędźie. SyrZiel 232.
patrz: DYGEROWAĆ
– [...] do Bálneum maris wstáwić [alembik] żeby sie przez dzień y noc digerowáło moknąc [...]. SyrZiel 1342.
– Zowią go też zielem dymienicznym/ iż dymienice leczy [...]. SyrZiel 1445.
– Krosty y świerzb z ciáłá spądza/ y ciáło zwierzchu chędoży/ sokiem tego ziela á miodem nácieráiąc. Dymienicom Dymienice twárde/ w dymionách/ y pod pachámi rozgáni. SyrZiel 18.
patrz: DYMIĘ
– Wziąć korzenia Diptánowego ile sie podoba. SyrZiel 22.
– Mysmy Aptekarze [...] y ták w Dyspensatoriách ták w Pándectách/ ták w Lumináriách nászych iest nápisano [...]. SyrZiel 289.
– Gdzieby kto chciał, to lekárstwo ostrzeysze [...] tedy przywziąć żołci kuropátwiey we dwoynasob, y distyllowánego Balsámu, ktory Antybalsamum miánuią. SyrZiel 388.
– Przy wierzchu kwieciá białégo/ niekiedy brunatnégo/ podczás z bládá cielistego z których iákoby zbáneczki bywáią [firletka krowia]. SyrZiel 1301.
– [...] gdy opádnie [kwiat grzybienia] wyrasta zátym iákoby zbánuszek zielony/ ná kształt mákowki/ z tákąż ná wierzchu pokrywką [...]. SyrZiel 773.
– W ozgrzywości końskiey warz w wodzie słomę owieśną/ y wley gorącą w Dzber [...]. SyrZiel 990.
patrz: DZBER
– [...] z niey [dzikiej konopii] [...] kręcą. Tákże sznury do dziania sieci źwierzęcych. SyrZiel 824.
patrz: DZIANIE
– To ziele rozmaite nazwiská dla swych skutkow v nas odnosi Rodzieniec, Czynirod, Płodzisz/ Dziecinnik/ ábo Dzieciniec/ á to dla tego/ że do płodu oboiey płci po łásce Bożey pomaga [....]. SyrZiel 758.
patrz: DZIECINIEC
– To ziele rozmaite nazwiská dla swych skutkow v nas odnosi Rodzieniec, Czynirod, Płodzisz/ Dziecinnik/ ábo Dzieciniec/ á to dla tego/ że do płodu oboiey płci po łásce Bożey pomaga [....]. SyrZiel 758.
patrz: DZIECINNIK
– Dziegnę Y Gnilec w vściech leczy [nard]. SyrZiel 32.
patrz: DZIEGNA
– Dziegnie y Gnilcu. SyrZiel 32 marg.
patrz: DZIEGNA
– [...] korzenia Dziewannowego miáłko vtarszy przydáć [...]. SyrZiel 1421.
– Gdy tenże Plánetá [Merkury] w trzecim/ szostym/ y dziewiątym stopniu w Pánnie będzie [...] w ten czás Ziołom dáie suchość/ y chłodności dodáie. SyrZiel 241.
patrz: DZIEWIĄTY
– Potym Oley odlać/ y ogień mnieyszy vczynić/ áż sie korzenie pomarzczy/ y zwiędnieie/ ktore precz odrzućiwszy/ inego przerzeczonym sposobem násiekawszy/ w tenże Oley nasypáć/ ták/ żeby zágrąznęło dobrze/ y ták to do dźiewiąći kroć czynić. SyrZiel 175.
patrz: DZIEWIĘĆ
– Koniom Kupie máiącem/ wźiąć tego korzenia/ Fengreku/ soli prostey po dwu á trzydźieści łotów/ Goryczki łotów szesnaśćie: To drobno vtłukszy w wodźie wárzyć/ że tylko pięć kwart zostánie/ álbo więcey trochę. Tego pokwarćie do dźiewięći kroć day co naćiepley śćierpieć może/ á zostánieli ná dźieśiąty dźień co więcey/ y to mu dáć á będźie zdrow. SyrZiel 70.
patrz: DZIEWIĘĆ
– [Olej z serdecznika] Puchliny z źimná álbo z wody wywodźi/ dáiąc go z połkwinty z fiołkowym octem/ dźiewięć kroć przez dźień. SyrZiel 136.
– Wziąć wyłupu z Dzięcielnice/ Listkow Senesowych zárowno. SyrZiel 504.
– Cwikłá pomorska [...] iest [...] Nasienia Cząbrzyce y Wyłupu Dzięcielnego. SyrZiel 1517.
– Czwarty rodzay Dzięgielu Archangelica/ iakoby Arcydzięgiel/ że iest korzenia większego/ mięższeyszego nad inne Dzięgiele. SyrZiel 86.
patrz: DZIĘGIEL
– Dzięgiel Arabski/ Rozdział 24 Dzięgiel włoski álbo Arábski (bo ták my pospolicie ziołá cudzoziemskie zowiemy włoskiemi). Smyrnium. Petroselinum Cylicium. SyrZiel 99-100.
patrz: DZIĘGIEL
– Drudzy rozumieią go być Arabskim Dzięgielem: ále y ci brodu własnego chybili. SyrZiel 123.
patrz: DZIĘGIEL
– Dzięgielowe pączki [...] nożyczkámi zstrzygnąć [...] w báńkę álbo w Alembik sklány ślepy. SyrZiel 97.
– CAbr dwoy iest/ ogrodny ábo siany/ y wieyski ábo dziki. SyrZiel 505.
patrz: DZIKI
– Korzeń w ziemi nie głęboko puscza [bez] /iedno po stronách ie roskáłda rzadkie y dziórkowáte [...]. SyrZiel 1505.
– Ten [Piołun głuchy] nie wszędy bywa pospolity/ oprocz żeby go gdzie w ogrodziech fláncowano/ więcey dla dziwu/ á niż użytku. SyrZiel 358.
patrz: DZIW, DZIWO
– Euforbium, Dziwie mięso wyiada/ y trawi/ nim zásypuiąc. SyrZiel 207.
patrz: DZIWI, DZIWY
– Gdzieby też w stanie małżeńskim iáka boiaźń/ z strony poronienia płodu niedonoszonego/ álbo cudownego/ y dziwowidznego byłá [...] Tedy tym sposobem temu zábiegáć [...]. SyrZiel 134.
– [...] Szumieniu/ zwonieniu/ pisczeniu/ y inym dźwiękom w vszu rozmáitym/ sok Ruciány z świeżem másłem [...] odpądza [...]. SyrZiel 525.
– Tego Kozłku/ álbo rádniey drugiego/ korzeń bywa fałszowány/ korzeniem ziela Iglice włoskiey/ ktorą Myszą wiechą/ á Łácinnicy Ruscu[m] zowią. SyrZiel 49.
– NArdus Indyáński/ fałszyrze y oszustowie/ niekiedy w wodzie wymoczony przedáią. SyrZiel 30.
– Teyże ośrzodki suchey miálko vtártey w wodzie wárzyć/ y przebić: do tego iábłek/ ábo gruszek wárzonych ták wiele przydáć, soli y másłá włożyć/ będzie potráwá/ ktorą fámułą nászy przodkowie zwáli. SyrZiel 922.
patrz: FAMUŁA
– [...] wziąć [...] Sirpiku/ ábo Sirpiku fárbierzkiego/ bo go ci do fárbowánia vżywáią/ zánklu / po gárści [...]. SyrZiel 907.
– GNidosz ma [...] Kwiát podobny do Fárbnikowego/ który Sinilem y Vrzetem zowiemy. SyrZiel 1477.
patrz: FARBNIKOWY
– Wziąć białych Fasołow funt [...]. SyrZiel 1035.
– ROzmaity rodzay Fásiolow/ álbo Bobu Tureckiego znáyduiemy/ bárwámi rozlicznemi od siebie rożne. SyrZiel 1034.
– [...] potym wodą obmyć w ktoreyby Turecki Bob ábo Fasoli były wárzone [...]. SyrZiel 970.
– [...] to do Balneum przez dziewięć dni wstáwić/ żeby się fermentowáło ábo kiśniáło [...]. SyrZiel 333.
– Viola Matronalis. Frawen Violen. Winter Violen. Welch Violen. ROzne ma názwiská to ziele/ ták w ięzyku Łácińskim iáko y w nászym. Zowią ie zime skopki ábo Fijołki zime/ Fijołki białogłowskie. SyrZiel 756.
– ...widłámi siennymi zágrzawszy ie trzy mu [koniowi] po brzuchu.[kuracja] SyrZiel 990.
– Mydelnicá/ ktora v nas roście iest od cudzoziemskiey rożna. [...] Mydelnicą to niektorzy swoyską zowią/ ia Fierletką polną. SyrZiel 621.
– Ná wywinienie z stáwu ábo wybiciu/ dziewiąty rodzay firletki/ ktorą drudzy po Łácinie Articularem herbam zowią. Niemcy Splyszplettel/ ábo Gliedkrant/ iest osobliwym lekarstwem. SyrZiel 576.
– [o roślinie wyzłyn] Kwiátu bládo bronatnego/ kształt fiiołkow białych/ ktore firletką zowiemy/ máiącego. SyrZiel 594.
– Firletká krowia/ którą drudzy Basilią płonną zowią/ ma liście do Basiliey ogrodnéy podobné/ żyłowáte/ soku pełné/ a trochę kosmáté. SyrZiel 1301.
– Przodkowie nászy stárzy/ poki báwełnynie mieli/ suchego do knotow firletki liścia vżywáli/ y ztąd Lychnidem/ to iest knotem/ ábo knotownicą/ názwáli Czárnuchę żytną/ ábo Kąkolnice/ niektorzy z poślednieyszych Ziołopisow/ chcą też mieć zá iednę z polnych firletek/ ále mym zdániem nie przystoynie/ gdyż firletki wszystkie prawdziwe/ purguią/ iáko Dyoskorydes y Orybasius świádczą. Tá Kąkolnicá naminiey. SyrZiel 577.
– GAlenus w 7. księgách o ziołách. Tákże Egineta w 7. piszą zgodnie Nasienie firletek wszytkich/ bydź przyrodzenia rozgrzewáiące[go]. SyrZiel 576.
– Firletki polne iáko Orybasius pisze [...] stolcámi wilgotności z ciáłá wywodzą. SyrZiel 577.
– Firletká płonna álbo krowia/ Rozdział 33. Ocimoides, et Ocimastrum. SyrZiel 1301.
– BArzo się mylą/ ktorzy Firletki/ álbo polną Bazylią mienią być Trędownikiem. SyrZiel 1411.
– ...Been album, nie w kiscách/ áni w ogánistych okolkách/ ma swe naśienie/ ále w szupinkách iáko w iákich kieliszkách/ własnie iáko Firletká krowia. SyrZiel 304.
– [tytuł] Firletká wodna/ Rozdział 34. SyrZiel 1301.
– Firletká płonna álbo krowia/ Rozdział 33. Ocimoides, et Ocimastrum. SyrZiel 1301.
– Przodkowie nászy stárzy/ poki báwełnynie mieli/ suchego do knotow firletki liścia vżywáli/ y ztąd Lychnidem/ to iest knotem/ ábo knotownicą/ názwáli Czárnuchę żytną/ ábo Kąkolnice/ niektorzy z poślednieyszych Ziołopisow/ chcą też mieć zá iednę z polnych firletek/ ále mym zdániem nie przystoynie/ gdyż firletki wszystkie prawdziwe/ purguią/ iáko Dyoskorydes y Orybasius świádczą. Tá Kąkolnicá naminiey. SyrZiel 577.
– PLiniusz/ krowią firletkę czyni podobną w skutkách Básiliyce ogrodney. SyrZiel 1301.
– FIrletkę wodną drudzy wodną Básilią zowią/ dla podobienstwá liścia/ które zsobą máią. SyrZiel 1301.
– Firletká/ ktorą też Rożyczką P. Máryey zowią/ dwoiáka iest/ ogrodna y dzika. SyrZiel 575.
– Rodzay tey Pszenice [indyjskiej] piętnaścioráki, biały, rusy, czarny, żołty, dzikáwy, złotey bárwy/ fiołkowátey bárwy wespoł w iednym strączku [...]. SyrZiel 963.
– Kwiátu żołtego [jest dziurawiec]/ podobnego kształtem kwiátu firletkowemu/ ábo do fiiołku białego: iedno nie bárwą. SyrZiel 827.
patrz: FIRLETKOWY
– Fistuły goi, wychędażaiąc ie nim ciepło y często, bo złe wilgotności z ich wysusza. SyrZiel 354.
– Táż máść szyszkom/ ábo fiszkom/ wewnątrz w rurze stolcowey będącym/ iest lekárstwem [...]. SyrZiel 425.
patrz: FISZKA
– Vkąszony[m] od bestiy iádowitych/ miánowicie/ od wężow/ ktore krolikámi zowią/ od korony/ álbo rożkow ná głowie máiących/ wielkim iest rátunkiem/ pierwey ránę wymywszy prostą wodką Koperwáserową/ ktorą flegmą vitrioli zowią. SyrZiel 176.
– Womity po zástąpieniu dziatkámi Pániom zástánawia. Aczkolwiek nie záwsze godzi się im ich záwściągáć/ bo przez nie wiele kolery pospolicie y inego plugástwá flágmistego/ od nich tym odchodzi/ wszákże dla odciągnienia/ oberwánia/ y náruszenia żołądká/ y wnętrzności inych. SyrZiel 365.
– Tákże kászel Flágmisty vśmierza [korzeń kosaćca]. SyrZiel 6.
– Żołądkowi zákáżonemu y flegmistemu [pomaga żankiel]. SyrZiel 247.
– Puchlinę z ciałá wywodzi/ ktora zby tnich wilgotności zimnych flágmistych pochodzi/ wziąwszy korzenia Sosnki miáł ko vtártego/ Páluchow ktore Hermodactylos zowią/ káżdego po ćwierci łotá [...]. SyrZiel 389.
– Melánkolicznym y Flegmistym/ bywa rátunkiem [bazylia]. SyrZiel 479.
– Głowy zbytnie bolenie oddala po trzy tákże łyszki z wodką Száłwiową/ y z Máieranową zárowno wszystkiego/ przez kilká dni porządnie náczczo ciepło biorąc: zwłaszczá gdy takowy bol bywa z flágmistego flusu. SyrZiel 351 - 352.
– Febrze flágmistey/ ktora pospolicie káżdego dniá trapi/ iest lekárstwem/ sok Kopru Włoskiego kubek y z sokiem z Zwiesinoskowym/ y z Pietrusczánym/ káżdego po puł kubká [...]. SyrZiel 386.
– Piołyn/ ácz ma wiele skutkow dobrych do rozmáitych rátunkow chorego zdrowia/ iednák ma też y to że niektorym komplexiom y przyrodzeniu szkodzi. Iáko tym/ ktorzy máią żołdek flágmą nápełniony/ tym więtszą iest szkodą/ niźli rátunkiem/ oprocz/ żeby mu był przydány Turbit ábo Mácioká/ ktorą Mechioką zo wiemy/ ábo Gębka Modrzeiowá/ z trzecią częścią Imbieru. Tákże Piersiom/ y Płucom flágmistym. SyrZiel 351.
– Swierzb z słonych wilgotności flágmistych z ciáłá spądza/ często tym winem nácierány. SyrZiel 454 [354].
– W gorączkách flágmistych/ tákże nie ma bydź używány [piołun]. SyrZiel 351.
– Womity flágmiste zástánawia/ po pierwszym przepurgowániu vżywány. Zimny żołądek rozgrzewa y posila [piołun]. SyrZiel 351.
– [...] Tákowy syrop [z korzenia kosaćca] Flágmistym/ y Melánkolicznym wilgotnościam zbytnim służy. SyrZiel 9.
– Melánkolicznym. Flágmisty[m] Smętnym. SyrZiel 479 marg.
– Puchlinie są vżyteczne/ ktora pochodzi/ ábo z zámulenia żył wątrobnych/ y z znácznego iey oziębienia/ ábo záwrzedziáłości flágmistey. SyrZiel 456 [356].
– Tákże korzenia teg[o] Kopru w polewkách ábo y z mięsem miásto Pietruszki wárzone/ y z inymi potráwámi vzywány/ wychędaża nyrki zámulenia flágmistego. SyrZiel 384.
– Biegunkom flágmistym od oziębłey wątroby pochodzącym bárzo służy wszystek żywot nim nácieráiąc. tym sposobem. SyrZiel 456 [356].
– W febrách á ile w flágmistych/ dobrze to ziele [pępawę] pod chorego podściełáć/ żeby ná nim leżał. SyrZiel 313.
– Rány cięte/ sztychowe/ y postrzáły/ w ktorychby żelescá/ álbo kule tkwiáły/ wyciąga y leczy/ maczáiąc w soku tego ziela [kozłku] Fláytuch/ y w rány kłádąc/ á vtłukszy korzeń/ miásto plástru zwierzchu przykłádáć. SyrZiel 54.
– Wrzedzienice ná twarzy y krosty goi/ sok z korzenia tego ziela [mirry]/ chusteczki ábo fleytuchy maczáiąc/ y przykłádáiąc. Ale potrzebá pierwey korzeń przez trzy dni w wodzie moczyć. SyrZiel 364.
– Sok Kurdwanowy. Bywa sok z tego ziela wyprásowány. Ten/ Fistuły osobliwie goi/ wziąwszy go ze cztery łoty/ y z kwintą miáłko vtártego Gryszpanu/ w tym knocik z fleytuchu vtoczywszy máczáć/ á w Fistułę pusczáć. SyrZiel 614.
– Vszom záwrzedziáłym/ ropistym/ zágniłym/ y smrodliwym/ iest vżyteczna [żywica z pewnego drzewa rosnącego w Persji]/ w sycie miodowej rospuściwszy iuą/ á knotek z fláytuchu vkręciwszy obmoczyć/ y w vszy kłáść. SyrZiel 224.
– Ná wrzody też zwierzchne tegoż lekwarzu iáko máści vżywáć może plastrem/ ábo fláytuchmi przykłádáiąc. SyrZiel 1351.
– Kiły/ wziąć mąki ięczmienney/ Bobowey po łocie/ żołtek świeżego iáiá Rożánego miodku dwá łoty/ soku z Kokoryczki ábo z Kokornaku czcze[g]o/ ábo soku polney Ruty soku Iáskołcze[g]o ziela/ ábo soku z Celidoniey zárowno káżdego/ ileby dosyć było/ tym fley tuch pomázowáć/ y przykłádáć ná kiłę. SyrZiel 974.
– Fistuły w kącikách przy nosie/ ktore pospolicie z tákowey záwrzedziáłośći pochodzą/ często nią wymywáiąc/ y fleytuszki omaczáne kłádąc záwiera. SyrZiel 293.
– Rány y wrzody iádowite záwiera/ kwiát tego ziela [angelica magna foemina] w Oliwie/ á ieszcze lepiey w swym włásnym oleyku smáżony/ áż do wysmáżenia y przypalenia/ á przecedziwszy/ tym pomázowáć/ álbo Fláytuszek w tym maczáć/ á w nie kłáść. SyrZiel 104.
– Rány wszelákie goi/ liści tłukąc z wieprzowym sádlem/ á przykłádáiąc. Abowiem wychędaża/ y ciáłem zdrowym ie nárasta. Też w winie ziele wárzone/ toż czyni tym ie wymywáiąc. Toż czyni w soku fleytuszki ciepło maczáne/ á w rány kłádzione/ zwierzchu sámym zielem plastruiąc. SyrZiel 299.
– Tákże Rány y dziury w króku [!] z zápsowánia z fránce/ przerzeczony Sok z Zánklu ziela goi: ták płci męskiey/ iáko Białogłowskiey/ nim wymywáiąc: ábo fláytuszki w nim maczáiąc/ á kłádąc. SyrZiel 249.
– Tákże/ Gnilec y opadánia dźiąsł/ często nią vstá ćiepło płocząc/ y chárkánie czyniąc. Kyły y wrzody fráncowáte. Kiły/ y wrzody Fráncowáte ná wstydliwych członkách/ oboiey płci/ goi/ wychędażáiąc y wymywáiąc ie nią ćiepło/ ábo chustki y fleytuszki maczáiąc ná nię kłádąc/ rychło goi. SyrZiel 284.
– Rány zwierzchnie leczy/ y od przymiotow ognistych broni y záchowuie/ pomázuiąc ie nim/ Tákże fleytuszki w nim maczáiąc á przywiiáiąc. SyrZiel 303.
– Kiły y záwrzedziáłośc członkow wstydliwych oboiey płci wysuszá y goi/ tákże nią często wymywáiąc/ á fleytuszki w niey maczáne/ przykłádáiąc. SyrZiel 314.
– Kiłę y szkodliwe záwrzedziáłości ná członkách wstydliwych oboiej płci wychędaża y goi/ tákże częstokroć wymywaiąc/ á fleytuszek w tym obmáczány ciepło ná sádzel przykłádáiąc/ y prochem iego zásypuiąc. SyrZiel 293.
– Rány wszelákie leczy pusczáiąc w nie sok/ ábo y fleytuszki w nim maczáć y kłáśdź. Vpłáwom rumiennym y białym. SyrZiel 293.
– Czechowie [...] w Ogrodách nawięcey go [kosaćca] fláncuią [..]. SyrZiel 3.
patrz: FLANCOWAĆ
– Bywa w ogrodách niegdzie fláncowáne [ziele sadziec] [...]. SyrZiel 282.
patrz: FLANCOWANY
– Naprzednieysze [ziele czuryło] w Antycyrze/ ták Focydiyskiey iáko w Máláckiey. SyrZiel 1474.
patrz: FOCYDYJSKI
– [Iwa] fráncowátym bolom iest bárzo użyteczna. SyrZiel 834.
patrz: FRANCOWATY
– Ktorzy często á zbytnie zimnych owocow używaią iáko ogorkow, málonow, Diń, Bań, Bobu, Brzoskwiń, y inych fruktow, iest známienitym lekárstwem. SyrZiel 353.
patrz: FRUKT
– [...] piwá Westwáłskie/ y piwá Fryslánckie są nie złe [...]. SyrZiel 947.
patrz: FRYSLANCKI
– To wszystko ma być świeżoźielono y co nadrobniey pośiekáć/ do tego dwá funty kupieckie másłá świeżeo/ bez Soli przydáć/ á co nalepiey w Możdżerzu v- tłuc: y w naczyniu sklánym/ ná Słońcu iárkim/ przez ośm dni smáżyć. SyrZiel 247.
patrz: FUNT
– Swinie wrzody zá vszymá rospądza/ y leczy/ wźiąwszy przechędożonego tego Soku/ Sálmoniáku po funćie Aptekárskim/ Gleyty srebney poł funtá/ Oliwy funt/ gleytę z Oliwą co nalepiey vtrzeć/ á potym znienagłá do zgęsczenia miodowego wárzyć: Potym Sálmoniak miáłko vtárty wsypáć/ y znowu przywárzyć/ Ná ostátku Gáłban w trosze winá rospuczony. To wespoł dobrze vmieszáć/ áż wychłodnieie/ y tym wrzody te plastrowáć. SyrZiel 213.
patrz: FUNT
– [...] wszystek żywot tym namázowáć/ á potym ciepłym futerkiem nakryć [...]. SyrZiel 800-801.
patrz: FUTERKO
– Drugi czosnek dziki ábo polny który Grekowie Oplnoscorodon, Łácinnicy Allium anguinum, vel serpentinum. My zmiiowym czosnkiem/ Gadownikiem y piegáwym łukiem miánuiemy. SyrZiel 1226.
patrz: GADOWNIK
– Wężownik/ álbo gáiowa Miedunká/ Rozdział 5. Bistorta, Colubrina, Serpentaria. SyrZiel 1254.
patrz: GAJOWY
– Oleiek z Gáłuchów. [...] Sol z Gałuchow. SyrZiel 740.
patrz: GAŁUCHA
– Są ine Gáłuchy liścia Trzebulowego. Przyrodzenia y skutkámi Gáłuchom pierwszym we wszem podobne. SyrZiel 741.
patrz: GAŁUCHA
– GAłuchy pierwsze/ korzeń maią mięsisty/ soku pełny/ miąsszy/ wiele odnożek długich á cienkich z siebie wydáiąc/ więcey okrągło paciarkowátych/ niźli podługowátych/ tym sposobem iáko v korzeniá Piwoniowego/ zwłaszczá samice/ ieno trochę mięsszeysze. SyrZiel 738.
patrz: GAŁUCHA
– Gáłuchy oboie. Rozdział 57. An Oenante Secundum Oenosme, Oenante mas, Geysselwurtz/ Kropffwurtz/ Erdnutz. SyrZiel 738.
patrz: GAŁUCHA
– Pęcek z iabłek Cytrynowych, zlekka przetłuczonych, kwiatow Miodunkowych, ábo wołowego Języka, kwiecia Gwoździkow polnych, káźdego po łocie. To wszystko co nadrobniey posiekać, w worek płotná wietchego wsypać, y do báryły, ktoraby czternaście, ábo piętnaście gárcy winá w się wzięłá, we śrzodku zawiesić. SyrZiel 354.
– JElenia gębká/ ábo Jayká Jelenie/ są Bedłki w ziemi się rodzące/ które Dioszkorid korzonkámi okrągłemi miánuie [...]. SyrZiel 1235.
– JElenia Bedłká/ ábo Gębká/ nie iest ziele ále Bdłá/ pełná wilgotności mleczney tákże się trzesie iáko Gálretá[!] iáka. SyrZiel 911.
– Modrzewowa Gębka. Roz: I. Agaricus Dannenschwam. SyrZiel 637.
– Lekárstwo z Modrzewowey Gębk[i] iest bárzo bespieczne/ tylko gorzkością swą żołądkowi nieco przykre y przeciwne/ przeto potrzebá go w winie dáwáć/ z Cynámonem/ z Gwoździkámi/ z Jmbierem, y Spikánárdu. SyrZiel 638.
– Plinius y niektorzy z stárych lekárzow piszą/ że nie tylko ná drzewie Modrzewowym Agáryk/ to iest/ Modrzewowa Gębka roście, ále ná wielu inych rozmáitych drzewách iako ná brzozie/ ná dębie/ buku/ iedli/ ná sosnie/ ná wierzbie/ y inych rozmáitych drzewách. SyrZiel 640.
– GĘbká ktorey w łáźniách do wycieránia ciáłá używámy/ wrzody stáre płynące wysusza/ kłádąc ią w nie. SyrZiel 1395.
– Mácicę [maruna] czyści/ y do płodu sposobną czyni/ w piwie stárym z gębką Jelenią wárząc/ ktorą Belotum Cerui zowią/ z korzeniem Pietrusczánym/ y z Hányżem/ ciepło piiąc. SyrZiel 806.
– A gdzieby też zieiącą byłá i rozwálistą raná/ tákże nálawszy w nię soku [z centurii]/ záháwtowáć ią ábo záłáwtámi y spinkámi kray do kráiu przywiodszy stuliwszy/ z wierzchu gębkę w tymże soku obmaczawszy przyłożyć. SyrZiel 659.
– Wziąć żołtego Aloesu łot/ Modrzeiowey [!] gębki puł łotá. SyrZiel 407.
– Chromotę y vłomność członkow leczy: Wziąwszy Ruty y Szałwiey zá rowno/ w winie á w wodzie nápoły wárzyć do połowice/ y tym członki chrome náparzáć/ gębkę morzką w tym maczáiąc przez puł godziny káżdego dnia ráno y wieczor[.] SyrZiel 538.
– Jelenie Jayká/ álbo Gębká Jeleniá/ Rozdział 137. Tubera, Boleta cerni Hirtzbruntz/ Hirtzbrunsz. SyrZiel 1235.
– O Modrzewowym drzewie/ we Wtorey Części Zielniká/ o drzewách pisząc będzie się mowiło: Tu tylko o Gębce iego/ ktora dwoiáka iest/ sámicá y sámiec/ á tá iest bdłá ná Modrzewowym drzewie rosnąca [...]. SyrZiel 637.
– Wziąć Wroblego Prosá nasienia łot/ Kámykow z gębki morzkiey/ Kámieniá Zydowskiego/ skłá co nawybornieyszego Weneckiego palonego/ po pułtory kwinty. SyrZiel 789.
– Mieśięczną chorobę wzbudza y wjwodźi/ á máćicę czyśći Trypherá wielka rospusczona choćia w oliwie/ ábo w oleyku Muscelinowym/ to iest Piżmowym/ y wárzyć to z sokiem/ ábo y z sámym korzeniem Gdulowym/ á potym skręćiwszy báwełnę/ iáko czopek/ w tym oleiu omaczáć/ y w otwor łoná wpráwić. SyrZiel 624.
patrz: GDULOWY
– Tákże y gospodarze potráwą bydłu żadnemu nie dawáli, bowiem swą ostrością [ostrzyca] bárzo szkodzi/ wárgi/ gęby y ięzyki/ gárdłá y krztanie siecze y skrwáwia: [...]. SyrZiel 1308.
patrz: GĘBA
– Obie [wszyce] są korzeniá białego/ iáko Bábká wodna/ gęsto włosienkowátego: Z ktorego kłącze wyrasta/ proste/ gładkie/ oble/ wewnątrz gębczáste/ iáko Sitowiná/ y z rozczkámi swymi. SyrZiel 775.
patrz: GĘBCZASTY
– Ale tákowy [chleb na drożdżach] niezdrowy/ bo wiele miewa dziur w sobie/ y gębczásty/ w ktory że się powietrza wiele záchowywa/ przeto wiele też w ciele wietrzności czyni. SyrZiel 949.
patrz: GĘBCZASTY
– W stárym korzeniu więtsze/ w młodym mniejsze/ miękkości gębczástej/ álbo Jeleniej bedłki/ środek máiąc miedzy twárdym á miękkim [...]. SyrZiel 177.
patrz: GĘBCZASTY
– Piérwszy [fiołek miesięczny] korzenia nie bárzo cienkiego/ węzłowatego/ po wewnątrz gębczástego. SyrZiel 1454.
patrz: GĘBCZASTY
– Chleb puchlny y gębczásty niezdrowy iest/ wiele w ciele wietrzności czyni/ żywot pusty y ciężkido strawienia bywa. SyrZiel 955.
patrz: GĘBCZASTY
– Korzeń gębczásty/ podziuráwiony/ krotki y kruchy. SyrZiel 1232.
patrz: GĘBCZASTY
– Ten [chleb] w tych tám stronách bárzo puchlny czynią/ że z máło mąki wielki wzdęty y gębczásty będzie/ iáko v nas Pszeniczny nászy piekárze czynią. SyrZiel 955.
patrz: GĘBCZASTY
– Soku białego pełny/ iáko mleko [korzeń]. Smáku gorzkiego/ y ostrego/ iáko y samá mięsiwość iego/ ktora też iest biała/ miękka. rzadka y gębczasta. SyrZiel 182.
patrz: GĘBCZASTY
– Roście przy korzeniu tego podbiału niekiedy coś gębczástego. SyrZiel 709.
patrz: GĘBCZASTY
– Korzonkow ma wiele/ Złotógłowym bárzo podobnych/ ná pálec miązszych/ ogonkowátych: zwierzchu czarne/ á záś wewnątrz białe/ mięsisté/ ále gębczyste y bárzo rzadkie/ okwicie w sobie máiące mleczu/ száráwego/ lipkiego/ y kliowátociągnącego. SyrZiel 1165.
patrz: GĘBCZYSTY
– Gębczysta tá Máteria/ ktorą my Sosikámi zowiemy/ chochołáto wyrastáiąca/ przed tym/ niżli się w kłącze wzwysz wyniesie/ álbo niżliby się moc wszytká iego w liście vdáłá/ przed wschodem słońcá zerwána/ y drobno vsiekána/ á w naczyniu/ ktoreby miáło szyię długą y wąską/ chowána/ wypuscza z siebie nieiáką wilgotność wodnistą. SyrZiel 181.
patrz: GĘBCZYSTY
– BLusczoperz gęsto z ziemie puscza rósczki liście niosąc Blusczowému podobné. SyrZiel 1308.
patrz: GĘSTO
– Jest iescze pięć innych Lysimáchiy/ od Leonicená/ Rueliusa y Theodorá Tabermontaná opisáne/ ktore inni Corneolas, álbo Flores Tinctorum drudzy zowią. Nászy Głowaczámi/ álbo Sierpikiem wtorym/ trzecim/ etc. SyrZiel 1260.
patrz: GŁOWACZ
– Języka zawrzedziałość leczy/ wziąć ziela Rzepikowego pułtory garści/ jagód suchych/ drzewnego głogu/ które Łacinnicy Berberys zowią. SyrZiel 277.
patrz: GŁÓG
– Kwiecia z Głogu/ Podeźrału/ po pół garści: korzenia Celidoniej/ albo Jaskolczego ziela/ dwa łoty. SyrZiel 276.
patrz: GŁÓG
– Gmin Aptekarski Lanceolatam zowie [babkę wąskolistną]. SyrZiel 1130.
patrz: GMIN
– [...] wárzyć to w polewánym gárncu/ áż do połowice: á przecedziwszy chędogo/ przydáć wosku nowego trzy części/ Sádłá Iázwcowego pięć części/ Sádłá Kápłuniego/ Szpiku wołowego po trzy: Ták wiele psiego sádłá/ Oleiu sosnowego dwie części/ Szpiku z końskich gnatow stárych y wyschłych sześć części/ Oleyku z Siárki część iednę/ to wesoł złączywszy/ nád wolnym ogniem máść vczynić [...]. SyrZiel 65.
patrz: GNAT
– Zápaleniu nyrek/ iest lekárstwem/ wziąwszy ze dwánaście łyżek tego oleyku/ smálcu sześć łotow/ másłá młodeg[o] bez soli cztery łoty/ kokoszego ábo kápłuniego sádłá/ szpiku z Ielenich gnatow po dwu łotow/ to przez klisterę dáwáć/ pierwey przeczyściwszy ciáło przynależącym lekárstwe[m]. SyrZiel 427.
patrz: GNAT
– Zaś świeży [korzeń] soku pełny/ nie iest bez chłodzenia znákomitszego/ Galen w s. księgach: Omiegi máią moc gnoienia/ wyiadánia y zabiiánia. Przeto w iedzeniu y w piciu są pełne iádu y trucizny. Iednák do gnoienia/ rąk/ nóg/ y zádku/ gdzie by tego potrzebá/ są vżyteczne. SyrZiel 1362.
patrz: GNOJENIE
– Po weszciu ma bydź sádzona [kapusta]/ gdy w pięć/ ábo w sześć listow wyroście: ále ták/ żeby korzonki były pierwey w gnoiowce rzadkiey obmaczáne. SyrZiel 1115.
– A żeby korzenie [ćwikły] białe było/ w gnoinicy wołowey álbo w krowiey/ ná przesádzeniu obmaczowáć iey korzenie potrzebá/ y tąż gnoinicą ziemię nágnaiáć. SyrZiel 1120.
patrz: GNOJNICA
– ŁVczek żeby buynieyszy/ trwálszy y smácznieyszy był/ we dwá miesiącá po wsiániu ma bydź do połowice zerzniony/ y wodą álbo gnoynicą pokropiony/ y przesádzony/ ná cztery pálce ieden od drugiego. SyrZiel 1220.
patrz: GNOJNICA
– Też ieślibyś śię więcey kocháł w zrzynánym álbo drobnym [łuku]/ gęsto nasieniem masz go siać/ y gęsto rozsadzác. Iesli wielki rzadko/ często okopuiąc/ plewiąc/ y gnoynicą oblewáiąc. SyrZiel 1220.
patrz: GNOJNICA
– Krzaczki [polnych gwoździków] tedy rozdárte bywáią fláncowáne z korzonkámi/ okopywáiąc/ á ziemią gnoyną okłádáiąc. SyrZiel 1247.
patrz: GNOJNY
– Nie ma bydź do sádzenia iey [szałwii] ziemiá gnoiem gnoiona/ boby znisczáłá/ ále w ziemi ráczey gliniástey. SyrZiel 483.
patrz: GNOJONY
– Komuby włosy z brody lázły, ábo nie rychło rosły, ábo nigdy, dobrze sokiem teg[o] ziela [Bożego drzewka] nácieráć mieyscá gołe/ y włosámi obnáżone. SyrZiel 369.
patrz: GOŁY
– ZIele to/ iáko u Łácinnikow/ ták y u nas rozmáite ma názwiská. Jedni go zowią Gorzyszem álbo Gorycznikiem wielkim. Drudzy Swinim koprem: Drudzy wszywym Koprem: Ini Wieprzyńcem: Niektorzy Siárkowym/ álbo siárczástym korzeniem. Drudzy Jeleniem korzeniem/ iáko y wtore Peucedanum, Sárnim korzeniem/ á zwłasczá Czechowie. SyrZiel 195.
patrz: GORYCZNIK
– ZIele to/ iáko u Łácinnikow/ ták y u nas rozmáite ma názwiská. Jedni go zowią Gorzyszem álbo Gorycznikiem wielkim. Drudzy Swinim koprem: Drudzy wszywym Koprem: Ini Wieprzyńcem: Niektorzy Siárkowym/ álbo siárczástym korzeniem. Drudzy Jeleniem korzeniem/ iáko y wtore Peucedanum, Sárnim korzeniem/ á zwłasczá Czechowie. SyrZiel 195.
– Tych czásow czynią wodkę álbo Diastyllatum nietylko w Aptekách/ ále y nabożne białegłowki y Gorzałnice /z Tátárskiego Ziela/ ieno roznie/ iedni w winiw/ drudzy w Gorzałce mocząc. SyrZiel 22.
– Pęcek z iabłek Cytrynowych, zlekka przetłuczonych, kwiatow Miodunkowych, ábo wołowego Języka, kwiecia Gwoździkow polnych, káźdego po łocie. To wszystko co nadrobniey posiekać, w worek płotná wietchego wsypać, y do báryły, ktoraby czternaście, ábo piętnaście gárcy winá w się wzięłá, we śrzodku zawiesić. SyrZiel 354.
– Wziąwszy [...] nasienia Bazyliowego/ Gwoździkow kramnych po poł szkrupuła. SyrZiel .
– Wziąć każe [Vigo] co naświeższego Nárdusu Indyáńskiego/ Alenki/ ktorą Aloe Epaticam zowią: Tucyey/ Gwoździkow kramnych/ káżdego po rowney części. SyrZiel 33.
– Dobrze też vżywáć tego Antidotu tym ktorzy się w gory szybámi spuszczáią/ w ktorych sol/ ábo iákiekolwiek kruszce biorą/ [...] Tákże w sklepy zdawna zámknione/ w domy/ w olmárie/ w skrzynie. SyrZiel 403.
patrz: GÓRA
– Wziąć [...] czarney gorney siarki/ ktorą Atramentem kruszcowym/ albo kopanym zowią. SyrZiel 1268.
patrz: GÓRNY
– Pomiernego iest Szparag przyrodzeniá [...]. Wodny także ábo bagienny y gorny/ tegoż są przyrodzenia. SyrZiel 1125.
patrz: GÓRNY
– W Syryey y w Cylicyey ten Nardus naoficiey roście: w nászych kráinách nie znáiomy/ iednák náyduie się ná gorách Chárwáckich. SyrZiel 38.
patrz: GÓRY
– Roście [łyszczak] w Styriey około Gracu/ y w pobliskich kráinách/ iáko ná gorách Chárwáckich y Tyrolskich. SyrZiel 255.
patrz: GÓRY
– Tákże wszelákie twárdości Gruczoł/ y Guzow odmiękcza/ rostárszy go w białym winie/ á ná nie plastruiąc [amoniak]. SyrZiel 219.
– Gruczołom twárdym odmiękczenie [czyni olejek kosaćcowy]. SyrZiel 12 marg.
– Podárze/ Guzowátey/ álbo Gruczołom Podágrycznym/ iest rospądzaiącym lekárstwem [amoniak]. SyrZiel 218.
– Zołzy Gruczoły Wola y Zatwardziałości stáre odmiękcza/ y rospądza Pástę z niego/ á z miodu na nie przykładáiąc [korzeń fiołkowy]. SyrZiel 7.
– Wola pod gardłem ábo gruczoły rospądza/ piiąc go przy tym [mikołajek]. SyrZiel 681.
– Gruczołom nábiegłym/ w ktoreykolwiek części ciáłá: Wziąć prochu korzenia Stosiłu Herkulesowego łot/ Sáletry pięć czwierci łotu/ Wapná niegászonego czwierć łotá Sadłá Niedzwiedzego [!] cztyry łoty/ Wosku poł łotá. To wespoł spuścić przy ogniu/ á ná nie plástrowáć. SyrZiel 228.
– IAko z inych zboz z ktorych chleb bywa/ ták y z tego potráwy bywáią czynione/ to iest/ grámatki/ kásze/ ábo pánáty/ w wodzie/ ábo w winie/ w kápłuniey polewce/ y z inych miąs w polewkách/ też w piwie z cukrem/ ábo w miodku/ według káżdego vpodobánia/ y dostátku/ ktore ták chorym/ iáko y zdrowym służą. SyrZiel 955.
– NIe tylko do picia przychodzi piwo/ ále y do inákszego vżywánia/ iáko do biermuszek ábo grámátek z chlebem/ á z másłem/ ábo z oliwą/ z cukrem/ bądź z miodem czynionych/ ktore ták chorym/ iáko zdrowym/ są przynależącym y zdrowym pokarmem. SyrZiel 948.
– Máłe dzieci z ráná ná śniadánie grámátyki dáiąc/ sporo rosnące czyni/ bo im stráwność posilną y prędką dáie/ z ośrzodki chlebá białego/ ábo rzáne[g]o z piwá á z másłá. SyrZiel 948.
– Biegunki wszelákie záwściąga rzány chleb z mąki szrotowáney/ záczynioney wodą/ w ktoreyby suche Pigwy pokráiáne w kęsy/ y korzenie Kurzego ziela było wárzone/ dáiąc go do obiádu y wieczerzy. Też z niego grámatki/ y pánaty czyniąc. SyrZiel 922.
– Toż czynić może z winem á z cukrem/ ábo w piwie wárzyć másłá/ á soli przydáwszy/ á kto chce mieć smáczniey/ polnego Kminu trochę/ będzie grámatká/ ábo biermuszká smáczna/ y vżyteczna potráwá/ ták zdrowym iákoy chorym. SyrZiel 922.
– Pádáiącey chorobie y inym niedostátkom głownym z zimney przyczyny/ y z wietrzności zimnych/ iest vżyteczny koriander]/ do vżywánia/ ták z grámatkámi/ z polewkámi/ z mięsem/ y z inymi potráwámi. SyrZiel 451.
– Tegoż nasienia z polewkámi, z grámátkámi vżywáiąc, toż czyni. Tákże sok z tego Kopru z miodem piiąc. SyrZiel 384.
– Przeciwko wszelákim niedostátkom głowy z zimnych wilgotności pochodzących/ iest vżyteczny [kmin]/ grámatki y ine polewki z nim cz[y]niąc/ á nád nimi głowę nápárzáiąc y iedząc. SyrZiel 427 [417].
– Wino z Psczelniku ábo z Melisy/ tym sposobem bywa czynione: Biorą garść suchego Psczelniku/ skorek Cytrynowych suchych/ Cynámonu/ Rożey w cukrze/ kwiecia Miodunkowego w cukrze/ winá Gránatowego przylać/ y to wespoł wárzyć do pierwszego wezwrzenia/ á gdy powoli przestydnie/ przecedzić/ y vżywáć. SyrZiel 691.
patrz: GRANATOWY
– Ięczmień w mięśney polewce wárzony/ á sokiem kwáśnych iábłek gránatowych zálany/ iest osobliwą lekárską potráwą. SyrZiel 966.
patrz: GRANATOWY
– Dzieciom máłym dáiąc go [nasienia koriandru] po ćwierci łotá/ mniey ábo więcey według lat y wieku/ z sokiem gránistego iábłká/ morzy w nich glisty y wywodzi. SyrZiel 452.
patrz: GRANISTY
– Te [kwiatki] gdy okwitną/ bywa z nich nasienie grániste/ száráwe/ zlekká wełniste: Z ktorego potym znowu wschodzi ná wiosnę. SyrZiel 81.
patrz: GRANISTY
– Sercá drżeniu z melánkoliey: wziąć wodki Fiołkowey/ Borakowey/ z Wołowego ięzyká ziela po sześci łyżkách/ wodki z polney Ruty trzy łyżki/ syropu z Gránistych iabłek/ ábo z Cytryn kwaskowátego ośm łyżek/ zmieszáć/ á pić. SyrZiel 1450.
patrz: GRANISTY
– 12. Málon Indiyski máły gránisty/ Angulosus. SyrZiel 1184.
patrz: GRANISTY
– A niema bydź więcey dáwány [sok euforbium] nád sześć gran/ ábo ziarn Ięczmiennych/ álbo Piepzowych [!] [...]. SyrZiel 206.
patrz: GRANO
– Ocznym niedostátkom/ iáko extract iest vżyteczna [sól kozłkowa]/ vżywáiąc iey po piąci gran z wodką/ álbo z sokiem tegoż Kozłku. SyrZiel 55.
patrz: GRANO
– Oczom chorym y ciemnym/ z konfektem Swieczkowym/ ábo z wodką tegoż Kopru/ ábo ná grzance w máłmázyey obmaczáney/ po dziesiąciu ábo dwunaściu gran ná raz używána [sól z kopru]/ bywa vżyteczna. SyrZiel 396.
patrz: GRANO
– Ciáło wszystko od lipkich szłámowátości/ bárzo lekko y mile/ przez stolce wychędaża/ tym sposobem: Wziąć Spizglásu żoltego y przedniego gran czternaście (to iest/ co czternaście ziarn Pieprzu zupełnego/ nie zmilkłeg[o]/ albo ziarn Ięczmiennych záważy) y miáłko vtrzeć/ a w ośmi łyszkách tego Extraktu/ przez cztery dwádzieściá godzin moczyć. SyrZiel 176.
patrz: GRANO
– KOpytnik/ ktory drudzy Leśnym/ álbo Wieyskim Nárdusem zowią. Liście ma Bluszczowemu podobne/ ieno dobrze mnieysze/ miękczeysze y okrągleysze/ kwiát bronatny Bielunowemu papiu kształtem podobny/ ktory záras z liściem z korzenia pochodzi/ ná obwyższey á cienkiey stopce/ wdzięcznie pachniący/ w tym nasienie drobne/ iąderkom iágod winnych podobne/ przyostrzeyszym/ dla gránowitości tu y owdzie kończystey. SyrZiel 44.
– Kwiátu z żołtábládego: z ktorego Nasienie obdłużne/ gránowite/ zapáchu dobrego/ smáku ostroszczypiącego [jest czarnogłów]. SyrZiel 138.
patrz: GRANOWITY
– [...] Pręt [ostrzyżu] álbo kłącze nieco podobne wonnemu Situ: ktorzy Herbularze nászy Ráyską/ álbo Wielbłądowa trawą y siánem zowią: Od ziemie na łokieć wzwysz/ álbo wyższey wyrasta/ gránowity/ wewnątrz máiąc drzeń biały/ iáko Syth/ álbo Bez/ w wierzchu ktorego listeczki wąskie/ drobne/ ná kształt Promieniow gwiazdecznych rospuszczáiące sie. Między ktoremi nasienie kłosowáte/ gránowite. SyrZiel 25.
patrz: GRANOWITY
– [...] w tych [strączkach piwonii] ziárno/ iáko ziárno grochowe/ ábo ziárno Gránowitego iábłká/ ábo z Pomáráńcze pecká [...]. SyrZiel 784.
patrz: GRANOWITY
– [...] [pochwa żmijowca] zá czásem rozrastáiąc się płodem/ rospukiwa się/ y wychodzi z niey owoc gránowity ábo gronisty/ naprzod zielony/ potym gdy doźrzeie/ żołty [...]. SyrZiel 628.
patrz: GRANOWITY
– Cieciorká rogáta/ álbo gránowita/ ktorą Lácinnicy Cicer Arietinum zowią/ toż wszystko może y czyni. SyrZiel 1024.
patrz: GRANOWITY
– [...] z tych [kwiatów] potym nasienie bywa obfite/ gránowite/ ciemnoszáráwe/ dłuższe niżli Hányżowe. SyrZiel 414.
patrz: GRANOWITY
– Rozgi cienkie/ gránowite/ y nie ták ostrokosmáte/ iáko w Storzyszku/ z ktorych parámi listeczki pochodzą/ pewnemi mieyscy miedzy sobą rozsádzone/ smáku ostrego [ma czyścica]. SyrZiel 567.
patrz: GRANOWITY
– Prącik ma [kopytnik] gránowity á miękki/ korzonkow wiele knodowátych álbo kolankowátych krzywych/ drobnych/ cienkich/ trawie podobnych: wonne y vstá rozpaláiące/ á w ięzyk bárzo szczypiące/ dwá kroć w roku/ ná Wiosnę y w Iesieni kwitnie. SyrZiel 44.
patrz: GRANOWITY
– Przeto Dioscorides (ktory ma przed inymi w tey mierze przodek) obudwu tych Ostryżow tę rożnicę spoiwszy/ nie názwał go áni trzygránowitym/ áni czworogránistym/ ále zgołá Gránowitym. SyrZiel 26.
patrz: GRANOWITY
– Muszkułom potłuczonym dáć go [soku] z winem z iábłek gránowitych/ albo w wosk zálepiwszy go co nacieniey/ przełknąc. SyrZiel 193.
patrz: GRANOWITY
– Z tych [kwiatów] okwitłych pęchyrzyk zielony ná ksztáłt gruszki/ w ktorym násienie szyroko płáskie gránowite [...]. SyrZiel 647.
patrz: GRANOWITY
– Macedonska Pietruszká/ ktorą Opichem Włoskim/ ábo Greckim zowią/od podobieństwá pietruszki nászey ogrodney. SyrZiel 1083.
patrz: GRECKI
– Duchy cielesne posila y oczerstwia [kopr włoski]. Przeto ludziom starym/ ma bydź w zwyczáynym vżywániu/ którego gdzieby dla suchości iego zębami gryść nie mogli zá osłábieniem ich/ ábo zá wypádániem/ tedy miáłko go vtłuc/ á ná skibce chlebá w máłmázyey obmaczánego posypáć/ y vżywáć mogą. SyrZiel 392.
– Z tego tedy w Kwietniu napierwey/ obdłużnie Sośiki/ álbo Pączki chochołáto klinę wychodzą/ iáko v nas Kápusty w źiemnych grubách pospolićie wyrastáć widźiemy. SyrZiel 177.
patrz: GRUBA
– V nas pospolicie grucę/ ábo owsiáne krupy/ w wodzie wárzą/ spłokawszy ráz y kilka chędogo/ potym w donicy vwierciawszy dobrze/ przez sitko przebiiáią/ másłá przyłożą á soli w miárę/ y vżywáią polewką. SyrZiel 988.
patrz: GRUCA, GRUCA, GRUCZA
– Przeto dowcipni lekárze/ po wzięciu tákowego lekárstwá roskázuią/ álbo grucę/ álbo kászę ięczmienną rzadką z cukrem záraz pić. SyrZiel 1500.
patrz: GRUCA, GRUCA, GRUCZA
– Scyátyce/ iest wielkim rátunkiem [amoniak]/ ábowiem ią vśmierza/ vżywáiąc go przez vstá w winie/ álbo w grucy/ álbo w Ięczmienney kászy. SyrZiel 216.
patrz: GRUCA, GRUCA, GRUCZA
– Ale że báczyli [Niemcy]/ y báczą/ to zboże bydź prędkie do vczynienia z nie[g]o potráwy/ y do tuczności ciáłá/ á rychłego pożytku/ przeto go tym częściey w vżywániu máią/ od ktorych Anglicy/ y my Polacy sposob/ iáko w wielu inych rzeczách/ wziąwszy/ tegoż w vżywániu częstym mamy/ zwłasczá polewká ktorą Grucą zowiemy. SyrZiel 988.
patrz: GRUCA, GRUCA, GRUCZA
– Ale potrzebá/ żeby było dawáne [euforbium] z Bdelium/ z Trágacantem/ z Mástyką/ z Nárdusem Jndyiskim/ Sytą miodową popiiáiąc/ álbo Migałową [!] polewką. Albo też z Lákrycyą/ y z Cynámonem/ á popić Ptisáną z miodem/ álbo z Grucáną polewką. SyrZiel 208.
patrz: GRUCANY
– Wietrzności w żołądku y w kiszkách ktore sie vstáwicznie kołácą y w kiszkách gruchocą/ tákże wárzonego iuchę piiąc/ rospądza [opich]. SyrZiel 1087.
patrz: GRUCHOTAĆ
– Kto vstáwiczne z wietrzności w żywocie gruchotánie y grzmoty miewa/ pożywáć go [kminu] może po obiedzie y po wieczerzy ná grzance. SyrZiel 417.
– Wyrośliny wszelákie/ gdziekolwiek ná ciele/ twárde y gruczołowáte/ rospądza/ Korzeń [olszownika] z Rybámi rozwárzony w rosole/ przetárty y tym nácieráne/ około Kwadry ostátniey Miesiącá/ ná zchodzie [!]. SyrZiel 152.
– Nabrzmiałość y nápuchłość twárdą guzowátą/ ábo gruczołowátą/ ktora pochodzi z bolączek ognistych/ rospądza [ziele wołowe oko]. SyrZiel 781.
– Podágrze knodowátey y gruczołowátey/ tákże iest rátunkiem/ w occie Gáł ban rospuszczony/ ták zeby się mogł plastrowáć ná skorze álbo Bárchanie/ y przykłádáć. SyrZiel 213-214.
– Tákże wszelákie twárdości Gruczoł/ y Guzow odmiękcza/ rostárszy go w białym winie/ á ná nie plastruiąc [amoniak]. SyrZiel 219.
patrz: GRUCZOŁY
– GRuszká ziemna/ ábo Wycza/ od podobienstwa ma nazwisko/ bo ma korzeń ná ksztalt gruszki/ okrągły/ zwiérzchu czarną skorkę á wewnątrz ma białą. SyrZiel 1510.
– Z tych [kwiatów] okwitłych pęchyrzyk zielony ná ksztáłt gruszki/ w ktorym násienie szyroko płáskie gránowite [...]. SyrZiel 647.
– Koń gdzieby spárszywiał/ warz Piołyn w ostrym y iárkim ługu/ tym párchy szkápiewymyway/ áżby się zmyły/ potym dwá łoty Siárki/ á łot Gryszpanu Hiszpáńskiego wziąć/ z stárym sádłem co napilniey zmieszáć/ y tym ná słońcu/ dwákroć káżdego dniá nácieráć po wymyciu: w krotkim czásie ie zżenie. SyrZiel 347.
– O Grysie. Rozdział 9. Crimnum, Puls & Pultarium, Pulticula, Farina crassior. Griess. Griessmel. GRys nic inego nie iest iedno szrot mielszy mąki Orkiszowej ábo z Pszenice/ ktory Grekowie Crimnum Łácinnicy Pultarium, Pultem, Pulticulam, & Farinam crassiorem zowią. SyrZiel 953.
patrz: GRYS, GRYS, GRYSS, GRYZ
– Pęchyrzowi okrostawiáłemu/ záczym iáko otręby/ álbo grys iáki z moczem odchodzi/ tá potrawá bárzo vżyteczna często iey vżywáiąc. SyrZiel 1054.
patrz: GRYS, GRYS, GRYSS, GRYZ
– Piekáią y dzisieyszych czásow chleb z Grysu/ á ile z Pszenicznego/ ále nie káżdemu smáczny. SyrZiel 954.
patrz: GRYS, GRYS, GRYSS, GRYZ
– OPisawszy zboża/ y mąki/ krupy/ y Gryse z nich czynione/ otrąb niechcielismy tezż zápomnieć/ gdyż y te niemáły vżytek czynią w chorobách przypádłych. SyrZiel 994.
patrz: GRYS, GRYS, GRYSS, GRYZ
– Z tych pomienionych zboż/ iescze bywał mielszy/ á niżli grysowy szrot/ ieno nie ták miáłki iáko mąká/ á ten [...] mielszym grysem możemy miánowáć. SyrZiel 953-954.
patrz: GRYS, GRYS, GRYSS, GRYZ
– Tákże y słody do piwá/ krupy/ grys/ y mąkę grysową z niego [zboża samopszy] czynią/ iáko z Orkiszu. SyrZiel 956.
patrz: GRYS, GRYS, GRYSS, GRYZ
– Práżona ábo przypiekánego Ięczmieniá mąká/ Grys. Rozdział 18. SyrZiel 979.
patrz: GRYS, GRYS, GRYSS, GRYZ
– Częste vżywánie Grysu ábo tey mączki/ iest szkodliwe: bo iáko Galenus pisze. Wątrobę zámula y zátyka. SyrZiel 954.
patrz: GRYS, GRYS, GRYSS, GRYZ
– PSzenicá zwierzchownie plastrowána ábo przjkłádána/ iest przjrodzenia ciepłego w pierwszym stopniu/ w wysuszániu y w odwilżániu śrzednie się ma y pomiernie: Bo áni znácznie wysusza/ áni iáwnie odwilża. Ma też coś w sobie klijowátości y zátykánia: Otręby iey ciepłe y bárzo wycieráiące: Grys máło tuczy. SyrZiel 928.
patrz: GRYS, GRYS, GRYSS, GRYZ
– Y tá iest własna polentá ábo Grys/ ktory gdy bywa przystoynie vczyniony/ dáie z siebie wdzięczny zápách posłodnj/ á zwłasczá z Ięczmieniá świeżego. Ktoregoby kłos iescze nie doźrzał práwie dostatecznie. SyrZiel 979.
patrz: GRYS, GRYS, GRYSS, GRYZ
– O tym záráz ná przodku tego Rozdziału powiedzielismy z dowodu Pliniusowego bydź dwoiáki Pęcak/ sámorodny/ y czyniony/ á te obá Aliká zwano. bo z iednego ziárná bywáły czynione/ iáko y Chondrus/ o ktorym tez tu przypomnimy/ to iest/ o Grysu y Atherá/ to iest/ krupki z tego zboza/ iescze drobnieysze niźli Grys/ ktory drudzy mączką z Sámopszey zowią/ dla pápinku máłym dziatkom/ y ludziom zeszłym w leciech zębow niemáiącym. SyrZiel 953.
patrz: GRYS, GRYS, GRYSS, GRYZ
– Trzeci [rodzaj pęcaku] był z tegoż zboża robiony/ ktory był drobny/ oni Crimnum, ábo Pultem y Pultarium, my Grysem zowiemy. SyrZiel 953.
patrz: GRYS, GRYS, GRYSS, GRYZ
– Abo wziąć chlebá hrubego Pszenicznego/ chocia grysowego/ y námoczyć go w mleku/ á tego im [gęsiom] przez cáły miesiąc w osobliwym mieyscu ieść dáwáć. SyrZiel 939.
– Czwarty [rodzaj chleba]/ niemal z szrotowánego zboża/ ábo náder hrubey á z otrębiástey mąki/ iákiego chłopi ná wsi vżywáią: to iest/ Grysowy. SyrZiel 936.
– Tákże y słody do piwá/ krupy/ grys/ y mąkę grysową z niego czynią [ze zboża samopszy]/ iáko z Orkiszu. SyrZiel 956.
– Z tych pomienionych zboż/ iescze bywał mielszy/ á niżli grysowy szrot/ ieno nie ták miáłki iáko mąká/ á ten [...] mielszym grysem możemy miánowáć. SyrZiel 953-954.
– GRysowa kászá dostátecznie tuczy/ ále do trawienia trudny [!]. SyrZiel 954.
– Kolkę/ ábo Gryzawki y Dárcie w kiszkách uśmierza/ wárząc go [nasienie kopru włoskiego]/ á tę iuchę piiąc. SyrZiel 389.
patrz: GRYZAWKI
– Tákże y Pániom w połogu leżącym/ ktoreby w mácicy gryzienie miáły/ ktore gryzawkámi zowią/ bywa bárzo użytecznym trunkiem [wódka piołunowa]/ tákże iey ciepło po cztery ábo piąciu łyżek używáiąc. SyrZiel 455 [355].
patrz: GRYZAWKI
– Gryzawki máłym dziatkom vkłáda [wódka ze stoziarnu]/ tedy y owedy przez dzień częstokroć iey po łyżce dáiąc: tákże do pápinku ich przylewáiąc. SyrZiel 731.
patrz: GRYZAWKI
– W mácicy gryzawki z nábránia iádowitych kolerycznych y ostrych wilgotności/ táż klistera vśmierza. SyrZiel 1122.
patrz: GRYZAWKI
– W mácicy gryzáwkom. SyrZiel 1122 marg.
patrz: GRYZAWKI
– Od gryzawek y morzyská [wódka dzięgielowa] wolne czyni [panie.] SyrZiel 39 [93].
patrz: GRYZAWKI
– Bole y gryzawki Położnicom/ záraz po porodzeniu wsczęte/ vśmierza [dzięgiel]/ vżywáiąc go po czwierci łotá/ ná te pomienione dolegliwości/ z winem ciepłym/ álbo z wodką iákąkolwiek przynależącą. SyrZiel 89.
patrz: GRYZAWKI
– Tymże Pániom Gryzawki y Morzyská w żywoćie vkłáda. SyrZiel 120.
patrz: GRYZAWKI
– Sześćniedziałkom iest bárzo vżyteczne. Abowiem ich záchowuie od rozmáitych bolow/ pod tákowy czás rádo przypadáiących. Od gryzawek. SyrZiel 131.
patrz: GRYZAWKI
– Dziátkom máłym Gryzawki y morzyská w żywocie vkłáda [ziele srebrnik]/ w owdzie á w winie wárząc/ y co naciepley przykłádáiąc. Bywáią im te gryzawki z żołci zieloney iádowitey/ y ostrey/ ktorą miewáią z mátek/ gdy álbo náwietrzone y náziębione/ álbo po społecznym z męsczyznam obcowániu/ álbo po iedzeniu rzeczy surowych zsáć im dáią/ záczym wielkie y okrutne morzenie w żywocie miewáią [...]. SyrZiel 292-293.
patrz: GRYZAWKI
– Gryzawki y morzyská/ tákże kolikę w żywocie vkłáda/ namázuiąc nim [biedrzeńcem]/ á tegoż ziela Oleykiem nacierac żywot. SyrZiel 80.
patrz: GRYZAWKI
– Gryzawki sześciniedzielnicom po porodzeniu vskramia/ y bole niezmierne w mácicy vkłáda/ wziąwszy korzeniá czerwoney Bylice trzy łoty/ Kwiecia Lipowego dwá łoty/ polney Száłwiey/ ktorą też drudzy Zołcieniem zowią/ Łácinnicy Ambrosianam, łot ieden. SyrZiel 721.
patrz: GRYZAWKI
– Gryzawkom sześciniedzielniczym [pomaga wódka z pasternaczku]. SyrZiel 1057.
patrz: GRYZAWKI
– Gryzawkom y morzysku dziecinnemu. SyrZiel 145 [146].
patrz: GRYZAWKI
– Mácicznym boleściom y gryzawkom. SyrZiel 373 marg.
patrz: GRYZAWKI
– Z wierzchu czarne/ we wnątrz biáłe/ posłodne/ á gryzącym przyiemne [są korzenie gałuchów]. SyrZiel 738.
patrz: GRYZĄCY
– Bolenie niezmierne w połgłowiu tákie że sie zda/ iákoby tám od chrobaká y czerwiu iákiego gryzienie było/ leczy/ vtłukszy to ziele z octem mocnym á z oliwą/ co naciepley/ dwá kroć przez dzień/ ná bolące mieysce przykłádáiąc. SyrZiel 197.
patrz: GRYZIENIE
– Płynącym oczom/ Swierzbiącym/ y Gryzienie w nich vśmierza/ korzeń Kopru Włoskiego/ Rutá ogrodna/ Kmin kramny/ Bobki y Roża/ po rowney części/ w winie białym wárząc/ do połowice/ á tym raz y cztery przez dzień oczy wymywáć. SyrZiel 389.
patrz: GRYZIENIE
– Bolenie w żołądku z gryzieniem/ ták wárzoną w winie/ iáko surową przykłádáiąc vcisza [komonica]. SyrZiel 515.
patrz: GRYZIENIE
– Morzysko y grzyzienie [!] w żywocie uśmierza/ dáiąc go krysterą/ ábo w krysterze. SyrZiel 357.
patrz: GRYZIENIE
– Abo kwiecie/ poki świeże/ nie zeschłe/ w dunicy nowey co nalepiey vtrzeć/ á wodką Rożáną rospusciwszy/ wziąć tego zedwie łyszce/ przydáć Koperwáseru białego/ ábo Rzymskiego ziarn dziesięć/ y to vbić co nalepiey wespoł/ á káżdego dniá po kilkákroć potrosze w oczy pusczáć/ iest bárzo osobliwe lekárstwo gryzieniu w oczách. SyrZiel 443.
patrz: GRYZIENIE
– Tákze y Pániom w połogu leżącym/ ktoreby w mácicj [!] gryzienie miáły/ ktore gryzawkámi zowią/ bywa bárzo użytecznym trunkiem/ tákże iey ciepło po cztery ábo piąciu łyżek używáiąc. SyrZiel 455 [355].
patrz: GRYZIENIE
– Zęby osłábiáłe/ y chwierocące sie/ vtwierdza ná czczo gryziony/ iedno żeby się po wykopániu/ ziemie niue dotknął [oman]. SyrZiel 60.
patrz: GRYZIONY
– Płucom zapalonym rátunkiem bywa korzeń żuchány y gryziony [żywokostu]. SyrZiel 256.
patrz: GRYZIONY
– Druga [sowia strzała] mnieysza/ korzeniá drobnieyszego/ bládo żołtego: iednák nie mniey vstá ściągáiącego/ iáko y pierwsza gryziona. SyrZiel 81.
patrz: GRYZIONY
– Záś chleb gryzowáty/ otrębisty/ skory miąższey przypáloney/ ludziom nieprácowitym/ y przyrodzenia subtelnieyszego/ iest żołądkowi ich ciężki i niestráwny. SyrZiel 938.
patrz: GRYZOWATY
– Sałszá z zielonego żytá czásu Zimy dla wzbudzenia chęci do iedzenia bárzo przyiemna y vżyteczna/ tym sposobem vczyniona: Wziąć żytá zielonego/ ábo w trawie/ spłokáć go dobrze/ y przez chustę co nalepiey wycuchnąć/ żeby wilgotności żadney w sobie nie miáło/ w mozdzerzu vtłuc/ ábo w donicy vwiercieć/ y sol z niego wyżąć/ ze dwie grzance z chlebá rżánego vpiec/ w winnym otcie/ ábo w Agreście ie rozmoczyć/ sok z trawy żytney ná nie wlać/ y dobrze vtrzeć/ á potym przez gęste sitko przebić/ soli/ pieprzu u Imbieru przydáć. SyrZiel 914.
– Czynią kuchárze z Ryżu przypiekánki/ ábo Tortele tym sposobem. Ryż chędogo spłokány wárzą w krowim mleku ná gęstą kász[ą]/ cukru do tego według potrzeby wmieszawszy/ ábo y soli trochę. Potym wylewáią ná stoł chędogi/ ábo deskę/ y ná kwadráty ábo grzánki rozkrawáią/ małą Pszeniczną posy puią/ á w máśle młodym smáżą/ potym z wierzchu cukrem posypuią. SyrZiel 100 [1001].
– To wszystko niepráwie miáłko utłuc, żeby w żołądku tym dłużey trwáło. Tego prochu káżdego dniá náczczo y ná noc używać ná grzance w winie, ábo w máłmázyey omáczáney. Ták ábowiem wzrok dobry w cále będzie záchowány y mdły á ciémny nápráwiony. SyrZiel 381.
– Zimnicę y trzęsienie ciáłá z febry odpądza: wziąwszy Ruciánego oleyku/ máłmazyey/ po trzy łyżki/ Mitrydatum przednie dobrego ćwierć łotá: tym pácierz wszytek we grzbiecie od kárku począwszy áż do końcá chárcice/ w ten czás nácieráć gdzie by poczuł chory/ żeby przypaść miáłá [febra]. SyrZiel 547.
patrz: GRZBIET
– [Podbiał] LIście świeże ma w sobie istności wilgotney niemáło/ zá czym chłodzi y odwilża. Ale suche rozgrzewa/ bo ma w sobie ostrosć: Záś korzenie/ że iest smáku gorzkiego/ iest przyrodzenia suszącego y grzeiącego. SyrZiel 709.
patrz: GRZEJĄCY
– Ani korzen tego ziela [kopru włoskiego] kopány/ áni kłącze z liściem/ áni nasienie nie ma bydź zbieráne po dżdżu ábo zá rosy/ áni dniá pochmurnego mglistego/ y grzmiącego/ ále iásnosuchego/ wesołego [...]. SyrZiel 378.
patrz: GRZMIĄCY
– Kwiát [bukwicy] vżywány pierwey niżliby grzmiáło/ czyni od chorob bespieczne. Po grzmieniu nic nie waży. SyrZiel 1253.
patrz: GRZMIEĆ
– [...] gdy grzmi/ [ogórki] iákoby sie lekáiąc/ wierzchem ku ziemi sie obrácáią y mdleią. SyrZiel 1183.
patrz: GRZMIEĆ
– Kászel suchy z gorącey przyczyny ták vleczyć może: w ięczmienney wodzie wárzyć Trágágánt y Gumi Arábskie/ Lákrycya figi suche/ á fiiołkowego syropu przylawszy trzecią część/ to pić po ránu y ná noc. SyrZiel 678.
patrz: GUMI
– Ktorzy sie w gwałtowne mrozy w drogę vdáią/ á żeby nie przeziębli. Násienie tego ziela z Pieprzem ná poły ná czco z ciepłym winem pić dawáć. SyrZiel 140.
patrz: GWAŁTOWNY
– Pleurze y gwałtownemu w bokách kłociu [jest lekarstwem miód albo syta miodowa z kopru włoskiego]. SyrZiel 394.
patrz: GWAŁTOWNY
– [Wino piołynkowe albo piołynek pomaga] Krzyżow boleniu. Kámień w nyrkách cierpiącym. Melánkolicznym. Cięszkiemu y gwałtownemu spániu. Porywániu w pierwospy. Nocnemu lękániu/ piiąc y nácieráiąc. SyrZiel 454 [354].
patrz: GWAŁTOWNY
– Dycháwicznym dobre [wino dzięgielowe]. Y tym ktorzy gwiżdżotchną/ to iest/ szyię wyciągnąwszy wzgorę/ a vstá otworzywszy ciężko y gwiżdżąc tchną/ bárzo vżyteczne. SyrZiel 95.
patrz: GWIZDAĆ
– Dycháwicznym y gwiżdżotchniącym z szyią wyciągnoną/ iest bárzo vżyteczny. SyrZiel 61.
– Gwiżdżotchniącym y dycháwicznym/ tymże sposobem dym liykiem w się biorąc/ osobliwym iest rátunkiem. SyrZiel 709.
– Dycháwicznym dobre [wino dzięgielowe]. Y tym ktorzy gwiżdżotchną/ to iest/ szyię wyciągnąwszy wzgorę/ a vstá otworzywszy ciężko y gwiżdżąc tchną/ bárzo vżyteczne. SyrZiel 95.
– Gwiżdżotchnącym służy/ ktorzy ustáwiczne záduszenie miewáią. SyrZiel 847.
– Gwiżdżotchniącym/ to iest/ szyię wyciągnąwszy/ á vstá otworzywszy powietrza chwytáiącym/ iest lekárstwem. SyrZiel 59.
– Gwiżdżotchniącym toż lekárstwo iest wielkim y známienitym rátunkiem. SyrZiel 139.
– Gwiżdżotchnącym służy/ ktorzy ustáwiczne záduszenie miewáią. SyrZiel 847.
– Gwiżdżotchniącym/ to iest/ szyię wyciągnąwszy/ á vstá otworzywszy powietrza chwytáiącym/ iest lekárstwem. SyrZiel 59.
– Dycháwicznym dobre [wino dzięgielowe]. Y tym ktorzy gwiżdżotchną/ to iest/ szyię wyciągnąwszy wzgorę/ a vstá otworzywszy ciężko y gwiżdżąc tchną/ bárzo vżyteczne. SyrZiel 95.
– Gwiżdżotchniącym y dycháwicznym/ tymże sposobem dym liykiem w się biorąc/ osobliwym iest rátunkiem. SyrZiel 709.
– Dycháwicy y ciężkiemu tchnieniu z wyciągániem szyie/ to iest gwiżdżotchniącym. SyrZiel 66.
– Dycháwicznym y gwiżdżotchniącym z szyią wyciągnoną/ iest bárzo vżyteczny. SyrZiel 61.
– Gwiżdżotchnieniu/ sok z tego ziela y z korzenia iego po piąci álbo sześci łyżek na raz go biorąc/ bądź samego/ bądź z winem. SyrZiel 1340.
– Inny trunek przeciwko dycháwicy y gwiżdżotchnieniu/ kászlu z záziębienia/ tym sposobem [robić]. SyrZiel 88.
– Iest mieysce przy sámym mieście Ierozalimskim [...] ktore Báárás zowią [...]. SyrZiel 336.
– Koń gdzieby spárszywiał/ warz Piołyn w ostrym y iárkim ługu/ tym párchy szkápiewymyway/ áżby się zmyły/ potym dwá łoty Siárki/ á łot Gryszpanu Hiszpáńskiego wziąć/ z stárym sádłem co napilniey zmieszáć/ y tym ná słońcu/ dwákroć káżdego dniá nácieráć po wymyciu: w krotkim czásie ie zżenie. SyrZiel 347.
– BER Indiyski błękitney álbo modrey bárwy/ korzonki puscza według wzrostu swego nie wielkie. SyrZiel 1014.
patrz: INDYJSKI
– Ber modry Indiyski/ Rozdziáł 35. Panicum caerulum Indicum. SyrZiel 1014.
patrz: INDYJSKI
– PRoso álbo Ber Indiyski/ niedawnemi czásy z Hiszpániey w te strony iest przyniesione. SyrZiel 1011.
patrz: INDYJSKI
– Kláystr z mąki rżáney bywa czyniony od Kártownikow i Intreligatorow do wiązánia ksiąg. SyrZiel 918.
– Wziąć [...] ipsimy/ álbo winá słodkiego ile potrzebá [...]. SyrZiel 239.
patrz: IPSYM, IPSYMA
– [...] ktore [wina] ták pomordowáwszy [sznkarze] nielutościwie/ zás ie leczą/ y pochlebstwem smáruią/ cukruiąc w rzeczy/ rozynkuiąc ipsymuiąc/ háłunkuiąc/ białkuiąc/ siarkuiąc/ plastruiąc [...]. SyrZiel 1219.
patrz: IPSYMOWAĆ
– Potym gębkę namoczyć w Isopowey wodce, y wyżąć ią co nalepiey [...]. SyrZiel 387.
patrz: ISOPOWY
– Iedwab cáły bądź pośiekány/ w tey wodce/ y w iabłczánym soku 24. godzin moczyć. SyrZiel 1344.
patrz: JABŁCZANY
– Malonow więcéy/ niźli przez dwanaście rodzaiów y kształtow. 1. Pospolity. 2. Iabłczásty ábo cukrowáty [...]. SyrZiel 1184.
– Málony iábłczysto okrągłe/ álbo Dynie. SyrZiel .
– MAlony Iábłczyste álbo Dynie okrągłe /Malonom podługowátym y kuklástym są korzeniem /kłączem /listem y kwiátem równe y podobne. Owoc tylko ich ma nieco różności: Bo te y wzrostu mnieyszego /y kształtu okrągleyszego /iáko iábłko. A Máloby wysszey opisane /podługowátsze. SyrZiel .
– Biały (sc. rumien) zowią Aptekarze Lacińskim językiem Chamomelum Romanum, Chamomelum nobile, od barzo wdzięcznego zapachu iabłecznego. Który maią jabłka tak rzekniące / Poma Maciana SyrZiel .
patrz: JABŁECZNY
– Ięczmień w mięśney polewce wárzony/ á sokiem kwáśnych iábłek gránatowych zálany/ iest osobliwą lekárską potráwą. SyrZiel 966.
patrz: JABŁKO
– Dzieciom máłym dáiąc go [nasienia koriandru] po ćwierci łotá/ mniey ábo więcey według lat y wieku/ z sokiem gránistego iábłká/ morzy w nich glisty y wywodzi. SyrZiel 452.
patrz: JABŁKO
– Sercá drżeniu z melánkoliey: wziąć wodki Fiołkowey/ Borakowey/ z Wołowego ięzyká ziela po sześci łyżkách/ wodki z polney Ruty trzy łyżki/ syropu z Gránistych iabłek/ ábo z Cytryn kwaskowátego ośm łyżek/ zmieszáć/ á pić. SyrZiel 1450.
patrz: JABŁKO
– Strutym Grzybámi ábo bdłámi iádowitymi/ korzenie Liliowe y z kwieciem iego pić dobrze. SyrZiel 578.
patrz: JADOWITY
– Bedłkámi Jádowitymi strutym iest lekárstwem [piołun]/ piiąc go z octem á z ciepłą wodą. [Dios] dla womitow. SyrZiel 341.
patrz: JADOWITY
– Afrowie piszą/ ktoby iadł to ziele/ á tego dniá był od niedźwiadká obrażony/ boleści z iádowitego vsczknieniá nie vczuie. SyrZiel 480.
patrz: JADOWITY
– Vsczknionym y vkąszonym od psá wściekłego. Tákże od Páiąká/ Zaby ziemney y párchowátey/ Nietoperzá/ od Pczoł/ Syrszeni/ od Os/ Mrowek Gąsienic/ y od inych bestiy iádowitych/ iest rátunkiem [miarz]. SyrZiel 116.
patrz: JADOWITY
– Strutym iádowitymi bdłámi/ liście rozetrzeć/ á ze trzemi grány/ ábo ziárny/ sáletry dáć pić/ wywodzi ią. SyrZiel 690.
patrz: JADOWITY
– Duszeniu y dawieniu z Bedł iádowitych/ iest lekárstwem/ z octem álbo iákimkolwiek sposobem pożywana [rzodkiew]. SyrZiel 1047.
patrz: JADOWITY
– Chorobá tá przemierzła [gnilec] y sprosna/ niekiedy bywa wrodzona/ y iakmiarz dziedziczna. SyrZiel 618.
patrz: JAKMIARZ
– Fiskuły zágniłe wyciąga ropiste/ kwás ostrym i iárkim ługiem rozczyniony [...]. SyrZiel 999.
patrz: JARKI
– JAry Mlécz poziemny/ rozpuszcza po ziémi obłe rósczki/ ná dłoń wzdłuż krzewiste. Liścia soczowicznemu podobnego/ małe/ kształtu Mléczá iárego/ cienkie/ ná ziemi rozesłáne y leżące. SyrZiel 1498.
patrz: JARY
– Mlecz iáry/ Rozdział 186. Peplus, Espula rotunda. Rundwolffsmilch. SyrZiel 1496.
patrz: JARY
– MLecz Járy/ ziołko nie wielkie iest/ pełny soku Mlécznego. SyrZiel 1496.
patrz: JARY
– TAk się z nim [sporyszem mlecznym] spráwuią/ iáko z Mleczem Járym/ dla tychże potrzeb. SyrZiel 1497.
patrz: JARY
– Mlecz Járy inni zowią Okrągłą Sosnką. SyrZiel 1497.
patrz: JARY
– JAry Mlécz poziemny/ rozpuscza po ziémi obłe rósczki/ ná dłoń wzdłuż krzewiste. Liścia soczowicznemu podobnego/ małe/ kształtu Mléczá iárego/ cienkie/ ná ziemi rozesłáne y leżące. SyrZiel 1498.
patrz: JARY
– Járy Mlecz poziemny Rozdział 188. Chamaesyce. Kriechende/ Kleinehundsmilch. SyrZiel 1497-1498.
patrz: JARY
– MLecz Járy/ ziołko nie wielkie iest/ pełny soku Mlécznego, SyrZiel 1496.
patrz: JARY
– Iasieniec przeto zowią to ziele nászy/ że ma liście iáko ná Iásionowym drzewie. SyrZiel 655.
patrz: JASIENIEC
– Oboiá Konop ma liście nieco ku Iásieniowemu listu podobne [...]. SyrZiel 823.
– Iasieniec przeto zowią to ziele nászy/ że ma liście iáko ná Iásionowym drzewie. SyrZiel 655.
– TO ziele [dyptan] ná pozór iest barzo piękne y wdzięczne. Liście ták ma do Iásienowego drzewá podobne/ że od niektorych Iesieńcem/ álbo Iesionką/ y máłym á niskim Iesieniem bywa miánowáne. SyrZiel 106.
– [...] nie tylko sámá/ ále y cień iey [ruty] broni/ wszelákim bestyom iádowitym przystępu iáko y Iasień drzewo [...]. SyrZiel 542.
patrz: JASIEŃ
– Drugi Iáskier iest wielki ábo kosmaty/ ktory leśnym Opichem zowiemy. SyrZiel 874.
patrz: JASKIER
– O Celidoniey/ ábo o zielu Iáskołcym wietszym. SyrZiel 889.
– Rzeczony Iáskier/ od Iáskrawości kwiatkow swych lsnących [...]. SyrZiel 876.
– Trzeci Dyoszkorydów Omieg/ który Lisią Różą zowiemy. Liścia Iaskrowego/ ábo zábincowego. SyrZiel 1384.
– [...] z tego wszystkiego plastr vczynić/ przydawszy ile potrzebá oleyku Iáśminowego [...]. SyrZiel 433.
– Pierwszy ogrodny [modrak]/ kwiátu iásno lázurowégo. SyrZiel 1175.
– Z wiérzchu skóry száréy/ ábo iásno popielátéy [...] [bez]. SyrZiel 1505.
– Z tych [kwiatów fiołka miesięcznego] strącze długie/ obszerne/ y pláskie/ bieluchne/ y iásno przeźrzoczyste iáko pierwsze. SyrZiel 1455.
– [...] iedne [gwoździki są] czerwono szarłátné/ drugie iásno rumiane [...]. SyrZiel 1242.
– [...] kwiatki iáko báwełna miękie/ iásnorusáwe [babki]. SyrZiel 1129.
– Ani korzon tego ziela kopány, áni kłącze z liściem áni nasienie nie ma bydź zbieráne po dżdżu ábo zá rosy, áni dniá pochmurnego mglistego, y grzmiącego, ále iásnosuchego, wesołego [...]. SyrZiel 378.
patrz: JASNOSUCHY
– [...] przydáć [...] Sádłá Iázwcowego pięć części [...]. SyrZiel 65.
– [...] wziąć sádłá iasczurczego/ ábo rádniey Iáźwcowego [...]. SyrZiel 939.
– Oleiek [z żebrzycy]. Ten Wątrobney mocy/ w brániu y w przyciągániu pokármu do siebie. Także Zołądkowi sámemu. Nerwom/ ábo suchym żyłom. Iądrom Białogłowskim y zwiąskom ich. [...] Sol. Tá Słuzy Arteryey wątrobney: [...] Iądrom Białogłowskim. SyrZiel 148.
patrz: JĄDRO
– Krosty czerwone ábo iątrzące poprzepukáłe goi/ máść z Ruty [...] vczyniona [...]. SyrZiel 538.
patrz: JĄTRZĄCY
– Iedlinká/ ziele to názwáne/ przeto iż po swych gáłązkách/ listeczki ma rozłożone/ iáko nimal na Iedli. SyrZiel 612.
patrz: JEDLINKA
– Zębow bolenie vkłáda y odpądza/ iednokłącznego ábo iednoprętnego ślazu korzenie [...]. SyrZiel 1103.
– Iednolist/ Roździał 40. Vnifolium, Monophyllum Einblat [...]. SyrZiel 1310.
patrz: JEDNOLIST
– Tych [ślazów] kłącze [...] iedno pręcisté. SyrZiel 1100.
– [...] Zębow bolenie vkłáda y odpądza/ iednokłącznego ábo iednoprętnego ślazu korzenie [...]. SyrZiel 1103.
– [...] węgle bywa z niego [pnia konopii] palone/ do czynienia prochu rusznicznego/ á zwłasczá do strzelby y rusznic iednoręcznych. SyrZiel 822.
– Trzecia [bylica]/ ktorą Grekowie Monocolon/ to iest/ iednościeblna zowią/ nam nieznáioma [...]. SyrZiel 728.
– SĄ którzy to ziele [wrotycz] poczytáią zá trzeci rodzay Bylice/ ktorą Monoclonos ábo Vnicaulem/ to iest/ iednoźdźblista/ ábo iednoprętna zowią/ ále nie dobrze [...]. SyrZiel 813.
– Mylą się [...] tákże y ci ktorzy Wrotycz iednoźdźbłową Bylicą piszą [...]. SyrZiel 727.
– Jelenie Jayká/ álbo Gębká Jeleniá/ Rozdział 137. Tubera, Boleta cerni Hirtzbruntz/ Hirtzbrunsz. SyrZiel 1235.
patrz: JELENI
– Jeleni tránk álbo sierpik/ Rozdział 4. [...] Serratula. SyrZiel 1253-1254.
patrz: JELENI
– Pęchyrz mułem piasczystym záćpány Nasienie Jelenich Opichow otwiera/ y wychędaża. SyrZiel 166.
patrz: JELENI
– Mylą się y ci/ co ią [łanią broń] Łánim álbo Jelenim Tránkiem chcą mieć. Ale nie mniey y ci/ ktorzy ią Pacierzyczką názywáią. SyrZiel 132.
patrz: JELENI
– Trzeci Opich Jeleni iest czarny/ máiąc korzenie długie/ miąższe y czarne/ a na wierzchu sczeciąsty máiąc okrążek iáko pierwszy/ Liścia drobnieyszego od pierwszego/ wodnemu Opichu bárzo podobnego iednák trochę więtsze niż Pietrusczáne. SyrZiel 165-166.
patrz: JELENI
– Te trzy Opichy Jelenie/ ácz są iednego przyrodzenia/ y iednych skutkow z Rozmarynem Dioscoridowym/ iednák okolicznościámi zwierzchnimi/ są bárzo od siebie rozne/ Liściem/ Kwiátem/ y wzrostem. SyrZiel 167.
patrz: JELENI
– O Jelenich Opichách/ Rozdział 49. Libanotis Theophrasti. prima & secu[n]da & tertia Hirtzwurtz SyrZiel 165.
patrz: JELENI
– TRoiáki Jeleni Opich/ dwoy biały/ to iest mały y wielki. Trzeci czarny [...]. SyrZiel 165.
patrz: JELENI
– JElenia Bedłká/ ábo Gębká/ nie iest ziele ále Bdłá/ pełná wilgotności mleczney tákże się trzesie iáko Gálretá[!] iáka. SyrZiel 911.
patrz: JELENI
– JElenia Bedłká/ ábo Gębká/ nie iest ziele ále Bdłá/ pełná wilgotności mleczney tákże się trzesie iáko Gálretá[!] iáka. SyrZiel 911.
patrz: JELENI
– W stárym korzeniu więtsze/ w młodym mniejsze/ miękkości gębczástej/ álbo Jeleniej bedłki/ środek máiąc miedzy twárdym á miękkim [...]. SyrZiel 177.
patrz: JELENI
– JElenia gębká/ ábo Jayká Jelenie/ są Bedłki w ziemi się rodzące/ które Dioszkorid korzonkámi okrągłemi miánuie [...]. SyrZiel 1235.
patrz: JELENI
– Mácicę [maruna] czyści/ y do płodu sposobną czyni/ w piwie stárym z gębką Jelenią wárząc/ ktorą Belotum Cerui zowią/ z korzeniem Pietrusczánym/ y z Hányżem/ ciepło piiąc. SyrZiel 806.
patrz: JELENI
– BEdł y Grzybów/ iedne przychodzą do stołowego vżywánia/ drugie nie: które przy żelezie rdzáwym/ ábo przy rudách rosną/ ná gnoiách/ przy iámách iádowitych bestiy/ przy drzewách iadowitych/ iáko są Prochowki/ Muchorówki/ Jelenia bedłká/ Wężówki y innych wiele: których gdyby kto pożywał/ nagle vmrzeć musi. SyrZiel 1393.
patrz: JELENI
– Tá polewká bárzo dobra iest/ Boleściom kiszkowym y jelitowym [...]. SyrZiel 1525.
patrz: JELITOWY
– Ospice. Iemielnice dzieciom pokázuiące sie/ wymiátuie prędko ze wnętrzności ná wierzch rzepne nasienie. SyrZiel 1044.
patrz: JEMIELNICA
– Liszáie y bláchy po ciele sprosne ściera/ karmiąc/ Kwiczołá abo Iemieluchá Ryżem/ á łayná iego zbieráć/ y winnym octem ie záczyniwszy náciéráć [...]. SyrZiel 1003.
patrz: JEMIELUCH
– [...] z Ierąpikrą zmieszány proch tego liścia/ bárzo osobliwym iest [...] lekárstwem. SyrZiel 1514.
patrz: JERAPIKRA
– Ierzmiánká/ bárzo przystępuie liściem do białey Ciemierzyce/ ábo Bábki. SyrZiel 1429.
– Przyrodzenia Ierzmánká ciepłego y suchego. SyrZiel 1430.
– TO ziele [...] Liście ták ma do Iásienowego drzewá podobne/ że od niektorych Iesieńcem/ álbo Iesionką/ y máłym á niskim Iesieniem bywa miánowáne. SyrZiel 106.
patrz: JESIENIEC
– Roście [powój ościsty] na mieyscach wilgotnych/ iezierzystych [...]. SyrZiel 1326.
– [...] záczynić ią [mąkę] wodą chędogą/ przeźrzoczystą/ nie kálną [...] nie ieziorzystą/ nie bágnistą/ nie kálną [...]. SyrZiel 937.
– Iest druga Lákrycya starożytna/ okrom tey ieżátey/ iedno podleysza od tey. SyrZiel 654.
patrz: JEŻATY
– Druga [medska trawa] ma głoweczki kosmate/ iáko ieżowinki. SyrZiel 1242.
patrz: JEŻOWINKA
– Trzecia [stokłosa] Ięczmienista/ korzonkow tákże krotkich/ cienko włosienkowátych/ gęstych. SyrZiel 992.
– [...] pásownicy/ szyrmierze/ skoczkowie/ mieli Ięczmień w vstáwicznym [...] vżywániu/ dla czego [...] zwáli ie Ięczmiennikámi/ to iest/ Ięczmiennymi żárłokámi [...]. SyrZiel 966.
– Ięczmyk z oczu ábo z powiek ściera [olejek]. SyrZiel 739.
patrz: JĘCZMYK
– [...] przydawszy korzenia Ięzyczkowego [...]. SyrZiel 779.
– Dekokt/ ábo iuchá z Hányżu wárzonego. SyrZiel 411.
patrz: JUCHA
– Weźmi [..] polney ruty/ chmielu [...] Iedwabney ruty/ y Iuiub po piętnascie. SyrZiel 587.
patrz: JUJUBA
– Tego prochu po puł łotá z syropem Iuiubowym [...] vżywáć. SyrZiel 1360.
patrz: JUJUBOWY
– OWoc Dyń nie trwáły iest/ dla swey zbyteczniey iuszności. SyrZiel 1188.
patrz: JUSZNOŚĆ
– Smáku słodkiego/ iuszne [są banie] [...]. SyrZiel 1178.
patrz: JUSZNY
– Kłącza miąższego/ mocnego/ iáko winnarośl/ á ostrego y iuszystego [jest bania] [...]. SyrZiel 1178.
patrz: JUSZYSTY
– Wyciagaią z Piołynu przez Alembik w kotle wody wrzącey, po ktorey odeściu, to co na dnie zostawa kálcinuią, á potym onąż pozostałą wodką, onę kálcinácią roztwárzáią y przez płáty sukienne gęste cedzą. SyrZiel 355.
patrz: KALCYNACJA
– Wyciagaią z Piołynu przez Alembik w kotle wody wrzącey, po ktorey odeściu, to co na dnie zostawa kálcinuią, á potym onąż pozostałą wodką, onę kálcinácią roztwárzáią y przez płáty sukienne gęste cedzą. SyrZiel 355.
– [...] do innych [...] rzeczy vżywány bywał [korzeń miarzowy] á zwłascza od Káldeyczykow/ Arábow/Medow/ Zydow. SyrZiel 122-123.
patrz: KALDEJCZYK
– Páráliżem álbo Szlákiem záráżone leczy/ to źiele y z kwiećiem swym/ w wodce swey/ ná poły z káłkusem Iáśienowego popiołu záczynione/ álbo wárzone/ y ná członki vłomne przykłádáne/ álbo náparzáne. SyrZiel 133.
– Pęchyrz káłem y piaskiem mulistym zátkány wychędaża. SyrZiel 121.
patrz: KAŁ
– Te pączki máią bydź strzyżone/ gdy Sáturnus w Kozorożcu/ álbo w Wodniku/ w szosty stopień przychodźi/ y przez dni trzydźieści w Balneum maris moczyć/ w tym álbowiem czáśie wydádzą z śiebie nieiáką lipkość iákoby miod iáki/ do ktorego dźieśiątą część Kámfory przymieszáć/ y przez Alembik dystylowáć. SyrZiel 97.
– Wrzody złe płynące goi/ Oleiek z cáłego tego źiela wyćiągniony/ ták sam iáko z kámforowym oleykiem ná poły zmieszány/ tym ie nápusczáiąc/ álbo fláytuchy w tym maczáć/ á w stáre złe wrzody kłáść. SyrZiel 105.
– Wiele ich pozbyło chorob melánkolicznych [...] wárząc tę Kámiankę włoską z Piołynem w winie á piiąc. SyrZiel 504.
– Weźmi [...] polney Ruty/ Kániey przędze/ ábo Kániánki/ ktorą drudzy Jedwabnikiem/ drudzy Wyłupem zowią/ zwłaszczá ktory się ná Pokrzywách pnie/ po gárści. SyrZiel 274.
– Proch korzenia Jáskołczegoźiela/ z Rożánym prochem [...] iest rátunkiem/ przywárzywszy tego/ áż zgęstnieie iáko kámpust/ ábo Mostárdá. SyrZiel 896.
– Náyduie sie też [zapaliczka] w Hetruryey/ w Portugáliey/ w Hiszpániey/ y ná Ostrowách Kánárskich/ tákże ná Insułách morskich/ ktore Fortunatas zowią SyrZiel 178.
patrz: KANARSKI
– Bolączki Káncerowáte/ y ine złe/ iákokolwiek miánowáne leczy. SyrZiel 134.
– Wrzody Kánceruiące goi [śniodek]/ w popiele pieczony/ á z miodem rostárty y plastrowány. SyrZiel 862.
– Kánceruiącym się gáłąski/ iágodki/ y korzeń z octem pomaga/ przykłádáiąc z wierzchu. SyrZiel 1520.
– Albowiem iey zápuchnienie y nábrzemienie ná tymże mieyscu bez bolu czyni/ ktorą gdy sádłem Kápłunim/ álbo iákimi inymi tłustośćiámi námáże czyni okrycie członká. SyrZiel 185.
– [...] weźmi [...] Burstynu/ ktory kárábe zowią/ kwiátu iábłek Gránátowych [...] po łoćie. SyrZiel 259.
patrz: KARABE
– [...] wierzchołki [wrzosowca] miąsszo kłosiste z gęstych szupinek ábo pączkow piącią kárbistych/ y ták wiele czarnych mákuł máiących. SyrZiel 832.
patrz: KARBISTY
– Z tych rozgi ćienkie/ oble/ ná łokieć wzwysz pochodzą/ po ktorych liśćie ná swych stopkách po piąći/ podobne ćiemierzycy czarney/ y tym sposobem około kráiow kárbowáne. SyrZiel 264.
patrz: KARBOWANY
– Iest drugi leśny ábo płonny Rozdźieniec temu zagrodnemu/ ábo iáko rádniey Dioskorydes pisze Kárcoflom podobny/ ośćisty y liśćia węsszego. SyrZiel 673.
– Hrubie y sprosnie się mylą ći/ ktorzy Kárczofle bydź Dżiewięćiśiłem powiádáią. SyrZiel 663.
– Korzenie Karczowfli[!] y głowki ich szysczáste bywáią/ dla wzbudzenia ćielesney żądzedo Wenusá vżywáne. SyrZiel 670.
– [...] nie ktorzy twierdzą/ źiele to być ośćiste/ do Niedźwiedźiey łápy/ álbo Barscżu wodnego/ álbo do Kárczofi podobne [...]. SyrZiel 102[202].
patrz: KARCZOFIA
– [...] Kárczofie z Włoská my názwálismy/ gdyż dla nie znáiomośći ich przodkom nászym/ włásnych imion v nas nie máią. SyrZiel 670.
patrz: KARCZOFIA
– KArczofie ábo Kárćioki ábo Arćioki/ wiele ich y rozmáitych rodzáiow iest: iednák tu o dwu tylko się przypomni o ogrodnych y dźikich ábo płonnych. SyrZiel 668.
patrz: KARCZOFIA
– O Kárczofiách. Rozdźiał 14. SyrZiel 668.
patrz: KARCZOFIA
– Zołądek do trawienia osłábiáły nápráwia/ wźiąć Hányżutrzy łoty/ źiarnek Kárdámomowych/ Cytwaru/ po połowicy łotá [...]. SyrZiel 406.
– Wźiąć Szpiki Indiyskiey łotow sześć/ Máieranu łotow cztery/ Ráyskiego álbo Orlego Drzewá/ Omanu/ Listu Indyyskiego/ álbo miásto niego/ korzenia Szpikánárdy Rzymskiey/ wonney Trzćiny/ Liśćia bobkowego/ Ostryżu wonnego/ Situ pachnącego/ Kardamonu/ po trzy łoty/ winá białego práwie dobrego/ wody/ oboygá ile potrzebá. SyrZiel 32.
patrz: KARDAMON
– Kordiáce Gryźieniu w Zołądku Kordyácznym/ y Gryźienie w żołądku máiącym pić go dobrze z źimną wodą. SyrZiel 31.
– Tych czásow nászych wiele inych źioł do Piołynu przykłádáią/ iáko Kárdobenediktu/ Podrożniku/ Lebiotki [...]. SyrZiel 353.
– Gdźieby też pomienioney wodki mieć niemogł/ tedy ná to mieysce wźiąc Kárdobenedykt: ábo Miodunkowey/ álbo z kádźidłá polneo/ ábo wodki Przetarzniku Item. SyrZiel 88.
– [...] z upieczoney [cebuli] sok wygnieść/ z trochą wodki Kárdobenedyktowey. SyrZiel 1223.
– Hieronymus Tragus przećiwko morowemu powietrzu y wszelákim inym iádom każe wźiąć świeżo suszonego korzeniá Dźięgielowego łotow sześć/ Biedrzeńcu białego korzeniá Mistrzowniku/ po połtorá łotá/ Kárdusu ábo Bernardynku dwá łoty/ korzeniá Dyptanu białego pięć ćwierći łotá [...]. SyrZiel 95.
patrz: KARDUS
– Znáyduiemy v Serapioná iną Curcumę/ álbo Száfránicę/ od tey dáleko rozną. SyrZiel 29.
– Amatus Lusitanus rozumie/ y ták twierdźi/ że Kubeby są owocem/ álbo rádniey korzenie drzewá Kárpesyowego/ ále y to błąd. SyrZiel 57.
patrz: KARPEZJOWY
– Kláystr z mąki rżáney bywa czyniony od Kártownikow y Introligatorow do wiązánia ksiąg, abowiem lipczeyszy/ y kliiowátszy bywa/ niźli z innych zboż mąki. SyrZiel 918.
patrz: KARTOWNIK
– Kámień nyrkowy srodze kátuiący/ ktory się tám ztąd ruszyć żadną miárą niechce/ dla ciásnych iemu przechodow/ vkłáda: wziąwszy mąki pszeniczney ośm łotow. SyrZiel 932.
patrz: KATUJĄCY
– Jest y czwarta Bázyliká kędzierzáwa/ cudzoziemska/ liścia niemáłego/ modráwego/ ábo pobłękitniáłego/ około kárbowánego. SyrZiel 479.
– Kiłę/ y zkáncerowánie męskiego członku od fránce goi/ popiołem przerzeczonym zásypuiąc. SyrZiel 424.
patrz: KIŁA
– Kiłę y ine wrzody wilgotne ná końcu męskiego członká wysusza y goi tenże popieł. SyrZiel 370.
patrz: KIŁA
– Kile ná wstydliwych członkách [...] iest lekárstẃe[m] [zapaliczka]. SyrZiel 179.
patrz: KIŁA
– Nád wszystkie inne źiołá/ btwa naczęśćiey używáne [ruta] w leczeniu Fránce/ Kił/ Trądu [...] Swierzbu/ Krost/ Parchow. SyrZiel 1432.
patrz: KIŁA
– Skázy ná członkách oboiey płći wstydliwych/ iáko są kiły wrzody fráncowate/ y káncerowáte [leczy wódka niedośpiałkowa]. SyrZiel 910.
patrz: KIŁA
– Ná członkách wstydliwych/ ták mężczyńskich/ iáko y białogłowskich/ złe wrzody iádowite/ y te ktore kiłámi zowią goi [wódka]. SyrZiel 606.
patrz: KIŁA
– Kiłę tym sposobem leczy/ [sok centurii] ktora ná sámey głowce [członka] bywa. SyrZiel 658.
patrz: KIŁA
– Záwrzedźiáłość tegoż członka/ álbo Kiłę leczy [maść]. SyrZiel 1267.
patrz: KIŁA
– Plastr [...] Dymienicom fráncowátym y wrzodom/ Kile/ ná członkách wstydliwych przykładiąc/ wielkim iest lekárstwem. SyrZiel 148-149.
patrz: KIŁA
– Tym fleytuch pomázować/ y przykłádáć ná kiłę. SyrZiel 974.
patrz: KIŁA
– Kiłę y záwrzedźiáłośći iádowite wychędaża/ y goi/ tymże prochem zásypuiąc. SyrZiel 560.
patrz: KIŁA
– Tákże kile y wrzodom fráncowátym/ ná członkách/ białogłowskich wstydliwych iest niewymownym lekárstwem [kmin]. SyrZiel 418.
patrz: KIŁA
– NIeprzystoynie Gir z opichem wielkim ábo kobylem mieszáią. SyrZiel 1089.
patrz: KOBYLI
– Pietruszká álbo Opich Alexándriyski/ drudzy Opichem wielkim/ drudzy Kobelim/ álbo konskim zowią: rożny iest od Opichu Mácedońskiego. SyrZiel 1086.
patrz: KOBYLI
– Wziąć nasieniá Czárnuchy/ korzenia ábo nasienia kobylego Opichu/ ábo wielkiego Opichu [...] po trzy łoty [...]. SyrZiel 459.
patrz: KOBYLI
– ZNáyduie się w tych stronách nászych/ podobne ziele/ temu opisaniu [?]/ ktore wielkim Opichem ábo Kobylim zowiemy. SyrZiel 1087.
patrz: KOBYLI
– Opich nász wielki/ ábo Kobyli. [tytuł] SyrZiel 1087.
patrz: KOBYLI
– KOcánki Arábskie/ ktore Szyszkowá Láwendá zowiemy/ jest ziele przespolne/ y przywoźne/ Láwendzie bárzo podobne/ dla czego też nazwiská od niey dostáłá drugie[g]o. SyrZiel 469.
– O Kocánkách Arábskich/ ábo Szyszkowey Láwendzie/ Rozdział 25. Stoechas. Stichas. Stöchaskraut. SyrZiel 468.
– To ziele/ iż kłosem iest podobne Szyszkowey Láwendzie/ ktorą Arabskiemi Kocánkámi miánuiemy: przeto od niektorych/ etoremi Arábskimi Kocánkaámi iest názywáne. SyrZiel 1456.
– KOcánki Arábskie są smáku gorzkiego. SyrZiel 469.
– Padáiącey niemocy/ ktora z zátkánia sklepikow/ albo komorek w mozgu/ flagmistemi wilgotnościámi surowemi y miązszemi/ pospolicie bywa/ lekárstwem doświádczonym iest [opich]. SyrZiel 1086.
– Mrowcze komorki zágrodzić brodawnikiem/ nie wynidzie żadna/ áż tám zdechnie. SyrZiel 1530.
– Pietruszká álbo Opich Alexándriyski/ drudzy Opichem wielkim/ drudzy Kobelim/ álbo konskim zowią: rożny iest od Opichu Mácedońskiego. SyrZiel 1086.
patrz: KOŃSKI
– Wziąć soku Ruciánego/ Piołynowego/ po sześcidziesiąt y czterech łotách/ ábo łyżek / octu winnego ośm łotow/ Goryczkowego korzenia/ korzenia Kurzego zielá/ korzenia Dyáblikowego ábo Aronowego / iágod Jáłowcowych po dwá łoty/ wszystko to zhrubá przetlukszy. SyrZiel 544.
patrz: KORZEŃ
– Wtóre mieysce ma Mácedoiński [kosaciec]/ iáko Plinius ná mieyscu przerzeczonym pisze. SyrZiel 5.
patrz: KOSACIEC
– Kotom iest trucizną kwiát ich [goździków] wespoł z pączkiem z ktorego wykwita. SyrZiel 900.
patrz: KOT
– Kotcze mięty tych niemal Sa skutkow ktorych biała/ Lebiotká. SyrZiel 498.
patrz: KOTCZY
– Kotcza Miętá stąd iest rzeczona [...] że kotki y koczurowie bárzo iey rady pożywáia/ po niey Się waláiąc y trąc. SyrZiel 499.
patrz: KOTCZY
– KAni álbo Kotczy Pazur/ Miłosna rzeczona z swych Skutkow: ma korzeń długi [...]. SyrZiel 123.
patrz: KOTCZY
– Liście Kotczy Szánty tłuczone/ á ná rány iákiekolwiek świeże plastrowáne/ goi. SyrZiel 1315.
patrz: KOTCZY
– Zielé we wszystkich swoich częściach smaku słodnieiącégo iest/ iáko y Kozi Mlecz pierwszy. SyrZiel 1165.
patrz: KOZI
– Koziego Mleczu/ kilka rodzáiów znáyduiemy. SyrZiel 1165.
patrz: KOZI
– Mogą też bydź [prośniczki] ná mieysce Endywiey/ Podrożniku/ y kozich Mleczow/ do lekarstw bespiecznie vżywáne. SyrZiel 1169.
patrz: KOZI
– Kozią brodką/ dla tego [nazwano to ziele]/ że gdy zwiędnieie kwiát/ y záwrze się iákoby w pąpie: w wierzchu wydaie z siebie/ iáko iáką szedziwą brodkę. SyrZiel 1240.
patrz: KOZI
– Kozi Cyek/ álbo Mlecz Kozi/ Rozdział 102. SyrZiel 1165.
patrz: KOZI
– Te kozie Mlecze drudzy sczerbakámi miánuią álbo Endywią/ przeto że iednego są z sobą przyrodzenia. SyrZiel 1168.
patrz: KOZI
– DRudzy Ziołopisowie to ziele [brodawnik] miedzy kozie Mlecze kłádą/ pierwszym kozim Mleczem Dyoszkoridowym mienią go bydź/ ále się mylą: bo Dyoszkorydow Mlecz kwiátu modrego/ á Brodawnik żołtego: Liściem tákże rożny od koziego Mleczá/ y owszem by mnieysze/ miększe/ tákże kwiát gdzieby więtszy miał/ byłby tak Podrożnikowi podobny/ żeby iednego od drugiego trudno rozeznáć. SyrZiel 1165.
patrz: KOZI
– Wziąć każe [Vigo] co naświeższego Nárdusu Indyáńskiego/ Alenki/ ktorą Aloe Epaticam zowią: Tucyey/ Gwoździkow kramnych/ káżdego po rowney części. SyrZiel 33.
patrz: KRAMNY
– Wziąwszy [...] nasienia Bazyliowego/ Gwoździkow kramnych po poł szkrupuła. SyrZiel .
patrz: KRAMNY
– Komuby w trunku był zadany Arsenik/ to iest złotołusk/ krochmal w wodzie warzony [...] vżywać. SyrZiel 959.
patrz: KROCHMAL
– Ale Niemieckiego możemy niegánić/ násze do krochmalenia chust naprzystoynieysze/ niźli do iedzenia. SyrZiel 957.
– Tákże Rány y dźiury w kroku z zápsowánia z fránce/ przerzeczony Sok z Zánklu źiela goi: ták płći męskiey/ iáko białogłowskiey/ nim wymywáiąc: ábo fláytuszku w nim maczáiąc/ á kłádąc. SyrZiel 249.
patrz: KROK
– ...Been album, nie w kiscách/ áni w ogánistych okolkách/ ma swe naśienie/ ále w szupinkách iáko w iákich kieliszkách/ własnie iáko Firletká krowia. SyrZiel 304.
patrz: KROWI
– PLiniusz/ krowią firletkę czyni podobną w skutkách Básiliyce ogrodney. SyrZiel 1301.
patrz: KROWI
– Firletká płonna álbo krowia/ Rozdział 33. Ocimoides, et Ocimastrum. SyrZiel 1301.
patrz: KROWI
– Firletká płonna álbo krowia/ Rozdział 33. Ocimoides, et Ocimastrum. SyrZiel 1301.
patrz: KROWI
– Firletká krowia/ którą drudzy Basilią płonną zowią/ ma liście do Basiliey ogrodnéy podobné/ żyłowáte/ soku pełné/ a trochę kosmáté. SyrZiel 1301.
patrz: KROWI
– Gwiazdzotchniącym [gwiżdżotchniącym = astmatykom] zátkániá płuc i piszczałki krztaniowey/ iest ratunkiem/ korzenie, liście y skłączem/ z kwieciem/ drobno posiekawszy/ á w płóciennym worku zaszywszy/ w słodkim winie białym wárzyć/ y tym piersi náparzáć. SyrZiel 1085.
patrz: KRTANIOWY
– Tákże y gospodarze potráwą bydłu żadnemu nie dawáli, bowiem swą ostrością [ostrzyca] bárzo szkodzi/ wárgi/ gęby y ięzyki/ gárdłá y krztanie siecze y skrwáwia: [...]. SyrZiel 1308.
– Krztaniu zostrzáłemu. SyrZiel 136.
– Zostrzáłość krztaniá, ábo piszczałki/ przez ktorą dech pusczamy/ głádką y wolną czyni/wárząc korzenie iego [pięciornika] w miodzie/ á potym ochłodzić ciągnionym Cukrem/ á chárkánie ábo gárgáryzm sobie często czynić co naciepłey. SyrZiel 299.
– Piersiom chorym záziębionym. Tákże płucom y krztaniowi grubemi wilgotnościámi/ flágmistymi kliiowátymi zátkánym. Wziąć korzenia Benediktowego dwá łoty [...]. SyrZiel 269.
– Krztań w gárle/ przez ktorą dech idzie wychędaża zostrzáły. Głos głádki czyni/ sok tego ziela [serdecznika] piiąc. SyrZiel 136.
– Krztań zostrzały głádki czyni [rzepa]. SyrZiel 1042.
– ...z ktorego [piwa] one sáme [położnice] y dziatki ich zdrowsze/ krzepczeysze/ rosleysze bywáią/ á niźli z win surowych/ wapiennistych/ z siárczystych/ gorących... SyrZiel 948.
patrz: KRZEPKI
– Jest [bylica] przyrodzenia suchego i gorącego, ktemu smáku trochę cirpkiego y stwierdzaiącego. SyrZiel 375.
patrz: KTEMU
– Dwoy rodzay Sadźcu znáyduiemy/ ktore też Stárcámi y s. Kunegundy Tánkiem/ ábo zielem miánuiemy. SyrZiel 281.
patrz: KUNEGUNDA
– To wszystko ma być świeżoźielono y co nadrobniey pośiekáć/ do tego dwá funty kupieckie másłá świeżeo/ bez Soli przydáć/ á co nalepiey w Możdżerzu v- tłuc: y w naczyniu sklánym/ ná Słońcu iárkim/ przez ośm dni smáżyć. SyrZiel 247.
patrz: KUPIECKI
– Wziąć [...] Ostrożek/ Kurdwánu/ po gárści. SyrZiel 250.
– Kurdwan/ Bylicá/ Poley [...] po gárści káżdego biorąc/ w winie warzyć. SyrZiel 613.
– Wrzodom [...] z slazem/ y z Kurdwánem w wodzie wárzon [trank] y wymywáiąc nim/ bárzo służy. SyrZiel 307.
– O Blusczu ziemnym/ ktory Kunratem ábo Kurdwanym też zowiemy/ áczby się tu zdáło przytych inych Blusczách pisáć. Ale [...] do własnego mieyscá odłożylismy go. SyrZiel 889.
– Biorą Kurdwan [...] Przywrot/ Przesłkę/ Pozimkowe ziele [...] po rowney części káżdego. SyrZiel 614.
– Dla vstrzeżenia sláku álbo páráliży/ co tydźień dobrze iey vżywáć/ á zwłasczá ná kwadrách Mieśiącá/ ná Pełni y ná Nowiu po dwu łyszkách ráno/ przedtym wźiąwszy iey ná noc łyszkę álbo połtory/ názáiutrz dwie. SyrZiel 39 <93>.
patrz: KWADRA
– Też do wzbudzenia kwiatow białogłowskich/ wodká doświadczona y bárzo użyteczna. SyrZiel 720.
patrz: KWIAT
– Trzebulá płonna potężnieyszych iest skutkow. Przeto Kwiátom zástánowionym białogłowskim w winie ią wárząc á piiąc/ iest osobliwym lekárstwem wzbudzáiąc ie y wywodząc. Przeciwko morowemu iádu/ y inszym zárázom/ iest lekárstwem. SyrZiel 1197.
patrz: KWIAT
– Wziąć dwie gárści bylice/ soli/ Szałwiry/ po garści: to wespoł warz w wodzie/ tydzień przed zwykły[m] przyszcie[m] miesięcznej choroby/ nogi po koláná w niey ciepło párząc/ ráno y ná noc/ przez cáły tydzień. Tak się zástánowione białogłowskie kwiaty wzbudza. SyrZiel 723.
patrz: KWIAT
– Druga Czerwona [lebiodka] ábo pospolita: Tá liście ma podobne pierwszey/ ieno więtsze/ szersze/ y kosmatsze. Prątki czworogránowite/ ták że kosmáte/ ále rumiáne: w wierzchu kwiat okołkiem brunatnorumiány/ rozpierzchły y kosmáty/ ábo wełniasty/ wdzięcznie pachniący. SyrZiel 471.
patrz: KWIAT
– Wodkę wydistillowáną/ wley ná toż z czegoś ią wyćiągnął/ á dobrze zámieszawszy/ nákriy/ á przez dni cztery day się temu podstać. Potym to co się ná wierzchu podstoi/ zlekká/ y obyczáynie w Alembik chędogi zleiesz/ ták żeby się namniey Lagru wespoł nie zlało. A Lagier w onymże swym naczyniu/ nákriy y choway. SyrZiel 333.
patrz: LAGIER
– Zápalenie wnętrzne/ iáko vst żołądkowych/ wątroby/ nyrek/ pęchyrzá/ gáśi/ wárząc go z Lákrycyą á z trochą cukru w wodźie/ á piiąc. SyrZiel 322.
patrz: LAKRYCJA
– Rybom Morskim/ ktore Murenami zowią/ po nászemu Lámpetry morskie/ tákże wielu inym/ wielką y nagłą iest trućizną. SyrZiel 180.
– Liścia [pasternaku] iáko ná Lámcibronie/ ieno trochę więtszé [...]. SyrZiel 1054.
patrz: LAMCIBRON
– LAnká/ ktorą drudzy Lánuszką/ ini Konwálią miánuią/ dwoiá się znáyduie/ Biała/ y Rumiána ábo Czerwona. SyrZiel 752.
patrz: LANUSZKA
– [...] ziele Dzień y noc [rośnie]/ we krzách/ w laseczkách/ w dąbrowách trawnych/ nád wąwozámi/ przy gościncách leśnych. SyrZiel 856.
patrz: LASECZEK
– PIszą niektorzy z Ziołopisow/ że w Lybiey rośćie Ziele/ tym imieniem Magudaris názwáne: ktorego Korzeń własnemu Láserowi podobny: ieno nie ták ostrego smáku/ á ktemu gąbczásty: Z ktorego/ Soku nie biorą/ iednák tychże skutkow iest z pierwszym/ tylko mdleyszych. SyrZiel 190.
patrz: LASER
– wziąwszy [...] soku Láserowego/ ktory czártowym łaynem zowiemy/ dla iego przykrego zapáchu/ puł ćwierci łotá [...]. SyrZiel 529.
patrz: LASEROWY
– Głąb ábo pręt [karczocha]/ tákże iáko y pierwszy/ długi/ láskáwáty/ ábo strzyfiásty pobieláwy: od niego liście gęsto pochodzi. SyrZiel 669.
patrz: LASKAWATY
– Ten liścia iest Mieczykowego z obu stron kráie śćienczone y záostrzone máiąc/ ieno więtszego/ szerszego/ grubszego/ przez wszystek list stryfy ćienkie máiąc/ iáko laskowánie iákie. SyrZiel 2.
patrz: LASKOWANIE
– Dźięgiel wielki/ ktory Sámcem zowiemy/ rozgę ma kolankowátą/ ktorą drugiego roku po wśianiu wypuscza/ trzćinę mocną/ wewnątrz czczą/ sękowátą/ miąższą/ stryfiástą álbo laskowáną/ dwu łokietną/ podczás trzy łokietną/ y niekiedy wyższą/ iáko Lubsczyk. SyrZiel 85.
patrz: LASKOWANY
– Zámierzknieniu przed oczymá. Tákże Kroplom ábo Muszkom látáiącym przed oczymá vstáwnie/ vżywáć go [anyż] dobrze. SyrZiel 404.
patrz: LATAJĄCY
– [Kleśniec] Prątek wydáie z siebie cienki/ obdłużny ná wierzchu którego/ pęchyrz/ ábo pochwá/ po iedney stronie/ cáła/ nie rozdwoiona/ z tey iákoby żądło cieniuchna látorośla wychodzi bládobiała. SyrZiel 635.
– Drugi błąd/ co się też tu o kłosie te[g]o Nárdusá wspomina/ rozumieć mamy nie kłos ktoryby wierzche[m] z nie[g]o wyrastáć miał/ iáko bywa ná Szpikánárdzie nászey ogrodney/ álbo ná láwendzie/ ále rádniey korzeń iego/ ktory ma ná kształt kłosá/ z ktorego liście kosmáte y z łączem swym pochodzi/ á od niego spodkiem korzonki włoskowáte gęsto. Co znáczniey báczyć możemy w Celtyckim Nárdusie. SyrZiel 33.
– Mylą sie ci/ ktorzy spuściwszy sie ná lekkomyślny rozum swoy/ biorą zá Szpikę Celtycką Szpikánárdę ogrodną/ álbo Láwende. SyrZiel 36.
– LAwendá Podobna iest Spikánárdzie [...] máiąc kwiateczki bládo błękitne. SyrZiel 41.
– Kwiát Láwendowy/ iáko y Spikánárdowy w winie wárzony y pity/ Mocz pędźi. SyrZiel 32.
– Naśienia tego Piołynu ábo Glistniku puł łotá, naśienia Lebiody, naśienia Tłustoszowego po ćwierći łotá, Słoneczniku, Lákryciey, káżde[g]o po ϶i to iest po trzećiey częśći kwinty. SyrZiel 361.
– Zle rozumieią ktorzy Lecznik Wonnym powoiem/ álbo Przewierćień mieć chcą [...]. SyrZiel 1273.
patrz: LECZNIK
– Przećiwko teyże Kolce/ y gryźieniu w kiszkách: Wźiąć korzeniá Herkule/ álbo Leczywrzodu/ Bobrowego stroiu/ po trzy czwierći łotá/ Naśienia włoskiego Kopru/ Aminku/ po czwierći łotá. SyrZiel 228.
– Druga ledákędy rośćie/ miedzy inymi źioły ná winnicách/ ná międzách/ y ná łąkách suchych suchych. SyrZiel 130.
patrz: LEDAKĘDY
– Przy stopkách liściá sámego około kłącza sześć ábo siedm w kupie mocno/ iákoby leieczki/ ábo dzwonki iákie stoią/ z ktorych śrzodku rumiániáwe ábo y biáłáwe kwiatki tkwią. SyrZiel 911.
patrz: LEJECZEK
– Mieśięczne Pánióm czyśćienie/ nád przyrodzenie záwściągnione/ wzbudza y wywodźi/ korzenie ieg[o] pośiekawszy wárzyć/ á párę ćiepłą w otwor łoná leykiem pusczáć. SyrZiel 53.
– Zatrzymániu moczu nád przyrodzenie tenże trunek iest lekárstwem. SyrZiel 52.
– Abowiem kolera stolcy bárzo lekko wywodzi, tę zwłasczá ktora się nie zbytnie w żołądek y w wątrobę wpoiłá. SyrZiel 341.
– Wźiąć Soku z korzenia Biedrzeńcowego/ z korzenia Diablikowego/ álbo Obraskowego po łoćie/ Cukru Rożánego trzy łoty/ to wespoł ná iárkie słońce wystáwić/ áż sie vsmáży z zgęstnieie/ iáko lektwarz/ tego ná czco po poł łoćiu brác/ á łyszką ábo sześćią wodki Biedrzeńcowey popiiáć. SyrZiel 66.
– Nayduie sie w Cyprze kámień Amiantus [...] z ktorego ubodzy ludzie knoty czynią [...] Drudzy to zowią Lnem Abestinskim. SyrZiel 1022.
patrz: LEN
– LEn dziki álbo Leniec ták rzzeczony/ że ma wielkié podobieństwo do Lnu. SyrZiel 1022.
patrz: LENIEC
– Płod gdźieby leniwie y gnuśno z żywotá z wielkim bolem y vtrapieniem pochodźił rodzącey to tylko źiele y swym korzeniem przy otworze łoná trzymáć/ záraz płod spieszniey poydźie. SyrZiel 277.
patrz: LENIWIE, LENIWO
– Wchodźi też do máśći przećiwko sprácowániu/ gnuśnośći y leniwośći czynioney. SyrZiel 230.
patrz: LENIWOŚĆ
– Drugi Jáskier iest wielki ábo kosmáty/ ktory leśnym Opichem zowiemy. SyrZiel 874.
– BEz w drzewo wyrasta: Ieden pospolity/ który przy płotách/ przy párkánách roście. Drugi czarny/ ábo leśny/ ábo czérwony. Iest trzeci wodny/ Káliná. SyrZiel 1504.
– To wszystko co nadrobniey pokráiáć y z trzasczkámi heblowánymi z Ieśienowego/ álbo z Lesczynowego drzewá/ w báryłkę ośm gárncową wsypáć/ y mosztem dobrym nápełnić/ á dáć mu wykisnąć. SyrZiel 96.
– KOkoryczkę drudzy zowią Krówką/ inni Liczydłem. SyrZiel 1260.
patrz: LICZYDŁO
– KOrzeń y Naśienie tego Ziela Rozgrzewa y wysusza we wtorym stopniu. A ma własność y skutki Stośiłu Herkulesowego/ y przeto zowią go drudzy Pánakiem Herkulesowym/ á zwłasczá Ligurczycy. SyrZiel 238.
patrz: LIGURCZYK
– ROśćie we Włoszech/ ná gorách Ligurskich. A zowią go Włoszy swym ięzykiem Alinga. SyrZiel 35.
patrz: LIGURSKI
– Iednák przodek ma to ktore w Liguriey/ ná gorách Apáinskich/ rośćie/ z kąd też w Ięzyku Láćińskim názwiská dostáło Ligusticum, iákoby rzekł Liguriyskie źiele. SyrZiel .
patrz: LIGURYJSKI
– Suchoty máiącym/ ábo do nich skłonnym/ bywáią wielkim vżytkiem vżywáne z Limbáwymi orzeszkámi/ z pistáceámi/ álbo z Włoskiey Kłokoczyny orzeszkámi/ á z cukrem. SyrZiel 760.
– Miodowiny do tego przylawszy/ á potym Limbowymi iąderkámi/ z swych skorek ochędożonymi/ posypawszy vżywáli. SyrZiel 956.
– Płucom grubymi/ y lipko kliiowátymi wilgotnośćiámi nápełnionym/ Sok tego źiela/ álbo korzenie piiąc/ iest vżyteczny. SyrZiel 197.
patrz: LIPKO
– Pod swymi gáłąskámi liście puscza obdłużne/ z obudwu brzegow lábrzysto wykráwáne/ máło nie kształtem Dębowego/ ábo Przymiotowego ziela liścia. Lipkożywiczne/ ábo tłuste. SyrZiel 730.
– Ten [sok podróżnika] gdy zeschnie/ lisowácieie/ á ná ostatek poczernieie. SyrZiel 1165.
– Czwarty nam iest pospolitszy. Korzenia ten długiego/ nie bárzo miąszego/ lisowátoćiemnego/ y tám y sám w źiemie rozpierzchłego. SyrZiel 295.
– ROzmáryn plonny álbo dziki/ ktory drudzy zowią Rozmárynem Czeskim. Nászy go zowią Bágnem Swinim/ Czechowie Rozmárynkiem. Krzewiście roście/ ná łokieć wzwysz/ máiąc rosczki cienkie. Chrostowáte/ lisowáto rumienne/ kruche/ y do przełamánia nietrudne. SyrZiel 170.
– Z Nasienia iego [spienu, tj. wyki]/ ktore iest lisowá torumiáne/ y z iego gorzkości pokázuie się bydź przyrodzenia rozgrzewáiącego/ y wysuszáiącego/ iáko Gálenus w 6. księgách o ziołách mowi. SyrZiel 768.
– Te listeczki záraz ná swych szypułeczkách z źiemie wychodzą/ á miedzy tymi prąteczki ná trzy ábo ná czterj pálce wzwysz/ ile w mnieyszjm: w więtszjm/ więtsze y wyssze/ ćienkie/ y rumienne. SyrZiel 330.
patrz: LISTECZEK
– Liszáie ná ciele spądza sokiem ze wszytkiego źiela wyżętym námázuiąc. SyrZiel 18.
patrz: LISZAJ
– Wźiąć Spikánárdy/ Kopytniku/ po puł gárści/ Tátárskiego źiela/ Wątrobnego źiela/ Liszaycu/ álbo studźienniku po gárśći/ Cynámonu ćwierć łotá/ Rozynkow łot. SyrZiel 40.
patrz: LISZAJEC
– INdyiski Ostryż/ ktory my Zołćieniem Indiáńskim/ ábo Száfráńcem zowiemy/ iest Ziele cudzoźiemskie/ liśćia stulonego/ kłączá liśćiánego/ korzeń podobny kształtem Imbirowe[m]v/ tákże zapáchem y smákiem/ iednák poki świeży/ niema żadney w sobie gorzkośći y ostrośći/ dla zbytniey swey wilgotnośći. SyrZiel 28.
patrz: LIŚCIANY
– Kwiátu żołtego: Z tych potym Naśienie liśćiáste/ ćienkie/ obdłużne/ ná kształt naśienia Iáśieniowego drzewá: ktore miedzy pálcy rośćieráne/ zapách z śiebie Kádźidłá kramnego/ iáko y Korzeń/ wydáie. SyrZiel 161.
patrz: LIŚCIASTY
– Ten Lotus [nard ogrodny] dla zapáchu między Lotámi/ Bogo[m] ná roskosz roście. SyrZiel 1439.
patrz: LOT, LOTUS
– [Odnóżki koniczy] w wierzchach swych po 3. tylo listeczki przyokrągleysze niosą/ podobne liścim [!] drzewa Lotowego ábo lotnego/ tákże wełniste. SyrZiel 1439.
patrz: LOTNY
– Kwiátu żołtego iáko ná Pięćiorniku/ po iednym ná káżdey rosce/ lsnące iáko złoto: y ztąd też dostáło imieniá/ Złotnik. SyrZiel 289.
– Tákże nasienie lśnące przy okrągleyszym. SyrZiel 483.
– Z tego Drzewká/ álbo Ziela Sok dwoy bywa. Ieden wielkośći Wilczego grochu/ lśniący iáko Sárcocola. Drugi ná skorách spiekły/ do skłá podobny. SyrZiel 206.
– Miedzy liśćiem/ á rosczkámi/ ná máłych stopkách/ żołte kwiatki łsniące/ y ná pozor wdźięczne. SyrZiel 302.
– [...] młode Iáskołczętá rády ná oczy łśną dla swych łáién iádowitych/ ktore w gniaździe będąc/ psuie im wzrok [...]. SyrZiel 896.
– Tym ktorzy poczynáią ná wzroku szwánkowáć y lsnąc/ táż przerzeczona Zywicá z kláryfikowánym sokiem Włoskiego Kopru/ do tego trochę przymieszáwszy Lycium/ ták rzeczonego Soku twárdosuchego czyni iásny y bystry wzrok/ po kropel kilká/ ráz y dwá káżdego dniá w oczy pusczáiąc. SyrZiel 199.
– Oczy gdy kokoszom lśnieią i boleią: Wziąć Kminu [...]. SyrZiel 432.
patrz: LŚNIEĆ
– [O różnych nazwach ziela białawiec] Od Szczeru Sczyrycá/ od srebrá/ ktoremu tákże białośćią y lśnieniem iest podobne/ Srebrnik. SyrZiel 316.
– Twarz bárzo cudną/ głádką/ y chędogą czyni/ Lubsczyk w wodźie wárząc/ tą wodą sie często vmywáiąc. SyrZiel 242.
– Stárzy ludźie Położnicom záraz po porodzeniu korzeń Lubsczykowy dawáli do pokármu/ dla státecznego po porodzeniu wyczysczenia/ y dla sposobnośći znowu dźiećmi zástąpienia. SyrZiel 244.
– Extrákt álbo wyćiągnienie Istośći z Lubsczey. SyrZiel 105.
patrz: LUBSCZA
– A pokráiawszy go [korzeń] drobno/ co namocnieyszą Aquáwitą trzykroć lutrowáną dobrze skropiáią/ álbo polewáią/ y przez cáły Mieśiąc ná tákim mieyscu stáwiáią/ gdźieby słońce nie dochodźiło. SyrZiel 122.
– Rozumieią niektorzy Lákotne źiele być Lubsczykiem włoskim/ á to z podobieństwá imion w ięzyku Láćińskim: ktory ták Lakotne źiele/ iáko Lubsczyk/ miánuią: Leuisticum, Ligusticum, Legisticum. SyrZiel 239.
patrz: ŁAKOTNY
– Tákże nasienia Lamikámieniowego wziąć/ Wroblego prosá ziárná po kwincie/ nasienia Málonowego/ Bániowego/ Ogurkowego/ nasienia ziemney gdule po dwie czwierci kwinty iedney/ nasienia Loczygowego/ ábo Sáłatowego/ tákże dwie czwierci od quinty/ Trociszkow z Miechunkow/ álbo z Gárliczek połtory quinty/ Lákrysiey cztery czwierci quinty: To iest kwintę/ y czwierć iednę od quinty/ Cukru białego trzy łoty. SyrZiel 1278.
– Mocz zátrzymány potężnie wjwodzi [!] z wodką/ álbo z iuchą Pietrusczáną/ álbo Lamikámieniową pod tąż miárą dá iąc go w trunku. SyrZiel 222.
– Z osobliwości przyrodzenia swego/ to ma/ że kámień tak w nerkách/ iáko w pęchyrzu krszy [!]/ y moczem wywodzi/ dla czego/ zowią go [ziele skalnej rząsy] też Lamikámieniem niektorzy. SyrZiel 590.
– TEgo ziela iest kilkána scie rodzáiow/ z których tylko przednieysze położymy. Począwszy od tego/ który Lamikámieniem białym zowiemy. My sierotkámi/ ábo Máiowym trankiem miánuiemy. SyrZiel 1275.
– Ropą pluiącym ze wrzodu płucnego/ wziąć korzeniá Trawiánego/ ktorą zowią Psibluy sześć łątow [!]. Kwáśnego Sczawiu y z korzeniem trzy gárści. Drżeniá z Sczotek polnych gárści bwie [!]. Bárnádynku/ polney Dryákwie. Włoskow białych P. Máryey/ tákże czerwonych. Lomikamieniá/ co Lácinnicy Trychomanes zowią/ Stonogowcu káżdego po gárści. SyrZiel 941. SyrZiel 1281.
– O Lámikámieniach/ Rozdziáł 16. SyrZiel 1275.
– Lomikámień ktory Cąbrzystym [Łamikamieniem] miánuiemy od kształtu/ który ma z cąbrem podobny: iest krzewisty y gałęzisty/ máiąc listeczki pewnemi rozdziałmi rozsádzone. SyrZiel 1277.
– Rozsądek o Lamikámieniách. IEst wiele innych zioł/ które tákże Lámikámieniem y Kruszykámieniem drudzy miánuią/ iáko Skálna álbo kámienna Rząská/ Trychomanes Lácinnicy zowią. SyrZiel 1281.
– Przeciw temuż wszystkiemu proch kosztowny: Wziąć Biedrzeńcowego korzenia/ Prochu z kámykow Rákowych po dwu łotu/ Nasienia Lámikámieniá łot/ Nasienia prosá Wroblego połtorá łotá/ tego po ćwierci łotá ná ráz/ ábo trochę więcey/ z ciepłego winá trunkiem vżywáć. SyrZiel 66-67.
– Weźmi tego ziela korzenia cztery łoty/ korzenia Pietrusczánego trzy łoty/ Lamikámieniá/ Wroblego Prosá/ korzenia szpáragowego po połtorá łotá/ winá dobrego białego/ y wody studzienney po kwarcie: to pokráiawszy drobno warz w konwi cynowey/ ábo we flászy zá lutowawszy w kotle vkropu wrzącego przez godzin cztery. SyrZiel 67.
– Lamikámien Cąbrzysty/ Rozdział 17. Saxifragia Tymbraeides 2. Matthioli. Das ander Steinbrech. SyrZiel 1277.
– Lamikámien czerwony. Saxifragia rubea, 1. Matthioli Rottsteinbrech. SyrZiel 1279.
– Pęchyrz káłem y piaskiem mulistym zátkány wychędaża [sól miarzowa] Dla czego Stárodawni Lekárze miedzy łamikámienie poczytáli go [miarz]. SyrZiel 121.
– Wziąć ziela miáłko vtártego dwie części/ miodu chędogiego odszymowáneg[o] część trzecią/ przydáć do tego kámieniá Ostrowidzowego/ ktory Lapidẽ Lincis Lácinnicy zowią/ połowicą mniey/ á niżli prochu/ ták wiele tłuczonego Lámi kámieniá/ y to vsmáżyć ná słońcu iárkim/ á tego ná ráz dáwáć ták wiele iáko Włoski orzech/ ábo Kásztan. SyrZiel 573.
– Albo też ták/ wziąć korzenia tego to Kopru dwie gárści/ korzenia Gromowego/ co drudzy Szpárákiem zowią/ korzenia Pietrusczánego/ Biedrzencu białego korzenia/ Lámi kámieniá/ káżdego po gárści: to wespoł wárzyć we dwu kwartách wody/ w trzeciey winá/ do wywrzenia trzeciey części. SyrZiel 385.
– Saxifragia, Matthioli. Lomikámień wtóry Skálnik. Steinbrech. SyrZiel 1275.
– WIno z kwiećiem Lánczánym/ tym sposobem czynią [...]. SyrZiel 754.
patrz: ŁANCZANY
– wźiąć [...] Czarnogłowu, ábo Łánie[g]o czyścu [...]. SyrZiel 382.
patrz: ŁANI
– Lánia broń/ álbo Ielenie Oko/ Rozdział 36. Elaphoboscum. SyrZiel 129.
patrz: ŁANI
– Z tych [kwiatów jeleniego ogona] nasienie iáko Broniłániey obszyrne/ żłobkowáte álbo stryfiáste. SyrZiel 132.
patrz: ŁANI
– DWoiáki mamy Lánieybronie rodzay. Ogrodny y Polny. SyrZiel 129.
patrz: ŁANI
– Kolice y dárćiu srogiemu w kiszkách/ proch z korzeniá iego/ á z wyprotkow Lániczek iescze nie donoszonych/ w żywoćie mátek ich/ y ná popioł spalonych/ po rowney częśći pić z wodką tegoż źiela/ álbo z Dźięgielową/ iest lekárstwem. SyrZiel 104.
patrz: ŁANICZKA
– Wźiąć [...] naśienia Piwoniowego/ Láni czyścowego/ ábo czarnogłowowego [...]. SyrZiel 1202.
– Sposob wodki z Lánki czynienia, ktorą złotą wodką słusznie názwáć może. SyrZiel 753.
patrz: ŁANKA
– Mowę vtráconą przywraca/ z wodką Konuáliową/ ábo z Lánkową/ w vśćiech trzymána [...]. SyrZiel 43.
patrz: ŁANKOWY
– [kmin] nie tylko páry wilgotne/ z łáźnie do ćiáłá zebrane rospądza/ ále też śiły przyrodzone/ częśćią od ćiepłá łáźiennego rosproszone [...] pośilá y oczerstwia [...] [marg.] Párom łáźnym ktore pánie miewáią. SyrZiel 417.
patrz: ŁAŹNY
– Záś chudym y gorącego przyrodzenia niewiástom/ z oleykiem naśienia Podrożnikowego/ z naśienia Swiniego Mlecza/ álbo z naśienia Lączygowego/ często tego vżywáiąc. SyrZiel 148.
– Wźiąć liśćia sczawikowego/ liśćia łocygowego/ sporyszu [...]. SyrZiel 1096.
– Wźiąć naśienia Kopru Włoskiego puł łotá, naśienia Łoczygowego, Pietrusczánego, swoyskiego Kopru naśienia, Hányżu po ćwierći łotá. SyrZiel 384.
– OD Lbieńcá gádźiny obrażonym/ są osobliwym lekárstwem. SyrZiel 1275.
patrz: ŁBIENIEC
– Potym naśienie podobne głowom lbiencowym. SyrZiel 1296.
– Powiedźiáło śie trochę wysszey/ że w Polách Lęgowych [kosaciec] rad roście/ y w nich śie bárzo kocha/ iednák y w Ogrodách sádzony bywa/ ieno nie ták buyny/ iáko ná mieyscách swych przyrodzonych y własnych. SyrZiel 5.
patrz: ŁĘGOWY
– Liśćiu Lobodowemu podobne/ pobieláwe/ á około kráiow kárbowáne/ ábo wystrzygáne zapách Rzerzuszány máiąc. SyrZiel 599.
patrz: ŁOBODOWY
– Ná końcu Miesiącá Lipcá, ábo ná początku Sierpniá kiedy iuż Kopr Włoski w kłącze ábo w Łobozie dosyć miąższe wyroście, y w kwitnieniu zupełnym iest, zerznąć go co namiąższeyszy we wtorym członku od ziemie ábo od korzenia. SyrZiel 387.
patrz: ŁOBOZIE
– [...] obierz źiemię do tego gorzystą/ rzadką/ ktoraby trzćinę/ álbo trzćinną trawę rodźiłá/ y łoboźistą [...]. SyrZiel 1395.
patrz: ŁOBOZISTY
– O tego źielu skutkách/ że nam stárzy Ziołopisowie y poslednieyszy nic nie zostáwili. My go też dla tegoż miedzy Leśne łoczygi włożyli. SyrZiel 167.
– Jad y trućiznę Łoczydłowego korzenia, ktore Tapsiam Grekowie zowią. SyrZiel 343.
– Nie zdało sie go nam názwáć Logownicą/ od naśienia Logowego/ iáko Láćinnicy/ ktoremu naśienie ma podobne. SyrZiel 1473.
patrz: ŁOGOWNICA
– Nie zdało sie go nam názwáć Logownicą/ od naśienia Logowego/ iáko Láćinnicy/ ktoremu naśienie ma podobne. SyrZiel 1473.
patrz: ŁOGOWY
– Pręt czworogránowity łokietny/ podczás dłuższy/ wewnątrz czczy/ odnóżki z śiebie pusczáiący/ ná ktorych okółki z kwiatkow drobnych białych. SyrZiel 62.
– Rzezáwicom dźiećinnym/ z zátrzymánia moczu/ álbo z ćięszkośći odbywánia ktoreby były/ iest wielkim á prędkim rátunkiem/ wárząc go z Komonicą/ z Rumnem y z Pietruszką/ vwierćieć/ Oliwy przylać/ y tym łonko áż do sámych moszenek ćiepło okładáć. SyrZiel 24.
patrz: ŁONKO
– Zápsowánie otworu łona białogłowskiego goi, częstokroć toż czyniąc. SyrZiel 371.
patrz: ŁONO
– Mácicę záplugáwioną/ y boleiącą wychędaża y leczy/ czopek z Kosacowego korzenia vczyniwszy/ w otwor łona białogłowskiego włożyć. SyrZiel 8.
patrz: ŁONO
– Wziąć [...] Korzeniá Iáskołczego ziela/ ábo Celidoniowego/ korzenia Lopinu wysokiego/ po łocie. SyrZiel 885.
– To wszytko pokráiáć/ á wárzyć/ y pić po piąći ábo sześći łotom ná raz. SyrZiel 283.
patrz: ŁOT, ŁÓT, ŁUT, ŁUT
– Proch korzenia Fiołkowego dáiąc z winem pić/ Płod martwy/ tákże łożysko pozostáłe pániam po porodzeniu wywodzi. SyrZiel 7.
– [Modrzewnica] ROśćie ná źiemiách iáłowych/ sprośnych/ plugawych/ bagnistych borách/ pod drzewy smolnymi y łuczywistymi/ też ná grunćiech piaszczystych/ y wilgotnych. SyrZiel 600.
– […] wźiąć smoły Iodłowey/ wosku/ po ośmi łotách/ oliwy ośmnáśćie łotow/ spuść z nią smołę Grecką ná wolnym węglistym ogniu sosnowym/ mieszáiąc łopatką łuczywną/ áż się prawie statecznie zmiesza […]. SyrZiel 878.
patrz: ŁUCZYWNY
– Párchy y strupy złe spędza y goi/ wźiąwszy żytney mąki sześć łotow. Mąki Słonecznikowey ták wiele. Ługu ostrego Mydlárskiego sześć łotow. To wszytko wespoł wárzyć ták długo, áż ług do czystá wywre. SyrZiel 917.
patrz: ŁUG
– Głowki Lukowe/ we dwu wodách wárzone/ y vżywáne/ biegunki záwściągáią [...]. SyrZiel 1219.
patrz: ŁUKOWY
– Bywáią z tego Soku w Aptekách Piguły czynione/ ktore łupániu w kościách/ y w stáwách z Fránce flegmistey/ są vżyteczne. SyrZiel 208.
patrz: ŁUPANIE
– Sciátice/ to iest/ boleniu y łupániu w biodrách/ iest rátunkiem/ korzenie Kosacowe wárząc/ z tey polewki Klistery dáiąc. SyrZiel 7.
patrz: ŁUPANIE
– Ták nasienia/ iáko y kwiátu Ianowcowego ná raz bráć może/ od puł łocia bez czwierci/ áż do cáłego łotá. Mesua. w Kolenie łupániu potrzebny/ tłukąc kwiecie z sádłem/ y gáłązki/ á przykłádáć. marg. w Kolánách łupániu. SyrZiel 1480-1480 marg.
patrz: ŁUPANIE
– Scyátykę/ y w biodrách łupániu [!]/ z zimnych flágmistych flusow vspokáia/ wárząc násienie [czarnogłowu]/ álbo korzenie w winie nápoły z wodą/ á tego przez trzy dni ciepło po piąci łyżek pić dáiąc. SyrZiel 140.
patrz: ŁUPANIE
– Bánie w Cukrze. KIedy poczyna ná nich skorá twárdnąć/ tégo czásu dáią sie łupic. SyrZiel 1180.
patrz: ŁUPIĆ
– W cudzych stronách/ ludzie żołnierscy/ ktorzy z żołdu swego/ iáko powinni/ á nie z łupiestwá żyią/ ná woynę ciągnąc/ mąki z owsá chędogiey w worki/ ábo w fáski nábiiáią/ z ktorey/ gdy żywności nie mogą dostáwáć/ dwie prędkie y sytne mogą záwsze mieć [.] SyrZiel 988.
– Łupieniu ábo łupieżom ná twárzy y otrębowátości ich/ ośrzodká co nágorętszą w białym winie/ w Rożáney wodce/ w wodce z kwieciá Bobowego/ z kwieciá Grzybienia białego/ ábo z białey Liliey wodne y zárowno káżdey wziąwszy/ mączyć [!] od godziny do godziny/ to iest/ przez 24. godzin/ w ciepłym mieyscu/ pątym [!] chleb on co nalepiey z wodek wyżąć/ y chędogo przecedzić/ á tym twarz vmywáć/ żeby sámá nic nie ocie ráiąc oschłá/ ná noc y poránu to czyniąc. SyrZiel 939.
patrz: ŁUPIENIE
– Item, W winie á w ługu ostrym ziele to warzone przemywáiąc to czyni/ á nie tylko z głowy páprzyská/ ále ze wszytkiego ciá łá łupieże/ ktore iáko otręby bywáią/ ściera y spądza. SyrZiel 587.
– Pęchyrzowi záwrzedziáłemu/ okrostáwiáłemu/ z ktorego Lupieże moczem iáko miąssze otręby odchodzą/ iest osobliwym lekárstwem [kozi parsk]/ liście w winie biáłym dobrym warząc/ á piiąc. SyrZiel 792.
– Lupieżom y otrębowátości ná ciele/ tenże sok [z lilii] iest lekárstwem/ ciáło nim nácieráiąc. SyrZiel 579.
– Páprzyská y łupieże ná głowie. Strupy y párchy ciekące/ Tákże Wrzedzienice y bolączki ná głowie ciekące goi/ wychędaża/ tenże korzeń [lilii] z miodem vwierciawszy w donicy/ á námázuiąc abo plastrem kłádąc. SyrZiel 578.
– Páprzyskom. Lupie żom. Strupom Parchom. wrzedom [!] ná głowie ciekącym. SyrZiel 578 marg.
– Łupież y Páprzyská z głowy wychędaża nasienie Kopru Włoskiego miáłko vtárte/ á w winie záczynione/ nácieráiąc iáko máścią/ głowę. SyrZiel 387.
– Nikánder o Dryakwi pisząc/ przydáie to/ że nietylko wzrok przez zimę w iámách mieszkáiący[m] námdlony/ vżywániem liścia tego Włoskiego Kopru gádziná posila/ y znowu iákoby do niego przychodzi/ ále y gnuśności po wylinieniu z łupieżá swego/ ktora nań przypada/ pozbywa/ á do chyżości y czerstwości go przywodzi. SyrZiel 392.
– W wierzchu gáłązek w Máiu y w Czerwcu wynikáią kwiateczki żołtoźielone/ iáko gwiazdeczki. Z tych potym naśienie drobne iáko mák/ że go w łupinkách záledwie znáć/ żołtoźielone tákże iáko y kwiatki. SyrZiel 326.
patrz: ŁUPINKA
– [Kozi mlecz] Kwiátu rumiánego/ z głowki łupinowátey roskwitáiącego. SyrZiel 1167.
– Skory obie [kruszynowe] máią być ná Wiosnę záraz łupione y chowáne. SyrZiel 1529.
patrz: ŁUPIONY
– Trzećia [cebula] którą Włoską zowiemy/ abo łupną [cebulą]/ Oszłochowi abo Askalonickiey cebuli podobna/ tylko że we wszytkich częśćiach y okolicznosciach wietsza. SyrZiel 1221.
patrz: ŁUPNY
– Korzeń łuskáty/ ryszáwy/ prątki z śiebie wypusczáiący. SyrZiel 295.
patrz: ŁUSKATY
– TO zboże Luskna Pszenicá/ Orkisz/ ábo Szpeltá/ rzadko się tu v nas znáyduie. SyrZiel 950.
patrz: ŁUSKNY
– Korzeń Łuskogłowczásty niemáły żołtáwy [u lilli żółtej] SyrZiel 751.
– Ná tych [prąteczkach] drobne kwiateczki białe. Z tych náśienie w łusczynkách okrągłe/ ná kształt naśienia Mleczowego. SyrZiel 330.
– Wilcze łyko Arábskie trzygránowite/ Rozdział 167. Chamaelea Arabum Tricoccos, Oleastellum, Mezereum Arabum. Seydelbast. SyrZiel 1463.
patrz: ŁYKO
– WArzechwá ábo Liżczycá źiele iest nie wielkiego wzrostu/ od podobieństwá wárzechy/ ábo łyżki/ ták nászym/ iáko Láćińskim y Niemieckim ięzykiem rzeczone y názwáne [...]. SyrZiel 616.
patrz: ŁYŻCZYCA
– Tego lekárstwá Zeglarze morza Pułnocnego/ iáko w Islándyey/ w Szwecyey/ w Norweiey: gdźie im tá chorobá sprosna iest pospolita/ vżywáią. My gnilcem wnętrznym zowiemy/ o ktorey przyrodzeniu y kształcie w łyszczycy/ álbo w wárzeszce źielu/ szerzey sie opisáło. SyrZiel 244.
patrz: ŁYŻCZYCA
– Wtóre mieysce ma Mácedoiński [kosaciec]/ iáko Plinius ná mieyscu przerzeczonym pisze. SyrZiel 5.
– Tá wodká z Opichu Mácedońskiego służy kaszlom zimnych fluxow z głowy ná płucá spadáiących. SyrZiel 1084.
– Pietruszká álbo Opich Alexándriyski/ drudzy Opichem wielkim/ drudzy Kobelim/ álbo konskim zowią: rożny iest od Opichu Mácedońskiego. SyrZiel 1086.
– Biorą sok z świeżo zielonego Rzepiku/ i leją go w wołową/ abo w wieprzową macharzynę rozdętą i ususzoną/ w której zawiązawszy i zawiesiwszy na wolnym powietrzu/ bądź w sieni/ albo pod dachem/ suszą. SyrZiel 280.
– Wodka tego ziela albo Ekstrakt/ służy Wątrobnej części odspodniej/ i inym częściom przyległym. Jako Macharzynce/ w której się Zołć zachowuje/ Żołądkowemu dnu i żyłom okolicznym. SyrZiel 145.
– Piguły z Soku Sagapenskiego Kopru [...] Máćicznym niedostátkom źimnym są vżyteczne. SyrZiel 204.
patrz: MACICZNY
– Wźiąć kwiecia Bukowego, Ruty, Imbiru, Lebiodki, Celidoniey, naśienia Hisopu, Poleiu, Máćierzeyduszki, Cytwaru, Slazu wielkiego, ábo polnego, każdego po łoćie. SyrZiel 381.
– Weźmi tego źiela dwie gárśći/ máioranu garść/ gwoźdźikow puł łotá/ Cukru białego sześć łotow. SyrZiel 291.
– Máieranek Kreteński. Rozdźiał 44. Marum Origanida. FrembtMáieran Amberkraut. Marum. SyrZiel 518.
patrz: MAJERANEK
– Wźiąć go ze dwánaśćie łótow/ Hebdowego korzenia młodego sześć łótow/ Lubsczyku świéżego/ z naćią y z korzeniém/ po dwá łóty. To wszytko pośiekáć y vtłuc/ ábo vwierćieć/ y w wódce Máieranowey smáżyc/ przylawszy oleyku Rumienkowego z ośm łyżek dobrych. SyrZiel 54.
– (...) do tego przydać [...] másłá Máiowego bez soli/ oliwy/ po łotow szesnaście (...) SyrZiel 604.
patrz: MAJOWY
– A na przystonieyszy czás do tego Máiowy. SyrZiel 350.
patrz: MAJOWY
– (...) wziąć [...] Pieniężniku, Płucniku/ ábo Máiowey Miodunki po trzy gárści (...) SyrZiel 276.
patrz: MAJOWY
– O Łamikámięniach/ Rozdział 16. Empetrum, Saxifragia 4. Mattheoli, Saxiphagum. Sierotki/ Maiowy trank. Steinbrech SyrZiel 1275.
patrz: MAJOWY
– Rány [...] leczy/ korzeń drobno pokráiány/ á w máiowym másle Smáżony/ (...). SyrZiel 77.
patrz: MAJOWY
– Máiowa Miodunká/ Rozdział 74. Pulmonaria altera, Pulmonaria maculosa. Lungenkraut/ mit Schmalchleter SyrZiel 1352.
patrz: MAJOWY
– Począwszy od tego/ który Lamikámieniem białym zowiemy. My sierotkámi/ ábo Máiowym trankiem miánuiemy [...]. SyrZiel 1257.
patrz: MAJOWY
– Weźmi (...) białey álbo Máiowey Miodunki, ktorą też Płucznikiem y Wątrobnym zielem zowiemy/ ośm łotow (...) SyrZiel 82.
patrz: MAJOWY
– Potym przez dwie Niedzieli od nowu księżycá káżdego dniá áż do pełni Kukułkę ábo Gzegzołkę ochędożoną, świeżym liściem y korzeniem tego ziela, á Máiowym mięsem wieprzowym, nádziać, zászyć, y upiec, á naprzed iedzeniem obiednim tego używáć (...) SyrZiel 363.
patrz: MAJOWY
– Czuryło źiółko [...] Rośćie ná mieyscach ostrych á płonych. Naprzednieysze w Antycyrze/ ták Focydyiskiey iáko w Máláckiey. SyrZiel 1474.
patrz: MALACKI
– Tym ktorzy z Melánkoliey zbytniey/ álbo z pokus szátáńskich/ zdádzą sie sobie rozmáite rzeczy widźieć. SyrZiel 133.
– Abo tym sposobem wźiąć korzenia Kosacu Swoyskiego/ á wárzyć go z Mleczem/ z Lákrycyą/ z Ielenim ięzykiem/ z náśieniem Ogorczánym/ z náśienim Dyniowym/ y Málinnowym/ áż trzećia częsć/ álbo połowicá winá/ ábo wody/ wywre/ á przecedźiwszy/ znowu z cukrem przywárzyć/ y pić. SyrZiel 8.
patrz: MALINNOWY
– Bielun biáły/ máluchno co od przednieyszych rożny liśćiem/ tylko że trochę okrągleysze/ á soku pełnieysze y obfitsze/ miękceysze y wełnistsze: ktemu rzadszego liśćia/ niźli pierwsze: y bielsze. SyrZiel 1365.
– Euforbium iest drzewko [...] liśćia obdłużnego/ miąsszego/ y źielonego/ obłego/ ná kształt ogorká/ álbo Málunu wodnistego/ ktory Dynią zowiemy. SyrZiel 205.
– Tym ktorzy rádźi wiele Ryb/ Malonow/ Ogorkow/ Dyń/ Owocow surowych/ y inych rzeczy grubych y do strawienia trudnych/ używáią/ iest osobliwym rátunkiem. SyrZiel 72.
– DWá są Brodawniki/ mnieyszy y więtszy. SyrZiel 1529.
patrz: MAŁY
– Trzecia Bábká mnieysza/ ktorą rádniey Ięzyczkámi zowiemy bo ma listki iáko báranie iezyki. SyrZiel 1129.
patrz: MAŁY
– Biedrzeniec mnieyszy pospolity/ Rozdział 19. Pimpinella secunda. Pimpinel: minor. Pimpinel: foena. Tragoselinum secundum, vel minus. Pampinnulla vera. Klein Bibenell. Klein Bockspeterlein. Oder. Kleiner/steinpeterlein. Oder. [...] BIedrzeniec nász pospolity/ ktory mnieyszym/ álbo sámicą/ względem pierwszego zowiemy... SyrZiel 75-76.
patrz: MAŁY
– Tychże skutkow iest/ ktorych wielki/ z osobliwośći iednák przyrodzenia swego to ma/ że Mámkom y Pániom/ ktore Dźiateczki pierśiámi karmią/ á mleká máło máią/ obfitość im go dáie/ gdźie y go ná pierśiách do sześći godźin trzymáły. SyrZiel 76.
patrz: MAMKA
– Trawa Manniána/ álbo Trawa krwáwna dwoiáka. SyrZiel 1312.
patrz: MANNIANY
– Wziąć Skorek śrzednich między martwicą á ostátnią skorką od drzewá: ták wiele kwiátu/ to iest podobney garsći. SyrZiel 1507.
patrz: MARTWICA
– Mártwieniu ich y ćierpieniu/ wárzyć to źiele/ á chustámi álbo płátámi maczáiąc w tym/ nágrzewáć/ y náparzáć dobrze. SyrZiel 104.
patrz: MARTWIENIE
– Biorąc Rzepiku suchego dźieśięć łotow/ Rheubárbárum przednie dobrego pięć łotow/ Migdałow gorzkich trzy łoty/ Rożey suchey czerwoney pułtorá łotá/ Anyżu naśienia łot/ korzenia Kopytnikowego/ korzenia Márzánny/ álbo Rethyfárbierskiey/ naśienia Piotrusczánego po puł łotá. SyrZiel 280.
– Trzećia Márzáwá/ álbo Mázáwá. Liśćia iáko Szalwia, iedno szárszego. Rózgi obley, gáłęzistey: ku wierzchu kwiátu żółtego. SyrZiel 1420.
– W Márcu pospolicie ná tych prątkách wyrastáią pąpie brodáté fałdowaté [w roślinie mniszek]. SyrZiel 1155.
patrz: MARZEC
– Z naśienia v nas chłopi ná wśiách oley wybiiáią/ do másczenia Postnych potraw/ do świecenia. SyrZiel 127.
– Z oleyku/ Z soku/ korzenia/ y z żywice źiela tego/ bywa konfekcya czyniona od Tureckich Popow/ roku dwunastego/ ktorą oni Másłáchem/ my Másłokiem zowiemy. SyrZiel 136.
– (...) do tego przydać [...] másłá Máiowego bez soli/ oliwy/ po łotow szesnaście (...) SyrZiel 604.
patrz: MASŁO
– Rány [...] leczy/ korzeń drobno pokráiány/ á w máiowym másle Smáżony/ (...). SyrZiel 77.
patrz: MASŁO
– Rośćie na gorách w źiemi máśney. SyrZiel 859.
patrz: MASNY, MASNY, MAŚNY
– Naśienie ma białe/ gránowite/ głádkie/ twárde/ kes wietsze niźli ięczmień/ ná nim skórká ćienká: W nim Mięśiwość biała/ mástna/ słodka. SyrZiel 1526.
patrz: MASTNY
– To co namieley otárszy záczynáią/ oleyki pigwowego biorąc trzy łoty/ mástykowego dwá/ mąki Jęczmienney ileby do zágęszczenia plastru było dosyć/ á co nalepiey umieszawszy wszystko/ ostu winnego przylewáła dobrego co potrzebá/ y ná bárchánie rozmázawszy ćiepło przykłádáią ná żołądek. SyrZiel 923.
– Przeto zábiegáiąc tákowemu oszukániu y szalbierstwu tych ludzi/ rozumiałem przestrzedz prostaki/ żeby sie mátáczom zwodzić nie dali/ koszt ważąc niepotrzebny: á w szkodę y w grzech nie przychodzili. SyrZiel 1378.
patrz: MATACZ
– Tákże y ci ktorzy miłuią zdrowie swe/ mieliby sie od tych mátáczow/ Bab/ Zydow/ Biegunow Strzedz lekárstw bráć. SyrZiel 1494.
patrz: MATACZ
– Báby y mátácze od miástá do miásta/ z swymi krobkámi tułáiący się/ wiele dziwow y baśni o tym zielu/ powiádáią. SyrZiel 589.
patrz: MATACZ
– Báby y mátácze od miástá do miásta/ z swymi krobkámi tułáiący się/ wiele dziwow y baśni o tym zielu/ powiádáią. SyrZiel 589.
patrz: MATACZ
– Z tego opisánia Iozephowego Báárásá/ vczynili szálbierze y mátácze/ po świecie się tułáiący/ báśni/ przyszywáiąc go do Pokrzyku swego. SyrZiel 336.
patrz: MATACZ
– Zle tedy mátáczki y szálbierki niektore czynią zá lekárki się vdáiąc/ ktore pániom w sześciniedzielách będącym/ przystąpienia mleká w piersi do pokármu dziatkom/ nasienia Opichowego bądź w polewce iakiey/ bądź w winie dáią/ bo miasto przymnożenia ostátek co maią odeymuią go y trácą. SyrZiel 1079.
patrz: MATACZKA
– Miesięczna białogłowska choroba/ gdy nie dobrze áni własnie według czásu/ á ktemu z morzenim y z gryźienim niezmiernym przychodźi/ ták uczynić: wźiąć Kopru swoyskiego ze dwie gárśći/ Bylice/ Szałwiey/ Lebiotki/ Márunki/ Lubsczyku/ Wrotycze/ po gárśći/ Bukwice/ Poleiu/ Máteczniku/ ábo Psczelniku/ po pułgárśći/ naśienia Kopru swoyskiego łot/ Łániego czyscu naśienia/ ábo czarnogłowu kramnego Kminu/ Kopru włoskiego naśienia/ po pułtorá: to wszystko drobno pokráiać/ y we dwá worki włozyć/ przeszyć/ á w winie y z wodą nápoły wárzyć/ á ná prog łoná po drugim od pępká począwszy/ co nagoręcey ieden po drugim przykłádáć. SyrZiel 423.
patrz: MATECZNIK
– Pánowie Aptekarze pilni być máią/ w dostawániu tych rzeczy od Máteryálistow/ żeby miásto Czyściu/ Lániego naśienia/ Barsczowego nie kupowáli. SyrZiel 141.
– Coby był sam do Wenecyey iechał/ y Máteryálistow nálazłby był/ y od nich sie náuczył/ ináczey sie tę rzecz mieć/ niżli on o nich rozumiał y pisał. SyrZiel 34.
– Armoniak w źimney wodźie rostárty/ Pierśi z wierzchu tym mázáć/ á liśćiem Loczygowym/ ábo Sálaty obłożyć/ doświadczone lekárstwo. SyrZiel 219.
patrz: MAZAĆ
– [...] bywa ten syrop dla roskosznieyszych y piesczonych mázánkow/ z liścia/ z klącza/ z korzenia/ z kwiecia suchych wyćiągány y czyniony. SyrZiel 284.
patrz: MAZANEK
– Máść prosta/ á nieporownána z dźiśieyszemi/ od stárodawnych przodkow nászych czyniona/ liśćia Rzepikowego z wieprzowym smalcem tłukąc dáleko lepsza y doświadczona iest/ niżli nászych Láźiebnikow/ Golaczow y bárwierzow wydworne owe źielone czerwone/ zołte máźidłá/ ktoremi ludźie wdłusz záćiągáią/ snádź nie ták z chćiwośći pożytku swego/ iáko z nieumieiętnośći. SyrZiel 278.
patrz: MAZIDŁO
– POwiedźiáło sie/ że to drzewo w Persyey rośćie/ z ktorego tá Zywicá pochodźi. Lepsza tá co iest miąższego żiárná/ niżli mączysta á biała. SyrZiel 233.
patrz: MĄCZYSTY
– Piwo Pszeniczne przystoynie vczynione/ męże gnuśne do Wenusá wzbudzáią. Obfitość przyrodzonego nasienia dáią/ záczy[.] potężnieysze do skutku małżeńskiego czynią/ y w siodło ie sadzáią polewkami/ Biermuszkámi/ Pánátámi dáiąc go vżywáć. SyrZiel 948.
patrz: MĄŻ
– Bolączki ziádowiczone y morowe/ bez szkody leczy/ y iad w nich mdli/ y wypądza/ z oleykiem tegoż źiela Extráct zmięszany/ á w nię pusczány. SyrZiel 80.
patrz: MDLIĆ
– Toż korzeń wszystko może/ ieno mdley/ niżli Sok. SyrZiel 198.
patrz: MDŁO
– Ku teo/ iest tych wszytkich skutkow/ ktorych Ielenie Oko/ álbo czarny Ieleni Korzeń/ ieno mdleyszy. SyrZiel 133.
patrz: MDŁY
– Piasek i muł z nerek/ i z Męchyrza potężnie wywodzi i wychędaża. SyrZiel 324.
– Medcka trawá/ álbo Kozorożec polny SyrZiel 1241.
patrz: MEDCKI
– Twirdzą niektorzy/ iż gdjby kto chćiał dowodnie/ álbo choćia niedoskonále/ w chorym ćiele chorobę poznáć: z kądby y z iákiey przyczyny byłá/ álbo być miáłá/ tylko z Medyány dáć mu krwie miernie vpuśćić/ á co namielszym prochem tego Soku zwierzchu potrząść. SyrZiel 232.
– Sok Cyrenáyski/ ze wszystkich sokow/ iest nagorczeyszy/ máiąc w sobie subtelnść przenikáiącą. Y przeto też nád ine napotężniey rozpądza. Są ine soki tegoż źiela/ według rozmáitośći kráin/ y niebá ich/ iáko Syriyski/ Medski/ znácznie tákże rozgrzewáiące/ y po niemáłey częśći w sobie powietrzney istnośći y ognistey máiąc/ iednák dáleko są rozne od Cyrenáyskiego. SyrZiel 188.
– Nie zdáło mi sie zá tą Okázyią opuśćić skutkow y własnośći iego opisáć/ ponieważ tego do niepoślednieyszych potrzeb lekárskich przychodźi/ gdyż tylko o nim zmiankę Dioskorides vczynił w tymże Rozdźiale/ zowiąc go sokiem Mediyskim/ y Syriyskim/ y pisząc go bydź skutkow podleyszych/ y zapachu smrodliwego. SyrZiel 191.
patrz: MEDYJSKI
– Tym ktorzyby z siebie krztuszeniem y womitámi rzeczy sprosne y nieprzyrodzone wymiátáli/ iáko myszy/ Jásczurki/ Nietoperze/ Węże/ Żaby [pomaga dzięgiel]. SyrZiel 90.
– Trzeći ma tákże korzen długi/ ćienki z wielą odnożek włośienkowátych/ iáko ogánká: z ktorego wiele rozg krzywych wyrasta/ na tych od spodu áż do wierzchu gáłązek ćienkich gęsto/ z ktorych tákże drobnieysze y ćiensze pochodzą/ z wielą listeczkow drobnych y ćienkich okryte/ y do swoyskiego Kopru podobne: miedzy gáłąskámi/ á klączem kwiateczki białe pochodzą/ káżdy ná swey stopce z osobná/ rownie iáko Merzyk/ ktory Studźiennikiem drudzy zowią: To kwiećie gdy opádnie/ nástáwáią głoweczki okrągłe/ ieżowáte/ iáko ná Zabincu/ ábo Iáskrze/ w ktorych się naśienie záwiera. SyrZiel 608.
– Iest też Iáskru rodzay/ ktory nászy Merzykiem ábo Mirzykiem zowią liścia Zawilcá pierwszego podobne máiąc. SyrZiel 875.
– Wźiąć czerwoney Cieciorki ze trzy funty/ y wárzyć w piąći kwartách wody/ do wywrzenia trzećiey częśći/ przecedźić/ przydać [...] pecek Mespulowych miáłko vtártych trzy kwinty. SyrZiel 1024.
– Kamień nerkowy y męcherzowy łamie y moczem pędzi. SyrZiel 1480.
– Męchyrzowym niedostatkom, nasienie Kopru Włoskiego po łoćie abo po półtora z białym winem piiąc, iest lekarstwem. SyrZiel 384.
– Zołci i jej Męchyrzykowi śłuży. SyrZiel 146.
patrz: MĘCHYRZYK
– Mędoweszki w brodźie/ pod páchámi, w łonie tráći SyrZiel 455.
– Wstydliwy członek męski, spuchły, obráżony y boleiący, korzeń Kopru Włoskiego w winie wárząc, párą nápárzáć dobrze. SyrZiel 391.
– Płynienie Naśienia Męskie[go] zẃściąga/ proch korzenia tego. SyrZiel 7.
– Potym [macica] snádnie naśienie męskie zátrzyma/ y do płodu obroći. SyrZiel 296.
– Płeć męzką oźiębłą zágrzewa [wino z kopru]. SyrZiel 394.
– Naśienie męskie mnoży [wino z kopru]. SyrZiel 394.
– Członek przyrodzony męzki osłábiáły wznosi [...] sok z niego [kopru] z gorzałką, á z száfranem záraz po łáżni piiąc. SyrZiel 399.
– Męską płeć do Wenusá pobudza. Naśienie męskie mnoży [kopr]. SyrZiel 397.
– Tedy Máść tę uczynić/ ktorą Korzeń męski námázowáć. SyrZiel 232.
– Wodá korzeniá wárzonego [...] Męski członek osłábiáły wzbudza. SyrZiel 155.
– Korzeń męski osłábiáły [anyż] dźwiga/ á miąszy czyni/ swym rozgrzewánim[?]. SyrZiel 410.
– Wźiąć prochu miáłko vtłuczonego Korzenia Fiołkowego álbo z Kosacu Swoyskiego łot/ Cynamonu/ Náśienia Kopru Swoyskiego po puł łoćiu/ Száfránu trzećią część od czwierći łotá. SyrZiel 8.
patrz: MIAŁKO
– A gdy przechłodnie/ przydáć kádźidłá białego/ Mirrhy/ Mástyki/ co ná mieley vtártych/ y bez przestánku mieszáć/ áż iáko máść zgęsznieie. SyrZiel 278.
patrz: MIAŁO
– To wszytko przez noc w wolnym ocćie winnym moczyć/ potym przydáć korzenia Ziela Tátárskiego/ co na mieley vtártego/ ileby było potrzebá/ á wespoł co nalepiey vmieszawszy/ tą máśćią práwy y lewy bok náćieráć. SyrZiel 22.
patrz: MIAŁO
– To wszystko co na mieley vtłuc/ á tym ránę zásypowáć/ zwierzchu toż sámo źiele z korzeniem plastruiąc/ doświádczony to záláft. SyrZiel 313.
patrz: MIAŁO
– Náwet/ mierno ćiepłey/ y nieco gorzkiey/ z tych rzeczy korzeń Nárdusow/ álbo kłos/ ma złożenie/ y przeto Wątrobie/ y Zołądkowi źimnemu przynależy/ bácznie ták w trunku/ iáko zwierzchownie vżywány: śćiencza/ rozpráwuie/ y zlekká stwierdza. SyrZiel 31.
– Drudzy twierdzą/ że miernie chłodźi/ y wysusza ná końcu wtorego stopniá/ álbo ná początku trzećiego. SyrZiel 81.
– Tákże w tym Miarzu/ ktorego korzeń ma być kopány dwudźiestego pierwszego dniá/ álbo dwudźiestego wtorego/ dwudźiestego trzećiego Kśiężycá Lipcá/ á nie Sierpniá/ iáko drudzy omylnie vczą/ kiedy Słońce z dźieśiątego w iedenasty stopień Lwá poczyna wchodźić. SyrZiel 115.
patrz: MIARZ
– Soku pełne pachniącego: Ieden Pręt z śiebie wysoko pusczáiąc/ miąszkośći Zápalicżki: Poniekąd czczy/ mocny/ prosty/ źielony/ żłobkowány/ á gęsto kolankowáty: Od ktorych liśćie gáłęźiste/ po iednemu zosobná pochodźi: wielkośćią/ miąszością y gęstością/ świniey wszy podobne. SyrZiel 143.
– Kłádą żyto między dwie obszerne blásze miąsze y gorące/ y ták z niego wyprásuią oley. SyrZiel 919.
– Korzeń ma biały/ do Herkulei bárzo podobny/ ná palec wzmiesz/ podczás mięższeyszy/ zapáchu mocnego y przyiemnego. SyrZiel 237.
– Liśćia ná pozor bárzo wdźięcznego/ miękkiego źielonego/ podobnego liśćiu Kopru Włoskiego/ tylko że szyrsze/ y mięższe/ około swych rozg rostaczáiące/ na wierzchu ogániste okołki/ gęste y wielkie/ kwiátem żołtym kwitnące/ máło nie iáko Kopr Ogrodny/ zwłasczá w kráinách ćiepłych y wilgotnych/ á to w Máiu. SyrZiel 178.
– Ma też przodek tem ktory iest miąższy/ zubełny/ twárdy/ gęsty/ á do przełomienia bárzo trudny/ knodowáty/ bárwy ćielistey/ zapáchu Fiołkowego/ smáku ostrego/ y sczypiącego. SyrZiel 5.
– Ciężko tchniącym: Weźni polney Dryakwie większey/ y z kwiećiem iey brunatnym/ dwie gársci. Polney Dryakwie kwiećie y z głowkámi/ Szánty białey/ szerokiego Podbiału po gárści/ Miechunek álbo Gárliczek cztery łoty/ Wierzby rumianey łot. SyrZiel 1265.
patrz: MIECHUNKI
– Niektorzy Mieczykiem Leśnym/ álbo płonnym Zołtym. SyrZiel 16.
patrz: MIECZYK
– (...) wziąć [...] Pieniężniku, Płucniku/ ábo Máiowey Miodunki po trzy gárści (...) SyrZiel 276.
– Máiowa Miodunká/ Rozdział 74. Pulmonaria altera, Pulmonaria maculosa. Lungenkraut/ mit Schmalchleter SyrZiel 1352.
– Wężownik/ álbo gáiowa Miedunká/ Rozdział 5. Bistorta, Colubrina, Serpentaria. SyrZiel 1254.
– Weźmi (...) białey álbo Máiowey Miodunki, ktorą też Płucznikiem y Wątrobnym zielem zowiemy/ ośm łotow (...) SyrZiel 82.
– ROśćie Przewłoká ná mieyscách kámienistych/ ná gorách/ págorkách/ ná miedzách/ y źiemi nie wypráwney. SyrZiel 101.
patrz: MIEDZA
– Afrowie piszą/ ktoby iadł to ziele/ á tego dniá był od niedźwiadká obrażony/ boleści z iádowitego vsczknieniá nie vczuie. SyrZiel 480.
– Czyścienie miesiączne białogłowskie nád przyrodzenie zátrzymáne, wzbudza Piołyn z miodem utárty, ná prog łoná náciepley przykłádáiąc. SyrZiel 341.
– Miesięczną chorobę białogłowską/ nád przyrodzenie záwściągnioną/ wzbudza/ y potężnie wywodzi/ z winem go vżywaiąc [korzeń fiołkowy]. SyrZiel 7.
– Miesiączne czyszczenie białogłowskie záwściągnione wzbudza y wywodzi, kwintę miáłko utártego Piołynu z winem piiąc. SyrZiel 342.
– Liście z látorostkámi swymi wárzone w winie/ á w trunku używáne/ miesięczną chorobę białogłowską/ wzbudza. SyrZiel 483.
– To potym ná mármurowym kámieniu/ wodą ábo oliwą postrychniony/ rękomá mieśić y vgnieść/ á potoczyć w koty y do potrzeb chowáć/ wyżey pomienionych. SyrZiel 259.
– Mistrzowie zabobonow/ używáią tego źiela inákszym sposobem nieprzystoynie/ y błazeńskie/ czyniąc tabliczki z sczerego złotá/ pod pewnymi znákámi niebieskimi/ miedzy ktore ten korzeń kłádą/ y ná sziy nośić każą/ przećiw serdecznym dolegliwośćiom/ a miánowicie przećiw sercá drżeniu/ y mietániu. Ale przy sámych tych Zabobonikách/ tá wiárá zostawa. SyrZiel 400-401.
– Pręt ná łokieć wzwysz obli/ prosty/ rumiány/ á zleká kosmáty/ máło nie od śrzodku do wierzchu włosokłosowaty. kwiatki iako báwełná miękie/ iásnorusáwe. SyrZiel 1129.
patrz: MIĘKKI
– Kotcze mięty tych niemal Sa skutkow ktorych biała/ Lebiotká. SyrZiel 498.
patrz: MIĘTA
– Kotcza Miętá stąd iest rzeczona [...] że kotki y koczurowie bárzo iey rady pożywáia/ po niey Się waláiąc y trąc. SyrZiel 499.
patrz: MIĘTA
– DRugi Dyptan bywa przywożony z Krety/ Liśćia Miętczánego/ ále gáłązek więtszych y dłuższych/ Ná ktorych kwiecie Lebiotczánemu podobne/ zwłascżá polney Lebiotki/ ćiemno brunatne á miękkie: zapáchu mieszánego z Száłwiey á z Mięty wdźiecznego. SyrZiel 111.
patrz: MIĘTCZANY
– W Trunku gdyby go przyszło vżywáć/ álbo w Pigułách/ álbo iákim inym sposobem: Tedy ma być z gorzkimi Migdáłámi/ álbo z Ságápenem/ álbo z Euforbium, ábo z wodą/ álbo z iuchą Ruty wárzoney/ rospuśćiwszy bráć/ álbo w miodowey syćie/ álbo w ćiepłym chlebie/ álbo z mákowym mlekiem/ przechędożywszy go pierwey tym sposobem. SyrZiel 212.
patrz: MIGDAŁ
– A ma być rospusczány do trunku (iáko Dioscorides pisze) w wodźie álbo w máśle/ álbo z Migdáłowym mlekiem/ álbo z Rutą/ álbo z sytą miodową/ álbo z ćiepłym chlebem. SyrZiel 211.
patrz: MIGDAŁOWY
– Migotániu y biegániu przed tymiż iest wielkim rátunkiem. SyrZiel 1067.
patrz: MIGOTANIE
– NARDVS Gorny/ álbo Skálny/ rozgi y liśćie ma podobnieństwem Mikołáykoweo/ ieno mnieyszy/ y nie kolący/ iáko Mikołáiek: korzonki dwá/ pod czás więcey pod nim sie náyduią/ czárnáwe y pachniące/ máiące kształt Złotogłowu/ ieno mnieysze y ćieńsze. SyrZiel 38.
patrz: MIKOŁAJEK
– Tákże máło nie co Apteká miáłá swe Eupatorium. Iedni Pálecznik o ktorymesmy iuż zmiánkę vczynili. Drudzy polną ábo leśną szałwią. Trzeći/ Mikołáiek zá Rzepik pokázowáli. Czwarći/ Chastáne/ inni Pleśnik/ drudzy Rdest Rzepikiem chćieli mieć. SyrZiel 280.
patrz: MIKOŁAJEK
– NARDVS Gorny/ álbo Skálny/ rozgi y liśćie ma podobnieństwem Mikołáykoweo/ ieno mnieyszy/ y nie kolący/ iáko Mikołáiek: korzonki dwá/ pod czás więcey pod nim sie náyduią/ czárnáwe y pachniące/ máiące kształt Złotogłowu/ ieno mnieysze y ćieńsze. SyrZiel 38.
– KAni álbo Kotczy Pázur/ Miłosna rzeczona z swych sktukow: ma korzeń długi/ prosty/ biały/ smágły/ á nie zbytnie miąższy/ iáko v Situ. Listu długiego/ wąskiego/ iáko v Wroniey nogi/ ćiemnoźielonego. SyrZiel 123.
patrz: MIŁOSNA
– Vszy záwrzedźiáłe goi z kwásnym miodkiem (Oximel zowią) zmieszány á w vszy ćiepło pusczány/ wychędażaiąc ie z ropy z otoku. SyrZiel 212.
patrz: MIODEK
– Miodek. Czynią MIod kwáśny/ álbo Ocet miodowy/ z miodu/ z octu/ á z korzenia źiela Tátárskiego/ przećiwko Wątrobie y Sleźionie/ z oźiębłośći zátwárdziałey/ tym sposobem: Biorą korzenia Ziela Tátárskiego ochędożonego funt/ á przetłukszy z hrubá/ moczą przez try dni y trzy nocy w mocnym Ocćie winnym. SyrZiel 21.
patrz: MIODEK
– Kurcze y pokrzywione członki rátuie/ Naśienie z miodooctowym Syropem (Aceto mulso) vżywány. SyrZiel 139.
– Ięczmienná mąká miodowinem rozczyniona/ á przez chustkę ćienką ná oczy przykłádána bol y zápalenie y puchlinę wyćiąga. SyrZiel 970.
– To wárzyć w miodowinie/ y káżdego dniá ráno w południe y ná noc po kieliszku ćiepło pić. SyrZiel 723.
– A miáłko utárte rzeczy/ miodowiną że będźie plastr záczynić. SyrZiel 924.
– Gruczoły twárde/ á boleiące otwiera/ Kopru Włoskiego miáłko vtártego proch w miodowey sycie ábo w pitym miedzie wárzony/ á potym z wieprzowym smalcem vmieszány y przykłádány. SyrZiel 391.
patrz: MIODOWY
– Vszom záwrzedziáłym/ ropistym/ zágniłym/ y smrodliwym/ iest vżyteczna [żywica z pewnego drzewa rosnącego w Persji]/ w sycie miodowej rospuściwszy ią/ á knotek z fláytuchu vkręciwszy obmoczyć/ y w vszy kłáść. SyrZiel 224.
patrz: MIODOWY
– Ale potrzebá/ żeby było dawáne [euforbium] z Bdelium/ z Trágacantem/ z Mástyką/ z Nárdusem Indyiskim/ Sytą miodową popiiáiąc/ álbo Migałową [!] polewką. SyrZiel 208.
patrz: MIODOWY
– Soku z korzenia Kopru Włoskiego, z pitym miodem, ábo z miodową sytą, káżdego dniá poránu y ná noc dáiąc, po dwu łotu ná raz, toż czyni. SyrZiel 382.
patrz: MIODOWY
– Gdźieby też pomienioney wodki mieć niemogł/ tedy ná to mieysce wźiąc Kárdobenedykt: ábo Miodunkowey/ álbo z kádźidłá polneo/ ábo wodki Przetarzniku. SyrZiel 88.
patrz: MIODUNKOWY
– ZA naprzednieyszy y nawybornieyszy Sok Cyráneyski máią/ ktory nie iest zbytnie lisowáty/ álbo rumienny/ przeźroczysty/ á zapách Mirrhy mocny maiąc: gęsty/ czyrwiem nie wytoczony/ áni dźiurkowáty/ smáku przyiemnego: Do rospusczenia snádny/ iáki bywa w Cyrenie/ z sámego korzeniá. SyrZiel 188.
patrz: MIRA, MIRRA, MIRRA
– Naprzednieysze są te rzeczy/ ktore mogą być z Sárkokolą złączone/ Sok álbo Zywicá Ságápeńskiego Kopru/ Myrobalany/ Cwikłá Zamorska/ álbo Thurbir, Aloe, Bdelium Sáraceńskie/ Ammoniak. SyrZiel 225.
– Ale przytym żywot purguie z nieiákim zátwárdzeniem/ rownie iáko Rheubarbarum, ábo Mirobáliany. SyrZiel 254.
– Máść Szpikánárdowá/ przed czásy bywáłá rozmáitym sposobem czyniona/ zwłasczá dla zacnieyszych y máiętnieyszych Pań/ niekiedy z Indyyskiem listem/ ktory Malabatrum zowią/ niekiedy bez niego: pospolićie iednák bywáłá robiona z Mirobalonowym oleykiem/ álbo z Oliwą kwáśną/ przydáiąc Situ okrągłego wonnego/ dla zágęsczenia/ y zapáchu wdźięcznego/ Kosztownego drzewá/ Amonu/ Szpikánárdy/ Mirrhy/ y Bálsámu. SyrZiel 37.
– Mirrhá źiele/ Mirnik/ Popie iayká SyrZiel 361.
patrz: MIRNIK
– Mirrhá ábo Mirrhnikiem názwáne to źiele, iź kwiat ma zapách własney Mirrhy. SyrZiel 365.
patrz: MIRNIK
– Bywa wino Senesem przypráwowáne/ wielce chorobom rozmáitym bárzo użyteczne/ ktore tymże sposobem bywa czynione/ iáko Bukwicowe/ ábo Mirtynkowe. SyrZiel 839.
patrz: MIRTYNKOWY
– Máćicę z swego mieyscá ná doł spusczoną/ w swą klobę przywodźi/ wźiąwszy soku tego dwá łoty/ Orzeszkow/ álbo naśienia z Szyszek Cyprysowego drzewá/ Kádźidłá kramnego/ Gálásu/ Mástyki/ iágod/ álbo źiarnek Mirtynkowych/ po kwinćie: vtłuc wszystko co namieley/ á z Mirtynkowym Oleykiem záczyniwszy/ czopek według potrzeby z tego vtoczyć/ y w otwor łoná/ omaczawszy go w Oleyku Mirtowym/ wpuśćić. SyrZiel 194.
patrz: MIRTYNKOWY
– Oley/ ktory z korzeniá bywa wyciągniony Alchimiskim misterstwem/ żyłom [...] iest vżyteczny. SyrZiel 133.
patrz: MISTERSTWO
– Misterstwem y spráwą Alchimiyską bywa z tego ziela/ iáko z inych wielu Elixir [...] tym sposobem. SyrZiel 175.
patrz: MISTERSTWO
– Kwiećia gronkámi w gromadkách białego/ pachniącego/ do Mitrowych podobnego/ y ták bárzo że iedno od drugieo trudno rozeznáć. SyrZiel 320.
patrz: MITROWY
– Puchlinę z ćiáłá wywodźi /soku z świeżo źielonego Sádźcu wyżętego dwá łoty/ soku Kosátcu kwiátu modrego łot/ Mitrydátu przedniego pułkwinty/ Dryakwie Weneckiey prawdźiwey/ y przednie dobrey/ trzećią część kwinty/ Lodowátego cukru puł łotá. SyrZiel 282.
patrz: MITRYDAT
– Jescze lepiey wźiąć dobre puł łyszki tego soku, Dryakwie co nastárszey, ábo Mitrydatum puł łotá, winá białego dobrego łyszkę dąć wypić. SyrZiel 341.
patrz: MITRYDATUM
– Zielé we wszystkich swoich częściach smaku słodnieiącégo iest/ iáko y Kozi Mlecz pierwszy. SyrZiel 1165.
patrz: MLECZ
– Mlecz ostry [tyt. rozdziału i podpis pod rysunkiem] SyrZiel 1144.
patrz: MLECZ
– MLecz Járy/ ziołko nie wielkie iest/ pełny soku Mlécznego. SyrZiel 1496.
patrz: MLECZ
– TAk się z nim [sporyszem mlecznym] spráwuią/ iáko z Mleczem Járym/ dla tychże potrzeb. SyrZiel 1497.
patrz: MLECZ
– W tych [wełniankach] nasienie iáko w Mleczu ogrodnym/ ktore wiátr zwiewa. SyrZiel 281.
patrz: MLECZ
– Te kozie Mlecze drudzy sczerbakámi miánuią álbo Endywią/ przeto że iednego są z sobą przyrodzenia. SyrZiel 1168.
patrz: MLECZ
– Ciekączki záwściąga/ sok wszystkich Mleczow z winem wárzony/ álbo sam tylko vżywány. SyrZiel 1168.
patrz: MLECZ
– Abo tym sposobem: wziąć korzenia Kosacu Swoyskiego/ á wárzyć go z Mleczem/ z Lakrecyą/ z Jelenim ięzykiem z nasieniem Ogorczánym/ z nasieniem Dyniowym/ y Malinnowym/ áż trzecia część álbo połowicá winá/ álbo wody wywre/ á przecedziwszy znowu z cukrem przywárzyć/ y pić. SyrZiel 8.
patrz: MLECZ
– Kozi Cyek/ álbo Mlecz Kozi/ Rozdział 102. SyrZiel 1165.
patrz: MLECZ
– Wtóry głádki Mlecz: Ten korzeń ma wielki biały: smákiem tákże pierwszému podobny. SyrZiel 1145.
patrz: MLECZ
– Mlecz iáry/ Rozdział 186. Peplus, Espula rotunda. Rundwolffsmilch. SyrZiel 1496.
patrz: MLECZ
– Mlecz Járy inni zowią Okrągłą Sosnką. SyrZiel 1497.
patrz: MLECZ
– MLecz Járy/ ziołko nie wielkie iest/ pełny soku Mlécznego, SyrZiel 1496.
patrz: MLECZ
– JAry Mlécz poziemny/ rozpuszcza po ziémi obłe rósczki/ ná dłoń wzdłuż krzewiste. Liścia soczowicznemu podobnego/ małe/ kształtu Mléczá iárego/ cienkie/ ná ziemi rozesłáne y leżące. SyrZiel 1498.
patrz: MLECZ
– Járy Mlecz poziemny Rozdział 188. Chamaesyce. Kriechende/ Kleinehundsmilch. SyrZiel 1497-1498.
patrz: MLECZ
– W powiékach włosy złe wyniscza/ sokiem álbo mlekiem tych Mleczow pomazuiąc. SyrZiel 1146-1147.
patrz: MLECZ
– DRudzy Ziołopisowie to ziele [brodawnik] miedzy kozie Mlecze kłádą/ pierwszym kozim Mleczem Dyoszkoridowym mienią go bydź/ ále się mylą: bo Dyoszkorydow Mlecz kwiátu modrego/ á Brodawnik żołtego: Liściem tákże rożny od koziego Mleczá/ y owszem by mnieysze/ miększe/ tákże kwiát gdzieby więtszy miał/ byłby tak Podrożnikowi podobny/ żeby iednego od drugiego trudno rozeznáć. SyrZiel 1165.
patrz: MLECZ
– Nasienie tych Mléczow w Iesieni ma być zbieráne. SyrZiel 1480.
patrz: MLECZ
– Koziego Mleczu/ kilka rodzáiów znáyduiemy. SyrZiel 1165.
patrz: MLECZ
– Mogą też bydź [prośniczki] ná mieysce Endywiey/ Podrożniku/ y kozich Mleczow/ do lekarstw bespiecznie vżywáne. SyrZiel 1169.
patrz: MLECZ
– JAry Mlécz poziemny/ rozpuscza po ziémi obłe rósczki/ ná dłoń wzdłuż krzewiste. Liścia soczowicznemu podobnego/ małe/ kształtu Mléczá iárego/ cienkie/ ná ziemi rozesłáne y leżące. SyrZiel 1498.
patrz: MLECZ
– O Trzech tylko Mleczách Dioszkored [Pedanius Dioskurydes?] y inni Ziołopisowie starádawni/ nam zostáwili wiádomość. Ale tych czásów wszytkich z témi trzemá/ iedenaście znáyduiemy/ sobie rożnych. SyrZiel 1144.
patrz: MLECZ
– Jedenasty rodzay Mleczu/ korzonkow drobnych/ cienkich/ nieużytych y niczemnych [!]. SyrZiel 1146.
patrz: MLECZ
– Korzeń pierwszéy Kozieybrody rozgrzewa y odwilża w pierwszym stopniu. Zaś wtóréy/ ktorą Turką zowią/ mlecz z korzenia samego zátwierdza/ záwściąga á zlekká wyciera/ ále do iedzenia nie iest tak przystoyny iako pierwszey. SyrZiel 1239.
patrz: MLECZ
– MLecznik/ ábo Mleczna źiołko iest ná piądź wzwysz. SyrZiel 598.
patrz: MLECZNIK
– Vszu boleśći z przyczyny gorącey vkłáda pusczány sok Mleczowy w nie. SyrZiel 1147.
patrz: MLECZOWY
– Nasienie tego ziela dziateczkom w powiciu tym sposobem iáko Cytwarowe nasienie pić z mlekiem białogłowskim/ ábo z krowim daway/ bo tákże z nich czyrw morząc wywodzi. SyrZiel 287.
patrz: MLEKO, MLEKO, MLIKO
– Młodźieńczykom dycháwicznym y ćiężko tchniącym/ z spadkow flegmistych w pierśi y w płucá/ iest wielkim rátunkiem/ częśćią tego dáiąc co trzećiey godźiny z łyszki ćiepło lizáć/ częśćią szyięnád kárkiem pod sámą czászką námázuiąc. SyrZiel 146.
– Z tego puscza sie liśćie długié/ ćiemnoźieloné/ głęboko wykrawáné/ á z lekká około kráiów kárbowáné: któré ták są podobné liśćiu Mniszkowému/ że ie bardzo trudno iedno od drugiégo rozeznáć. SyrZiel 1158.
patrz: MNISZKOWY
– A ieśliże chcą ten oley potężnieyszy mieć/ powtore y trzecie/ ták wiele iáko pierwey/ tegoż tłuczonego Kosacu w tenże pierwszy oley sypią y moczą/ á potym wyżąwszy/ álbo prásą wyprasowawszy/ do niżey opisánych potrzeb pilnie chowáią/ y vżywáią. SyrZiel 10.
patrz: MOCZYĆ
– Błáwat/ Chábrek/ Modrak/ Rozdział 106. Cyanus, Baptisecula, Flos frumenti. Kornblum, Rockienblum/ Zachariasblum/ Blauwkornblum. SyrZiel 1175.
– Ber modry Indiyski/ Rozdziáł 35. Panicum caerulum Indicum. SyrZiel 1014.
patrz: MODRY
– PRoso álbo Ber Indiyski/ niedawnemi czásy z Hiszpániey w te strony iest przyniesione. SyrZiel 1011.
patrz: MODRY
– BER Indiyski błękitney álbo modrey bárwy/ korzonki puscza według wzrostu swego nie wielkie. SyrZiel 1014.
patrz: MODRY
– Lekárstwo z Modrzewowey Gębk[i] iest bárzo bespieczne/ tylko gorzkością swą żołądkowi nieco przykre y przeciwne/ przeto potrzebá go w winie dáwáć/ z Cynámonem/ z Gwoździkámi/ z Jmbierem, y Spikánárdu. SyrZiel 638.
– Plinius y niektorzy z stárych lekárzow piszą/ że nie tylko ná drzewie Modrzewowym Agáryk/ to iest/ Modrzewowa Gębka roście, ále ná wielu inych rozmáitych drzewách iako ná brzozie/ ná dębie/ buku/ iedli/ ná sosnie/ ná wierzbie/ y inych rozmáitych drzewách. SyrZiel 640.
– Modrzewowa Gębka. Roz: I. Agaricus Dannenschwam. SyrZiel 637.
– Bławat/ który Chabrkiem/ Modrzencem y Modrakiem miánuiemy/ czworákiego rodzáiu nayduiemy. SyrZiel 1175.
patrz: MODRZENIEC
– Męsczyńskiey płći przećiwko płynieniu przyrodzone[g]o naśienia z Stonogowcem á z naśieniem Włoskiey wierzby dawáć pić Niepłodne Pániem czyni płodnymi/ Toż naśienie iego długo w winie mokłe vstáwicznie piiąc. SyrZiel 155.
patrz: MOKŁY
– Párszywość głowy/ często ią tą wodką przymywáiąc ćiepło/ goi y wychędaża: ábo ługiem/ w ktoreyby to źiele z korzeniem swym dźień y trzy moknęło/ á potym wárzone było. SyrZiel 120.
patrz: MOKNĄĆ
– Piérwsza rośćie ná miedzách/ winnicách/ przy drogách/ wąwozách/ łąkách/ przy mokradlách. SyrZiel 1412.
– ROśćie rad ná mokrádłách y mieyscách wilgotnych/ przy potokách. SyrZiel 289.
patrz: MOKRADŁO
– Tymże dźiećiom mokrzącym y vśikáiącym sie w pośćieli/ iest vżyteczny/ tákże go im z pieprzem dáiąc. SyrZiel 144.
patrz: MOKRZĄCY
– Mokrzeniu krwią/ weźmi źiela tego ze cztery gárśći/ warz w wodźie do połowice/ przecedź y mocno wyżmi/ przydáć cukru białego łotow ośmnaśćie/ y znowu ná węglistym ogniu obyczáynie warz zszymuiąc/ á gdy zgęstnieie/ iáko syrop/ bierz go ná raz po trzy łyszki/ wodki Bábczáney sześć. SyrZiel 297.
patrz: MOKRZENIE
– Ktorzy nie mogą moczu zátrzymáwáć y w pośćieli mokrzą/ iest osobliwym lekárstwem. SyrZiel 314.
patrz: MOKRZYĆ
– Bywa też okrom kámieniá zátrzymánia Moczu z iákiey iney przyczyny/ tymże Dźieciom. Ktorym Oleykiem tymże bácznie y skromnie łonko námázowáć by potym zá potężnośćią iego w wywodzeniu moczu/ nie zwyczáiły sie w pośćiołce mokrzyć. SyrZiel 100.
– Tákże Morá álbo Duszenie nocne Duszeniu w nim/ co drudzy Morą zowią/ iest rátunkiem/ skronie nim náćieráiąc. SyrZiel 122.
patrz: MORA
– Mordownik/ Mordérz/ Zły Mniszek/ ná dwá łokćiá kłącze wynośi rumiáne/ stryfiáte: około liśćie po pięći/ podobné Jastrowemu/ powiérzchu ciemno źielone/ od spód pobieláwe/ długim rozstrzyżeniem rozdzielone: ku wiérzchu kwiećie brunatne źieiące/ kołpakowáte/ iáko v száłwiey leśney/ z piąći częśći złożone. SyrZiel 1386.
patrz: MORDERZ
– Mordownik/ Mordérz/ Zły Mniszek/ ná dwá łokćiá kłącze wynośi rumiáne/ stryfiáte: około liśćie po pięći/ podobné Jastrowemu/ powiérzchu ciemno źielone/ od spód pobieláwe/ długim rozstrzyżeniem rozdzielone: ku wiérzchu kwiećie brunatne źieiące/ kołpakowáte/ iáko v száłwiey leśney/ z piąći częśći złożone. SyrZiel 1386.
patrz: MORDOWNIK
– Morowce powietrzney. Morowká gdźieby sie komu pokazáłá: Wźiąć Biedrzeńcu z liśćiem y z korzenim/ Lnice/ ktora Linariam zowią/ ták wielé á co nalepiéy vtłukszy wespoł/ ná morowkę przywiązáć/ ábowiem ią otwiéra y iad przez to wyćiąga/ ná koniec y goi. SyrZiel 70.
patrz: MORÓWKA
– Bywáią podczás Kołaczki ábo morszele z Biedrzeńcowego korzenia robione tym sposobem: Wźiąć funt Cukru białego/ y rospuśćić go w wodce tegoż źiela/ á wárzyć do przystoynego zgęsczenia: W tym záczynić trzy łoty prochu tego korzeniá/ á vmieszawszy dobrze/ náczynić Morszeli/ álbo kołaczkow. SyrZiel 74.
– Chromotę y vłomność członkow leczy: Wziąwszy Ruty y Szałwiey zá rowno/ w winie á w wodzie nápoły wárzyć do połowice/ y tym członki chrome náparzáć/ gębkę morzką w tym maczáiąc przez puł godziny káżdego dnia ráno y wieczor[.] SyrZiel 538.
patrz: MORSKI
– Wziąć Wroblego Prosá nasienia łot/ Kámykow z gębki morzkiey/ Kámieniá Zydowskiego/ skłá co nawybornieyszego Weneckiego palonego/ po pułtory kwinty. SyrZiel 789.
patrz: MORSKI
– CEbulę morską Plinius dwoiáką bydź pisze. SyrZiel 864.
patrz: MORSKI
– Roście [drzewko kaparowe] ná ostrowiech morzá Adryatyckiego. SyrZiel 869.
patrz: MORZE
– Láyná komuby vsty szły/ dla zbytniego zápieczenia/ álbo záwinienia kiszek/ záczym morzysko ćiężkie idźie / iest wielkim lekárstwem/ trunkiem/ Klisterą/ y mázánim zwierzchu vżywány. SyrZiel 12.
patrz: MORZYSKO
– Przychodźi do Stołowych przysmákow miasto Gorczycki ábo Mostárdy do pieczystego [...]. SyrZiel 708.
– Rzezáwicom dźiećinnym/ z zátrzymánia moczu/ álbo z ćięszkośći odbywánia ktoreby były/ iest wielkim á prędkim rátunkiem/ wárząc go z Komonicą/ z Rumnem y z Pietruszką/ vwierćieć/ Oliwy przylać/ y tym łonko áż do sámych moszenek ćiepło okładáć. SyrZiel 24.
– Z osobliwośći y z własnośći swey/ dźiećiom przepukłym y náruszonym/ gdy z nich kiszeczki wyćiekáią w moszenki/ doświádczonym iest rátunkiem/ ták trunkiem dáiąc im/ iáko plastruiąc. SyrZiel 302.
– Przepuklinie dźiéćinney/ gdyby im kiszki w moszenká wyćiekáły/ iest wielkim lekárstwem. SyrZiel 779.
– Koniom gdyby Korzeń álbo moszná opuchły/ suchym ie korzeniem miarzowym podkurzáć/ gumámi naprzod okrywszy/ żeby Moszná dym co nalepiey obchodźił. SyrZiel 119.
patrz: MOSZNA, MOSZNO
– Tychże skutkow iest Motyli Powoy Beotycki álbo Hiszpáński. [...] Okrom tych trzech pomienonych Motylich powoiow/ są iescze inne cztery. SyrZiel 321.
patrz: MOTYLI
– To wszystko wespoł vtłuc/ á w Możdżyrzu ćiepłym rospuśćić trochą winá słodkiego/ piguł z tego nátoczyć/ wielkośći wyki: z tych choremu ná noc kłádącemu sie spáć/ po trzy dawáć/ winem słodkim/ álbo przewárzonym/ trochę popiiáiąc. SyrZiel 211.
– [...] to wszystko miáłko utłuc/ y w kámiennym możdżerzyku/ ze trzema źiárny Piżmá Alexándriyskiego zmięszáć. SyrZiel 460.
– Fistuły/ y mozołowátość w nich twárdą wyiada/ Korzeń z wierzchniey łupiny obłupiony/ á w nie wpráwiony. SyrZiel 174.
– Fistuły mozolowáte/ y do leczenia trudne/ záwiera y leczy/ w winie go wárząc/ á po trzy godźiny/ przed oboim iedzeniu/ po kwáterce ćiepło piiąc. SyrZiel 275.
– Gdy sam szátan spráwić niemoże/ tám oszustá/ álbo bábę posle. SyrZiel 1079.
patrz: MÓC
– Kwiátu przy gęstszym żołtego po swych odnożkách/ iáko gwiazdeczki máłe/ ktory/ gdy doźrzeie/ w pyrzyny się białe y mszyste obráca. SyrZiel 306.
patrz: MSZYSTY
– Liśćia obdłużonego/ ná szypułkách długich/ po piąći/ á niekiedy y po sześći/ z obu stron rowno parą rozdźielenie pochodzącego/ około kráiow drobno ząbkowánego: Kłącża ná łokieć/ podczás ná dwá zwysz/ zá buynośćią mieyscá/ ćienkiego/ obłego/ y rumiennego: wiele gáłązek od śiebie pusczáiąc mszystych/ y miękko kosmátych: Ná wierzchu kłącza miásto kwiećia/ wyrastáią głowki dźikáwey álbo ćiemno rumienney bárwy/ łuskáte/ pełno w sobie máiąc komorek/ álbo dźiurek: ktore sie w Xiężycu Czerwcu otwieráią y źieią/ pusczáiąc z śiebie kwiatecżki źielone/ drobniuchne/ máiąc w środku iáko włoski iákie żołte. SyrZiel 80.
patrz: MSZYSTY
– Ten [kwiat] gdy doyźrzeie/ w mszyste wełnianki biáłáwe przemienia się. SyrZiel 281.
patrz: MSZYSTY
– BEdłki ktore Muchomorámi zowiemy/ Láćinnicy Fungos Muscarios. SyrZiel 1394.
patrz: MUCHOMOR
– Kał y muliská z pęcherzá/ y z nyrek/ moczem wywodźi. SyrZiel 307.
patrz: MULISKO
– Kámień máiącym/ iest wielkim rátunkiem/ że nietylko mulisko y piasek z nich wywodźi y wychędaża/ ále y kámień krszy/ y moczem wywodźi. SyrZiel 306.
patrz: MULISKO
– Pęchyrz káłem y piaskiem mulistym zátkány wychędaża. SyrZiel 121.
patrz: MULISTY
– Pęchyrz mułem piasczystym záćpány/ Naśienie Ielenich Opichow otwiera/ y wychędaża/ z Winem słodkim/ nie wapiennym/ álbo z miodową sytą pić/ dáiąc. SyrZiel 166.
patrz: MUŁ
– Rybom Morskim/ ktore Murenami zowią/ po nászemu Lámpetry morskie/ tákże wielu inym/ wielką y nagłą iest trućizną. SyrZiel 180.
patrz: MURENA
– Szyię też Máćiczną/ ták w tłustych/ iáko w chudych/ tym Extráktem z naśieniem Kminkowym/ Galią Muszkátą/ y Styrakiem podkurzáć dobrze. SyrZiel 148.
– Piwoniowych źiarnek po pełni Kśiężycá zbieránych ćwierć łotá/ Muszkatu trzy łoty/ Cynámonu dwá łotá/ Gáłganu łot. SyrZiel 40.
– Drugie w mięśistych częściách ćiáłá/ ktore Muszkułámi zowią/ á te pokurczenia czynią. SyrZiel 73.
– Máćicę źieiącą/ y otworzoną/ záwierá/ wierćiáną z mąką Kąkolową/ á z Muszkátelią/ węzełkiem w otwor łoná pusczáną/ á nie z Kosáccowym oleykiem/ iáko w texćie stoi. SyrZiel 553.
– Nyrkom zbytnie boleiącym/ iest lekárstwem/ Sok z świeżego źiela/ y z naśienia/ przez dźieśięć dni/ porządnie z Muszkátełą piiąc/ po poł kwinty ná raz go biorąc. SyrZiel 143.
– [kozia lebiodka] Iest y tym bárzo użyteczna ktorzy żegluiąc po morzu/ womity ćiężkie miewáią/ mycąc się morzu. SyrZiel 476.
– Mowię v Cyrulikow/ ktorzy náuk swych w Akádemiách sie vczą/ á ná woynách/ y w ćiągnieniu woysk/ experyencyie y doświadczenia biorą/ nie brodgolaczom/ cosie tylko myciem/ á gárbowánim brod/ y głow/ álbo wyrywánim zębow báwią: ktorzy się źle/ nieprzystoynie/ y fałszywie zá Cyruliki vdáią y miánuią. SyrZiel 248.
patrz: MYCIE
– [Jeleni korzeń kreteński] Tákże z inych krost wyrownywa y śláchći/ często ie tąż wodą z źiela tego wárzonego myiąc. SyrZiel 145.
patrz: MYĆ
– Sprośnieysza to/ y niewyczosánego rozumu/ co twierdzą/ y pismem podáią Miarz być to źiele/ ktorym Mydelnicą/ Lácinnicy Lanariam, Saponariam/ ábo Struthium zowią. SyrZiel 123.
patrz: MYDELNICA
– WTory rodzay Smłodu iest czarny/ ktory Láćinnicy Seseli AEthiopicum, Peregrinum, Gordylium, my Zębrzycą zowiemy. Tá Korzeń ma wielki/ y soku pełny: Odnożek rzadkich/ ále mocnych y ćienkich/ á w środku máiąc spárę/ álbo rospádlinę wzdłuż/ Białogłowskiemu Członku wstydliwemu podobną/ iáko w Kozłku/ álbo w korzeniu Mydelnice: ktorą też Bázyliyką polną názywamy: y tąż częśćią/ ná zachod Słońcá/ pospolićie sie obraca: Zwierzchu czarney/ we wnątrz Cielistey bárwy. SyrZiel 146.
patrz: MYDELNICA
– Párchy y strupy złe spędza y goi/ wźiąwszy żytney mąki sześć łotow. Mąki Słonecznikowey ták wiele. Ługu ostrego Mydlárskiego sześć łotow. To wszytko wespoł wárzyć ták długo, áż ług do czystá wywre. SyrZiel 917.
patrz: MYDLARSKI
– Nie ták dla podánia sposobu do wyćiągánia Essenciey z rzeczy przyrodzonych/ iáko dla przypátrzenia y wybaczenia wielo y prożnomownośći/ tych Niebopiekielnych Mistrzow/ ktorzy wiele obiecuią/ á máło ábo nic nie czynią dobrego y skutecznego/ tylko ápárencie iákieś/ ktorymi oczy/ y rozumy ludzkie mydlą/ y słowy podáią. SyrZiel 333.
patrz: MYDLIĆ
– Nie ták dla podánia sposobu do wyćiągánia Essenciey z rzeczy przyrodzonych/ iáko dla przypátrzenia y wybaczenia wielo y prożnomownośći/ tych Niebopiekielnych Mistrzow/ ktorzy wiele obiecuią/ á máło ábo nic nie czynią dobrego y skutecznego/ tylko ápárencie iákieś/ ktorymi oczy/ y rozumy ludzkie mydlą/ y słowy podáią. SyrZiel 333.
patrz: MYDLIĆ
– Tego źiela [mydelnicy] liśćie/ gdy ie w rękách mnie/ puscza z śiebie iáko mydło mydliny/ ktore tákże wyćieráią y wychędażáią száty. SyrZiel 621.
patrz: MYDLINY
– Niektorzy Myszy Ber chcą mieć/ Manną ábo trawą Mánny/ Ale omylnie. SyrZiel 814.
patrz: MYSZY
– Bárzo vżyteczne z tego Kminu bywáią kołaczki z przydániem niektorych rzeczy á z Cukru/ w Aptekách czynione. Ktore służą Piersiom záziębionym. Zołądkowi mdłemu y záziębłemu. Tákże Wątrobie/ Nábiciu bokow/ Zgádze/ Odsierdziu/ Głowy boleniu/ Ochrapieniu y omienieniu [!]. SyrZiel 435.
patrz: NABICIE
– Odsierdziu y słábiznom nábiciu/ y nádęciu/ Krę leczy rozbiiáiąc ią [rapontyk]. SyrZiel 641.
patrz: NABICIE
– Bokow nábicie z dusznością/ zmiękcza/ tákże trunkiem vżywány [trank]. SyrZiel 307.
patrz: NABICIE
– Nábicie y pełnosć bokow z dusznością leczy [złomignat]. SyrZiel 305.
patrz: NABICIE
– Krę dzieciom y nabicie boczkow odmiękcza/ liście Bzowe z Slazowym y z Gęsim sádłem vtłuczone/ á trochę przysmáżywszy/ tym námázowáć. SyrZiel 1507.
patrz: NABICIE
– Wybiciu ábo wywinieniu stáwu/ ná swe mieysce nábiwszy/ máżąc y plastruiąc. Złomkom kości plastr ten wielce iest vżyteczny/ ieno potrzebá vmieiętności w wiązániu bindámi/ w ktorym więcey zależy/ niźli w máści. SyrZiel 258.
patrz: NABIĆ
– Wydymániu y wychodzeniu kiszki stolcowey/ iest lekárstwem osobliwym [nard]/ prochem iego miałko vtártym/ w Báwełnę/ álbo w owczą wełnę nábiwszy/ ná nie przykładáć/ á zwłasczá z przyczyny zimney. SyrZiel 32.
patrz: NABIĆ
– Muszkátowey gałki y kwiátu/ Gáłganu po ćwierć łotá/ drobno pokráiawszy/ báwełnę tym nábić/ á w płociennym woreczku w kratę przeszyć/ y ná żołądku vstáwnie trzymáć. SyrZiel 340-341.
patrz: NABIĆ
– Zołzom nábiegłym w gárle/ y Zápalen: gárłá. SyrZiel 231.
patrz: NABIEGŁY
– Bokom nábitym / twárdym/ y boleiącym z vrázu/ iest osobliwym rátunkiem wárząc/ y piiąc [ziele głowienki]. SyrZiel 263.
patrz: NABITY
– kápustá źielona [...] Tá iest listu szerokiego źielonego/ y nabronatnego/ miązszego/ przez ktorą źiebro miązsze/ obłe/ y wypusklasté bieży: głąbu twárdégo/ mocnégo/ y krotkiégo. SyrZiel 1110.
patrz: NABRONATNY
– Y mowi dáley tenże Galenus: A przeto y ia przywiozłem go [sc. rośliny Carpesium] niemáło/ z támtego pielgrzymowánia mego/ gdźiem mogł dość do tych tám kráiow wschodnich/ y náchowawszy go/ iescze go mam do tego czásu nie máło/ ktory y teraz ma w sobie smák y wonność/ ácz nie ták iáko záświeżá/ wszákże iescże nie wywietrzáłe. SyrZiel 56.
patrz: NACHOWAĆ
– PRzyrodzenie Lákrycyey/ iest nászemu przyrodzeniu własnie przynależące/ bo zá tą ćirpkośćią ktorą ma w sobie/ ku miernośći náchyluie się ćiepłey/ á wilgotniey [!] w pierszym stopniu ná początku/ wszákże wilgotnośćią swą ćiepłość przemaga: ták/ że w śrzodku stopniá pierwszego iest wilgotna á ná przodku ćiepła. SyrZiel 652.
– Weźmi Ammoniaku/ Bdelium/ Fig suchych mięśistych po dwu łoty/ Kwásu z dźieże/ álbo náciásty łot/ Liścia Ruty świeżey/ Iágod Támáryszkowych/ Sáletry kopáney po czwierći łotá/ Armoniak [!] y Naćiastę w occie rozczynić. SyrZiel 220.
patrz: NACIASTA
– Płuc/ táką nádętość/ że sie zdádzą w gárle stać/ toż leczy y boleśći ich vskramia. Boleśći w błonce. Boleśći w poprzeczney błonce/ ktorą Diaphragma zowią/ tenże proch vśmierza. SyrZiel 197.
– Kwiátu żołtego/ niemáłego/ gwiazdźistego/ iáko Mieśiączkowy/ ktory polnym Nogietkiem/ ini Wołowym okiem zowią: Po wierzchu czyrwono nákrapiány/ á we środku kwiátu káżdego/ iáko gałeczká złota: około máluchnymi listeczkámi białymi obsádzona. SyrZiel 157.
– Drugi błąd/ co się też tu o kłosie te[g]o Nárdusá wspomina/ rozumieć mamy nie kłos ktoryby wierzche[m] z nie[g]o wyrastáć miał/ iáko bywa ná Szpikánárdzie nászey ogrodney/ álbo ná láwendzie/ ále rádniey korzeń iego/ ktory ma ná kształt kłosá/ z ktorego liście kosmáte y z łączem swym pochodzi/ á od niego spodkiem korzonki włoskowáte gęsto. Co znáczniey báczyć możemy w Celtyckim Nárdusie. SyrZiel 33.
patrz: NARDUS
– Nárdus Celtycki/ [marg.] Nard[us] Celtica. Gallica. Romana. SyrZiel 34.
patrz: NARDUS
– Item, Opuchłęy y nábrzmiáłey wątrobie bárzo służy z Celtyckim Nardusem w winie wárzony/ á ráno y ná noc ciepło używány. SyrZiel 340.
patrz: NARDUS
– Trzeci, bráli Nárdusu Celtyckiego łotow czternáście, Piołynu gornego suszonego łotow czterdzieści, y to we śrzodku naczynia w płociennym worku wieszáli, leiąc ná to 24 gárnce słodkiego mosztu, przez dni 40. mocząc. SyrZiel 353.
patrz: NARDUS
– NARDVS Celtycki/ Fráncuski/ ábo Rzymski/ dwoiáki się znáyduie. SyrZiel 34.
patrz: NARDUS
– Pleszowátość głowy/ z opierzchnienia y z obłáżenia włosow/ iest rátunkiem/ Sokiem álbo prochem korzenia iego mocno námázuiąc/ álbo świeżym korzeniem mieyscá pleszowáte/ często y długo pocieráiąc: álbowiem tym sposobem czyni włosow nárośćienie. SyrZiel 184.
– Przed żárłoki ktorzy się nie mogą násycić [pęcak] iest pokármem osobliwym. SyrZiel 953.
– A ten [kleszcz] iest muchą/ ktora lecie koniom/ krowom/ psom/ ták sie przypiia/ áż sie krwią ich násyci/ że sie rospuknie. SyrZiel 1487.
– Brodawki z Sándáráchą spądza [ciemierzyca]/ á z miedziáną łupiną nátłukszy/ tym námázuiąc. SyrZiel 1469.
patrz: NATŁUC
– Konieábo y bydło rogáte/ gdzieby wątrobę chorą mieli z znácznego zátkánia/ tylko dáwáć im z obrokiem tego ziela. Tákże wołom y krowam sámego/ miásto trawy. W zimie suchego spárzą: ábo z suchego [sadźcu]/ prochu nátłukszy z solą zmieszáć/ y dáwáć im lizáć. SyrZiel 283.
patrz: NATŁUC
– Muszkułom nátłuczonym y pogniecionym/ iest vżyteczny [sok]. SyrZiel 204.
– A ktemu wiercąc go ábo tłukąc octem winnem rospuśćić/ á tym żywot y nyrki/ ábo krzyże náćieráć. SyrZiel 312.
patrz: NERKA, NERKA, NYRKA
– Mocz gdźieby nád przyrodzenie był zátrzymány/ dla zátkánia meátu y przeszćia/ od kámieniá/ nákłáść Rzepiku nie w máły worek/ y wárzyć go w rzeczney wodźie/ á z tego sobie kąpiel popás vczynić/ obłożywszy lędźwie onym workiem z źielem/ ták y kámień nyrkowy pokrzy/ y moczem wywiedźie. SyrZiel 277.
– ACzkolwiek wszędy źiemie lubi/ y w ogrodách Niemieckich/ Niderlándckich/ tákże y ná Wśiách máło nie wszem pospolite: iednák nabuyniey w Egiptćie y w Armeniey/ wszákże skutkow iednostáynych wszędźie. SyrZiel 103.
– Nápaliwszy popiołu z suchego Piołynu co nawięcey, sypią go w nowy gárniec polewány, á wodą dżdżową, ábo iaką iną chędogą ná to leią, y przez kilka dni tak niecháią, káżdego dnia kilkakroć zámieszuiąc. SyrZiel 356.
patrz: NIECHAĆ
– Názáiutrz ráno przecedziwszy, tego przez trzy dni porządnie ciepło dáwáć białeygłowie pić, tákże ná noc po 8. łotách. A przytym niech by się pociłá po tym trunku. SyrZiel 369.
patrz: NIECHBY
– Niedzwiedzia łápá/ álbo Wodny y płonny Barscz [...]. SyrZiel 172.
– Bernadynek/ ábo Turecki czubek [...] Pádáiącey niemocy. Szláku ábo páráliżowi. Pokurczonym. Strętwieniu ábo zmartwieniu [bywa ratunkiem]. SyrZiel 362- 364.
patrz: NIEMOC
– [Bylica] Liściá máło niepodobnego Piołynowemu/ ieno więtsze/ szersze/ tucznieysze: z wierzchu ciemno zielone: od spodku pobieláwe: z obu stron labrzyste. SyrZiel 720.
– Czosnek wielką ma nieprzyiaźń z kámieniem mágnesem/ ktory żelázo do siebie ciągnie/ ták iż gdzie go nim natrze/ władzą y moc wszytkę odeymuie [...]. SyrZiel 1229.
– Bogi nieśmiertelne czyni y záchowanie [ambrozja]/ iáko pogáńskie y Poetyckie baśni báią. SyrZiel 729.
– Piersiom niewolnym/ y boleiącym ták vczyń/ wziąć tego Kopru nasienia/ Pietrusczanego nasienia/ Rożanego nasienia/ Cynámonu przedniego/ zarowno każdego/ y co namieley vtárszy z miodem odszymowanym záczynić/ biorąc go po ránu y ná noc iáko dobra Sliwa Węgierska. SyrZiel 383.
– Tákże kile y wrzodom fráncowátym/ ná członkách/ białogłowskich wstydliwych iest niewymownym lekárstwem [kmin]. SyrZiel 418.
patrz: NIEWYMOWNY
– CHebd iest rodzáiu Bzowego/ zowią go drudzy Bzem niskim/ y nie między drzéwká/ ále między ziolá iest poczytány. SyrZiel 1508.
patrz: NISKI
– Toż im [sc. dzieciom] nocnice odpędza/ y Sen przywodźi. SyrZiel 1122.
patrz: NOCNICA
– A iż Plinius w kśięgách dźiewiętnastych w trzećim Rozdźiale nie Nomádom to przypisuie ále Celnikom ktorzy skupuiąc bydłá/ zákupowáli y te pásze/ gdźie sie to źiele ná więtszey obfitośći rozmnażáło/ á to dla więtszego zysku z dobrze ná nim wypáśionego bydłá. SyrZiel 191.
patrz: NOMADA
– Kwiátu tákże modrego/ obdłuż kłosowátego [jest druga ozanka]/. SyrZiel 569.
patrz: OBDŁUŻ
– ZIele/ ktore zowiemy Pánny Máryey Rożyczką/ álbo Sowią Strzáłą/ dwoiákie iest. Wielka y Máła. Wielka korzeniá iest długiego/ krzywego/ zdrzewiáłego/ rumiennego: smáku cierpkiego y stwierdzáiącego. Liśćia obdłużonego/ ná szypułkách długich/ po piąći/ á niekiedy y po sześći/ z obu stron rowno parą rozdźielenie pochodzącego/ około kráiow drobno ząbkowánego [...]. SyrZiel 80.
– [...] to wespoł w soku Kopru Włoskiego wárzyć, á przecedziwszy náczczo dáwáć pić. Tákże ná noc ieno nie z obetkánim żołądká, zásłonę z oczu spądza niezástárzáłą. SyrZiel 389.
patrz: OBETKANIE
– Oczom ich [dzieci] płynącym/ hrubemi kliiowátemi y lipkiemi wilgotnościámi záwieráiącym y obewrzáiącym/ iest lekárstwem. SyrZiel 441.
– [...] spądza Pleszowátość y oblazłość głowy [sok gduli] [...]. SyrZiel 623.
– Brwi oblázłe y obłyśiáłe czyni porastáiące/ wárząc go/ y ná nie plástruiąc/ á potym prochem iego posypuiąc/ ábo popiołem z niego náćieráiąc. SyrZiel 31.
patrz: OBLAZŁY
– Brodawnik/ Brodawiec/ Náwrot/ Oblubienicá słoneczna: Rozdział 211 Heliotropium, Verrucaria, Herba Cancri, Scorpiurus, Sponsa solis. SyrZiel 1529.
– Dáleko ábowiem są od śiebie/ Kopytnik y Obłápá: O czym w Kśięgách w Rozdźiale o Obłápie szerzey sie/ da Pan Bog/ powie. SyrZiel 47.
patrz: OBŁAPA
– Pleszowátości głowy/ z opierzchnienia y z obłáżenia włosow/ iest rátunkiem [sok loczydła]. SyrZiel 184.
– Lysiny ná głowie y Pleszowátości z oblázienia włosow [czyni] porosłe [...]. SyrZiel 983.
– [...] włosom obłáżącym z brody/ ábo z głowy/ bywa lekárstwem [skalna rząsa][...]. SyrZiel 590.
– Liścia włoskowátego/ cienko oblego/ y drobnego/ rozdzielonego [sc. jest kopr ogrodny] SyrZiel 420.
patrz: OBŁY
– Pleszowátość y obłysienie głowy z párchow/ włosami porosłą czyni [s. rzodkiew] SyrZiel 1047.
– Albo tenże proch w rzadką chusteczkę węzełkiem záwiązáć/ y pod nosem spiącemu trzymáć/ miedzy pálcy go miąć/ żeby proch on tym snádniey w nos lećiał. A gdyby ták zá tym kichánie nie przyszło. Tedy tenże proch Oleykiem Rożánym rostworzywszy/ piorá koniec obmaczáć/ á co nadáley y nagłębiey w nozdrzá pusczáć. SyrZiel 207.
patrz: OBMACZAĆ
– Tákże proch z korzenia iego w Báwełnę záwiniony/ y dobrze nábity/ á w Piżmowym Oleyku/ álbo w sámey Oliwie obmaczány: ná kształt czopká/ álbo węzełká zwinąć/ y w otwór łoná wpráwić. SyrZiel 53.
patrz: OBMACZANY
– Fistułę w oczách leczy [..] sok Ruciány [...] káżdego dniá często tym wypłokuiąc potym fleytuszek w tymże obmaczowáć/ a w fistułę kłáść [...]. SyrZiel 525.
– Korzeń Omiegu pierwszego/ Niedźwiadki dotknieniem obmartwia [...]. SyrZiel 1382.
– [...] członkom z zbytniego zimná obmartwiáłym/ y władze niemáiącym rátunek dáie [...] napárzanie im czyniąc [...]. SyrZiel 118.
– Páłce zmartwiáłe odżywia. Sok z tego ziela wszystkiego wárzonego/ co nalepiey wyżęty [...] tym obmártwione z zimná/ członki námázuiąc [...]. SyrZiel 436.
– Pręt ieden łokietny obmięzszy / gáłęzisty [ma nogietek]. SyrZiel 1530.
– To źiele wiele z korzeniá swego puscza głąbikow/ álbo kłącza obłego/ y źielonego/ z ktorych listki pochodzą/ Tłustoszowym podobne. Korzeń obmięszy/ wielaodnożysty/ Soku pełny nie ostrego/ lipkiego/ y chłodzącego. SyrZiel 208.
– Korzeń ma czarny/ obmięższy y długi z wielu odnoszkámi drobnymi [hojnarosłka]. SyrZiel 551.
– Prysczeniec [...] iest [...] Korzenia miąsszego [...] wydaiąc z siebie pniaczek obmiąsszy. SyrZiel 316-317.
– Liście tákże [...] z nich [kłączy] sie puscza/ ná stopkách obmiąższych [...]. SyrZiel 251.
– [...] z obu stron listeczki ieden przeciwko drugiemu/ gęsto áż do wierzchu pochodzące/ podługowáte/ y obmięszne [...]. SyrZiel 553.
patrz: OBMIĘSZNY
– Tákże chusteczkę chędogą sowitą obmoczawszy ná nie [oczy] przykłádáć. SyrZiel 293.
patrz: OBMOCZAĆ
– Ciáłá dźiećinne/ ktore w sobie máią wiele wilgotnośći złych/ iáko pospolićie w ty[m] wieku bjwa/ korzeń wárząc/ á tą ie wodką obmywáiąc wysusza/ y krzepkie czyni. SyrZiel 197.
patrz: OBMYWAĆ
– Zabobonnicy Pogáńscy iáko źli Chrześćiiánie y teráz używáią [koszyszczka] do obmywánia/ y sokiem iego námázánia. SyrZiel 847.
patrz: OBMYWANIE
– To tylko tą historyą pokazáć chcę/ że tákowe cżáry miłośći są znośne: ktore nie z źioł/ nie z obmywánia od Bab/ nie z Kárákterow/ áni Czárownikow/ ále z szláchetnego przyrodzenia/ y obyczáiow ozdobnych pochodzą. SyrZiel 126.
patrz: OBMYWANIE
– Przeciwko powietrzu morowemu/ proch z korzenia tego ziela/ á ile z mnieyszego/ wziąć łot/ korzenia Kozłkowego/ Cynámonu przedniego/ Iáłowcu/ Skorek iábłká Cytrynowego/ korzeniá dyablikowego/ álbo Obrazkowego [...]. SyrZiel 83.
patrz: OBRAZKOWY
– Może też być ten oleiek Alchimistskiem obyczáiem czyniony y distillowány/ tym sposobem/ iáko piołunowy. SyrZiel 44.
patrz: OBYCZAJ
– Od rozumu y dobrego baczenia odchodz[ącym]/ dobrze czynić plastr z świeżeg[o] nasienia Hanjżu[!]. SyrZiel 409.
patrz: ODCHODZIĆ
– [Sól] Dycháwicznym/ y ciężko tchniącym/ z zátkánia płuc/ wolny oddech czyni. SyrZiel 400.
patrz: ODDECH
– [...] wtrzeciey pátelli rospuść w occie Gálbán/ y Ammoniák/ nád bárzo wolnym ogniem/ żeby namnieyszego przypalenia czuć nie było [...]. SyrZiel 259.
patrz: OGIEŃ
– Przećiwko pikiekielnenu ogniu/ ktory ogniem S. Antoniego zowią: weźmi żiela stuliszu dwie garści [...] SyrZiel 1417.
patrz: OGIEŃ
– Bolączkom ognistym/ ktore Cárbunculámi zowią/ iest osobliwym rátunkiem [Sok Cyrenajski]. SyrZiel 190.
patrz: OGNISTY
– Puchliny ktore po bolączkách ognistych rády pozostáwáią rozgánia [boże drzewko]. SyrZiel 370.
patrz: OGNISTY
– Firletká krowia/ którą drudzy Basilią płonną zowią/ ma liście do Basiliey ogrodney podobne/ żyłowate/ soku pełné/ a trochę kosmáté. SyrZiel 1301.
patrz: OGRODNY
– Wziąć [...] nasienia Pietruszczanego dwa łoty, polnego hanyżu, hanyżu ogrodnego, Colidoniey po locie. SyrZiel 381.
patrz: OGRODNY
– Cyprys ziele ogrodne, rozkrzewia się w drzewko, od ktorego pniaczká, wiele y gęsto pochodzi odnożek prosto wzgorę. Ná tych listeczkow biáłáwych, ábo iasnopopielatych y drobno kędzierzáwych máło nie iáko ná Aegiptckim Piołynie. SyrZiel 372-373.
patrz: OGRODNY
– W tych [wełniankach] nasienie iáko w Mleczu ogrodnym/ ktore wiátr zwiewa. SyrZiel 281.
patrz: OGRODNY
– POnieważ tę Pietruszkę [...] drudzy Opichem ogrodnym zowią/ z tey przyczyny rozumiem że przystoynie o inych Opichách tu się záraz położy. SyrZiel 1086.
patrz: OGRODNY
– Firletká/ ktorą też Rożyczką P. Máryey zowią/ dwoiáka iest/ ogrodna y dzika. SyrZiel 575.
patrz: OGRODNY
– PLiniusz/ krowią Firletkę czyni podobną w skutkách Básiliyce ogrodney. SyrZiel 1301.
patrz: OGRODNY
– Bez ogrodny sośiki z korzeniá zielone wypuscza. SyrZiel 1504-1505.
patrz: OGRODNY
– CAbr dwoy iest/ ogrodny ábo siany/ y wieyski ábo dziki. SyrZiel 505.
patrz: OGRODNY
– Płynącym oczom/ Swierzbiącym/ y Gryzienie w nich vśmierza/ korzeń Kopru Włoskiego/ Rutá ogrodna/ Kmin kramny/ Bobki y Roża/ po rowney części/ w winie białym wárząc/ do połowice/ á tym raz y cztery przez dzień oczy wymywáć. SyrZiel 389.
patrz: OGRODNY
– Cąbr ogrodny iest pospolitym korzeniem wieyskim do zápráwienia potraw/ á zwłasczá ryb. SyrZiel 505.
patrz: OGRODNY
– Oleiek Ammoniakow. [tytuł] SyrZiel 222.
patrz: OLEJEK
– Twárdość wątroby zmiękcza/ dáiąc iey [soli] kwintę z oleykiem Ammoniakowym/ przez trzeci dzień. SyrZiel 740.
patrz: OLEJEK
– Artetyce/ to iest: boleniu y łamániu w członkách/ z przyczyny flusow źimnych flágmistych/ iest rátunkiem wielkim/ wárząc Náć y z kłączem tego Pánáku/ á tą wodą często ćiáło co naćiepley omywáiąc/ álbo kąpiąc. SyrZiel 231.
patrz: OMYWAĆ
– Dźieći máłe/ ktore zá ćięszkim Kádukiem władzą w członkách vtrácáią/ álbo pokurczone członki zátym miewáią/ do pierwszego zdrowia przywodźi/ omywáiąc ie naprzod w wodźie/ w ktoreyby to kwiećie y korzenie było wárzone/ á potym bez śćieránia osuszone/ Oleykiem tego źiela námázuiąc. SyrZiel 179.
patrz: OMYWAĆ
– To ziele [przyjemka] [...] Liścia więcey do Wosczyce ábo do Bucinia/ niźli do Piotrusczáne[g]o ábo Opichowego podobnego/ zupełney zieloności. SyrZiel 741.
patrz: OPICHOWY
– Oset Arábski. Rozdział 13. Spina Arabica, & Spina AEgyptia. Frembdiestel/ oder Egiptsch diestel. OSet Arábski ábo Egyptski/ bárzo podobny iest białemu Ostu/ ták że go drudzy zá biały Oset máią/ ále nie bez omyłki/ iáko się wyższey powiedziáło. SyrZiel 668.
patrz: OSET
– Sok z korzeniá y ze wszystkiey Naci/ z ośrodką rżánego chlebá záczyniony/ y dobrze vmieszány/ miásto plástru przykłádáiąc/ wychędaża ie/ goi/ y záwiera. SyrZiel 179.
– Wziąć korzenia Kozłkowego y z nacią ze dwie gárści/ Podrożnikowego ziela y z kwiecim/ Bázyliki/ Bárwinku/ Ruty ogrodney/ Kopru Włoskiego zielonego/ Ośrzodku chlebá rżánego chędogiego po gárści/ co nadrobniey Ośrzodkę podrobić/ ziołá y z ich korzeniámi drobno posiekáć/ á włożywszy w miedziáne naczynie/ nálać ná to winá dobrego stárego białego/ żeby práwie dostátecznie zágrąznęło/ y ták przez trzy dni y nocy moczyć/ SyrZiel 53.
– Bolaczki twárde y nábrzmiáłe w ropę álbo w otok/ niechcące sie zbieráć/ [...] odmiększa/ korzeń z ośrzodką chlebá świeżego/ á z Terpentyną/ ná kształt plástru vczyniony/ y plástrowány. SyrZiel 133.
– Drudzy toż liście młode nápoły z czawikiem kwáśnym wiercą/ osrzodki trochę przydawszy octem roztwarzaią/ y w gorączkách/ też morowych chorym dáią. SyrZiel 268.
– Náyduie sie też [zapaliczka] w Hetruryey/ w Portugáliey/ w Hiszpániey/ y ná Ostrowách Kánárskich/ tákże ná Insułách morskich/ ktore Fortunatas zowią SyrZiel 178.
patrz: OSTRÓW
– Mlecz ostry [tyt. rozdziału i podpis pod rysunkiem] SyrZiel 1144.
patrz: OSTRY
– Ostrzyż Włoski od Syryiskiego/ Alexándryiskiego/ tákże od Cylickiego/ w swych skutkách dáleko mdleyszy iest. SyrZiel 28.
patrz: OSTRZYŻ
– Trzećia [cebula] którą Włoską zowiemy/ abo łupną/ Oszłochowi abo Askalonickiey cebuli podobna/ tylko że we wszytkich częśćiach y okolicznosciach wietsza. SyrZiel 1121.
patrz: OSZŁOCH
– Czwarta [cebula] Askalonicka/ którą Czechowie bracia naszy/ y my z nimi Oszłochem mianuiemy. SyrZiel 1222.
patrz: OSZŁOCH
– Gdy sam szátan spráwić niemoże/ tám oszustá/ álbo bábę posle. SyrZiel 1079.
patrz: OSZUST
– Jádom y truciznam ostnym/ y iádowitym [...] przez ukąszenie/ ábo otchnienie/ y oślinienie w ciáło pusczonym/ iest kosztownym y známienitym lekárstwem y rátunkiem [sok bernadynka]. SyrZiel 563.
patrz: OTCHNIENIE
– Jad od bestiy iákimkolwiek sposobem w ciáło pusczony/ bądź vsczknieniem/ bądź otchnieniem/ àbo oślinieniem/ wywodzi [...] [trojeść]. SyrZiel 559.
patrz: OTCHNIENIE
– Po otęchnieniu puchliny, gdy wolny oddech przez gardło Pacyent odbiera, y połykać może, to wspomioną rurkę wyciągnąć. SyrZiel 329.
– Służy y tym tá potráwá/ ktorych często z gorącá głowá bolewa/ á owszem z piiáństwá winá siárczystego. SyrZiel 981.
patrz: OWSZEM
– Mędoweszki w brodzie/ pod páchámi/ w łonie tráci [kolendra]. SyrZiel 455 marg..
patrz: PACHA
– Gruczoły twárde pod pachą rozpądza nasienie tych kotewek [tribulus terrestris]/ przykłádáiąc. SyrZiel 1275.
patrz: PACHA
– Rumien psi ábo śmierdzący. Rozdział 97. Cotula foetida: Amarisca. Comomilla syl. Foetida. Kröttendil. RUmien psi z káżdey miáry [rumnu] pachniącemu ták iest podobny/ że też częstokroć ich wielu sámym pozorem oszukawa/ rozumieiąc go zá [rumien] pachniący. SyrZiel 803.
– Wziąwszy Gałbanu co naprzednieyszego y nachędoższego styraku co napachniątszego [...] po łocie. SyrZiel 211.
– Wziąć kwiatkow żołtych [bukwicy]/ y co napachniątszych/ rurki spodnie precz odstrzyznąwszy/ vtłuc ie. SyrZiel 1425.
– Przy wierzchu prącia kwiát chochołáty, ábo kłosowáty. Listu ostrzeyszego y pachniątszégo/ niźli Miętki pospolitey prostey [opis mięty kędzierzawej]. SyrZiel 1135.
– Tákże ryby do pieczenia bywáią nim nátkáne, iáko Pietruszką ábo Máieranem ábo y innymi pachniącemi ziołámi. SyrZiel 379.
– Rozgania [...] {trojajest] puchlinę [...] Sámiec więtszy w otrokách mnieyszy w pácholętách. SyrZiel 761.
patrz: PACHOLĘ
– Iednák ten [szczawik] ktory guzowátego ábo paciorkowátego korzeniá/ nie vstępuie nic swą potężnością pierwszym. SyrZiel 1097.
– Drugi Omiég/ ábo Jad Lewartowy Pliniuszow Niedźwiadkiem drudzy zowią. Ten do piérwszego listem podobny/ iedno okrągleyszy y mięszeyszy á kosmáty. Korzen tákże paciorkowáty/ ále odnożysty/ iákoby z obu stron po iedney ręce máiąc: biały/ łsnący. SyrZiel 1381.
– GAłuchy pierwsze/ korzeń maią mięsisty/ soku pełny/ miąsszy/ wiele odnożek długich á cienkich z siebie wydáiąc/ więcey okrągło paciarkowátych/ niźli podługowátych/ tym sposobem iáko v korzeniá Piwoniowego/ zwłaszczá samice/ ieno trochę mięsszeysze. SyrZiel 738.
– ROście rad w paciepnych y cienistych mieyscách [dzięgiel polny]. SyrZiel 86.
patrz: PACIEPNY
– ROście [jeleni język] [...] w cienistych mieyscách/ w studniách/ roście w ogrodách niegdzié w páciepnych y ciemnych. SyrZiel 694.
patrz: PACIEPNY
– Roście też [dzięgiel] ná łąkách y ná pástwiskách/ á mieyscách wesołych/ nie cienistych/ áni paciepnych. SyrZiel 86.
patrz: PACIEPNY
– Mázáć ciepło członki boleiące/ to iest: łono/ krzyże/ pacierze/ lędźwi. SyrZiel 1452.
patrz: PACIERZ
– Oleykiem tymże pacierze ná krzyżách nácieráć. SyrZiel 419.
patrz: PACIERZ
– Z wierzchu czarny [korzeń piwonii]/ we wnątrz biáły/ y guzowáty iáko węzły iákie/ ábo pacierze ná sznurze. SyrZiel 785.
patrz: PACIERZ
– Scorpio est littoralis [et] lutosus, forma non dissert sed colore nigricante [...] Item, Herba est eiusdem nominis, v. Krzyżowniczki/ Paciérzyczká Item, Scorpites. SyrZiel 501.
– Pacierzyczká/ Rozdziáł 213. Sciorpioides, Herba amoris, Nepa, Scorpius herba Scorpionschwantz/ Scorpionkraut. Ziółko iest z niewielą listków/ którego nasienie iest podobne ogonowi niedzwiadkowemu/ ztąd ma imię Greckie: álbo paciorkom głogowym ná Sznurek náwdziéwánym/ ztąd ma imię Polskie. SyrZiel 1531.
– Mylą się y ci/ co ią [łanią broń] Łánim álbo Jelenim Tránkiem chcą mieć. Ale nie mniey y ci/ ktorzy ią Pacierzyczką názywáią. SyrZiel 132.
– Wywinieniu y wybiciu z stawu/ Lebiotká z oliwą y z octem vtárta á plastrowána/ ná páczesiách konopnych/ ábo lnianych/ iest doświadczonym lekárstwem. SyrZiel 473.
– Ziółko [...] którego nasienie iest podobne ogonowi niedźwiádkowemu/ skąd ma imię Greckie: ábo páciorkom głogowym na sznurek náwdziewánym [...]. SyrZiel 153.
– Niektorzy naściebawszy Piwoniowych ziarnek na sznurek/ ná szyikę dzieciom záwieszaią miásto paciorkow/ przeciw teyże chorobie pomienioney [kadukowi] . SyrZiel 786.
– Potym wziąć gorzałki/ y pácyny co namieley tłuczoney y przesianey/ vczyń iáko máść. SyrZiel 998.
– Drudzy pacynę z piecá miáłko tłuczoną/ z nim [sokiem z pokrzywy] záczyniwszy/ nozdrzá námázuią. SyrZiel 1408.
– Pigw świeżych drobno pokráiánych ták wiele y wespoł to warzyć w oliwie, áż się Piołynu y Pigw wodnatość przez wárzenie strawi. W tym oleiu konopne páczoski ábo chusteczkę ciepło maczáć á ná wątrobę przykłádáć. SyrZiel 345.
patrz: PACZOSKI
– Oczom krwią záciekłym y czerwonym zá iákieykolwiek przyczyny tenże sok [...] iest osobliwym rátunkiem, w tym páczoski konopne cienkie maczáiąc y ná oczy przykłádáiąc. SyrZiel 344.
patrz: PACZOSKI
– W chędogą chusteczkę/ álbo w Paczoski mokre/ vwinąwszy/ w Popiele gorącym vpárzyć [młodą zapaliczkę]. SyrZiel 180.
patrz: PACZOSKI
– Wino Piołynowe ábo Piołynek [...] Pádáiącey chorobie.Páráliżu. Szláku y powietrzem náruszonym służy, używaiąc go, od tego wszytkiego záchowuie, piiąc y nácieraiąc nim. SyrZiel 352-253.
patrz: PADAĆ
– Bernadynek/ ábo Turecki czubek [...] Pádáiącey niemocy. Szláku ábo páráliżowi. Pokurczonym. Strętwieniu ábo zmartwieniu [bywa ratunkiem]. SyrZiel 362- 364.
patrz: PADAĆ
– Włosy z głowy pádáiące zátrzymawa/ y vmacnia sok z świeżozielonego ziela [koszyczka] z oliwą zmieszány. SyrZiel 850.
patrz: PADAĆ
– Koniowi kopytá gdzieby się pádáły/ ábo obłamowáły/ warz żyto w wodzie do rozewrzenia ná kászę/ y kopytá/ ábo rog/ co nágoręcey mu tym okłádáć. SyrZiel 918.
– Włosy z głowy pádáiące zátrzymawa/ y vmacnia sok z świeżozielonego ziela [koszyczka] z oliwą zmieszány. SyrZiel 850.
patrz: PADAJĄCY
– Bożybyt [...] lubi mieyscá págórczyste y gorne/ słońcu wyłożone/ y suche. SyrZiel 729.
– ROŚCIE [centurzyja mniejsza] ná polách [...] y ná pástwiskách/ ná mieyscách págorczystych. SyrZiel 655.
– Ná polách [łyszczyca] roście wilgotnych [...] Tákże ná pagorkách/ ná mieyscách iezierzystych. SyrZiel 1446.
– Ná gornych y págorzystych mieyscách/ ábo łąkách się znáyduie [geranium]. SyrZiel 714.
– Trzeci Omiég/ ktory Niedźwiadkiem/ Páięcznikiem/ abo korzeniem páięcznym miánuią/ ábo Omiegiem Theofrástowym: listem podobny świniakowi. SyrZiel 1381.
patrz: PAJĘCZNIK
– Usczknionym od páięczney myszy/ mąká ięczmienna [...] leczy. SyrZiel 974.
patrz: PAJĘCZNY
– Vkąszonym od Páięczney Myszy [...] iest lekárstwem [korzeń wielosiłu]. SyrZiel 227.
patrz: PAJĘCZNY
– Trzeci Omiég/ ktory Niedźwiadkiem/ Páięcznikiem/ abo korzeniem páięcznym miánuią/ ábo Omiegiem Theofrástowym: listem podobny świniakowi. SyrZiel 1381.
patrz: PAJĘCZNY
– Iád páięczy/ álbo páiąká ktoby wypił: Tenże sook [...] bywa rátunkiem. {marg.:] Iádu páięcznemu. SyrZiel 1173.
patrz: PAJĘCZNY
– Páięczny korzeń ktoby iadł/ wywodzi [ruta]. SyrZiel 549.
patrz: PAJĘCZNY
– Sprzeciwią się iádu páięczemu/ y wężowemu/ tłumiać moc iego [skalna rząsa]. SyrZiel 590.
patrz: PAJĘCZY
– Szupinki ábo głowki w ktorych się nasienie záwiera/ máią kształt Páięczego gonu/ ktory Grekowie PPhalangium zowią. SyrZiel 696.
patrz: PAJĘCZY
– Jadem páięczym ábo y innych bestiy iádowitych. Tákże ukąszeniu od nich, tegoż prochu z winem w trunku używáiąc iest osobliwym rátunkiem. SyrZiel 343.
patrz: PAJĘCZY
– Iád páięczy/ álbo páiąká ktoby wypił: Tenże sook [...] bywa rátunkiem. {marg.:] Iádu páięcznemu. SyrZiel 1173.
patrz: PAJĘCZY
– Po liściu y po wszytkiey bylinie iest páwłoká páięczysta cienka. SyrZiel 671.
– Na wierzchu klącza zasobná/ po dwu [...] kwiatków pálczástych/ ábo główczástych/ mszystych/ á blado brunatnych wydáie [sierpik]. SyrZiel 1253.
– Ze śrzodku iáko pęcherzyki wychodzą/ dwá ábo trzy chochołowáte/ iáko strącze pálczyste v Mieczyká [kwiat zimowita]. SyrZiel 1395.
– Ná piądź pręt ábo wysszy/ rowny/ cienki/ ku wierzchu włosokłosowáty/ pálczysty [jest liść babki mniejszej]. SyrZiel 1129.
– Pod wielkim pálcem/ ábo y ná nim/ ktory kciukiem zowiemy/ przywinąć [jaskier]. SyrZiel 875.
patrz: PALEC
– Z tego korzenia [...] Pierścionek vczynić [...] Ktory ná serdecznym pálcu nosząc Smętne y frásobliwe/ czyni wesołe. SyrZiel 177.
patrz: PALEC
– To [korzeń biedrzeńca, anyż, koper] wárzyć w gárcu wody, że ná dwá pálcá uwre, to miásto pospolitego trunku dáwáć pić, á innego nic. SyrZiel 386.
patrz: PALEC
– Po tych [kwiatach jastrzębca] máłe oble strączki/ iáko rożki/ ktore maią kształt palcow v ptaszych nog, abo Rakowych. SyrZiel 1171.
patrz: PALEC
– Pierwszy [krwawnik wodny] korzeń ma wzmiąsz ná pálec dziecinny. SyrZiel 607.
patrz: PALEC
– Swieże rány dziwnie prędko leczy z Pálecznikiem álbo z Posypnikiem/ ktory Ambrosiam Lácinnicy zowią/ tłukąc. SyrZiel 109.
– Iest y ina rożność miedzy zawilcem á Pałecznikiem y Mákiem. SyrZiel 879.
– Iedni Pálecznik [...] Trzeci Mikołáiek zá Rzepik pokázowáli. SyrZiel 280.
– PAłecznik wtory/ ábo Srzebrnik podobny także Maku polnemu liściem. SyrZiel 882.
– O Pałeczniku/ abo Bielmoku. Rozdział 138. BIelmok ábo Pałecznik ziele iest polne podobne we wszystkim polnemu Máku. SyrZiel 880.
– Chcą Agrimonia y Argemone mieć iedno osobliwe ziele/ ktore my Pálecznikiem ábo Zgodą miánuiemy. SyrZiel 280.
– Drudzy tákże Pałecznik Rzepikiem własnym zowią. SyrZiel 878.
– Euforium w trunku vżywáne przez cáły dzień czyni w gárle pálenie. SyrZiel 208.
patrz: PALENIE
– Wodka Włoskiego Kopru. Nayprzystoynieyszy czás do pálenia tey wodki bywa, gdy ná nawiętsze kwitnie. SyrZiel 392.
patrz: PALENIE
– Zgádze/ y Paleniu w żołądku/ z wylania do niego żołci/iest lekárstwem [pietrasznik]. SyrZiel 1075.
patrz: PALENIE
– Pálnik/ Tyczná wyká/ Bob kámienny [...] Báumbonnen. Stinckendbaum. SyrZiel 790-791.
patrz: PALNIK
– DWoiáka Wyká tyczna/ ktorą Bobem kámiennym/ y Pálnikiem zowiemy/ wielka y máła. SyrZiel 790.
patrz: PALNIK
– Kwiátu żołtego/ gronistego/ iáko v więtszego Pálniku [jest palnik mniejszy]. SyrZiel 790.
patrz: PALNIK
– PAlnik y tyczna Wyká/ przeto rzeczona tá chrościná/ że tyki z niey y pale dla podpieránia látorośli winnych czynić. SyrZiel 791.
patrz: PALNIK
– Bywa ták z liścia/ iáko z korzenia iego [omanu]/ Wodká dystyllowána: ták z osobná/ iáko społecznie tłuczone y ziuszone/á z Alembiku palona. SyrZiel 60.
patrz: PALONY
– NIektorzy twierdzą korzonki iego (sc. ziela para jajek) (tegoż być przyrodzenie y skutkow z Páluchámi. SyrZiel 1399.
patrz: PALUCH
– Páluchy własne/ Rozd: 112. Hermodactylus Fungerwurtz/ Hermodactylen. SyrZiel 1397.
patrz: PALUCH
– Puchlinę z ciałá wywodzi, ktora zbytnich wilgotności zimnych flágmistych pochodzi, wziąwszy korzenie Sosnki miáłło utártego, Páluchow ktore Hermodactylos zowią, káżdego po ćwierci łotá. SyrZiel 389.
patrz: PALUCH
– Bębele pęczerzowáte w stolcu leczy/ sok z prochem Hormodaktylowym/ ábo z Páluchowym plastrowány. SyrZiel 293.
patrz: PALUCHOWY
– Nasienia obdłużnego/ białe[go]/ [jest myszy ber] w kłoskowátych w głowkách ábo w pałczystych/ wielkości Prośáine[go][!] ziarna. SyrZiel 813.
patrz: PAŁCZYSTY
– Ná tych [prętach babki] ku wierzchu pałeczki kłosowáte/ z miękkich á wełnistych kwiatkow. SyrZiel 1130.
patrz: PAŁECZKA
– Nasienie ma w głowce iákoby w pałeczce/ kosmáte szedziwe/ y pieprzne [czarne ziele]. SyrZiel 879.
patrz: PAŁECZKA
– Nasienie ma [kosaciec] [...] w głowkách obdłużnych/ iáko w nieiákich strąkách ábo pałeczkách. SyrZiel 2.
patrz: PAŁECZKA
– Zawiłek polny [...] nie ma [...] tákowey głowki iáko Mák/ ále tylko paeczkę iáko szpárak/ gdy się z ziemie puscza. SyrZiel 879.
patrz: PAŁECZKA
– We śrzodku [kwiatu zawilca] pałeczká/ około niey pełno włoskowánia czarnego ábo modráwego/ ták właśnie iáko y około głowki Mákowey. SyrZiel 876-877.
patrz: PAŁECZKA
– W wierzchu kwiátki białe/ drobne/ iákoby z pałeczek iákich/ olszowey rząsie podobne/ z zielonych wynikáiące [ma majeran]. SyrZiel 511.
patrz: PAŁECZKA
– Wziąć [...] korzeniá Pałecznikowego/ skrobánego Bukszpanu po iedney części. SyrZiel 894.
– Pałki Rozdział 53. [...] Typha, [...] Tipha aquatica, Typha Palustris, Typha Lacustris Sceptrum [...] Moszkolben/ Leschkolben/ Deitelkolben/ Narenkolben/ Wasserklben. SyrZiel 733.
patrz: PAŁKA
– Liście pałek gładkie/ miąssze [są]. SyrZiel 733.
patrz: PAŁKA
– W wierzchu kiściowáty/ iáko pałká [jest wilk zielny]. SyrZiel 1232.
patrz: PAŁKA
– W wierzchu tych pałek ábo strąkow [kukurydzy?] są czupryny długie włosiáne/ iedne biáłáwe/ drugie żołtáwe/ ine rumiáne/ według bárwy ziárná swego. SyrZiel 961.
patrz: PAŁKA
– Wziąwszy soku korzeniá Pánáku Herkulesoweg[o] [...] utrzeć. SyrZiel 229.
patrz: PANAK
– Od inych, Pánakiem Hierákleotyckim bywa miánowány/ od mieyscá álbo Miástá/ przy ktorym sie nawybornieysze znáyduie. SyrZiel 234.
patrz: PANAK
– Wietrzności w ciele zámknione wypędza/ toż násienie Pánákowe. SyrZiel 231.
patrz: PANAKOWY
– Bywa też to wino z soku Pánakowego tym sposobem czynione. SyrZiel 232.
patrz: PANAKOWY
– Owa do tego wszystkieg[o] Sok ten Panakow służy/ do czego Armoniacum. SyrZiel 231.
patrz: PANAKOWY
– IAko z inych zboż z ktorych chleb bywa/ ták y z tego potráwy bywáią czynione/ to iest grámatki/ kásze/ ábo pánáty/ w wodzie/ ábo w winie/ w kápłuniey polewce. SyrZiel 955.
patrz: PANATA
– Piwo Pszeniczne [...]męże gnuśne [...] potężnieysze do skutku małżeńskiego czynią [...] polewkámi/ Biermuszkámi/ Pánátámi dáiąc go vżywáć. SyrZiel 948.
patrz: PANATA
– Táka pánátá chorego zmagáiącego posila. SyrZiel 948.
patrz: PANATA
– Mysmy Aptekarze [...] y ták w Dyspansatoriách ták w Pándectách/ ták w Lumináriách nászych iest nápisáno. SyrZiel 289.
patrz: PANDEKT
– Iąderká [skoczka] wyłupić z szupinek/ v utłuc/ á ná pátelli/ ábo ná panwi przygrzewáć. SyrZiel 1496.
patrz: PANEW
– W wodzie wárzyć do zmięknienia, potym ná panwi przydawszy prochy przerzeczone, w wodzie stołowey smażyć. SyrZiel 390.
patrz: PANEW
– Biegunki záwściąga/ proch z liściá suchey Lebiotki/ z żołkiem iáiowym/ ná panewce vsmáżywszy dáć ieść.áéőũ SyrZiel 472.
patrz: PANEWKA
– Czyścienie miesięczne pániom wzbudza [wodka z kopru]. SyrZiel 392.
patrz: PANI
– Pániom, piesiámi dziatki swe karmiące, ábo y mamkom obfitość mleká daie, liście zielone [kopru] w winie białym warzone, to wino piiąc. SyrZiel 384.
patrz: PANI
– Może z tych Lamikámieni Syrop bydź vrobiony z przydánim inych ziół/ iáko [...] Pánienskich włoskow/ álbo Mátki Bożey włoskow. SyrZiel 1278.
– Zyd ieden vczyniwszy Pánkrát zbytnie wielki/ do więzienia będąc porwány/ y czás nie máły w nim będąc. SyrZiel 926.
patrz: PANKRAT
– Ale gdy ma bydź [korzeń mirry] do białogłowskich potrzeb używany, tedy tego czásu kiedy Mars w Rybách, á księżyc w Pánnie będzie, po zachodzie słońca ma bydź kopány. SyrZiel 362.
patrz: PANNA
– To bywa pospolicie gdy Mars w dom Wenery wchodzi, á miesiąc by był w znáku Pánny. SyrZiel 398.
patrz: PANNA
– Pánnom zbytnią bládość ábo rádniey trupią z zielenością, w rumieniec y w cudną cerę odmienia. SyrZiel 355.
patrz: PANNA
– Są/ ktorzy rozumieią y twierdzą/ Bábią sol álbo Kopr morski/ być to ziele/ ktore Dioszkorides zowie Empetrum/ my słonym zielem ábo ráczey Pánoszkámi. SyrZiel 1141.
patrz: PANOSZEK
– Wino z Pápáwy. SyrZiel 1157.
patrz: PAPAWA
– PApáwá teyże mocy y skutkow/ ktorych y Podrożnik/ álbo głádki Mlecz/ iedno że smáku dáleko gorzkiego. SyrZiel 1155.
patrz: PAPAWA
– Piąty [jastrzębiec], krótkiego korzonká z wielą drobnych á cienkich odnożek. Liścia podobnego Popiey głowce álbo Pápáwie: iedno że głębiey/ wężey/ cieśniey y ostrzey są wykrawane. SyrZiel 1170.
patrz: PAPAWA
– Mniszek/ Swini Mlecz/ Pápáwá/ Rozdział 99. SyrZiel 1154.
patrz: PAPAWA
– Iáko w inych ięzykách rozmáite nazwisko ma to ziele/ tak y w nászym Polskim zowią go Mniszkiem/ Popią głowką/ Mniszą głowką/ Mleczem świnim/ abo psim/ Pápáwá/ świni pysk/ Rádiki/ wilczy ząb/ [etc]. SyrZiel 1154.
patrz: PAPAWA
– Wziąć Pápawy dwie garści... SyrZiel 1156.
patrz: PAPAWA
– Dzieciom dycháwiczny[m] [...] bywa po łyżce [...] trunkiem dawána [wódka ze stoziarnu]. Tákże do kászek y papinkow ich przylewánia. SyrZiel 731.
– Wziąć świeżozielonych listeczkow koszysczká gárści cztery/ y co nalepiey vtłuc/ ábo w donicy vwiercieć/ że będzie iáko pápinek ábo kászá. SyrZiel 852.
– Dziatkom máłym gryzawki y morzyská w żywotku vśmierza/ dáiąc iey [wódki ostróżkowej] [...] z pápinkiem ieść/ ábo iey do kászki przylewáiąc. SyrZiel 444.
– Gryzawki máłym dziatkom vkłáda [wódka ze stoziarnu] [...] tákże do pápinku ich przylewáiąc. SyrZiel 731.
– Tey mączki dziéciom w powiciu/ tákże y stárym do pokármu/ ták w wodzie/ iáko w mleku vżywáią/ ktorą pápinkiem zowią. SyrZiel 954.
– O Krupkach bárzo drobnych/ ábo pápinkowey mące.Rozdziáł 10. SyrZiel 954.
patrz: PAPINKOWY
– MAczką pápinkową vpodobáło się nam te krupki bárzo drobne názwáć/ ktore więcey niż połowicą od grysu/ á mniey mielszą od mąki ná chleb bywa czyniona. SyrZiel 954.
patrz: PAPINKOWY
– Tákże też od rozumu odchodzącym/ iest doświádczonym rátunkiem/ warząc go [ziele jeleni ogon] z korzenim z Anyżem/ y z korzeniem Páprociánym/ po rowney części káżdego wziąwszy/ á pić ráno/ y ná noc dáiąc. SyrZiel 133.
patrz: PAPROCIANY
– Kłacza podobnego páprocianey stopce głádkiego/ ná łokieć [jest tojad]. SyrZiel 1383.
patrz: PAPROCIANY
– Liścia Páprociánemu podobnego [jest bylica wodna]. SyrZiel 1316.
patrz: PAPROCIANY
– Weźmi soku z korzenia páprocianego. SyrZiel 1523.
patrz: PAPROCIANY
– To ziele [stonogowiec] nie miewa klącza [...] Rozdziela się liście własne iáko Páprociane/ od spodku żołtawe/ y kosmáte/ zwierzchu zielone. SyrZiel 776.
patrz: PAPROCIANY
– Weźmi [...] Páproci kwitnącey/ ábo strusiego piora/ Osmundam zowią Lácinnicy [...] Bázánowcu po pułtory garści. SyrZiel 270.
– Kędy obsadzi páproć trzcinámi/ tám páproć wyginie. SyrZiel 1523.
– DWoiá iest Páproć/ Sámiec/ którą zową poprostu Páprocią. Druga/ którey przydáią/ Sámicá páproć. SyrZiel 1522.
– Páprotnik kłosáty [...] ZIołko iest do sámcá Páproci podobne. SyrZiel 1456.
– To ziele ma zapách Paproci. SyrZiel 694.
– A kędy tákże obsádzi trzcinę páprociámi wkoło/ tám tákże trzcina wyginie. SyrZiel 1523.
– Mąká páprotczána w nos sypána/ leczy wrzod nosowy/ co go zowią Polypem. SyrZiel 1525.
– Oboygá tego trochę wziąwszy z wodką Páprotczáną/ bárzo rátuie boleści y kłocie podziebrowe y pleuryczne. SyrZiel 1525.
– Oleiek Páprotczány. Oleiek Alchimistowie z niego/ iáko Lipowy [...] czynią. SyrZiel 1525.
– Prochu páprotczánego drágmę z sytą miodową pić. SyrZiel 1524.
– Białe [ziele - włoski Matki Bożej]/ od spodku są nakrápiane żołtemi kropkami/ rownie iáko Páprotká. SyrZiel 586.
patrz: PAPROTKA
– PAprotká wyrasta wzwysz ná dłoń/ Páproci podobna/ ále mnieysza. SyrZiel 1524.
patrz: PAPROTKA
– Miasto drzewa Indiyskiego/ może pić Páprotkę wárzoną w wodzie przez dni 30. SyrZiel 1525.
patrz: PAPROTKA
– Niemniey y ci [mylą się] ktorzy Katanancem/ to iest Gáiową páprotką názywáią/ ktorą też Kánim páznokciem miánuiemy/ to ziele [miodunkę] chcą mieć. SyrZiel 1257.
patrz: PAPROTKA
– Weźmi páprotki/ imbieru/ kminu [...] y warz to z stárym kurem. SyrZiel 1524.
patrz: PAPROTKA
– Wziąć [...] Stonogowcu/ Páprotnice/ po szesnaście łotow. SyrZiel 279.
patrz: PAPROTNICA
– Liście swieże/ ták Páprotniku iáko Paprotnice vtárte/ rány goi. SyrZiel 817.
patrz: PAPROTNICA
– Paprotnik y Páprotnicá Rozd: 102 [...] Lonchitis aspera maior et minor Spicandt. Miltzkraut. SyrZiel 817.
patrz: PAPROTNICA
– Rozne iest to ziele [grot] od Páprotniku y Páprotnice/ ktore tákże Grekowie y Lácinnicy Lonchitem zowią. SyrZiel 818.
patrz: PAPROTNICA
– Páprotnik kłosáty/ Rozdziáł 160. Sucudus Auicennae. SyrZiel 1455-6.
patrz: PAPROTNIK
– Rozne iest to ziele [grot] od Páprotniku y Páprotnice/ ktore tákże Grekowie y Lácinnicy Lonchitem zowią. SyrZiel 818.
patrz: PAPROTNIK
– Páprzyská y otrębiny ná głowie wychędażáią [otręby]. SyrZiel 996.
patrz: PAPRZYSKO
– Strupy ná głowie. Párchy. Tákże Páprzyská y Łupieże wychędaża, wárząc go, á tą wodą głowę przemywáiąc. SyrZiel 347.
patrz: PAPRZYSKO
– Lupieże/ Páprzyská/ y wszeláką ostrość w głowie/ spędza Rutá z háłunem dobrze vtárta. SyrZiel 533.
patrz: PAPRZYSKO
– Páprzyská y łupieze ná głowie [leczy korzeń lilii] [marg.] Páprzyskom Lupieżom. SyrZiel 578 marg..
patrz: PAPRZYSKO
– Iest ieszcze szárłatek troybarwisty/ ktory Pápużym zielem/ Lacinnicy Amarantus tricolor, mianuią/ Niemcy/ Papageykraut. SyrZiel 1355.
– na tych po okwitnieniu/ Nasienie parą á parą/okrągłe/ płaskie/ ná kształt Rondele. SyrZiel 141.
patrz: PARA
– Wodká z Lebiotki [...] dycháwicznym/ y tym ktorym páry y tchu niestaie/ iest vżyteczna. SyrZiel 474.
patrz: PARA
– Wiátry ábo páry/ w żyłách dziecinnych miedzy krwią y wilgotnością przyrodzone powietrza/ przechędaża [sól z trzebuli]. SyrZiel 1195.
patrz: PARA
– Liścioe dłuższe/ wąskie [ma babie ziele]/ d pierwszego/ pará á pará pochodzące. SyrZiel 264.
patrz: PARA
– Párácelsistowie/ y z swym Mistrzem [Paracelsusem] zá ten Ieleni Korzeń Kreteński [...] biorą wtory rodzay tego ziela. SyrZiel 143.
– Pádáiącey chorobie. [marg.] Káduku. Páráliżu. Szláku y powietrzem náruszonym służy, używaiąc go, od tego wszytkiego záchowuie, piiąc y nácieraiąc nim. SyrZiel 353.
patrz: PARALIŻ
– Pádáiącey niemocy. Szláku ábo páráliżowi. Pokurczonym. Strętwieniu ábo zmartwieniu [bywa ratunkiem]. SyrZiel 364.
patrz: PARALIŻ
– Wziąć [...] Páráliżowego ziela/ álbo Bukwice białey [...] po garści. SyrZiel 1202.
– Páráliżowym zielem/ [nazwano] od skutku. SyrZiel 1425.
– Párchy/ sok z korzenia tego ziela/ leczy/ wymywáiąc ie nim. SyrZiel 65.
patrz: PARCH, PARCHA
– Pleszowátość głowy/ ktora z párchow pospolicie bywa/ włosy trawiących y wyiádáiących [...] czyni włosámi porosłą [ziele]. SyrZiel 587.
patrz: PARCH, PARCHA
– [marg.]: Párchom. Párchy tákże ná głowie goi [hyzop]/ warząc á przemywáiąc. SyrZiel 465.
patrz: PARCH, PARCHA
– W Lesie ná mieyscách płonnych/ ná dziczynách/ pod czás [...] przy płociech y párkánách rady rosną [dzikie konopie]. SyrZiel 824.
patrz: PARCHAN, PARKAN
– PIerwsza [lebiodka] roście [...] przy drogách szcieszkách/ przy drogách szcieszkách/ przy párkániech/ ábo płociech. SyrZiel 495.
patrz: PARCHAN, PARKAN
– Od ziemney á párchátey żáby vkąszeniu/ iest osobliwym lekárstwem [korzeń stosiłu]. SyrZiel 228.
patrz: PARCHATY
– Záby párcháte/ y ine bestyie iádowite zábija [olejek]. SyrZiel 1077.
patrz: PARCHATY
– Násze piekárki [...] drożdżámi dodániem ták go [chleb] rozedmą y pulchnym vczynią/ że iáko párcháwicá [...] będzie. SyrZiel 937.
patrz: PARCHAWICA
– Od czubátey ábo párchowátey żáby vkąszonym/ tákże wiele prochu tego z winem białym pić dobrze. SyrZiel 825.
patrz: PARCHOWATY
– Páznogcie chropowáte y párchowáte [...] spędza y chędozsze czyni [nasienie rzeżuchy]. SyrZiel 1209.
patrz: PARCHOWATY
– Te oboie [szałwie] máią bydź około Rutą obsádzone/ dla wężow/ y żab párchowátych/ ktore się rády miedzy nią trą. SyrZiel 483.
patrz: PARCHOWATY
– Smrod odpędza párchowáty z ciáła wszystkiego/ korzeń [karczocha] tłuczony y pod pázuchy noszony. SyrZiel 669.
patrz: PARCHOWATY
– Ná nich [melonach bruzdowatych] skórá iáko párchowáta, ostra. SyrZiel 1184.
patrz: PARCHOWATY
– Pleurze/ y w piersiach párciu. Tákże Kłociu w bokách pod żebry/ [...] Komonicá [...] iest lekárstwem. SyrZiel 516.
patrz: PARCIE
– Ieden [omieg]/ Iádem y trucizną Lewartową miánuie [Dioscorides]/ że Pardy y Lewarty truie. SyrZiel 1381.
patrz: PARD, PARDA
– Tym ktorym iad Lewartowy/ ábo Omieg Párdow iest zádány [czosnek] w trunku iest lekárstwem. SyrZiel 1227.
patrz: PARDÓW
– KOzorożnik/ który też Kozimpárkiem nazwáć możemy/ od przykrego zapáchu. SyrZiel 1345.
patrz: PARK
– Wziąć [...] owczego párku/ ktory Grekowie Ocsypum [zowią]. SyrZiel 587.
patrz: PARK
– Párkiem Kozłowym cuchniącym álbo Smrod z pod pasza odtrąca [...] korzeń Fiołkowy. SyrZiel 8.
patrz: PARK
– Rumien Psi [...] Tákże párnościom zbytnim w piersiach/ iest vżyteczny. SyrZiel 803.
patrz: PARNOŚĆ
– Párności iádowite od sercá odgania [ruta]. SyrZiel 526.
patrz: PARNOŚĆ
– Dniá pierwszego opalenia/ máią bydź rzeczy ciepło przykłádáne/ á nie zimne/ żeby parności wychadzáły snádniey. SyrZiel 679.
patrz: PARNOŚĆ
– [Zioła wsypać do wina] dobrze naczynie ze wsząd okrywszy guniámi/ álbo czym inym/ áżeby wilgotność párna y subtylna z niego nie odchodziłá SyrZiel 145.
patrz: PARNY
– ZIele ktore Kozim Párskiem nászy miánuią/ Kurzey nodze/ ábo Tłustoszowi iest podobne. SyrZiel 791.
patrz: PARSK
– Kozi Pársk [...] Cepaea. Cepeenkraut. Welschens Harnkraut. SyrZiel 791-792.
patrz: PARSK
– Bydłu czworonogiemu parszywość spędza [słonecznik] [marg.] parszywości bydlęcey. SyrZiel 1038.
– Párszywość końską spędza/ y leczy/ liście świeże z łoiem kozłowym vtłuc. SyrZiel .
– Parszywość (co Niemcy zowią Struppen) końską leczy [plaster]. SyrZiel 935.
– Też wszytkie inne párszywości [leczy driakiew]. SyrZiel 1288.
– Końską párszywość spędza y leczy [bobownik]. SyrZiel 1135.
– Párszywość ciáłá y świerzb spędza/ sokiem tego ziela świeżego [...] nácieráiąc. SyrZiel 283.
– Psiey parszywości iest rátunkiem [maść z gałbanu]. SyrZiel 215.
– Párszywość ná máłych dzieciách y strupiátość zeschłą/ spędza [marzana]/ wárzone ziele w ciekącey wodzie/ y w tym ie kąpáć. SyrZiel 1412.
– Ztąd krosty/ párszywoźć [...] szkorbuty ábo szorbochy/ to iest/ wnętrzne gnilce/ y wiele inych złjch y nieuleczonych chorob pochodzi [ze złego piwa]. SyrZiel 945.
– Párszywości [...] Krosty złe fráncowáte [...] leczy [senes]. SyrZiel 837.
– Przeciwko truciznie zádáney/ z záby niemey/ ábo y párszywey/ ábo ziemney/ [kmin] iest osobliwym ratunkiem. SyrZiel 430.
patrz: PARSZYWY
– {marg.] Páznokciom chropowátym. - Paznokcie ták u rąk, iáko u nog párszywe spądza y chędogie czyni. SyrZiel 348.
patrz: PARSZYWY
– Psibluy/ álbo Psia pasza/ [...] Gramen caninum, Canarina, Cynagrostis, Gramen canarium Hundtsgrap/ Hundtstzahn. SyrZiel 1306.
patrz: PASZA
– KAni álbo Kotczy Pazur/ Miłosna rzeczona z swych Skutkow: ma korzeń długi [...]. SyrZiel 123.
patrz: PAZUR
– ...przeto go Apuleius zowie Piper Apium, to iest: Pczelnym Pieprzem. SyrZiel 21.
– Spuchnienie piersi białogłowskich leczy, nasienie tego Kopru, z Márzymiętką á z wieprzowym sádłem utłukszy przykłádáć. SyrZiel 390.
patrz: PIERŚ
– Mleko w piersiách białogłowskich zákámiáłe y w bryły zrosłe rosprowadza [okład z anyżu]. SyrZiel 410.
patrz: PIERŚ
– Wziąć [...] násienia tego Kopru cztery łoty, Hányźu, Kopru polnego, Pietruszczánego nasienia, po dwa łotow, Chrzanu cztery łoty, korenie drobno pokráiawszy z innymi rzeczámi, wlać ná to pułgárncá winá, á kwartę wody wárzyć, do wywarzenia trzeciey części. SyrZiel 385.
– Wziąć [...] nasienia Pietruszczanego dwa łoty, polnego hanyżu, hanyżu ogrodnego, Colidoniey po locie. SyrZiel 381.
– Ale y ci są w błędzie/ ktorzy Girem nászym/ álbo Alexándriyską Pietruszką być go [dzięgla włoskiego] rozumieią. SyrZiel 101.
– ZNáyduie się w tych stronách nászych/ podobne ziele [...] ktore wielkim Opichem ábo Kobylim zowiemy: y ten niektorzy chcą mieć zá Opich/ ábo pietruszkę Alexándriyską. SyrZiel 1087.
– Potym przecedźiwszy/ po pięci ábo sześci łyżek tego ránionym/ ráno y ná noc ciepło pić dáwáć. SyrZiel 298.
patrz: PIĘĆ
– Tegoż też prochu Biedrzeńcowego ćwierć łotá/ ze trzemá ábo z pięcią łyżek wodki Sczawikowey/ á z dwiemá łyszkomá winá dobrego ná czco pić dobrze. SyrZiel 67.
patrz: PIĘĆ
– Nerwem boleiącym. - w suchych ábo w piętych żyłách bole ukłáda Pjołyn. SyrZiel 346.
patrz: PIĘTY
– Nerwy ábo suche á pięte żyły posila y umacnia. SyrZiel 353.
patrz: PIĘTY
– Pokurczeniu. Także zyłom piętym, stwardniałym, y náwątlenym, piiąc y nácieraiąc. SyrZiel 354.
patrz: PIĘTY
– Wchodzi użytecznie do lekarstw przeciwko chorobom y niedostátkom zimnym Mozgu y zył piętych ábo suchych. SyrZiel 364.
patrz: PIĘTY
– Ciężkiemu pusczániu moczu/ Rzepik w winie/ álbo w wodźie wárzony/ ábo w miedźie pitym/ á po kwáterce z łotem białego cukru/ ćiepło ráno y wieczor trunkiem vżywány/ doświádczonym iest lekárstwem. SyrZiel 275.
patrz: PITY
– Też piwo káżde by nalepsze/ ták chmielne iáko niechmielne/ nád potrzebę y nád miárę/ iáko się wysszey námieniło/ vżywáne/ iáko káżda rzecz by nazdrowsza/ zdrowie obráża [...]. SyrZiel 950.
patrz: PIWO
– Piwo Pszeniczne przystoynie vczynione/ męże gnuśne do Wenusá wzbudzáią. Obfitość przyrodzonego nasienia dáią/ záczy[.] potężnieysze do skutku małżeńskiego czynią/ y w siodło ie sadzáią polewkami/ Biermuszkámi/ Pánátámi dáiąc go vżywáć. SyrZiel 948.
patrz: PIWO
– Acz sie to może ściągáć do chmielu młodego; ále o stárym/ á ile kwieciu/ trudno to mowić/ bo się znácznie pokázuie z mocnego zapáchu iego/ ktorym głowę nápełnia/ rozdyma/ y zawrot czyni/ á tym więcey gdy sie chmielne piwo piie. SyrZiel 1460.
patrz: PIWO
– Do tego chmiel także piwo chmielne zátkáne żyły otwiera/ zámulone wyciera/ nyrki/ pęchyrz/ z flágmy wychędaża/ bez zbytniego rozgrzewánia. SyrZiel 945-946.
patrz: PIWO
– [...] do tego przydáć wybornego y przedniego Piżmá Alexándriyskiego własnego/ nie fałszowáneg[o]. SyrZiel 606.
patrz: PIŻMO
– Też płát pilsniány w tymże Oleyku maczáiąc/ a co naciepley ná żywot przykłádáiąc [pomaga na ból]. SyrZiel 150.
patrz: PŁAT, PŁATA
– Tákże Martwieniu ich [członków] y cierpnieniu/ wárzyć to ziele/ á chustámi álbo płátámi maczáiąc w tym/ nágrzewáć y náparzáć dobrze. SyrZiel 104.
patrz: PŁAT, PŁATA
– Twárdość y ociekłość wszeláką ná ciele/ z zimnych wilgotnosci zgromádzoną rospądza/ iuchą iego ciepło náparzáiąc/ chustámi álbo płáty pilsniánymi w niey moczonymi przykłádáiąc. SyrZiel 21.
patrz: PŁAT, PŁATA
– Dwákroć też grzebłem cudzić y płá ty pocieráć [konia]. SyrZiel 915.
patrz: PŁAT, PŁATA
– Potym ná ogniu węglistym z nienagłá wárzyć áż sok ábo wodność wszystká wywre/ y przecedzić przez gesty płát konopnego płotná/ y to chowáć do potrzeby pomienioney. SyrZiel 852.
patrz: PŁAT, PŁATA
– Pániom przy porodzeniu/ gdzieby cieżkie á ostre bole y gryzienie w żywocie ábo morzenie przyszło/ w tym Extrakcie obmaczáć lniány płát máiący szyrokość ná dobrą dłoń/ y przyłożyć ciepło/ począwszy od krzyżow przez krok aż do progu łoná. SyrZiel 77.
patrz: PŁAT, PŁATA
– Tákże Rány y dziury w króku [!] z zápsowánia z fránce/ przerzeczony Sok z Zánklu ziela goi: ták płci męskiey/ iáko Białogłowskiey/ nim wymywáiąc: ábo fláytuszki w nim maczáiąc/ á kłádąc. SyrZiel 249.
patrz: PŁEĆ
– ROście pospolicie [dziurawiec] ná ziemiách oránych/ ná łąkách/ ná miedzách/ roście y ná płoninách. SyrZiel 827.
patrz: PŁONINA
– Wziąć [...] Wrotycze/ Bázyliey płonney/ álbo Midolnice[!] po pułtoru gárści. SyrZiel 291.
– Ci ktorzy Clymenum/ Mydelnicę naszę/ abo płonną Bázylią/ Saponariam łacinnicy zową/ chcę mieć/ nagorzey rozumieią. SyrZiel 1272.
– Firletká krowia/ którą drudzy Basilią płonną zowią/ ma liście do Basiliey ogrodney podobne/ żyłowate/ soku pełné/ a trochę kosmáté. SyrZiel 1301.
– Firletká płonna álbo krowia/ Rozdział 33. Ocimoides, et Ocimastrum. SyrZiel 1301.
– SPływacz/ ábo Pływacz y Krwawnik Dioskorydow cudzoziemski ábo Egiptcki/ miedzy ziołá od Dioskorydá iest poczytány/ chociá korzenia nie ma/ y po wodzie tylko spływa. SyrZiel 609.
patrz: PŁYWACZ
– Wieprze osobliwie tuczne y tłuste czyni/ Owies moczony dáiąc im go kilká Niedziel przedtym niżliby ie pobili. SyrZiel 988.
patrz: POBIĆ
– Zołte [kocanki]/ liścia są obdłużnego/ wąskiego wełnisto pobieláwego. SyrZiel 1354.
patrz: POBIELAWY
– Czasu iednego po znaczney bitwie woienney/ ná poboisku przez kilká dni ciáłá leżáły. SyrZiel 707.
patrz: POBOISKO
– Drudzy [...] gotuią sobie z kwieciá Rumienkowego/ á z owisianey słomy pocenie. SyrZiel 803.
patrz: POCENIE
– Pocenie wzbudza/ tymże sokiem postrychnąwszy. SyrZiel 579.
patrz: POCENIE
– To co dzień trzeci powtarzáć/ ták poceniem iáko mázániem, SyrZiel 97.
patrz: POCENIE
– Dziewięć kwiatkow/ Psiego Rumnu miáłko vtárszy z piwem dobrym wchodząc do pocenia piią. SyrZiel 803.
patrz: POCENIE
– A gdy po poceniu wynidziesz/ każ sobie wszystek pacierz we grzbiecie [...] nacieráć winem. SyrZiel 990.
patrz: POCENIE
– Wydymaniu y zbytniey chciwości do pochędowania/ Hányż przypráżony ieść dobrze. SyrZiel 409.
– Czas mglisty y pochmurny lubi [rzodkiew do siewu]. SyrZiel 1051.
patrz: POCHMURNY
– To też lekárstwo dobre iest/ gdzieby koń miał zápieczenie/ żeby nie mgoł[!] pochodowáć. SyrZiel 549.
– Zápieczeniu końskiemu gdi pochodowáć ábo gnoiu pusczáć niemoże/ sztukę słonin [...] wetknąć mu w zad. SyrZiel 277.
– Wydymánie/ y fałszywą chęć do pochodowánia w czerwonce oddala [zielę srebrnik]. SyrZiel 292.
– Wydymánie/ y zbytnią częć ná stolec ábo do pochodowánia omylnego odpędza/ Hányż [...] wárzyć. SyrZiel 410.
– Euforbium [...] Wydymánie z wielką do pochodowánia chęcią á prozną czyni. SyrZiel 208.
– [...] z zawinienia y zstoczenia ziemie párą/ álbo duchámi z niey pochodzącemi rozdętą/ pochodzą [trufle]. SyrZiel 1236.
– [...] w kaduku dla záduszenia teyże mácice pochodzącemu/ bywa rátunkiem prędkim [olejek]. SyrZiel 402.
– Zieiec nam rzeczony iest/ że kwiát obu wychodzi z pochew swych ábo z męchyrzá zieiącego. SyrZiel 628.
patrz: POCHWA
– Ná wierzchu tego głąbia iákoby z głowki iáka pochwá rożkowáta/ ná łokieć wzdłuż: z wierzchu zielona/ wewnątrz ciemno bronatna. SyrZiel 627-628.
patrz: POCHWA
– Truye y morzy [omieg ziele] [...] Bydło wszelákie czwornogie/ gdzieby list tylko/ álbo korzeń był włożony w skryty członek przyrodzony álbo w pochwá. SyrZiel 1382.
patrz: POCHWA
– Ten iest od pierwszych dwu [dzwonków] rozny/ y snadź przeto Pochybkiem od nászych ludzi miánowány/ że pochybił pierwszego y wtorego. SyrZiel 830.
patrz: POCHYBEK
– Ten iest od pierwszych dwu [dzwonków - rośliny] rozny/ y snadź przeto Pochybkiem od nászych ludzi miánowány/ że pochybił pierwszego y wtorego. SyrZiel 830.
patrz: POCHYBIĆ
– Rozumieią niektorzy to ziele [weronika sycylińska] bydz/ ktore Grekowie Androsamum/ my Pochyłkiem zowiemy/ ále omylnie. SyrZiel 610.
patrz: POCHYŁEK
– [Proso czarne jest] ziarná [...] czarnego/ gładkiego y podługowátego trochę/ ábo pociągłego/ we wnątrz iądrá bielszego/ niżli pospolite Proso. SyrZiel 1005.
patrz: POCIĄGŁY
– Nád tą párą tych zioł trzy kroć káżdego dnia nágrzewáć y pocić/ przez trzy dni nad iednąż wodą to czyniąc w suchey wánnie. SyrZiel 1414.
patrz: POCIĆ
– Głowę gęstą chustą nákrywszy/ nád parą nágrzewáć y pocić. SyrZiel 169.
patrz: POCIĆ
– TEn Dziewięćsił Czarny/ byłby Ostu podobny bárzo/ by ták máłego y wąskiego [liścia?] nie miał: á ktemu żeby nie był ták poczerwieniáły mieyscy. SyrZiel 662.
– Rány złe fráncowáte w vśćiech y w gárle leczy: á zwłasczá gdy w mázániu vstá osurowieią/ y owrzedźieią: Zęby osłábieią: w gárle rány sie poczynią/ to płokánie ták z niego czynić: Wźiąć tego źiela z korzeniem/ Grusczyczki/ Krwáwniku/ Bábki y z korzeniem. SyrZiel 249.
– POdágrycznik álbo Koźia stopká/ iest korzonkow drobnych białych/ y tám y sám w źiemi rozłożonych y rozpierzchłych. SyrZiel 112.
– Drudzy ták przypráwuią to wino: biorą Zánklu z liśćiem y z korzeniem sześć garzći/ Gruscżycki trzy garzći/ Koźiey stopki ábo Podágryczniku/ Dźięgielu/ Złotych głowenek/ Wężownikoweg[o]/ álbo Gáiowey miedunki źiela po dwu garzći/ Wołowego ięzyku polnego/ Centuryey máłey/ po połtory garzći/ Podrźrzału garzć. SyrZiel 251.
– Okrutne Okrutne [okrutny:adj:pl:nom:f:pos] bole Podágryczne vśmierza tym máżąc: Podágrze Chirágrze Scyátyce Artetyce iest wielkim y doświádczonym lekárstwem proch z korzeniá tego źielá/ z máłmázyą sczerą/ á nie máchlowáną plastrowány/ pierwey go w niey przez dźiewięć dni mocząc. SyrZiel 104.
– Liścia Topoli czarnej podobnego [jest kmieć] [...] ále y Podbiałowemu podobne. SyrZiel 710-711.
– Zásiniáłość pod oczymá z podbicia: Kmin ná czczo żuchány rozgania. SyrZiel 432.
patrz: PODBICIE
– Weźmi [...] Podeźrzału/ Powoiu pachniącego/ ábo koziego powoiu [...] po gárści. SyrZiel 69.
– podeźron/ Podeźrał/ y Wroć się záś/ ziołko nie wielkie/ ledwo ná piądź zwysz. SyrZiel 778.
– Weżmi [...] Kwiecia \ Głogu/ Podeźráłu/ po puł gárści. SyrZiel 276.
– Przykłádáć [maść] ták długo/ áż się podgoią [krosty]. SyrZiel 925.
– Ziołom y odrostkom, ábo látorostkom Gąsienice, Száráńca, áni inne szkodliwe chrobáctwo, áni myszy, áni kretowie szkodzić swym podiádániem nie mogą. SyrZiel 347.
patrz: PODJADANIE
– Podkolan/ Dwoylist/ Rozdział 171. Ophris, Bifolium, Pseudorchis, Pseudoelleboru[m] album. Zweiblath/ vnd Dreiblath. SyrZiel 1472.
patrz: PODKOLAN
– Wytrych/ ábo Klucz/ abo Podkownik ábo Otwierácz/ Rozdział 77. SyrZiel 768.
patrz: PODKOWNIK
– Korzeń ma [czartowe żebro] ná palec wzmiąsz podkráwány/ iákoby go vkąsił krotki około niego korzonkow długich/ cienkich/ czarnáwych/ barzo wiele/ ná kształt Ciemięrzyce czarney. SyrZiel 883.
patrz: PODKRAWANY
– Káżdego roku dwakroć/ tymże srebrnym nożem podkrzosnąć ią [rutę] potrzebá. SyrZiel 523.
– Płod martwy z żywotá wyciąga y wywodzi/ ták podkurzeniem swym/ iáko náparzániem otworu łoná. SyrZiel 109.
– POdlasczki/ álbo Martwe Fiołki y niepachniące/ tegoż są przyrodzenia chłodnego iáko pachniące: ále w skutkách dáleko mdleysze/ y przeto Martwemi rzeczone. SyrZiel 1451.
– Druga [rzepa] podługowatookrągła/ ktorą też wodnicą dla zbytniey iuszności iey miánuiemy. SyrZiel 1041.
– IAko w inych wielu rzeczách znáydowáły sie zdawná fałsze/ y podmioty z łákomstwá y ze złośći ludzkiey/ ták y w tym Soku Cyrenáyskim. SyrZiel 188.
patrz: PODMIOT
– Gdyby cáłe ziele [bazylii] [...] pod misę iákieykolwiek potráwy zá niewiádomością iey [białogłowy] podłożył/ áni się tknie oney potráwy/ by się iey chciáło nabárziey ieść/ áżeby z podmisiá było odięte. SyrZiel 480.
patrz: PODMISIE
– Naprzód ogień lekki i wolny podniecisz: Potym im dalej tym więtszy/ aż przejdzie ogień z powietrzem/ i Alembik wewnątrz pocznie rumieniejeć/ toż zaś niech skromny i pomierny ogień będzie/ aż wszystek żywiołny przeminie/ a kolba na Alembiku jako krew będzie rumienna/ a woda/ i powietrze przewysszy/ jako olej jaki. SyrZiel 334.
patrz: PODNIECIĆ
– Owo [glistnik jaskółcze ziele] Lubczykowemu liściu kształe[m] y barwą napodobnieysze. SyrZiel 103.
– Bo y w skutkách máią z sobą społeczność y podobność/ tylko że ten od pierwszego mdleyszy. SyrZiel 192.
– Smrod z podpaszá ábo ze wszytkiego ciáłá pochodzący/ iáko párk/ odpędza korzenie tego ziela. SyrZiel 666.
– Nasienie bárwy rumienney/ ábo podpaláney/ smáku ostrogorzkiego. SyrZiel 551.
patrz: PODPALANY
– Ludzie [...] żegluiąc w podpołudnieysze kráie/ do Lybiey/ AEgiptu [...] dowiedzieć sie/ áni poznáć mogli [...] tego ziela. SyrZiel 202.
– Tego [marzanny] pásterze trzod do podpusczánia używáią. SyrZiel 1412.
– Proch miałki [...] z wodą wárzonego Kwiátu Gránatowych iábłek/ y Soku Podrostowego/ ktory Hypocistim zowią/ wárząc/ pić dáwáć. SyrZiel 603.
patrz: PODROSTOWY
– Item, Weźmi dwie gárśći tego źiela/ korzeniá Podrożnikowego/ polney Ruty/ Kániey przędze/ ábo Kániáki/ ktorą drudzy Iedwabnikiem/ drudzy Wyłupem zowią/ zwłasczá ktory sie ná Pokrzywách pnie/ po gárśći. SyrZiel 274.
– W pospolitym używániu té są/ Grzyby/ Kozakowie [...] Posadki álbo podsadki. SyrZiel 1394.
patrz: PODSADEK
– Liście wąskie/ długie [...] ná końcu wąskozáostrzone/ przy ktorych iákoby z podskrzydla wychodzą kwiateczki ná długich á cienkich rożdżkách [ma ziele mysze uszka]. SyrZiel 904.
– Przy ktorych [liściach kosmaczka] iákoby z podskrzydła wychodzą ná obdłużonych stopkách w Má[i]u kwiatki żołtoblade. SyrZiel 906.
– Iákoby z podskrzydłków ziół tychże/ po których sie pnie [...] záraz z początku wychodzi [kania przędza]. SyrZiel 1515.
– Wodkę wydistillowáną/ wley ná toż z czegoś ią wyćiągnął/ á dobrze zámieszawszy/ nákriy/ á przez dni cztery day się temu podstać. SyrZiel 333.
– Zlewáć [ocet] z glánu y z fusu/ ná dnie podstáłego. SyrZiel 157.
patrz: PODSTAŁY
– Ktory [korzeń] zá dozrzałością zrániaią y Sok w naczynie w podstánowione wytoczáią. SyrZiel 202.
– Ná słońcu iárkim suszą w naczyniu przystoynym/ wodę vstáwnie pod nim [krochmalem] podstáwáiącą odlewáiąc. SyrZiel 957.
patrz: PODSTAWAĆ
– Kłącze tego źiela nie wysoko nád korzeniem wnętrznie zránione/ tym sposobem/ iáko Korzeń Sośiku Herkulesowego/ álbo Panaku/ pod pewną Konstellácyią/ y znákiem niebieskim/ Sok z śiebie lipki/ y zapáchu przykrego/ smáku gorzkiego/ wydáie/ ktory w podstáwione naczynie zbieráią. SyrZiel 181.
– Białym głowom piersiami dziatki karmiącym/ mleká obfitość dodáie/ piiąc go [nasienie czarnuchy] z winem podsycánym miodem. SyrZiel 459.
patrz: PODSYCANY
– Wątrobie zbytnie bolącej [kmin] w winie podsycánym z miodem wárzony [...] iest wielkim rátunkiem. SyrZiel 430.
patrz: PODSYCANY
– Przeciwko temu kámieniu Krwawnik w winie miodem podsycánym [...] ráno y ná noc pić dáwáć. SyrZiel 603.
patrz: PODSYCANY
– [Opich] Czyścienie Miesięczne Pániom przed czásem zawściągnione wzbudza [...] z ciepłym winem miodem podsyconym piiąc [...]. SyrZiel 1087.
patrz: PODSYCONY
– Głowie pogniecioney/ bądź z bicia ábo z potłuczenia/ z otrącenia/ z pocisku ábo z vderzenia: wziąć otrąb Pszenicznych... [marg.: Głowie zbiciu y pognieceniu]. SyrZiel 996.
– A te źiołá y korzenia máią bydź świeże/ y pośiekáć drobno/ á z drzwem rászplowánym pomieszáć/ nálać ná to ze cztery gárnce wody studźienney/ y pułtorá gárncá z tego wyćiągnąć wodki/ tey z ráná y w wieczor ránnym/ po ośmi ábo dźieśiąći łyżek dáwáć ćiepło pić/ áż sie im rány pogoią. SyrZiel 72.
patrz: POGOIĆ
– Syrop z Tátárskiego Ziela tym sposobem ma być dźiáłány/ iáko z inych źioł/ Korzenia iego z funt wźiąwszy/ drobno pokráiáć/ y przetłuc/ wárzyć áż do połowice wywre/ przecedźić przecedzić. SyrZiel 22.
– Morowki leczy Kozłek/ z korzeniem y z naćią/ drobno pokráiány/ vtłuc/ y przywiiáć przywijać. SyrZiel 54.
patrz: POKRAJANY
– Niektorzy korzenie Benediktowe ochędożywszy suszą. Potym mocnym winnym octem pokrápiáią/ á miedzy száty kłádą/ dla wdźięcznego zapáchu. SyrZiel 270.
patrz: POKRAPIAĆ
– Násze miłe pánie kmoszki [...] muszkátellą się posiláią/ drugie miłą gorzałeczką pokrápiáiąc się. SyrZiel 948.
– Częstégo pokrapiánia y polewánia potrzebuie [woszczyca]. SyrZiel 1199.
– Kośći w ćiele połamáne y pokruszone/ Kosacowy korzeń z miodem plastrowány ná wierzch wyćiąga. SyrZiel 8.
patrz: POKRUSZONY
– Wietrzniki álbo wáchlarze dla wiátru/ kyory pędza z wierzchu ná on Konfekt/ przez dziury pokrywczáne/ á szpatle vstáwicznie ze dniá zruszáią/ y mieszáią ták długo/áż zgęstnieie. SyrZiel 136a.
– Czerwoną niemoc zástánawia/ wźiąć Syngárlicę y z pierzem/ á możeli bydź żywą/ tę/ w nowym gárncu nie polewánym/ nákrywszy pokrywkę/ zálepić gliną rozczjnioną/ y dobrze z ostrzjszkámi z sukná od postrzjgáczá/ á z solą vbitá wsadz z gárncem w piec dobrze vpalony/ że się w nim ná popioł spali. SyrZiel 311.
patrz: POKRYWKA
– Z tego sobie kąpiel popás vczynić/ obłożywszy będźwie onym workiem z ziélem/ ták y kamień nyrkowy pokrzy/ y moczem wywiedzie. SyrZiel 277.
patrz: POKRZYĆ
– Przećiwko trućiznie z Pokrzyku/ ábo z Soku Máku cżarnego/ Opium zowią/ iest bárdzo osobliwym rátunkiem Lot go wźiąwszy/ do tego Bobrowych stroiow/ Iáłowcowych iágod tákze po łoćie/ y co nalepiey to vtluc/ á z dźiewiąćią łotow miodu chędogiego záczynić y z winem Konfektu tego ná raz iáko laskowy Orzech pić dawáć. SyrZiel 193.
patrz: POKRZYK
– Iágody Pokrzykowe ná słońcu suszą/ y chowáią. SyrZiel 1377.
patrz: POKRZYKOWY
– Dychawicę i cięszkość tchnienia leczy/ wárzyć kmorzenie wielkiego Kozłku pospolitego trzy łoty/ Lákryvyey świeżey/ Omanowego korzenia po połtorá łotá/ korzenia Pokrzywiánego/ Florenckiego Fiołkowego korzenia/ po łocie/ Fig suchych mięsistych opłokánych czternaście łotow/ Rozynkow mięsistych álbo Cybeb słodkich/ kosteczki álbo iąderká y nich wyiąwszy/ ze cztery łoty/ Anyżu/ Kopru Włoskiego nasienia/ Lepicznikowego korzenia/ álbo wysokiego podbiału po łocie/ Dryakwie Polney/ Izopu suchego/ Rzepiku/ Włosków Matki Bożej/ Weroniki álbo Przetárżnice po poł łotá/ áalbo po gárści. SyrZiel 51.
– Páráliżem náruszonym. Drżącym/ álbo Trzęsącym sie. Pokurczonym. Cierpniącym. Zdrewniáłym/ y strętwiáłym. Kręczu. Drżenie. Pokurcz: Cirpnien: Strętwie: Kręczu. Plámom białym y czarnym. SyrZiel 207.
– Nasienia Poleiowemu podobnego [jest wielonóg]. SyrZiel 565-566.
patrz: POLEJOWY
– We Włoszech/ y we Fráncyey [...] czynią kászę z mąki/ ktorą oni Polentą zowią/ z másłem á z syrem. SyrZiel 962.
patrz: POLENTA
– Od ktorego czásu Homerowego Pelásgowie náśi pierwotny ięzyk odedniá do dniá polerowáli/ poty áż w kilká wiekow Greczyznę vstánowili. SyrZiel 184.
patrz: POLEROWANY
– W gorączkách potráwá ábo polewczána kászá osobliwa/ smákowita/ y użyteczna. SyrZiel 967.
patrz: POLEWCZANY
– BArzo się mylą/ ktorzy Firletki/ álbo polną Bazylią mienią być Trędownikiem. SyrZiel 1411.
patrz: POLNY
– Bázylia polna/ Rozdział 45. Acinus. Aconos. Ocimastrum. Epimetron. SyrZiel 519.
patrz: POLNY
– Pęcek z iabłek Cytrynowych, zlekka przetłuczonych, kwiatow Miodunkowych, ábo wołowego Języka, kwiecia Gwoździkow polnych, káźdego po łocie. To wszystko co nadrobniey posiekać, w worek płotná wietchego wsypać, y do báryły, ktoraby czternaście, ábo piętnaście gárcy winá w się wzięłá, we śrzodku zawiesić. SyrZiel 354.
patrz: POLNY
– Firletki polne iáko Orybasius pisze [...] stolcámi wilgotności z ciáłá wywodzą. SyrZiel 577.
patrz: POLNY
– Tá [zębrzyca] Korzeń ma wielki y soku pełny: Odnożek rzadkich/ ále mocnych y cienkich/ á w środku maiąc sparę [...] iako w Kozłku/ álbo w korzeniu Mydelnice: ktorą też Bázyliyką polną nazywamy. SyrZiel 146.
patrz: POLNY
– Drudzy ine ziele polne pachniące/ y kosmáte/ á kształt nieiákokolwiek do Bázyleyki [podobne] máiące bydź chcą/ ále y to źle/ ábowiem y to kwiatki miewa: A Bázylia polna (iesli ma bydź wiara Pliniusowi miana) kwiátu nie niesie. SyrZiel 520.
patrz: POLNY
– Mydelnicá/ ktora v nas roście iest od cudzoziemskiey rożna. [...] Mydelnicą to niektorzy swoyską zowią/ ia Fierletką polną. SyrZiel 621.
patrz: POLNY
– Hanyż polny/ Rozdział 12. Carum, Carui, & Caros Feldtkimmel. Wisenkimmich. SyrZiel 413.
patrz: POLNY
– Przodkowie nászy stárzy/ poki báwełnynie mieli/ suchego do knotow firletki liścia vżywáli/ y ztąd Lychnidem/ to iest knotem/ ábo knotownicą/ názwáli Czárnuchę żytną/ ábo Kąkolnice/ niektorzy z poślednieyszych Ziołopisow/ chcą też mieć zá iednę z polnych firletek/ ále mym zdániem nie przystoynie/ gdyż firletki wszystkie prawdziwe/ purguią/ iáko Dyoskorydes y Orybasius świádczą. Tá Kąkolnicá naminiey. SyrZiel 577.
patrz: POLNY
– Połománym/ Vtrząśnionym/ Tenże sok pijąc iest doświadczonym rátunkiem. SyrZiel 261.
– Bole y gryzawki Położnicom/ záraz po porodzeniu wsczęte/ vśmierza/ vżywáiąc go po czwierći łotá/ ná te pomienione dolegliwośći/ z winem ćiepłym/ álbo z wodką iákąkolwiek przynależącą. SyrZiel 89.
– Pigułki z tego potoczyć/ albo Kołaczki/ jako szeląg na szyrz/ po jednemu/ rano wstawszy/ w uściech trzymać/ a co się rozpłynie/ połykać. SyrZiel 162.
patrz: POŁYKAĆ
– Smrodliwe cuchnienie z ust zastanawia a zapach wdzięczny czyni/ korzeń żuchany a podczas połykany. SyrZiel 117.
patrz: POŁYKANY
– Może też [być soczewica] z skorkámi Pomágránatowemi [...] álbo z suchemi iárzębinámi wárzona. SyrZiel 1032.
– BIały korzeń/ przodek ma przed czarnym/ á ten ktory Soku pełny iest/ czerstwy nie pomarsczony. SyrZiel 227.
– Potym oley odláć/ y ogień mnieyszy vczynić/ áż sie korzenie pomarzczy/ y zwiędnieie. SyrZiel 175.
– To wszytko co nasubtelniey vtárszy ná Porfirze/ á niemożeli bydź/ tedy w możdżerzu/ z Sokámi przerzeczonymi zmieszać/ á potym przy wolnym ogniu trochę przywárzywszy/ pioro w tym maczáiąc/ Bielmo pomázowáć. SyrZiel 9.
patrz: POMAZOWAĆ
– Liszaie suche złe/ á po ćiele sie rozszerzáiące/ spądza/ y ostrość ich głádźi pomázuiąc sokiem iego [biedrzeńca]/ z białkiem od iáiá zmieszánym. SyrZiel 79.
patrz: POMAZYWAĆ
– ...nietylko tę o Nárdusie Historyią pomierzwił y popsował. SyrZiel .
– ...po ktorym [kłączu wrzosowca] listeczkow gęsto miąsszych/ krotkiele/ iedne rzędem stoiące/ drugie pomierzwione. SyrZiel 832.
– ...od ktorego [pręta] liście pochodzi maiąc kształt liściá Iaskrowego ieno miękczeyszy/ á pomodrzáły. SyrZiel 890.
– CWikłá pomorska/ którą drudzy Wiesiołkiem miánuią/ iest prosto wzgórę/ krzewiste ziele/ z iednego máłego pniaczká/ rózdzek cienkich/ rumiánych listeczków drobnych. Kwiátu żółto obfitego/ wielkiego y lekkiego/ Cwiklánemu podobnego. SyrZiel 1517.
patrz: POMORSKI
– Sczyr nie ma liścia oliwnego/ ále ráczey do liścia ziela owego/ ktore zowiemy Dzień y noc/ ábo do Pomurnego ziela. SyrZiel 758.
patrz: POMURNY
– ...biorą puł funta Piołynu Pontckiego, ábo Włoskiego, ábo gornego, Rożey czerwoney kwieciá cztery łoty... SyrZiel 351.
– Popádaliny w stolcu ábo otworu łoná/ krochmalem zásypuiąc/ goi. SyrZiel 960.
patrz: POPADALINA
– ...do wrzodow/ liszáiom/ popádáłości więcey służy/ niźli sámiec [samica złotnika]. SyrZiel 801.
– Popárzeliny od pokrzyw/ oleiek Rożány [...] goi. SyrZiel .
– Záczym sie w nich záraz nagle popędliwość wznieca/ y iádowitość gniewu/ przez duchy wzburzona/ wynarza sie: Y ták ćiáło we wnętrznośćiách swych rozgrzane/ zá tákim wzruszeniem duchow/ rozgrzewa Nerwy y Muszkuły/ trawiąc w nich wielkość źimnych wilgotnośći/ ktore pospolićie są przyczyną Páráliżu. SyrZiel 137.
– Przećiwko káżdey febrze iest lekárstwem Sok: wźiąć go trzećią część kwinty/ y stoczyć we dwie/ álbo we trzy Pigułki/ połknąć/ winem trochę popiwszy/ á to godźine przed przyśćiem. Zyłom such: Zyłom suchym/ Y Muszkułom. SyrZiel 229.
patrz: POPIĆ
– Pierwszy [biedrzeniec] ma korzeń długi/ głádki/ ná kształt Pietruszki ogrodney/ ná pálec wzmiąsz/ z wierzchu popieláty/ we wnątrz bládożółtáwy/ smaku vstá rospaláiącego/ y ostrego iáko Imbier/ Soku źółtáwiego. SyrZiel 62.
patrz: POPIELATY
– Iest tedy Máieran ziołko krzewiste [...] listeczkow nie wielkich/ okrągłych od spodku trochę popieláwe/ á zlekka kosmáte: soku pełne y dla tego przymięższeyszym... SyrZiel 510-511.
patrz: POPIELAWY
– wodką tegoż korzenia distyllowáną z sześćią łyżek popiiáiąc po poł łotá prochu Biedrzeńcowego/ czynią Lektwarz álbo Konfekt Rożánym Cukrem/ ktorego poránu na czczo po poł łotá każą vżywáć/ á wodką z korzeniá ośmią łyżek popiiáć. SyrZiel 66.
patrz: POPIJAĆ
– ...rozmaite boleści w ciele im [pannom] przypadáią [...] vszu zágłuszenia/ bládość y popłowiáłość twarzy. SyrZiel 750.
– ...tym popłokowác ciepło zęby. SyrZiel 1512.
– Od tegoż płynienia/ y od flegmistych flusow/ oczy y głowę wszystkę záchowywa/ káżdy poránek/ y przed wieczerzą/ pokiby żołądek był czczy/ gryząc go dług[o]/ á potym octem z wodą nápoły vstá popłukuiąc. SyrZiel 159.
– Scyatykę vśmiérza liście świeże/ przetłukszy. przyłożyć/ y trzymáć/ áż sie ono mieysce záczerwieni/ álbo popryszczy. SyrZiel 1462.
– Błonce poprzeczney/ ktora odsierdzie przegradza od inych wnętrzności [...] zbytnie rospiętey/ bárzo vżytecznym trunkiem bywa [miód z kopru]. SyrZiel 394.
patrz: POPRZECZNY
– Boleści w poprzeczney błonce/ ktorą Diaphragma zowią/ tenże proch [z korzenia gorzyszowego] vśmierza. SyrZiel 197.
patrz: POPRZECZNY
– Korzeń białey ciemierzyce/ w korzeń korzeń kopru włoskiego/ ábo w Rzodkiew okopawszy z ziemie/ iedno nie dobywaiąc go z niey/ przekładáć szwáycą [...] potym w tę dziurę nákłaść korzonkow białey Ciemierzyce. SyrZiel 1466.
– Poty[m] chleb z tego ciástá zwaláć/ y práwie dobrze vpiec/ ktory wszerz po przekráiawszy/ skorámi ie wierzchnią do spodniey obrocić. SyrZiel 437.
– Korzenie Swiniey weszki w chlebie vpiec/ á poprzekrawawszy ná mieyscá bolące przykładáć. SyrZiel 1390.
– Weźmi kápłona dobrego wypátroszonego/ y warz go [...] przydawszy pietruszki poprzekrawáney ze dwie dobre garści. SyrZiel 1069.
– ...będzieli miałá w sobie bládą rumienność/ álbo siniałość y iákoby spleśniałość/ kraie bláde/ kropki po przepukáłe po nich: złe [bedłki] tákowe są... SyrZiel 1394.
– ...gdzieby im [owcom] go [owsa] więcey dał od zbytniey tłustości odziedzki w nich poprzerywałyby się/ żeby potym zdycháły... SyrZiel 990.
– Tenże Iozephus inego skutku tego źiela korzenia nie opisuie/ tylko że opętáni od szátáństwá od ktorego bywáli często duszni/ dręczeni/ y mordowáni/ gdźie nie mogli przez wyklinánie y poprzyśięgánie/ ktore Láćinnicy Exorcyzmámi zowią/ od Kápłanow Zydowskich/ bydź wolni/ sámym dotknieniem bywáli wyswobodzeni. SyrZiel 336.
– Rękom popuchłym z wielkiego zimná/ y zamrożenia/ iest lekárstwem [rumień]. SyrZiel 798.
patrz: POPUCHŁY
– Popukáłe ospice mąką Ryżową posypowáć wysuszáiąc ie goi. SyrZiel 1003.
patrz: POPUKAŁY
– To wszytko co nasubtelniey vtárszy ná Porfirze/ á niemożeli bydź/ tedy w możdżerzu/ z Sokámi przerzeczonymi zmieszać/ á potym przy wolnym ogniu trochę przywárzywszy/ pioro w tym maczáiąc/ Bielmo pomázowáć. SyrZiel 9.
patrz: PORFIR
– Mdłość serdeczną odpądza/ pulsy nim náćieráiąc/ álbo chusteczkę w nim mączáiąc/ ná pulsy przywiiáć/ też gębkę w nim maczáiąc/ á pod nosem trzymáć/ y w śię z niego porność ćiągnąc. SyrZiel 33.
patrz: PORNOŚĆ
– Kwiát [lilii] zapáchu pornego y przyiemnego. SyrZiel 577.
patrz: PORNY
– W smaku też gorsczeyszy (y w zapachu pornieyszy [od pietruszki]). SyrZiel 1078.
patrz: PORNY
– Swierzopy kotne ták bárzo purguie swą paszą [ziele koni trud]/ że płod swoy poroniáią y chudnieią. SyrZiel 468.
– ...vczyniwszy z lákrycyey iáko iáki pędzlik/ ná końcu drobno ią porozczepawszy w tym maczáć. SyrZiel 959.
– W wierzchu list káżdy ták iest porozdzierány ábo podárty w mnieysze/ że się zdádzą iákoby ieden z drugiego wyrastał. SyrZiel 694-695.
– Bárwy złotey/ około brzegow swych porospadáłe/ żadney gorzkości/ áni smáku przykrego nie maiąc [grzyby]. SyrZiel 1395.
– Pączki tákże/ gdy ná wiosnę z siebie puscza/ [mistrzownik] álbo korzonki młode porozrywáne/ ále te dáley niźli ná stopę od siebie máią być fláncowáne y rozsadzáne. SyrZiel 115.
– A żeby słodkie były [melony]/ tymże pomienionym obyczáiem ná koncu ie porosczepowáć trochę/ y przez dwá dni w Cokrowáney wodzie moczyć. SyrZiel 1187.
– Nie może tedy być Kopytnik porownány w skutkách źielu Tátárskiemu. SyrZiel 47.
– Członkom wstydliwem Boleśći ciężkie w progu/ y w korzeniu męskim/ z poruszenia kamieniá vśmierza/ dáiąc go po połkwinty z wodką z tegoż źiela. SyrZiel 136.
patrz: PORUSZENIE
– Mocz wywodźi y Kámień. Mocz nád przyrodzenie zátrzymány/ tákże Kámień z Pęchyrzá wywodźi/ skruszywszy go/ korzenie y z naćią pośiekawszy vtłuc/ y w trosze winá przysmáżyć/ á tym próg łoná/ co naciepley może zćierpieć/ okłádáć/ ná kształt woreczká vczyniwszy. SyrZiel 53.
patrz: POSIEKAĆ
– Biorę dobrze ususzonego Piołynu z liściem y z kwieciem drobno posiekánego według naczynia, w którym bydź ma... SyrZiel 352.
patrz: POSIEKANY
– Ná ostátku dla posilenia zołądká vżywáć kołaczkow/ ktore (Diagolangam) zową. SyrZiel 9.
patrz: POSILENIE
– Posiniáłość/ y czarność ciáłá/ Pstrociny wszelákie ná ciele/ wychędoża [ciemierzyca czarna]. SyrZiel 1470.
– Gdy sam szátan spráwić niemoże/ tám oszustá/ álbo bábę posle. SyrZiel 1079.
patrz: POSŁAĆ
– ...v którego łupinká posłodna/ w ięzyk sczypiące [nasienie porzywy]. SyrZiel 1406.
patrz: POSŁODNY
– BEz w drzewo wyrasta: Ieden pospolity/ który przy płotách/ przy párkánách roście. Drugi czarny/ ábo leśny/ ábo czérwony. Iest trzeci wodny/ Káliná. SyrZiel 1504.
patrz: POSPOLITY
– Zywot nádyma [chleb z tatarki] ále niezbytnie/ bo się prędko ná dno w żołądku sádzi y potęcha. SyrZiel 1005.
patrz: POTĘCHAĆ
– Członkom zbitym y krwią záciekłym/ Piołyn vtłuczony/ á z kramnym kminem w woreczkách ná gorącey cegle nágrzewány/ iest rátunkiem. Abowiem y krew záciekłą rozgania/ y członki potłuczone posila. SyrZiel 347.
– Ten plastr [z bukwicy] iest bárzo vżyteczny w głowie potłuczonym kościom/ bo ie zwarza. SyrZiel 1252.
– Vszom pogniecionym y potłuczonym/ z przymiotem ognistym/ okłádáiąc álbo námázuiąc/ iest lekárstwem [sezam]. SyrZiel 1015.
– Páná Bogá obráża/ spráwiedliwość lży/ duszę swoię tráci. Niewiedząc że ná wysokich stołkách od Bogá są posádzeni [urzędnicy]/ z ktorych iesli spádną bárzo y nieuleczenie się potłuką. SyrZiel 943.
patrz: POTŁUC
– Zerwániu wnętrznemu/ z potłuczenia y z zbicia/ zá spádnieniem z wysoka/ iest rátunkiem [olejek lubszczykowy]. SyrZiel 244-245.
– Toż też lekárstwo rospráwia krew w żołądku zsiádłą/ ábo ná ktorymkolwiek innym mieyscu/ bądź z potłuczenia/ álbo z bicia/ bądź z iákiey inney przyczyny. SyrZiel 385.
– Vrázom/ potłuceniu [!]/ proch Korzenia iego [tataraku]/ co czwierć łotá záważy/ z kwáterką miodu pitego vżywány/ iest lekárstwem. SyrZiel 21.
– Płucom iákokolwiek obráżony[m]/ bądź z potłuczenia/ z zbicia/ y pogniecienia/ bądź z ránienia/ tę polewkę piiąc/ y piersi nioą nágrzéwáiąc/ dobrze czyni. SyrZiel 119.
– Zásiniáłości z zbicia álbo z potłuczenia rospądza [korzeń tataraku]/ Chustę álbo gębkę w ciepłey iusze iego máczáiąc/ y mieysce zásiniáłe náparzáiąc. SyrZiel 21.
– Vrázom/ z dźwigánia ciężárow/ álbo z wysoká potłuczonym/ iest doświadczonym lekárstwem [gałban]/ biorąc przechędożonego ná raz/ iáko ziárno dobre Bobowe/ z octem/ álbo z winem/ álbo z miodem/ álbo z sytą miodową. SyrZiel 211.
– Z wysoká potłuczonym/ zbitym/ vráźnym/ korzeń Zywokostowy tłukąc/ á nim okłádáiąc: przytym wárzony piiąc/ wielkim iest rátunkiem. SyrZiel 260.
– Zwysoká potłuczonym/ pogniecionym/ zbitym/ sok z liścia tego ziela [żywokostu] bywa z wielkim vżytkiem trunkiem dány. SyrZiel 261.
– Czásu pánowánia Neroná/ ktory po Rzymie dla wszeteczeństwá/ cekluiąc w ciemne nocy/ częstokroć twarz potłukał y zbiiał/ ktorą záraz Sokiem teg[o] ziela z woskiem á z kádzidłem zmieszawszy/ pomázował/ y ták ráno do Senatu z twarzą zdrowa y chędogą przychodził. SyrZiel 184.
patrz: POTŁUKAĆ
– Po oboygu iedzeniu vżywány/ wietrzności potłumia ná doł w żołądku [anyż]. SyrZiel 410.
– Potężniey iescze to czyni, iesli Potocznik ábo Bobownik po Lácinie Sium zowią/ z nim [mikołajkiem] wespoł wárzony będzie. SyrZiel 681.
patrz: POTOCZNIK
– Gdźieby źiele to było zbieráne tego czásu/ gdy Słońce w pierwszy punkt Lwá niebieskiego wchodźi/ vsuszone y miáłko vtárte/ á z pitym miodem záczynione/ y w gałki potoczone/ á ná gołym ćiele noszone/ Serce vwesela/ Smętne tákże/ y z sámey melánkoliey frásowliwe/ wesołe czyni. SyrZiel 106.
patrz: POTOCZONY
– Ci Zábobonnicy twierdzą/ że tenże korzeń podług trzećiego sposobu kopánia bez náći w wiązánki powiązány/ á nád stołem/ ná ktorymby iadano/ powieszony/ ma potężność y moc wyćiągánia iádu y trućizny potráwámi pokryte. SyrZiel 123.
patrz: POTRAWA
– [...] w kilku godzin náydzie się ná spodku wodká, ktorą z pilnością w szkláney báńce chowáć do potrzeby oczney. Abowiem bárzo Oczom ciemnym, Oczom płynącym iest użyteczna [...]. SyrZiel 388.
– Piołyn gorny. Ktorego gdy z potrzeb nie mamy, możemy tákże tego ktory po stárych murách y rumách znáyduie się bráć. SyrZiel 338.
– A gdzieby tego więcey potrzebá byłá, tedy przez sześć dni tákże tego używáć. SyrZiel 379.
patrz: POTRZEBA
– Ták prędko potyią [kaczki podanym sposobem]. SyrZiel 970.
patrz: POTYĆ
– Skotopásowie ábo pásterze/ y koziarze/ miásto powąski y cedzidłá/ używáią tego ziela do cedzenia mleká/ ábowiem sierć, y wełnę snádnie ná się bierze [ostrzyca]. SyrZiel 557.
patrz: POWĄSKA
– Korzeń pokráiawszy w tálárki/ y ná nić powdźiewawszy/ ma bydź w ćieniu suszony/ gdźieby go słonce nie dochodźiło. SyrZiel 5.
– ...garść tego korzenia [...] opchędożonego/ y ná powietrzu w cieniu przesuszonego/ á ná sznur powdziewánego/ w báryłę mosztu pełną záwieszuią. SyrZiel 271-272.
– W Rzotkwi powiercą dziury/ y nátkáią w nię korzenia Ciemierzyce białey. SyrZiel 1465.
– ...gdy przechłodnie [maść] przydać dwá biáłki z świeżych iaiéc/ vmieszáć/ y powierzchnie ná oczy przykłádáć. SyrZiel 939.
– Od powietrza morowego záchowywa [wino z kopru]. SyrZiel 394.
patrz: POWIETRZE
– Ten Konfekt [...] Apoplexiey/ to iest/ we wszystkim ćiele náruszeniu powietrznem / bárzo iest vżyteczny. SyrZiel 43.
patrz: POWIETRZNY
– Korzeń od spodku vkąszony/ áż do wierzchu/ od ktorego pochodzą ná vkoś ćienkie włośienkowáte korzonki/ poplećione y powikłáne/ rownie iáko v Ciemierzyce/ álbo v Situ wonnego/ żołtáwe: zapáchu przyiemnego y pornego/ iáko Szpikánárdá/ dla czego też drudzy zowią go Nárdusem Leśnym. SyrZiel 49.
patrz: POWIKŁANY
– TRoy Powoinczyków rodzay nam sie pokázuie. SyrZiel 1328.
patrz: POWOJNCZYK
– Powoinczyk/ ziemny powoinik/ Rozdział 57. Elatine Klettenkraut. SyrZiel 1328.
patrz: POWOJNCZYK
– Trzeci/ ktory zowiemy Kokornakiem powoiowym [opisuje Dioskorydes]. SyrZiel 646.
patrz: POWOJOWY
– Weźmi Biedrzeńcowego liśćia pułtory gárśći/ Ięzyczokow Bábczánych ábo Babki wąskiey po gárśći/ Tránku/ y Cwikły czerwoney/ kwiećia y listeczków Pánny Máryiey/ Dzwonkow/ Wołowego ięzyká/ Ziela kwiátu wątrobnego/ ábo dźiewięćiorniku/ liśćia Conwáliowego/ ábo Lánkowego/ Podeźrzału/ Powoiu pachniącego/ ábo koźiego powoiu/ Wrotycy/ Sadcu ábo Siwcu/ ktory Eupatorium zowią/ Iáskołczego źiela álbo Celidoniey/ Bárnádyku/ Cardobenedyktu/ Tredowniku/ Kurzego źiela/ Pięćiorniku wielkiego po gárści. SyrZiel 69.
patrz: POWÓJ
– ...prątkow cienkich/ á powroskowátych/ od iednego korzeniá wiele pochodzących/ á długich [jest kokornak okrągły]. SyrZiel 647.
– Ale go potym psom nie dáwáć ieść/ boby się záraz od niego [od chleba z konandrem] powściekáli. SyrZiel 451.
– Tá [żywiczka] listeczki ma ná kształt dębowych/ ieno bárdziey rozdzielone y powykráwáne. SyrZiel 574.
– Liścia długiego/ po kráiách iákoby powyszczypánego/ y kosmátego [jest bernardynek]. SyrZiel 562-563.
– ...z tych [kwiatów] potym strączki obdłużne pláskáte/ po iedney stronie iákoby kruszki ábo krezy tráfione/ álbo kárby powywierciáne/ á zleká z przodku przerznione. SyrZiel 769.
– Sámiec po ziemi się roskłáda/ pręt máiąc obli/ ná trzy dłonie wzdłuż/ rumiány ábo pozárdzewiáły/ y trochę kosmáty. SyrZiel 683.
– To posiekáć y w worki płocienne pozaszywáć. SyrZiel 1332.
– Też liście pozimkowe kłáść w trunek pospolity choremu/ dobrze. SyrZiel 1331.
– ...od tego [korzenia] pochodzą ná stopkách obwisłych trzy [liście] wespoł podobne Poziemkowemu liściu. SyrZiel 258.
– Dębowey iemioły łotow dwánaśćie, dębionek ośm łotow, kámyczkow, ktore orzeszkámi/ y kropidłkiem zowiemy Filipendulam Láćinnicy/ Háłunu łot/ Kokornaku długiego y okrągłego/ po łotow dwánaśćie/ Roży czerwoney/ Poziomkowego źiela ze wszystkim. SyrZiel 258.
– Miedzy temi znáyduie śie Kosaćiec poźiemny/ ktorego śie wyobráżenie wysszey od nas położyło. SyrZiel 14.
– JAry Mlécz poziemny/ rozpuscza po ziémi obłe rósczki/ ná dłoń wzdłuż krzewiste. Liścia soczowicznemu podobnego/ małe/ kształtu Mléczá iárego/ cienkie/ ná ziemi rozesłáne y leżące. SyrZiel 1498.
– Drugi Omylnik Iáłowy/ rozny od tego/ kwiátu bládo modrego/ ná kształt ziemnego Bluscza. SyrZiel 48.
– Járy Mlecz poziemny Rozdział 188. Chamaesyce. Kriechende/ Kleinehundsmilch. SyrZiel 1497-1498.
– Weźmi [...] Záięczych vszek/ Konradu/ álbo ziemnego Blusczu/ po poł gárści. SyrZiel 249.
– Wrzodom ciáło ná goleniách [...] poziadáiącym y psuiącym [...] proch niżey opisány wielkim rátunkiem [...] bywa. SyrZiel 909.
– Zywym Srebrem strutym, ábo Dymem iego záráżonym/ iáko złotnicy około pozłocenia/ y ini nim sie báwiący [...] bywa sok z kucmerki [...] trunkiem vżywány. SyrZiel 1061.
– Ten kwiát okwitnąwszy opáda/ pozostáwuiąc po sobie nasienie w zielonych głowkách podługowátych. SyrZiel 577.
– WIele iest Nárciszków/ ktorá z osobná máią własne imioná w nászym ięzyku/ iáko polny Turecki száfran/ Poźnik máły/ Poźnik więtszy/ Kwiecie kościelne piérwsze/ wtóre y trzecie/ szyszkowy korzeń/ Kwiát królewski/ y inszyvjh wiele..,. SyrZiel 1482-1483.
patrz: POŹNIK
– Biorą [...] Situ pachnącego/ Bálsámu prawdziwego nasienia [...] po pułłociu. SyrZiel 29.
patrz: PRAWDZIWY
– Wziąć Wroblego Prosá nasienia łot/ Kámykow z gębki morzkiey/ Kámieniá Zydowskiego/ skłá co nawybornieyszego Weneckiego palonego/ po pułtory kwinty. SyrZiel 789.
patrz: PROSO
– Wziąć korzenia tey trawy trzy łoty/ korzenia psiegobluiu trawy dwá łoty korzenia Wilczey ogáni korzenia Bsiwochy/ álbo Angielskiego tránku/ Wroblego prosá/ Rzepiu mnieyszego/ po łocie. SyrZiel 1304.
patrz: PROSO
– Weźmi [...] Lamikámieniá/ Wroblego prosá/ korzenia szpáragowego po połtorá łotá [...]. SyrZiel 67.
patrz: PROSO
– Wroble Proso. Rozdział 93. Milium Solis. Lithaspermum. Milium Soler. Mechirsz (oder) Stein Somen. SyrZiel 788.
patrz: PROSO
– Nasienia Kopru Włoskiego wziąć dwá łoty, Anyżu, Prosá wroblego nasieniá, Lákrycyey, Kminu polnego, Pietruszánego nasienia po łocie, cukru dwá łoty białego. SyrZiel 385.
patrz: PROSO
– WRoble proso dwoiákie/ wielkie ábo sámiec/ y mnieysze/ ktore sámicą zowiemy. SyrZiel 788.
patrz: PROSO
– [...] A to o mnieyszym Wroblim prosie ma się rozumieć. SyrZiel 789.
patrz: PROSO
– Nie ták dla podánia sposobu do wyciągánia Essenciey z rzeczy przyrodzonych/ iáko dla przypátrzenia y wybaczenia wielo y prożnomowności tych/ Niebopiekielnych Mistrzow/ ktorzy wiele obiecuią/ á máło ábo nic nie czynią dobrego i skutecznego/ tylko aparencie iákieś/ ktorymi oczy/ y rozumy ludzkie mydlą/ y słowy podáią. SyrZiel 333.
– Wrzody/ ktore dla zbytniey wilgotności goić sie niechcą/ wárzonego iuchą przemywáć dobrze/ á Prochem ieg[o] zásypowáć/ też do máśći przymieszány osobliwie ie wysusza y goi. SyrZiel 27.
patrz: PRZEMYWAĆ
– Rány zwierzchowne spaia y goi/ iucha ábo wodką iego przemywáiąc/ álbo fleytuchy maczáiąc w rány kłádąc/ á z wierzchu sámym źielem vtłuczonym miásto plastru przykłádáiąc. SyrZiel 327.
patrz: PRZEMYWAĆ
– Spadkom wszelákim/ zwłasczá źimnym ná pierśi/ y w ktoregokolwiek ine częśći ćiáłá/ iest vżyteczny/ w ługu párząc go długo/ dla przemywánia głowy. SyrZiel 168.
– Sádno koniowi ná grzbięćie goi/ wárzyć go w ćirpkim winie/ á tym często y ćiepło przemywáiąc: á po káżdym przemywániu iegoż prochem zásypowáć. SyrZiel 278.
– Pępku przepukłemu iest znácznym rátunkiem. SyrZiel 221.
patrz: PRZEPUKŁY
– Liście około kłącza przydłuższym/ wąskie [gwiazdeczki]... SyrZiel 1444.
– ./..wziąć dobrego przygárznie żytá/ trochę száfranu tłuczonego/ daymu [koniowi] z mętną wodą pić... SyrZiel 916.
– ...około kráiów gęsto y przygłębszym kárbowáne [są liście zeniszka]. SyrZiel 285.
– Może też być bárzo kosztowny Oleiek z korzeniá Dźięgielowego co nastárszego/ y czerwiem stoczonego/ ále wodá od niego odegnána/ y do niczego przygodna. SyrZiel 94.
patrz: PRZYGODNY
– Ciepłego przyrodzenia iest [śniodek]/ przeto żołądkowi iest vżyteczny á ile przy gorzknieyszy/ ábowiem stráwnieyszym czyni. SyrZiel 862.
– W tym [korzeniu] drżeń [rdzeń] przynagorzknieyszy/ mięsiwość sámá słodka/ y przyiemnego smáku... SyrZiel 1062.
– ...w których [główkach] nasienie we Wrześniu nástawa bárzo drobne y krzywe/ zapáchu przykrego/ smáku z ostrością przygorzkáwego... SyrZiel 439.
– ...ziemią przygrzonąwszy [szparagi] często polewáią wodą... SyrZiel 1128.
– Od śrzodku áż do wierzchu gáłązki puscza [kłącze jastrzębca]/ po ktorym także listeczki iákoby przyháftowáné... SyrZiel 1172.
– PRzyiemká/ iest korzenia paciorkowátego (nierownego) iednak oblego y okrągłego... SyrZiel 741.
patrz: PRZYJEMKA
– żeby się fermentowáło ábo kiśniáło/ raz y pięć káżdego dniá mieszáiąc/ á nákrywáiąc/ sztukę ołowu/ ábo kámień/ żeby przykrywká dobrze przyległá/ ná nie kłádąc. SyrZiel 333.
patrz: PRZYKRYWKA
– Te [listki koniczy] ná sobie máią iákąś wilgotność lipką/ ktora do pálcow przylipa... SyrZiel 697.
– Ale potrzebá/ żeby Alembik miał w wierzchu otwor ábo dźiurę/ to iest w kolbie swey/ żeby mogł przez nie liykiem wody w Alembik przylewáć/ ktorą po wlaniu záraz pilnie nákrywać. SyrZiel 334.
patrz: PRZYLEWAĆ
– ...czwarteg[o] [dnia] gwałtem y prędko odedrzeć/ że przylgłe strupy zostáną ná plastrze... SyrZiel 935.
patrz: PRZYLGŁY
– Kosaciec korzenia przyrumiennieyszego/ álbo przylisowátszego/ lepszy iest niźli biały. SyrZiel 3.
– Także náć młodą często z niey zrzynáć/ álbo ią [rzodkiew] ku ziemi przyłemuiąc nákrywáć. SyrZiel 1051.
– A żeby w korzeń miąższy rosłá [łania broń]/ w liście gdyby wielkie wyrastáć poczęłá/ przyłamowáć [należy]/ tłocząc y nogámi depcąc/ álbo zrzynáiąc. SyrZiel 130.
– W suchotách iest osobliwą potráwą/ y lekárstwem/ wárząc ią [mąkę pszenną] w słodkim mleku/ a oleykiem Migdałow słodkich/ ábo Logowym/ dobrze przymásczona y vżywána... SyrZiel 929.
– ...na korzeniu skorá przymiąszeyszym [odmieni kwiat]... SyrZiel 584.
– Piasek y muł z nyrek/ y z Męchyrzá potężnie wywodźi y wychędaża/ piiąc iey po piąći/ sześći/ y śiedmi łyszkách. vpławom przymiera Vpławy Pániom záwśćiąga/ tákże trunkiem vżywáiąc. SyrZiel 324.
– ...owsá we dwoy nasob przymieszáwáć dwákroć káżdego dnia [koniowi do obroku]. SyrZiel 915.
– ...przymieszowałem go [carperium] do wielu lekarstw... SyrZiel 56.
– Do zmierzchownego używánia bywa innym oleykom przymięszowány... SyrZiel 810.
– Ten [sok ruty] bywa do rozmáitych potrzeb przymieszowány y przydány/ do piguł/ do lektwarzow y konfektow. SyrZiel 1434.
– ...te [listki] są przy mięszeyszym y tłustszym/ dla pełności soku. SyrZiel 301.
– Korzeń [jedlinki] przymięsszeyszym/ z szára czarny... SyrZiel 612.
– Zimnicę y bolączkę morową leczy. Chorobom przymiotnym. Tymże sposobem choroby wszelákie przymiotne y záráźliwe odpądza: SyrZiel 88.
patrz: PRZYMIOTNY
– ...z tych [listków] wynikáią kwiátki drobne przymodrzeysze. SyrZiel 506.
patrz: PRZYMODRY
– Pogáństwo zá wieku Pliniuszowego/ y przed tym pełne Czárow/ Gusłow/ y Zabobonow/ vżywáło tych Rukwi do pomienionych Bolączek ognistych z nie iáką przymową/ iáko Plinius w przerzeczonym mieyscu pisze... SyrZiel 128.
patrz: PRZYMOWA
– ...nam nász przynależętszy [kopytnik]/ ktory tákże v nas w obfitości roście SyrZiel 44.
– Z inymi tákże lekárstwy bywa chorym dány/ podług przynależnośći/ y zdánia Doktorow bácznych y vmieiętnych. SyrZiel 73.
– ...dzieciom/ ludziom młodym przynależętsze/ y zdrowsze są [piwa] niżeli winá... SyrZiel 944.
– ...potrzebá [...] gárdło gárgáryzmámi wypłokáć wodą przewárzoną/ y trochę przyocciáną... SyrZiel 982.
– Koń gdy chudnie bez iawney przyczyny/ zyto przypárzáne y przypiekáne nápoły z owsem obrokiem dáwáć. SyrZiel 915.
– Mácicznym chorobom/ nasienie pokrzywiáne iest vżyteczne/ przypárzywszy go ná weglu żarzystym/ á po quincie dáiąc go pić z winem. SyrZiel 1407.
– Gdźieby też w stanie małżeńskim iáka boiaźń/ z strony poronienia płodu niedonoszonego/ álbo cudownego/ y dźiwowidznego byłá/ co bywa z niesposobnośći naśienia przyrodzonego/ oboiey płći/ dla oźiębłości zbytniey/ álbo z przelęknienia nagłego/ z gniewu y z inych przyczyn: álbo z pilnego przypátrzenia iákim rzeczom/ ktoreby sie w myśl wpoiły/ záczym tákowe poronienia álbo płody/ nád bieg przyrodzony/ bywáią. SyrZiel 134.
– Gdzieby się krew po przypiciu piiawki zástanowić nie mogłá/ Bobowe ziárno [...] przyłożyć... SyrZiel 1027.
patrz: PRZYPICIE
– Piiawki komuby sie/ zá nieobyczáynym wody pićiem/ w gárle przypiły/ záraz odpádną y winidą/ Sok z octem ćiepło gárgáryzuiąc. SyrZiel 190.
– Wziąć [...] Nasienia Szałwioweg[o] przyprażonego ábo przypiekłeg[o]/ y miáłko vtártego/ łotow dwá. SyrZiel 484.
– ...ten [kleszcz] iest mucha/ ktora lecie koniom/ krowom/ psom/ ták sie przypiia/ áż sie krwią ich násyci/ że sie rospuknie. SyrZiel 1487.
– Puscza też rozgi [wróble proso] po ziemi rozłożone korzonki drobne z siebie/ ktoremi się do ziemie przypináią/ rownie iáko Mysze vszká/ ábo Niedośpiałek. SyrZiel 788.
– Piiawki w gárle przypite z nieobácznego wody picia wywodzi [sok]. SyrZiel 193.
patrz: PRZYPITY
– Z Korzenia tego ziela/ gdy chcą mądrzy i biegli Alchimistowie Olejek wyciągnąć/ Soli kopanej/ Siarki/ soków/ i Ekstraktów z kamienie drogich/ i z jakichkolwiek Kruszców/ z Antymonium/ albo z Spizglasem przydają i mieszają/ i tak ten czynią Ekstrakt albo Olej/ który jest wielkim a nie przypłaconym ratunkiem jadom/ ludziemu przyrodzeniu szkodliwym. SyrZiel 134.
– ...iáko gębká bez wszelákiego przypoienia y korzeniá roście/ ták y one [trufle] w ziemi rosną. SyrZiel 1236.
– Iny sposob winá Piołynkowego przypráwiánia: SyrZiel 352.
– Opisuie też Dioscorides, pięcioráki sposob przypráwienia Piołynkowego winá. SyrZiel 352.
– Kiszkom szkodzi [olejek bukwicowy] [...] Tá zaszkodá bywa mu odięta przyprazániem ná ogniu. SyrZiel 1482.
– ...názbyt mleká mámkom w piersiách mnoży, wárząc Kopru Włoskiego korzeń w wodzie ięczmieniá przyprażoneggo... SyrZiel 384.
– Mocz kąpániem odchodzący wywodźi/ wźiąwszy naśienia Biedrzeńcowego pięć łotow/ Fengreku cztery łoty/ bez kwinty/ tych dwu nasienia przypraż ná żeláżney panewce/ áż sie zárumienieią. SyrZiel 68.
– A ten chlebem krolewskim ábo páńskim zowiemy/ z mąki práwie miáłko przypytlowáney... SyrZiel 936.
– ...wziąć skorkę z chlebá rzánego [...] y wewnątrz drápáć ią nożem/ á ná węglu przypiec áż dobrze przyrumienieie... SyrZiel 923.
– ...vgrzáć ze trzy ábo ze cztery grzanki z chlebá rżánego/ dobrze ie przyrumiániwszy. SyrZiel 925.
– Mdłość [...] odpędza [...] Miętę vtarszy [...] z trochą grzanki dobrze przyrumiánioney y przypaloney. SyrZiel 489.
– Kosaciec korzenia przyrumiennieyszego/ álbo przylisowátszego/ lepszy iest niźli biały. SyrZiel 3.
– Ma y w tey byc wybor/ ktoraby [sosnka] przy rumienszym byłá/ y skorki cienkiey y gładkiey SyrZiel 1494.
– Wielka [goryczka] list [...] ma podobny Bábczánemu/ ieno więtszy/ y przyrumiániáły. SyrZiel 642.
– Ná buyney iednák ziemi liście szersze niesie [kozia lebiodka]/ y ktemu lipczeysze: kwiát przyrumieniáwy. SyrZiel 475.
– To wszystko [...] vpiec [...] ná żeláznym szuffánie [...] á gdy się dobrze przyrumienieie/ choremu náczczo dáwáć ieść... SyrZiel 311.
– ...wziąć spodnią skorę rżánego chlebá/ przypiec iey do przyrumienienia... SyrZiel 923.
– ...wziąć skory rżánego chlebá ná rostcie dobrze przypiekłey y przyrumienioney/ ábo práwie przypaloney/ cztery łoty. SyrZiel 923.
– ...dla potężnonści [!] iey [dzięcieliny] (bo sámá przez się przysłabszym iest [...]] przxydáią do niey ciemierzyce czarney/ ábo Mirábolánow czarnych... SyrZiel 501.
– Może też trunek przećiwko tymże nie dostátkom táki vczynić: Wárzyć korzenie Dźięgielowe w winie/ á miodem przysłodźić odszymowánym/ y po kieliszku nie wielkim/ ráno ná czczo y ná noc pić: SyrZiel 88.
– Nyrki boleiące leczy tákże tego prochu z winem [...] bądź też z iuchą abo z wodką Pietrusczáną/ á chocia z iáką iną przysłuszaiącą [...]. SyrZiel 833.
– Do tego we dwoynasob cukru kánaru dáią/ y ná wolnym ogniu węglistym przysmáżáią/ áż iáko konfekt zgęstnienie. Ten przećiwko morowemu powietrzu/ wielkim y pewnym iest rátunkiem/ káżdy poránek niżliby z domu wyszedł/ iáko puł kásztanowego orzechá biorąc. SyrZiel 315.
– Toż naśienie przetłuczone/ y ná ryncę przysmáżone/ á ná żywot co naćiepley przykłádáne czyni. SyrZiel 140.
– Wźiąć kwiatkow Spikánárdowych puł funtá Cukru Kánáru pułtorá funtá/ rozpuścić go w Spikánárdowey wodce/ y wárzyć ták długo odszymuiąc áż wodká wywre/ á kiedy przechłodnie/ ná przewiędle kwiećie wlać/ y do piecá po pieczywie/ álbo ná słońce gorące wystáwić/ że sie przysmáżą. SyrZiel 31.
– Gdy w wiechę wyrosną [szparagi] w ten czas iuż nie są do vżywánia przystoyne. SyrZiel 1125.
patrz: PRZYSTOJNY
– [Sok] w przystoynym mieyscu, gdzieby nie pleśniał, ani zbytnie wysychał chowáć. SyrZiel 350.
patrz: PRZYSTOJNY
– W morowych gorączkách/ w ktorych się Morowki/ ábo Petecie/ (my Przystudzienicámi zowiemy) pokázuią [...] wziąć gárści dwie Rutewki. SyrZiel 554.
– Liścia iest [wodny orzech] okrągłégo/ przyszerszego/ miąsszego/ ku wierzchu záostrzonégo/ y z lekká spiczástégo... SyrZiel 1273.
– Száty od molow záchowuie, nim ie przyścieláiąc. SyrZiel 347.
– Liście [koziej brody] [...] około zlekká ząbkowáne: po iedney stronie białe/ á do wzięcia przytrudnieyszym. SyrZiel 1487.
– Niepłodnym Pániom służy/ wźiąwszy wychędożonego z połtorá łotá/ rozetrzeć w połkwarćiu Koźiego Mleká/ y przywárzywszy trochę/ tym ćiepło Máćicę klisterowáć. SyrZiel 211.
– Tákże przywiętszym y częstszym trunkiem vżywány/ mocz krwáwy wywodzi [przewiercień]. SyrZiel 1273.
patrz: PRZYWIELKI
– Mdłość serdeczną odpądza/ pulsy nim náćieráiąc/ álbo chusteczkę w nim mączáiąc/ ná pulsy przywiiáć/ też gębkę w nim maczáiąc/ á pod nosem trzymáć/ y w śię z niego porność ćiągnąc. SyrZiel 33.
patrz: PRZYWIJAĆ
– Głowie boleiącey iest wielkim ulżeniem y prędkim, z Rożą zárowno utárty á octem rostworzony, y ná głowę przywiiány. SyrZiel 369.
patrz: PRZYWIJANY
– Liśćia Pryskirniká świeżo źielonego vtłuc/ á v pieśći ná pulsowe żyły przywinąć/ boleśći zębow vśmierza/ pryscze zniecáiąc. SyrZiel 317.
– Rzeczy wciele tkwiące wyciąga [...] swym przywinieniem [cebula]. SyrZiel 1222.
– Toż też sam Piołyn świeży czyni, utłukszy go, á z białki od iáiá świeżego rozczyniony, y ná oczy przywiniony. SyrZiel 344.
– Mámkom ktore przywodnistszym dla zsących dziátek máią tego kászywa w mleku wárzonego vżywáć. SyrZiel 1006.
– Od rozumu odchodzące y szaleiące/ do pierwszego baczenia y zdrowia przywodzi [sól z pecyny]. SyrZiel 745.
– EUropá tego źiela nie zna/ ieno przywoźne/ bo w Syryey tylko rośćie. Sok tylko z Alexándryey przywożony/ iest w znáiomośći/ y w lekárskim vżywániu/ chędogi/ tuczny/ bárwą do Ruty podobny/ źiárnisty/ nie zbytnie miękki/ álbo rzadki/ też nie názbyt suchy/ do Kádźidłá podobny/ miedzy ktorym sie znáyduie podczás Naśienie iegoż y listeczki... SyrZiel 209.
patrz: PRZYWOŹNY
– PRywrot ábo Przywrotnik/ ktory Gwiazdkámi y Gwiázdoszem od podobieństwa/ ktore iego kwiatki máią/ może bydź názwány/ ma korzeń ná pálec wzmiąsz y wzdłuż. SyrZiel 326.
– Tok krwie zbytni z ran zástánáwia/ wźiąwszy Zánklu/ Przywrotniku/ Złomignatu/ Glist źiemnych co nadłusszych/ y námięszeyszych po gárśći. SyrZiel 327.
– Vplawy rumienne pániam záwściąga/ puł łotá korzenia Przywrotnikowego/ prochem/ z cirpkim winem vżywáiąc. SyrZiel 328.
– To [...] czyni [senes] [...] z hrubych/ lipkich y kliiowátych wilgotności w kiszkách będących/ y do inych przywrzáłych/ ktore mocą swą oddzieráiąc y wywodząc/ morzysko y gryzienie czyni. SyrZiel 839.
– W Ieśieni gdy winá prásuią/ ábo tłoczą/ czynią z Przywrotem wino/ dla ludźi ránnych y dla innych potrzeb/ tym spobem iáko z innymi źioły/ o czym się iuż przed tym wielekroć powiedźiáło. A nietylko z sámym Przywrotem/ ále y innych rzeczy może do tego przywźiąć. SyrZiel 329.
– Ale násze miłe pánie kmoszki/ przyzwolitym y przyrodzonym trunkiem [piwem] gárdzą/ w swych połogách nic ine[go] tylko winem/ máłmázyą/ muszkatellą się posiláią... SyrZiel 948.
– ...kwiátu w okołku nie niesie/ ále na podobienstwo gronek/ iáko w Ptászey zdobi/ bárwy przyżółtey [bez leśny czerwony]. SyrZiel 1505.
– Moc i skutki. Te skutki więcey Márunce należą niźli iemu. Wszákoż temu Rumienkowi Psiemu służą, iako Dioskorides pisze. SyrZiel 803.
patrz: PSI
– Piołyn biały ábo szyroki. Absinthium album, Absinthium vmbelliferum. Weysser wermut/ Kronen wermut. TEn nie wyrasta wzwysz tylko ná piądź. Kwiátu o sześci listeczkách białego/ nieco podobne kwieciu Psiego Rumnu: Ná káżdey roscze po ośmi ábo dziesiąci listkow/ od inych dobrze szerszego/ białego/ á lábrem wykráwánego. SyrZiel 458 [358].
patrz: PSI
– Drugie [ziele wołowe oko]/ psiemu Rumnu/ ták liściem iáko kwiátem podobny/ że trudno podczás iednego od drugiego rozeznáć/ ieno że kwiecie tego Wołowego oká iest listkow szerszych/ á rożdżek mdleyszych. SyrZiel 780.
patrz: PSI
– Piołyn biały ábo szyroki. Absinthium album, Absinthium vmbelliferum. Weysser wermut/ Kronen wermut. Ten nie wyrasta wzwysz tylko ná piądź. Kwiátu o sześci listeczkách białego/ nieco podobne kwieciu Psiego Rumnu: Ná káżdey roscze po ośmi ábo dziesiąci listkow/ od inych dobrze szerszego/ białego/ á lábrem wytráwánego. SyrZiel 458 [358].
patrz: PSI
– Psi/ trawy świeżey do swego czyścienia używáią/ záczym womity miewáią/ y ztąd názwáli ią Psimbluiem. SyrZiel 1304-1305.
patrz: PSI
– Wziąć [...] korzenia psiego bluiu trawy dwá łoty. SyrZiel 1304.
patrz: PSI
– Rumien psi ábo śmierdzący. Rozdział 97. Cotula foetida: Amarisca. Comomilla syl. Foetida. Kröttendil. RUmien psi z káżdey miáry pachniącemu ták iest podobny/ że też częstokroć ich wielu sámym pozorem oszukawa/ rozumieiąc go zá pachniący. SyrZiel 803.
patrz: PSI
– Ten Rumien iest ták bárzo podobny Rumienkowi smierdzącemu/ ktory Psim [rumienkiem] zowią/ że pozorem ieden od drugiego rozeznáć trudno/ sámą tylko wonią [...]. SyrZiel 792-793.
patrz: PSI
– Psibluy/ álbo Psia pasza/ [...] Gramen caninum, Canarina, Cynagrostis, Gramen canarium Hundtsgrap/ Hundtstzahn. SyrZiel 1306.
patrz: PSI
– Koryándrem świeżo zielonym, ktoby się iedząc záráził. Tákże Nasieniem Psilen, álbo Chmielikowym w winie wárzony pić dobrze. SyrZiel 343.
patrz: PSILEN
– Czárnokwit/ ktory też Czárownikiem y Niewieścimi Psinámi drudzy miánuią/ iest ziele liściá do Psinek podobnego. SyrZiel 734.
patrz: PSINA
– Nogi nie wrzedzieią [chorym na gnilec] [...] tylko pstrzeią/ iákoby ie pchły pokąsáły/ ieno że pstrociny szyrsze. SyrZiel 617.
patrz: PSTROCINA
– DWóy Płesznik/ ktory też Chmielikiem/ y Psylen zowiemy znáyduiemy. SyrZiel 1367.
patrz: PSYLEN
– Drugi [sitowiec] liścia Psylowego/ ábo chmielikowego/ węzszégo dobrze od piérwszego SyrZiel 1262.
– ...wziąć [...] szlámowátości nasienia Psilowego ábo Chmielikowego trzy łoty... SyrZiel 972.
– Zywiczki máłey/ álbo Iwinki pachniącey/ Zwyćiężyiádu/ álbo Toieśći/ źiela czosnkowego/ Psczelniku/ Kádźidłá polnego/ Ziarnek Czyrwcowych/ álbo Kármazynowych/ y Fárbickich po kwinćie: To wszystko co namieley vtrzeć/ á w woreczku skorzánym do potrzeby chowáć. SyrZiel 83.
patrz: PSZCZELNIK
– Piwo Pszeniczne przystoynie vczynione/ męże gnuśne do Wenusá wzbudzáią. Obfitość przyrodzonego nasienia dáią/ záczy[.] potężnieysze do skutku małżeńskiego czynią/ y w siodło ie sadzáią polewkami/ Biermuszkámi/ Pánátámi dáiąc go vżywáć. SyrZiel 948.
patrz: PSZENICZNY
– Omyláią sie ktorzy Brzoskiew rozumieią bydź iedno z Pszonnakiem y Rzepnikiem nászym. SyrZiel 1098.
patrz: PSZONNAK
– Pyretrum násze/ ktore Lácinnicy Ptarmikam/ my kichawcem miánuiemy/ nie iest własne Piretrum, álbo zębne ziele. SyrZiel 160.
patrz: PTARNIKA
– Członkom zemdlonym y sprácowánym/ Máść z niego á z Sáletry z oleykiem/ álbo z máśćią z Ptászey zobi/ ktorą Láćinnicy Cyprinum álbo Ligustinum zowią/ á z octem záczyniwszy/ tym członki sprácowáne y zemdlone mázáć [...]. SyrZiel 218.
– ...popić [należy euforbium] Ptisáną z miodem/ álbo z Grucáną polewką. SyrZiel 208.
– O pęcaku/ y krupách Ięczmiennych/ ktore ptysánną własną zowią Grekowie/ y Lácinnicy. SyrZiel 980-981.
– Wodą/ w ktoreyby głowki [chmielu] były przewárzone/ mąká záczyniona ná chleb/ czyni ciasto prędko kisnące/ y chleb lekki y puchlny. SyrZiel 1460.
– Kuchárze dworscy często ich [drożdży] vżywáią do Mákárow/ábo ciást kráiánych/ leiąc ie do mąki pszenney żeby ciásto puchlnieysze było. SyrZiel 849.
– Puchłym [karczoch] z zaskorney wody wywodzi moczem. SyrZiel 670.
patrz: PUCHŁY
– Listeczki naprzod z ziemie wynidą/ odwiiáią się wstecz/ y formuią się swym stuleniem wstecznym ná kształt puklerzyká. SyrZiel 699.
patrz: PUKLERZYK
– ...kwiátu białęgo iest [rumn]/ á we śrzodku pukliczek żołty. SyrZiel 781.
patrz: PUKLICZEK
– Drudzy wárzą Ięczmień w wodzie áż puknie. SyrZiel 969.
patrz: PUKNĄĆ
– Sercu y żyłom pulsowym od niego pochodzącym bárzo służy [ekstralit z lubszczy]. SyrZiel 105.
patrz: PULSOWY
– Kápáry z Afryki a zwłaszcza wielkie/ puszenie w żywocie czynią... SyrZiel 872.
patrz: PUSZENIE
– TO ziele ma rozmáite názwiská: zorawie noski/ Komorze noski/ ziębie noski/ zabie kosmki/ Gołębia nogá/ Wroble proso/ Pycháwiec/ złote ziele... SyrZiel 711.
patrz: PYCHAWIEC
– Káncer wrzod pomykáiący, y ciáło w koniách wyiádáiący goi, z Czosnkiem, z Pieprzem, á z Pyretrum, to iest z zębnym zielem áż stárym sádłem utłuc Piołyn, y tym go napierw nátrzeć... SyrZiel 347.
patrz: PYRETRUM
– Wrotycz Włoska/ y Rádostká/ Rozdział 7. [tytuł] Ziele/ ktore Grekowie Helichrysum zowią/ dwoiákie iest. Pierwsze/ á własne Dyoscorydowe/ Włoską Wrotyczą my zowiemy. Drugie Rádoską. SyrZiel 375.
– Wrotycz Włoską rychley v nas ználeść niźli Rádosnkę. SyrZiel 376.
– Drugie [ziele] ktore Rádosnką miánuiemy/ korzeniem pierwszemu podobne/ z ktorego liście drobne záraz się puszczą obdłużne/ wąskie/ podobne Krwawnikowemu/ ieno dobrze węższe. SyrZiel 375.
– Jest y trzecie [ziele]/ ktore Kreteńskim Wrotyczem ábo Rádosnką zowią. SyrZiel 375.
– Rádosnká na Pokuciu/ y na Podolu [rośnie]/ w tych pułnocnieyszych stronách nie widziałem iey/ okrom żeby w ogrodách páńskich/ kędy byłá zinad przywieziona násienim/ y siána. SyrZiel 376.
– Iáko w inych ięzykách rozmáite nazwisko ma to ziele/ tak y w nászym Polskim zowią go Mniszkiem/ Popią głowką/ Mniszą głowką/ Mleczem świnim/ abo psim/ Pápáwá/ świni pysk/ Rádiki/ wilczy ząb/ [etc] SyrZiel 1154.
patrz: RADYKI
– Tymże też rány wymywáć/ ktore się goić będą bez wszelákiey máśći. SyrZiel 261.
patrz: RANA
– Vsczknionym od bestyy iadowitych pić dawáć/ y ránę tąż polewką wymywáć/ liśćie iego w winie wárząc. SyrZiel 59.
patrz: RANA
– [...] wziąwszy [...]Rápontyku pułłotá/ ná to wszystko winá dobrego nálać ták wiele żeby dobrze zágrąznęło/ zwłaszcza gdzieby z źimney przyczyny tá chorobá przyszłá. SyrZiel 348.
– Abo ták/ w ostátni czwartek ná schodzié miesiącá/ wziąwszy korzeń Gdule ziemney/ położyć go ná ślezienie/ y siekierą záraz go przeciąć ná troie/ pytáiąc chory: To co rąbiesz? odpowiáda co rąbię: ślezionę/ y záraz pościebawszy ná nić/ one kęsy Gdule w dymie suszą: ták mowiąc: Iáko się te kęsy Gdule w dymie suszą/ ták też tá ślezioná niechay vschnie: A potym bok lewy przerzeczoną máścią námázáć. SyrZiel 624.
– Tu ná tym mieyscu drugi/ ktory z czárnego Máku w Azyey mnieyszey Turcy rozmáicie czynią/ do boiu dla wesołey mysli/ y do inych spraw/ zwłasczá Iáńczárowie dla śmiáłości. Zá ktorego vżywánim/ do tákiego zámieszánia mozgu przychodzą/ że żadnego niebespieczenstwá nic nieważy/ siecze/ biie/ rąbie/ co ieno przed sobą baczy: A to bez wszelákiego baczenia. SyrZiel 1362.
– Ták nie tylko w mięsie tłusty/ ále y smaczny/ y biały iáko rąbek będzie [kapłon]. SyrZiel 930.
patrz: RĄBEK
– Bydłu rogátemu/ iáko krowom/ wołom/ kozom/ báranom dycháwicznym iest lekárstwem [marunka]. SyrZiel 806.
patrz: ROGATY
– Wielki Krwawnik/ ma liście podobne máłemu/ tylko więtsze/ y szersze/ Wrotyczowemu podobne. Rozgę tákże więtszą y kosmátszą/ w wierzchu okołki więtsze/ y rozłożystsze. Kwiátu drobnego/ z białá rumiánego. SyrZiel 601.
– Vpłáwy białogłowskie ták białe/ iáko rumienne y ropiste/ bądź wárząc go y piiąc/ bądź prochu iego w trunku vżywáiąc: tákże się też w nim náparzáiąc y kąpiąc/ zástánáwia [nardus]. SyrZiel 31.
– Tákże gdy w zá spłynieniem krwie w pęchyrz/ mocz nie może odchodzić/ nasienie tego Kopru iest rátunkiem/ wziąwszy go łot/ Pietrusczánego nasienia/ polney Márchwie/ Ptászego gniázdá nasienia/ Piołynu/ Styraku rumiennego/ nasienia Malonowego obłupionego/ listeczkow co namłodszych z serduszek Rzotkwie suchych/ káżdego po puł łociu [...]. SyrZiel 385.
– Kwiátu rumiennego/ podobnego Záwilcowemu ktory Anemone zowią [jest świnia rzepa]. SyrZiel 568.
– Są iesczeine Lilie Polne o kto rych poślednieyszy Ziołopisowie czynią wzmiankę/ iáko Dodoncus y Lobel z Pená/ ále od tych pierwszych w niektorych częściách swych rozne/ iáko w liściu długim wąskim/ y korzeniem nie głowczásto czosnkowátym/ iáko v pierwszych/ ále drobnym/ cienkim/ długim/ wąskim/ rospierzchłym. kwiátem pierwszym y fárbą podobne/ tylko rumiánieyszego/ ábo żołtogorącego. SyrZiel 751-752.
– LAnká/ ktorą drudzy Łánuszką/ ini Konwálią miánuią/ dwoiá się znáyduie/ Biała/ y Rumiána ábo Czerwona. SyrZiel 752.
– W Ogrodách nászych te fiiołki ábo Stopki troiákie widamy/ okrom bronatnych Márcowych/ ktore do opisánia tych nie należą. Są iedne białe/ drugie bronatne/ trzecie żołte: są y czwarte z bronatná rumiáne. SyrZiel 754.
– Iest Slaz wysoki wodny/ korzeniem y liściem pierwsze mu potdobny/ ná dwá łokciá wyrástáiący/ tylko dłuższego liścia okrągleyszego ná máłych stopkách. Kwiátu z modrárumiánego/ opiąci listeczkách wąskich y sczupło záostrzonych/ podługowátych: z tych oble/ podługowáte strączki z nasieniem okrągłym iá ko Proso wyrastáiąc. SyrZiel 820.
– To ziele [Mirrha]/ liściem/ kłączem/ Swiniey weszce/ ták iest podobne/ że iednego od drugiego nie rozeznáć/ tylko korzeniem/ kwiátem/ zapáchem/ y smákiem. Kłącza mocnego miąsszego/ stryfiástego/ czczego/ y gęstokolankowátego/ iáko w Trzcinie/ ábo w Włoskim Koprze/ od korzenia rumienne ku wierzchu żołtawe/ twárde białowełniste/ ábo kosmáte/ wdzięcznie y mocno pachniące. SyrZiel 361.
– Z tych [kwiatów konwalii] potym bywáią iágody/ naprzod zielone/ á kiedy doźrzeią bywáią iáko narumienieyszy koral rumienne/ w tych nasienie/ ábo pecki miedzy mięsiwością ich záwieráią się. SyrZiel 752.
– W czerwoney biegunce/ wziąć ze dwá łoty ziárná Pszenicznego/ rumiánego/ y przy práżonego. Tákże ięczmieniá/ y grochu dobrze przypráżonych/ po łocie. To wszystko co namieley vtłuc/ y przez gęste sitko przesiać. SyrZiel 929.
– Naprzod ogień lekki y wolny podniecisz: Potym im dáley tym więtszy/ áż przeydzie ogień z powietrzem/ y Alembik wewnątrz pocznie rumienieieć [!]/ toż záś niech skromny y pomierny ogień będzie/ áż wszystek żywiołny przeminie/ á kolbá ná Alembiku iáko krew będzie rumienna/ á wodá/ y powietrze przewysszy/ iáko oley iáki. SyrZiel 334.
– Także máło co niżey rozdział kłádzie dwoiáki tegóż Kosacu Słowienskiego. Ieden/ ktory zowie Raphanites, to iest/ Rzodkiewką/ álbo fiołkową Lilią/ korzenia białego/ od podobieństwá/ ktore ma z Rzodkwią/ á ten Sámicą możemy nazwáć. Drugi Ryzothomos, ktory ma korzen rumiennieyszy/ zupełny y gęsty/ od czego też ták iest rzeczony: Ten/ iáko Dioscorides świádczy/ iest naprzednieyszy/ y Sámcem w swym rodzaiu. SyrZiel 3.
– Náyduią się iescze okrom tych/ trzy inne rodzáie Bożegodrzewká. Pierwszy ábo trzeci we wszem niemal samcowi wysszey opisánemu podobny/ tylko że się rozkłáda swemi rosczkami rumiennymi po ziemi/ ktore ná pułtorá łokciá niekiedy puscza. SyrZiel 366-367.
– Vpławy rumienne pániom záwściąga/ po sześciu łyżek tego soku z ziela pić dáiąc [sok pięciornika]. SyrZiel 297.
– ZA naprzednieyszy y nawybornieyszy Sok Cyráneyski máią/ ktory nie iest zbytnie lisowáty/ álbo rumienny/ przeźroczysty/ á zapách Mirrhy mocny máiąc: gęsty/ czyrwiem nie wytoczony/ áni dziurkowáty/ smáku przyiemnego: Do rospuszczenia snádny/ iáki bywa w Cyrenie/ z sámego korzeniá. SyrZiel 188.
– Korzonki [kosaćca poziemnego] we dwoy nasob ciensze niźli máły pálec/ z wierzchu Lisowáte y rumienne/ we wnątrz białe/ twárde/ smáku ostrego y vstá rozpaláiącego . SyrZiel 15.
– [Czerwieniec fałszywy jest] Kwiátu po wszystkiéy rozdze z modrá rumiánego/ máło niepodobné kwieciu Wołowégo ięzyká/ iedno rumiensze y rozłożystszé. SyrZiel 1296.
– Pleurycznym wrzodom ták vczyn: wziąć zpołtory garsci liscia polney Dryakwie/ fig suchych mięsistych/ ze dwánaście/ pokráiánych/ Rozynkow wielkich/ ktore Cybebámi zową: álbo inych mięsistych/ iąderká z nich wyiąwszy/ Lákryciey drobno pokráiáney w cienkie trzasczki/ álbo skrobáney: nasienia Anyżowego po dwu łotu/ Kopru Włoskiego dwá łoty/ Sliwek iedwabnych ták czarnych iáko rumiánych/ Kosaccu ábo Fiołkowego korzeniá Florenckiego po łocie. To wszytko drobno pokráiáć. SyrZiel 1264.
– Do potrzeb lekárskich/ iáko Gálen pisze/ ma bydź vżywána [gorczyca pospolita]/ ziárná co narumienieyszégo, práwie doyźrzáłégo/ nie zeschłégo áni twárdego: ále w tłuczeniu wilgotnégo soku żołtáwégo/ á sámo we śrzodku zielonáwé. SyrZiel 1203.
– Bládą cerę nápráwia y rumienną czyni [sadziec]. SyrZiel 282.
– Vrzet ábo Siniło płonny ma list więtszy do Łoczygowe[g]o podobnj/ pręt cieńszy y krzewistszy/ gáłęzisty y ryszáwszy/ ábo rumiánieyszj. SyrZiel 900.
– To iest kiedy oczy są iásne/ żadney namnieyszey zasłony ná nich nie będąc/ á przecię nie widzą: wziąć nasienia Kopru Włoskieg[o] w occie pierwey moczoneg[o] dwá łoty/ kwiátuMuszkatoweg[o] pułtorá/ kwiecia P. Máriey Zwonkow/ Swieczek po łocie/ Czarnogłowu/ ábo Łánie[go] czyścu/ Rożey co narumienieyszey/ Celidoniey/ Ruty ogrodney/ po pułtorj ćwierci łotá/ korzenia Włoskiego Kopru pułtory ćwierci/ Hányżu násienia puł łotá/ drzewá Orlego/ ábo Ráyskiego pułtory ćwierci/ korzenia Kozłkowego ćwierć łotu. SyrZiel 382.
– Twarzy rumiencu dodawa [czosnek]. SyrZiel 1228.
– Pánnom zbytnią bládość/ ábo rádniey trupią z zielenością/ w rumieniec y w cudną cerę odmienia [wódka piołunowa]. SyrZiel 455 [355].
– Wino Ozánkowe. Wino/ rownie iáko z Piołynem może bydź przypráwione z tym zielem. Osobliwie służy. Dycháwicznym. Ciężkość w piersiach z nápełnienia wilgotnościámi cierpiącym. Plin. Kászlącym vżywáć go trunkiem. [Tenże Opuchłym/ známienitym iest lekárstwem/ moczem ią wywodząc. Wątrobę/ Slezionę/ Nyrki/ Mácicę/ zámulone wychędaża y wyciera. Bládey twarzy/ piękny rumieniec y cerę dáie. SyrZiel 574.
– Szorbot/ ábo gnilec/ leczy w vściech/ á Dziąsłom znowu dobrym y zdrowym ciáłem nárosłym/ pirwszy rumieniec przywráca [sól]. SyrZiel 156.
– Ten Rumien iest ták bárzo podobny Rumienkowi smierdzącemu/ ktory Psim [rumienkiem] zowią/ że pozorem ieden od drugiego rozeznáć trudno/ sámą tylko wonią [...]. SyrZiel 792-793.
– Te drugie Rumienki/ [rumienek] biały y żołty za[ś] potężniey wywodzą [kamień z pęcherza i z nerek]. SyrZiel 793.
– Te drugie Rumienki/ biały y [rumienek] żołty za[ś] potężniey wywodzą [kamień z pęcherza i z nerek]. SyrZiel 793.
– Ten Rumien iest ták bárzo podobny Rumienkowi smierdzącemu/ ktory Psim [rumienkiem] zowią/ że pozorem ieden od drugiego rozeznáć trudno/ sámą tylko wonią. SyrZiel 792-793.
– Piszą o tym zielu [odmienniku] że trzykroć przez dzien kwiát swoy odmienia/ poránu biały/ w południe szárłatney fárby/ wieczor z czerwonábronatney: wszystek kształt iego do kwiátu Rumienku błękitnego podobny. SyrZiel 584.
– Moc i skutki. Te skutki więcey Márunce należą niźli iemu. Wszákoż temu Rumienkowi Psiemu służą, iako Dioskorides pisze. SyrZiel 803.
– Te drugie Rumienki/ biały y żołty za[ś] potężniey wywodzą [kamień z pęcherza i z nerek]. SyrZiel 793.
– ROzmaryn plonny álbo dziki/ ktory drudzy zowią Rozmárynem Czeskim. Naszy go zowią Bágnem Swinim/ Czechowie Rozmárynkiem [...] Iest y drugie Bágno Swinie/ bárwy popielátey. SyrZiel 170.
patrz: ROZMARYN
– Piszą Arábczycy być go [płochowca] przyrodzenia w trzecim stopniu ná przodku rozgrzewáiącego. A Galen/ że zwiérzchu przykłádány list/ ábo kwiát ma moc rozpraszánia/ rozpądzánia. SyrZiel 1393.
– Kurcze/ y członkow pokrzywienie rosprascza y leczy [tatarak]/ też wodę pijąc/ y vłomności náparzáiąc. SyrZiel 20.
– Pokurczonym y pokrzywionym z prętkiego przypadku/ z ługiem go dáiąc pić/ dobrze czyni rozprasczáiąc ie. SyrZiel 189.
– Członki pokurczone rospraszcza/ [trzebula]. SyrZiel 1195.
– Przyrodzenie. Oleśnik/ iáko Dioscorides, Galenus, Egineta, y ini Ziołopisowie stárodawni piszą/ iest przyrodzenia w trzecim stopniu rozgrzewáiącego/ á we wtorym wysuszáiącego. Korzeń iego naczęściey do lekarstw wchodzi/ máiąc moc rospráwowánia/ rozgrzewánia/ trawienia/ y otwieránia. Nasienie tákże iego rozgrzewa y wysusza/ ktore do niektorych lekarstw wchodzi/ ále nie ták często/ iáko korzenie. Naci niekiedy do kąpiele y do nápárzenia vżywamy. Kwiát żadnego vżytku nie iest. SyrZiel 23-24.
– Zbytnią obfitość mleká mámkom/ ktore piersi ich rospręża/ ábo podczás drugim ciecze/ Celidonią vtłuc/ y w wodzie wárzyć/ á ná piersi przykłádáć dobrze. SyrZiel 895.
– Mleko białymgłowom w piersiách skrzepłe ábo zsiádłe/ ktore im piersi rozpręża/ rospądza/ Ruty wziąwszy według potrzeby/ á z siárką ią wespoł vtłukszy/ co nalepiey octem winnym ostrym rospuścić/ żeby było iáko plastr/ y to ciepło ná piersi przykłádáć. SyrZiel 534.
– [Wódka z żurawich nosków] Pániom y mámkom mleko zbytnie przysusza/ ktore im piersi rosprążá. SyrZiel 716.
– Rozprężenia też piersi z obfitosci mleká/ co im to pospolita bywa/ mogą sie zá tym vstrzedz [położnice]/ gdyż go w nich wysusza/ á w gruzły nie dopuscza mu sie skrzepiáć/ záczym bolenia w piersiách vchodzą[.] SyrZiel 1072.
– Piersiom białogłowskim/ zbytnim mlekiem rozprężonym y nábrzmiáłym/ bywá rátunkiem [mięta]. SyrZiel 1136.
– Białogłowskim piersiom z zbytniego mleká ztwárdniáłym/ y rozprężonym w occie ią wárząc y ná nie plastruiąc/ iescze potężniey/ siárki przyłożywszy/ á ná piers wszytkę okrom brodawki/ ciepło przykładáć [rutę]. SyrZiel 534.
– Wąsath ktory w krzyżách dárcie y łupánie czyni/ że się człowiek rozprostowáć nie może/ Kopr ten z Slazem leczy/ nápárzáiąc nim krzyże co naciepley. SyrZiel 425.
– [...] nasienie [rzodkwi] w rozsyconym miedzie/ albo w soku z rozynkow wyciśnionym moczyć [...]. SyrZiel 1051.
patrz: ROZSYCONY
– Abo też w wodzie go [nasienie anyżowe] pierwey w tey warzyć/ w ktoreyby miod miał bydź rozsycony/ według woli y vpodobania każdego. SyrZiel 411.
patrz: ROZSYCONY
– Od rozumu y dobrego baczenia odchodz[ącym]/ dobrze czynić plastr z świeżeg[o] nasienia Hanjżu[!]. SyrZiel 409.
patrz: ROZUM
– Bárzo się kocha [ruta] w ceglástey ziemi/ ábo w rumie. SyrZiel 522.
patrz: RUM
– POwiedziáło się wysszey mieysce gdzie roście [ziele płomyk]/ álbo rosło/ to iest/ przy sámym Ieruzálem/ á nigdzie indzie. Tych czásow żeby było/ nie mamy żadney wiádomości: Iednák tego rozumem dochodzimy/ ponieważ tylko ná tym miescu rosło/ á ná żadnym innym/ á zá zburzeniem támtego miástá/ rumámi mieysce támto nápełnione/ więcey się nie pokázuie. SyrZiel 336.
patrz: RUM
– W Ogrodzie ná grzędách miedzy iárzynámi/ ná winnicách/ przy ścieszkách/ miedzy rumem/ y ná polách spráwionych [rośnie szczyr]. SyrZiel 857.
patrz: RUM
– GDziebysmy Piołynu Pontckiego do potrzeb lekárskich mieć nie mogli/ tedy tego ktory po rumách y po stárych murách roście/ ná to mieysce wziąć możemy. SyrZiel 388.
patrz: RUM
– Tákże też wtora ábo mnieysza/ leśna á gorna Rutá ná grunciech/ iáłowych/ kámienistych/ y gornych/ rádniey się znáyduie/ niżli ná wypráwnych/ ábo ná rowninách: Przeto gdybysmy ie [ruty leśne] w ogrodziech záchowáć chcieli/ potrzebáby im ziemie z rumem ceglánym/ ábo prochem cegły tłuczoney/ ábo z piopiołem [!] vmieszáć. SyrZiel 548.
patrz: RUM
– Z tych trzech Rumnoch [!] napotężnmieyszy iest bronatnego kwiátu ku wywiedzieniu kamieniá z Pęchyrzá y z Nyrek/ y ten też ies[t] nawiętszy/ naudátnieyszy y spániálszy. SyrZiel 793.
patrz: RUMEN
– Piołyn biały ábo szyroki. Absinthium album, Absinthium vmbelliferum. Weysser wermut/ Kronen wermut. Ten nie wyrasta wzwysz tylko ná piądź. Kwiátu o sześci listeczkách białego/ nieco podobne kwieciu Psiego Rumnu: Ná káżdey roscze po ośmi ábo dziesiąci listkow/ od inych dobrze szerszego/ białego/ á lábrem wytráwánego. SyrZiel 458 [358].
patrz: RUMEN
– Proch z Rumnu z wodką ziela Noc [y] Dzień piiąc. Mocz potężnie pędzi. SyrZiel 793.
patrz: RUMEN
– Pręt [mięty] rumienáwy/ ábo brunatny/ czworgránitny/ ná piądź/ álbo trochę wysszy. SyrZiel 1135.
– [Trzebula jest] Liścia pietrusczánégo/ iedno trochę drobnieyszégo/ zobudwu stron lábrowánégo/ pod czás bládozielonáwé/ podczás żółtawe/ niekiedy też rumienáwe. SyrZiel 1193-1194.
– Naprzednieyszy który ná koralách sie znáyduie/ zlekká rumiánáwy [mech koralowy]. SyrZiel 1418.
– SCzawik kwáśny/ wielki y máły/ iednegoż kształtu są; wszákże wieki liściem/ ták sczawiu kobélemu podobny/ że podczás trudno ieden od drugiego rozeznáć// iedno że tego są mnieysze y głádsze: do tego trochę węzsze/ á záraz się od korzonkow pusczáiąc/ iáko żeleźcá v strzał: tákże y po kłączu/ máiąc smák w sobie przyiemny kwaskowáty. Korzonki cienkie/ długie/ ále nie ták bárzo żołte/ iáko Sczawiu kobelego: tegoż smáku iáko liście y z kłączem. Kwiátu rumiánáwego/ ábo ceglástéy bárwy. SyrZiel 1094.
– Strącza [bobu] ze wszech iárzyn w strączu ziárná swe záwieráiących/ miązszego/ w ktorych ziárná nie iednostáyney wielkości y kształtu: bo iedne drugich więtsze: iedne okrągleysze/ drugie płáskáté. Ktemu iedne białe/ drugie rumienáwe: ine ciemnoszáre/ drugie żołtáwe/ zieleniáwe ine. SyrZiel 1025.
– Z tych [kwiatów jednolista] potym iágódki drobné/ okrągłé/ naprzód bládé/ potym rumienáwé/ smáku gorzkiego/ nie przyiemnégo. SyrZiel 1310.
– [Jeżyna jest] Kwiátu naprzod rumiánáwego/ á gdy sie dobrze rozwinie białego/ z piąci listeczkow złożonego gronkámi: Z tych zá pewnym czásem iágody naprzod zielone/ potym rumiáne/ á gdy doźrzeią/ czarne w gronkách. SyrZiel 1320.
– To przy wierzchu w gáłąski się rozkrzewia: w wierzchu których główki spiczásto záostrzone/ z łusk iakoby złożoné y spoione/ iako v Chabrku ábo Bławatu. Z tych potym kwiat wychodzi z błękitná rumieniáwy [driakiew polna]. SyrZiel 1263.
– Miedzy tym á rozgámi kwiát biały/ podczas rumiány/ ná cienkich stopkach kłosowáto wychodzi/ zwłascza przy wierzchu: z którego potym [kwiatu rdestu] nasienie drobne/ plaskie/ y rumianawe/ ábo ciemnorumiane bywa/ ktore iako liście/ kwiát y korzenie/ pieprzystego iest smaku. SyrZiel 1248.
– [Sadziec samiec jest] Klącza ábo rozgi obley / rumiennáwey/ dwu łokietney pod czás y wysszey odnożystey/ wewnątrz pełne drżeniá białego/ zwierzchu złekká [!] białokosmátego. SyrZiel 281.
– Z tych [kwiatów sadliczki] bywa nasienie w tychże szupin kách rumiánáwe/ ábo lisowáte. SyrZiel 558.
– [Komonica jest] Kwiecia żołtego/ niewielkiego/ gromatkámi kwitnącego: z ktorego potym strączkow krzywych wespoł w kupce niemáło pochodzi odwisłych: w tych nasienie drobne dzikáwe/ ábo rumiánáwe: zapáchu przyiemnego/ ktore do lekarstw tákże iáko kwiát y liście wchodzi. SyrZiel 514.
– [U pięciornika jest] Klącze ná piądź wzwysz/ rumiánáwe niekiedy/ według buyności mieyscá ná pułtory/ y ná dwie piędzi roście. SyrZiel 294-295.
– Te [korzenie kropidła] zwierzchownie są rumieniáwe/ we wnątrz białe/ smáku gorskie[g]o. SyrZiel 735.
– Kwitnie tymże sposobem/ kwiátem drobnym rumienáwym: Owa mánnie sianey we wszem podobna/ ieno drobnieysza [trawa manniana]. SyrZiel 1313.
– BYlicá ziele pospolite y wszem znáiome/ krzewiste y gáłęziste klącze niekiedy ná dwá łokciá wzwysz prosto/ podczás wysszey pusczáiąc/ rumiániáwe/ oblo sztryfiáste. SyrZiel 720.
– A gdy ná Wiosnę z ziemie sie pokázuią/ bywáią rumiennáwe [liście dzięgielu]. SyrZiel 87.
– [Szczaw] Listeczki z ziemie záostrzoné rumionáwe wypuscza/ ktore się záczásem rozrastáiąc w wielkie y w szerokie á zielone stawáią. SyrZiel 1090.
– Dwunasty [rodzaj geranium]/ korzeniá iednostaynego/ długiego/ wzmiąsz ná pálec mnieyszy/ rumiániáwy á krzywy/ pachniący. SyrZiel 714.
– ZIelinkę tę dwoiákiego rodzáiu znáyduiemy. Pierwsza y napospolitsza/ korzeń ma rumieniáwy ábo rysiáwy y zewsząd łuskowáty ábo kłosowáty/ ná końcu spodnim/ kilká korzonkow cienkich z siebie wypusczáiąc. SyrZiel 699.
– MElisá Multáńska/ rozgi ma wzwyż/ dwu łokietne/ gáłęziste y krzewiste/ czoworogránowite/ rumieniáwe. SyrZiel 692.
– [Konicza wyczka] Rozdżek pięć ábo sześć z iednego korzonká puscza/ około ktorych listeczkow wiele podługowátych/ wąskich spiczásto záostrzonych/ iáko niemal ná Izopie baczemy/ ábo Szocowicowemu liściu podobne: ku wierzchu prącia kwiateczki/ v iedney białe/ v drugiey zmodrá blękitne/ v trzeciey rumiánáwe/ te kłosowáto są rozsádzone/ kształt máiąc kwiecia polney Ruty/ tylko że te dłuższe. SyrZiel 597 [598].
– LNicá/ ábo Pánny Máriey Len/ ábo Lenek/ pięciorákiego iest rodzáiu: A ten ktory Dioskorydes opisuie/ wynosi rozgę swą cienką y prostą/ ná łokieć zwysz/ y podczás wyższą/ około ktorey liścia wiele y gęsto długiego/ cienkiego/ á ku Lnu własnemu podobnego: naprzod ciemno zielone/ potym ku stárości rumiánáwe/ ieno trochę od Lnu krotsze y węższe/ máło nie iáko v Sosnki/ ábo świniego Mleczu/ tylko że nie ma w sobie soku. SyrZiel 594.
– [Boże drzewko] Listeczki máiąc rozdártocienkie/ y głęboko rozerżnione/ około prątkow szedziwe/ máło nie iáko Włoskie[go] Kopru/ ábo Rumien kowe/ ieno krotsze/ gęstsze y wonnieysze/ á nieco szersze. SyrZiel 366.
– Zbytnie mleko w piersiách pániom y mámkom tráci/ sámo ziele Kopru Włoskiego wárzone/ á z oleykiem Rumienkowym/ ná piersi przykłádáne. SyrZiel 390.
– Albo też tym sposobem : Wziąć Piołynu pułtory gárści/ Márzymiętki garść/ kwiatkow Rumienkowych/ Rozmárynowych/ Wielbłądowey trawy po puł gárści/ Mástyru/ ziela Tátárskiego po łocie. SyrZiel 339.
– Kwiecie Rumienkowe w winie wárzone/ á po ránu y na noc po kieliszku ciepło piiąc leczy/ rozgrzewa/ y posila/ otwieraiąc/ y kolerę wywodząc. SyrZiel 793.
– Głowie mdłey á vstáwicznie boleiącey/ vczynic woreczek/ álbo rádniey czapeczkę z kitáyki/ y nápełnić ią kwiecim [!] Láwendowym. Agdzieby go do tego niemogł miec dosyc/ tedy przydáć Rozmarynu/ Máieranu/ kwiatkow Rumienkowych/ Szałwiey y z kwiecie[m]. To wszystko miáłko vtłukszy/ Báwełnę tym nábić/ y w woreczku zászyć/ á na głowie vstáwicznie nosić. SyrZiel 32 [42].
– Mácicznym boleściom známienitym iest lekárstwem/ trzy álbo cztery kropie/ dáiąc go [olejku z łaniej broni] z trochą ciepłego winá/ álbo z Rumienkową/ ábo z tegoż ziela wodką. SyrZiel 131 [123].
– Item, Wziąć ze dwie gárści mácierzan ki/ Kwiecia Rumienkowego/ Sz[a]łwiey/ Lebiotki/ Kopru Włoskiego/ Piołynu Włoskiego/ po gárści/ posiekáć drobno/ y we dwu płociennych woreczkách przeszyć ktore/ ná gorącey cegle winem ią polawszy/ nágrzewáć/ y ná żołądek ieden po drugim przykłádáć. SyrZiel 339.
– Item, Piołyn z Rutą/ á z kwieciem Rumienkowym/w oliwie smáżyć/ á tym dwákroć przez dzień mázánie czynić. SyrZiel 339.
– Iáycá z korzeniem Márzány wárzone/ tákże rumiáno farbuie/ iakoby ie z Bryzelią wárzył. SyrZiel 815.
patrz: RUMIANO
– [U steby] Z korzeniá dwie/ podczás trzy rozgi łokietné oble/ pochodzą/ podczás wysszé: odnożek niemáło máiąc/ ná których w wierzchu główki/ podobne Błáwatowym głowkom/ rumiánobłękitné kwiatki z siebie wydaiąc/ tym kształtem iáko y Modrak. SyrZiel 1270.
– W wiérzchu kwiatki rumiáno błękitne [u trędownika mniejszego]. SyrZiel 1411.
– Korzeń miąższy mocny/ ciężki/ ná trzy ábo ná cztery piędzi wzdłuż/ rumiánocielisty: soku pełny/ z nieiákową cirpkością y słodyczą ostrą [u centurii]. SyrZiel 654.
– Rozg z korzeniá iednego wiele pusczáiąc/ około ktorych listkow pełno przymięższych/ obdłużnych/ wełnistych/ á miękkich iákoby Aksámit: ná wierzchu rozg kwiatki głowiáste/ bládo żołte/ v inych cieliste ábo białe/ ábo rumiánocieliste ábo z czerwoná mienione/ ktore po tym doźrzawszy wełniánkámi ábo pyrzeniem siępo powietrzu rozlátuie: Korzenie ma twárde/ zdrewniáłe/ rozdzielne/ y rospierzchłe [kocanki]. SyrZiel 718.
– GNidosz ma liście podobne do leśnego winá/ rozkrawániem rozdzielone. Rósczki proste miękkie y czarne. Kwiát po dobny do fárbownikowego/ który Sinilem y Vrzetem zowiemy. Nasienie w zielonych łupinkách/ podobne cieciórczánemu/ rumiánociemne/ ostre/ chropowáte/ wewnątrz białe/ smaku ostrego. SyrZiel 1477.
– Ná nich [różdżkach rozmarynu czeskiego] listeczkow podobnych Rozmárynowym pełno/ te zwierzchu zielone/ od spodku rdzáwe/ álbo rumienno lisowáte/ v liścia tákże szypułki rumienne/ á przez listeczki ziebro/ ile od spodku/ teyże bárwy. SyrZiel 170.
– Korzenia obdłużnego [jest długosz]/ z odnożkámi drobnemi y cienkimi/ mdłego á rumiáno lisowátego. SyrZiel 769.
– Ognik ábo sprosną Rumiáność z twarzy spądza/ wziąć Plew Owsiánych ze trzy gárści/ Ięczmieniá nie otłuczonego po gárści/ w odzie warz do wywrzenia trzeciey części/ á tą wodą twarz często vmyway. SyrZiel 989.
– [Jabłuszko murzyńskie ma] Owoc okrągły/ Stryfiásty/ mnieyszy niż Iábłko miłości/ y twárdszy/ rumiány: gdy doźrzeie/ máiąc kufliczek ná wiérzchu/ iáśnieyszey rumianości/ niżli sámo. SyrZiel 1380.
– Drugié [poziomki] piérwszym we wszystkim podobné/ korzeniem/ liściem/ kwiátem/ y kształtem owocu álbo iágód/ tylko nie rumiennością: bo są práwié białé/ ále tegoż zapáchu y smáku. SyrZiel 1329.
– Czerwoną [lilię] tym sposobem vczynisz/ záraz iáko kwiát okwitnąwszy opádnie/ zerznąć kłącze y z nasiéniem/ y záwiesić go gdzie w dymie żeby vschło. Potym wyiąwszy go z swych strączkow/ y wychędożywszy/ ná moczyć go w lagrze winá czerwonego w Márcu/ żeby ná się rumianość wzięło. SyrZiel 582.
– [U ciemierzycy] Liście przy rózdze nie iednostáyne: od ziemie szerokie/ potym węzsze/ y między tym kwiecie ná stopkách gęstokłósowáte/ ciemney rumiáności. SyrZiel 1464.
– [Nagi jęczmień] Iest ziárná rumiáno żołtego iáko Pszeniczne. SyrZiel 985.
– Tákże Málon ná kęsy vsiekáć/ z limonią wielką świeżą/ korzenia Przestępowego/ korzenia Obrazkow/ to wszystko drobno posiekáć/ w Alembik śklány wsypáć/ mleká słodkiego koziego świeżo wydoionego ná to nálać/ żeby dobrze w nim zágrąznęło/ y w Balneum maris distylowáć/ á tą wodką twarz vmywáć: nie trzebá nad to rumienidłá y bielidłá lepszego. SyrZiel 1185.
– Drugie [ziele wołowe oko]/ psiemu Rumnu/ ták liściem iáko kwiátem podobny/ że trudno podczás iednego od drugiego rozeznáć/ ieno że kwiecie tego Wołowego oká iest listkow szerszych/ á rożdżek mdleyszych. SyrZiel 780.
patrz: RUMIEN
– Proch z Rumnu z wodką ziela Noc y Dzień piiąc. Mocz potężnie pędzi. SyrZiel 793.
patrz: RUMIEN
– Z tych trzech Rumnoch [!] napotężnieyszy iest bronatnego kwiátu ku wywiedzieniu kamieniá z Pęchyrzá y z Nyrek/ y ten też ies. nawiętszy/ naudátnieyszy y spániálszy. SyrZiel 793.
patrz: RUMIEN
– Bole vśmierza subtelnym przenikániem swym/ ktorym iest Roży podobny. A swym rozgrzewániem do oliwy może bydź przyrownány. Ale Rumien Rzymski pełny y niepełny. Tákże Rumien Angielski we wtorym stopniu są rozgrzewáiące/ y wysuszáiące. SyrZiel 793.
patrz: RUMIEN
– O Rumnách dwu Rzymskich. WEWłoskich kráinách najduie się dwoy Rumien okrom tego ktorysmy przed tym opisá[li] Chamomellum vtrumq; Romanum. Edle Hamillen/ Romisch chamillen. SyrZiel 801-802.
patrz: RUMIEN
– Rumien psi ábo [rumien] śmierdzący. Rozdział 97. Cotula foetida: Amarisca Comomilla syl. Foetida. SyrZiel 803.
patrz: RUMIEN
– Bole vśmierza subtelnym przenikániem swym/ ktorym iest Roży podobny. A swym rozgrzewániem do oliwy może bydź przyrownány. Ale Rumien Rzymski pełny y niepełny. Tákże Rumien Angielski we wtorym stopniu są rozgrzewáiące/ y wysuszáiące. SyrZiel 793.
patrz: RUMIEN
– Rumien psi ábo śmierdzący. Rozdział 97. Cotula foetida: Amarisca. Comomilla syl. Foetida. Kröttendil. RUmien psi z káżdey miáry pachniącemu ták iest podobny/ że też częstokroć ich wielu sámym pozorem oszukawa/ rozumieiąc go zá pachniący. SyrZiel 803.
patrz: RUMIEN
– Poty złe z ciáłá wyciąga/ wárząc Rumien z Slazem w wodzie/ á nád tą párą w suchey wánnie siedząc/ chocia by też niezby tnie były. SyrZiel 798.
patrz: RUMIEN
– Rumien psi ábo śmierdzący. Rozdział 97. Cotula foetida: Amarisca. Comomilla syl. Foetida. Kröttendil. RUmien psi z káżdey miáry [rumnu] pachniącemu ták iest podobny/ że też częstokroć ich wielu sámym pozorem oszukawa/ rozumieiąc go zá [rumien] pachniący. SyrZiel 803.
patrz: RUMIEN
– Piołyn biały ábo szyroki. Absinthium album, Absinthium vmbelliferum. Weysser wermut/ Kronen wermut. TEn nie wyrasta wzwysz tylko ná piądź. Kwiátu o sześci listeczkách białego/ nieco podobne kwieciu Psiego Rumnu: Ná káżdey roscze po ośmi ábo dziesiąci listkow/ od inych dobrze szerszego/ białego/ á lábrem wykráwánego. SyrZiel 458 [358].
patrz: RUMIEN
– Włosienkowátość tey Kániéy przędze/ ma nieiáką rumienáwość/ włásnie iáko niteczki ná gáłązkách winnych/ którym iest miąszością podobna. SyrZiel 1515.
– Naprzod ogień lekki y wolny podniecisz: Potym im dáley tym więtszy/ áż przeydzie ogień z powietrzem/ y Alembik wewnątrz pocznie rumienieieć [!]/ toż záś niech skromny y pomierny ogień będzie/ áż wszystek żywiołny przeminie/ á kolbá ná Alembiku iáko krew będzie rumienna/ á wodá/ y powietrze przewysszy/ iáko oley iáki. SyrZiel 334.
patrz: RUMIENIEĆ
– [...]. to [nasienie dziewięciornika] gdy doźrzeie/ z żółtárumienieie. SyrZiel 1309.
patrz: RUMIENIEĆ
– To [żyto] gdy kiełki ták pod Zimę/ iáko ná Wiosnę siane/ wypuscza/ rumienieie: potym/ iáko ine zboża/ zielenieie. SyrZiel 913.
patrz: RUMIENIEĆ
– Vżywáią korzeniá [czerwonego wołowego języka] białegłowy do fárbowánia y rumienienia twarzy. SyrZiel 1294.
– V nas w Polscze/ tákże w Rusi/ y ná Podolu/ znáyduią się ziarnká okrągłe/ ná tym zielu rumieniuchne/ smáku kwáśnego/ podczás ciemno rumienne/ zwłasczá gdy przeyźrzeią/ zapáchu mocnego. SyrZiel 84.
– NAwięcey się kocha [spikanarda] w Págorkách/ w mieyscách kamienistych y rumistych/ ku słońcu położonych. SyrZiel 40.
patrz: RUMISTY
– ROście rad ná grunciech twárdych/ kámienistych/ y rumistych [rumien psi]. SyrZiel 803.
patrz: RUMISTY
– Opuchłość gárdłá leczy/ z niepłokáną owczą wełną szyię obwinąwszy/ ciepło omaczáną w tym oleyku Rumienkowym. Kłocie w bokách vkłáda y vśmierza/ wziąwszy dwie cześci tego oleyku/ á iednę z Kopru swoyskiego/ y mázáć. Abo ták: Weźmi dwá łoty Rumnowego oleyku/ z Kopru ogrodnego/ y Liliowego po łócie/ y tym boki nácieray. SyrZiel 800.
patrz: RUMNOWY
– Swierzb/ Krosty/ Bębele/ Plány [!] wszelákie/ fráńcę náwet z ciáłá rumuie [kuklik]/ vżywáiąc go tym sposobem iáko sálsy/ ábo chyny. SyrZiel 269.
patrz: RUMOWAĆ
– Niesposobności Wątroby/ w przyrodzonych iey spráwách nápráwia [balsam z olszownika]/ nietylko trawiąc w niej grube wilgotności/ ále y rumuiąc zámuliská y zátkániá z niej dáiąc g[o] porządnie/ przez trzydzieści dni/ po wieczerzy/ po dwánaście kropli/ z wodką tegoż ziela . SyrZiel 152.
patrz: RUMOWAĆ
– Zátkánie y zámulenie w piersiách/ toż násienie [kobyli kopr] rumuie/ záczym wolny oddech czyni. SyrZiel 399.
patrz: RUMOWAĆ
– Opuszonym. Watrobie. Slezienie. Kiszkom. Násienie Rozmárynowe z Pieprzem á z winem piiąc. Albowiem nietylko ich oziębłość rozgrzewa/ álbo nábrzmiáłość zcieńcza/ y zátkánie ich precz rumuie/ otwiera/ y wychędzaża. Ale ie tez swą cirpkością posila y vtwierdza. SyrZiel 168.
patrz: RUMOWAĆ
– Włosy czyni żołtofárbiste ábo ruse/ náśienia práwie doźrzáłego/ świeżego nátłuc y od potrzeby w gárncu chowáć. SyrZiel 600.
patrz: RUSY
– Płynącym oczom/ Swierzbiącym/ y Gryzienie w nich vśmierza/ korzeń Kopru Włoskiego/ Rutá ogrodna/ Kmin kramny/ Bobki y Roża/ po rowney części/ w winie białym wárząc/ do połowice/ á tym raz y cztery przez dzień oczy wymywáć. SyrZiel 389.
patrz: RUTA
– Tákże tym wszystkim/ ktorzyby żołądek záziębili sobie vżywániem rzeczy chłodzących/ iáko rybámi ná zimno vżywánymi/ ogurkámi/ Bániámi/ Małonámi [służy olejek z kminu]. SyrZiel 436.
patrz: RZECZ
– Liścia/ té wszystkié/ Rzotkwiánemu podobnego/ ostrokosmátego/ iedno szérszégo. SyrZiel 1041.
patrz: RZODKWIANY
– Szorboch álbo szkorbut leczy/ wziąwszy nasienia Rzodkwiánego co namieley vtłuczonego trzy części Oleiu z Siarki iednę część/ Oleiu Lubczykowego trzy części. SyrZiel 244.
patrz: RZODKWIANY
– W pęchyrzu boleści uśmierza/ ktore bywáią podczás z cięszkim pusczániem moczu/ Kopr włoski/ Opich/ Rutá/ serduszká w Rzotkwiáney náci/ Poley, káżdego po gárści wziąwszy[...] SyrZiel 385.
patrz: RZODKWIANY
– Komuby włosy z brody lázły, ábo nie rychło rosły/ ábo nigdy/ dobrze sokiem tego ziela/ a z oleykiem z żołtkow iáiecznych/ ábo z Kleszczowiny/ ábo z Rzotkwiánym/ ábo z Sycyońskim stárym y dawnym/ ábo z Sábinowym/ nácieráć mieysca gołe/ y włosámi obnáżone. SyrZiel 369.
patrz: RZODKWIANY
– O Rumnách dwu Rzymskich. WEWłoskich kráinách najduie się dwoy Rumien okrom tego ktorysmy przed tym opisá[li] Chamomellum vtrumq; Romanum. Edle Hamillen/ Romisch chamillen. SyrZiel 801-802.
patrz: RZYMSKI
– Bole vśmierza subtelnym przenikániem swym/ ktorym iest Roży podobny. A swym rozgrzewániem do oliwy może bydź przyrownány. Ale Rumien Rzymski pełny y niepełny. Tákże Rumien Angielski we wtorym stopniu są rozgrzewáiące/ y wysuszáiące. SyrZiel 793.
patrz: RZYMSKI
– Z tego opisánia Iozephowego Báárásá/ vczynili szálbierze y mátácze/ po świecie sie tułáiący/ báśni/ przyszywaiąc go do Pokrzyku swego. SyrZiel 336.
– Fráncowátą chorobą záráżonym miasto Salsy Páryle ábo Drzewá/ iest [biedrzeniec] użytecznieyszy dáleko niżli te cudzoziemskie lekárstwá/ tymże go sposobem wáżąc y przypráwuiąc iáko Sąlsę/ y ṕrzez pięć ábo sześć Niedziel piąc/ pirwey ciáło przechędożywszy lekárstwy przystoynymi/ według zwyczáiu. SyrZiel 68.
– Wárząc go [ziele] tym sposobem iáko sárszę parylę. SyrZiel 885.
– Wziąć [...] Sandalow wszystkich trzech/ Dziewięsiłu/ Ruterki [...]po kwincie. SyrZiel 83.
– Znowu wárzyć/ przydawszy ná ostátku Sándalow/ Rożey suchey czerwoney. SyrZiel .
– Sol z Cyprysu. O soli czynieniu z zioł rozmáitych pátrz sposobu w rozdziale o Piołynu. Rozsądek. Nie dobrze ci rozumieią, ktorzy powiádaią y twirdzą Cyprys ten, ktory Dyoscorydes Abrotanum Foeminam, to iest, Sámicą Bożedrzewko zowie, bydź Sándáłem zielem ábo Sándáliną. SyrZiel 374.
– Opárzonym/ álbo opalony[m] ogniem/ vkropem/ oleiem/ álbo iáką iną tłustośćią/ iest znácznym rátunkiem/ ták oleiek/ iáko Korzeń/ kopány pod Sáturnem wschodzącym y wstępuiącym/ á słońcu w Kozorożcu álbo w Rybách będącemu. SyrZiel 153.
patrz: SATURN
– [...] ludźi Stárodawnych pásownicy Szyrmierze Skoczkowie mieli Jęczmień w ustáwicznym y w powszechnym używániu SyrZiel 966.
– CAbr dwoy iest/ ogrodny ábo siany/ y wieyski ábo dziki. SyrZiel 505.
patrz: SIANY
– Wziąć [...] czarney gorney siarki/ ktorą Atramentem kruszcowym/ albo kopanym zowią. SyrZiel 1268.
patrz: SIARKA
– Wziąć [...] Głowienek [...] Blusczu skálne[g]o/ ábo Kurdwanu ná skále rosnącego po gársci. SyrZiel 329.
patrz: SKALNY
– Zywokost skalny. Rozdźiał 75. Symphytum petreum. Consolida petrea. Alum. Plin. Steingënsel. SKálny Zywokost iest czworáki: SyrZiel 255.
patrz: SKALNY
– [...] wsypawszy ie [kwiecie dziurawca] w śkleniczną báńkę/ oliwę na nie według potrzeby leią. SyrZiel 828.
– A gdy przechłodnie [napar]/ przecedźić/ y w sklenicznych flászách/ dobrze zászrobowánych ná chłodźie chowáć [...]. SyrZiel 276.
– Zerznąć go [głąb sałaty] aż ku samemu dołu/ a ná wierzchu albo brełkę ziemie/ álbo skorupkę młodą/ coby nie była tłusta/ álbo smolna: álbo kámyk położyć. SyrZiel 1191.
patrz: SKORUPKA
– Brodawnik/ Brodawiec/ Náwrot/ Oblubienicá słoneczna: Rozdział 211 Heliotropium, Verrucaria, Herba Cancri, Scorpiurus, Sponsa solis. SyrZiel 1529.
patrz: SŁONECZNY
– [Słonecznik] oraczom y ludziom wieyskim/ ktorzy zegárow niesłycháią/ godziny vkázuie. SyrZiel 1039.
patrz: SŁYCHAĆ
– SMaczna y wdzięczna iest polewka Barscz/ iako go v nas abo w Rusi/ y w Litwie czynią. SyrZiel 673.
patrz: SMACZNY
– Dycháwicznym/ y Suchoty máiącym/ Sok chrzanowy zálecáią wielce trunkiem używány. SyrZiel 1053.
patrz: SOK
– Sol Alkali. Tá sol tym sposobem bywa robiona z liściem/ z klączem/ z korzeniem/ y z kwiátem tego Kminu. SyrZiel 437.
patrz: SÓL
– [...] wsypáć do tegoż [...] Soli Amoniáckiey poł łotá tákże miáłko utártey. SyrZiel 837.
patrz: SÓL
– Pomiernego iest Szparag przyrodzeniá [...]. Wodny także ábo bagienny y gorny/ tegoż są przyrodzenia. SyrZiel 1125.
– Do Wenusá/ y Małżeńskiey spráwy/ płeć oboię zbytnie porusza y wzbudza/ ná wiosnę/ gdy sie z źiemie pokázuią z inymi źiołkámi/ vżywáiąc/ iáko Chmielii młodego/ álbo Szpárágow/ w chędogą chusteczkę/ álbo w Páczoski mokre/ vwinąwszy/ w Popiele gorącym vpárzyć/ álbo w chlebie vpiec/ á tego vżywáć z trochą Pieprzu á z solą: ábowiem osobliwego smáku iest potráwá/ ktora potężnie do Wenusá pobudza. SyrZiel 180.
– Przydaią drudzy kwiátu wonnego Situ łotow dwánaście/ Szpiki Celtyckiey álbo Fráncuskieyták wiele. SyrZiel 12.
– Nyrkom bolącym/ z zámulenia piasczystego iest rátunkiem/ wziawszy korzenia Kozłkowego/ Oleśniku/ Kopytniku/ Spiki Celtyki/ káżdego po rowney części. SyrZiel 52.
– Mylą sie ci/ ktorzy spuściwszy sie ná lekkomyślny rozum swoy/ biorą zá Szpikę Celtycką Szpikánárdę ogrodną/ álbo Láwende. SyrZiel 36.
– A gdzieby też zieiącą byłá i rozwálistą raná/ tákże nálawszy w nię soku [z centurii]/ záháwtowáć ią ábo záłáwtámi y spinkámi kray do kráiu przywiodszy stuliwszy/ z wierzchu gębkę w tymże soku obmaczawszy przyłożyć. SyrZiel 659.
– Wziąć soku z pilnie vtłuczonego ziela y z korzeniem iego/ w możdżerzu kámiennym/ á chociá w szpiżánym. SyrZiel 1157.
– Máłe dzieci z ráná ná śniadánie grámátyki dáiąc/ sporo rosnące czyni/ bo im stráwność posilną y prędką dáie/ z ośrzodki chlebá białego/ ábo rzáne[g]o z piwá á z másłá. SyrZiel 948.
patrz: SPORO
– Oleiek Piołynowy Alchimiskiem sposobem dystyllowány. SyrZiel 357.
patrz: SPOSÓB
– Może Istność z tego ziela ták iáko z Piołynu, ábo z inych zioł sposobem Alchimiskim wyciągnąć do potrzeb wyższey pomienionych. SyrZiel 373-374.
patrz: SPOSÓB
– [...] spráwą Alchimiyską bywa z tego ziela/ iáko z inych wielu Elixir [...] tym sposobem. SyrZiel 175.
patrz: SPRAWA
– Sá ktorzy Miarz własnym Dźięgielem mieć chcą/ ále sie mylą/ bo y rozna postáć liśćia y korzenia iednego od drugiego to pokázuie. Ale iescze to znośnieysza. Sprośnieysza to/ y niewyczosánego rozumu/ co twierdzą/ y pismem podáią Miarz być to źiele/ ktorym Mydelnicą/ Lácinnicy Lanariam, Saponariam/ ábo Struthium zowią. Slepi/ sámym domácániem/ lepszyby rozsądek vczynili/ niżli ći oczymá swymi tych źioł rozność mogą rozeznáć. SyrZiel 123.
patrz: SPROŚNA
– TEż potrzebá wiedzić [!]/ iż Trágágánt gdy ma do lekarstw wchodzić/ sam ma bydź sczegulny tárty/ nie z inymi rzeczámi. Bo iż iest trudny do stłuczenia ná proch/ rychleyby wszystkie rzeczy z nim tłuczone wiátrem zniknęły/ niżliby się przy nich ná proch vtłukł. SyrZiel 679.
– Ciężkiemu pusczániu moczu/ ztłuczenia y zbicia [zaradzi nasienie kopru włoskiego]. SyrZiel 385.
– Krwią záciekłym oczom bądź zbicia/ álbo stłuczenia/ y náráżenia/ sok z świeżego Piołynu/ z sokiem Opichowym/ á z Rożaną wodką/ y z białkiem iáiá świeżego/ á z białogłowskim mlekiem zmieszáć/ káżdego pod iednąż miárą wziąwszy/ y báwełnę w tym maczáiąc/ ná oczy przykłádáć/ á gdy vschnie znowu zmáczáć/ ták długo powtarzáiąc/ áż się kreẃ [!] z nich ściągnie/ co pospolicie trzeciego dniá się pokaże. SyrZiel 344.
– Guzy/ zbicia/ ábo stłuczenia nábiegłe/ rospądza/ Piołyn vtłuczony/ á nágorącey cegle winem pokropioney vpárzony/ y ciepło ná nie przykłádány. SyrZiel 346-347.
– Mocz nád przyrodzenie zátrzymány zstłuczenia/ wzbudza [piołun]/ płocienne worki nim nápełniwszy/ y w winie wárzyć/ y ná wszytko łono/ y w krok co naciepley przykłádáć/ często ie w gorącym winie maczáiąc. SyrZiel 345.
– Sercá boleści vśmierza Rutá/ wziąwszy iey z pułtrzeci gárści/ łupin ábo skorek z Bań suchjch ze dwánaście łotow. SyrZiel 527.
patrz: SUCHY
– Bo y cnotá nie záwsze w cudney zwierzchniey Sukience chodźi podczás á snadź częśćiéy w podłey sie znáydnie. SyrZiel 153.
– Krosty po ciele sprosne y świerzb ciáło świędząc/ spądza/ bądź z wilgotności słonych/ bądź z kolerycznych/ wziąwszy sucheg[o] zpuł gárści nasienia Kopru Włoskiego [...]. SyrZiel 341.
– Weroniká Sycylinska. Rozdział 83. SyrZiel 609.
– Syriyczyk/ álbo Opich Syriyski/ Rozdział 44. Sison Sinnus Apium Syriacum SyrZiel 150.
patrz: SYRYJSKI
– WOszczycá álbo Bucień/ iest trzeci rodzay/ Syriyskiey ábo Cylickiey Trzebule. SyrZiel 1198.
patrz: SYRYJSKI
– [Dzięcielina] bywa z Rozynkámi wárzona/ ábo w miodowey brzeczce ktorą sytą zowiemy [...]. SyrZiel 501.
patrz: SYT, SYTA
– [Skorzonera] Kwiátu [...] práwie żołtégo/ sytégo ábo pełnégo. SyrZiel 1240.
patrz: SYT, SYTY
– Vszom záwrzedziáłym/ ropistym/ zágniłym/ y smrodliwym/ iest vżyteczna [żywica z pewnego drzewa rosnącego w Persji]/ w sycie miodowej rospuściwszy ią/ á knotek z fláytuchu vkręciwszy obmoczyć/ y w vszy kłáść. SyrZiel 224.
patrz: SYT, SYTA
– Ale potrzebá/ żeby było dawáne [euforbium] z Bdelium/ z Trágacantem/ z Mástyką/ z Nárdusem Indyiskim/ Sytą miodową popiiáiąc/ álbo Migałową [!] polewką. SyrZiel 208.
patrz: SYT, SYTA
– Gruczoły twárde/ á boleiące otwiera/ Kopru Włoskiego miáłko vtártego proch w miodowey sycie ábo w pitym miedzie wárzony/ á potym z wieprzowym smalcem vmieszány y przykłádány. SyrZiel 391.
patrz: SYT, SYTA
– [Omylnik] Mocz nád przyrodzenie zátrzymány lekko wywodzi/ w pitym miedzie/ álbo w sycie wárząc/ á pijąc. SyrZiel 48.
patrz: SYT, SYTA
– [Rośliny] w iedney stronie są [...] sytsze/ vdátnieysze/ w drugiey mnieysze/ nikczemnieysze/ sczupłe y ná pozor podłe [...]. SyrZiel 1288.
patrz: SYT, SYTY
– Soku z korzenia Kopru Włoskiego, z pitym miodem, ábo z miodową sytą, káżdego dniá poránu y ná noc dáiąc, po dwu łotu ná raz, toż czyni. SyrZiel 382.
patrz: SYT, SYTA
– [...] záś sytego y pełnego ciáłá ludziom [...] bespiecznie iey [ciemierzycy] dać może czwierć łotá w winie [...] álbo w śliwczaney polewce. SyrZiel 1465.
patrz: SYT, SYTY
– [Jęczmienny chleb] w żołądku [...] długo lezy. Czego tákim ludziom potrzebá áby mieli sytność y posilenie ciáłu. SyrZiel 983.
patrz: SYTNOŚĆ
– Wziąć [...] Cynámonu sześć łotow/ Száfranu przedniego Cementu/ łotow dziesięć. SyrZiel 581.
patrz: SZAFRAN
– Konfekt. Z tego ziela korzeniá/ z odwárzonego Soku y przekláryfikowánego/ wziąć trzy funty/ Cukru Kánáru przedniego funt/ Száfránu Cymentu/ á możeli być Moráwskiego łotow sześć. To wárzyć do zgęszczenia Konfektá. SyrZiel 140.
patrz: SZAFRAN
– Zle tedy mátáczki y szálbierki niektore czynią zá lekárki sie vdáiąc/ ktore pániom [...] dla przystąpienia mleká w piersi do pokármu dziatkom/ nasienia Opichowego [...] dáią. SyrZiel 1079.
patrz: SZALBIERKA
– Liście Kotczy Szánty tłuczone/ á ná rány iákiekolwiek świeże plastrowáne/ goi. SyrZiel 1315.
patrz: SZANTA
– Gdy sam szátan spráwić niemoże/ tám oszustá/ álbo bábę posle. SyrZiel 1079.
patrz: SZATAN
– Wrocłáwski Szepc nie mnieyszey iest dobroci od Hámburskiego/ piwo krew dobrą czyniące/ pokarm ciáłu dobry daiące. SyrZiel 947.
patrz: SZEPC
– Co sie pisáło o Bábce szerokiey/ to też rozumieć mamy o wąskiey/ ábo o Ięzyczkách. SyrZiel 1133.
patrz: SZEROKI
– Máciczne boleści/ y ine niedostátki z zimnych ślamowátości odpądza [biedrzeniec]. SyrZiel 76.
– Boleśći zębow/ tákże w vśćiech trzymány y żuchány/ vśmierza/ bo wiele szlámowátośći flágmistych wyćiąga. SyrZiel 24.
– Ocet [...] przecedzić [...] á potjm w Kukurbitę Alembikiem slepym nákrytą/ wlać. SyrZiel 232.
– Wrzody pod szlirą y po szyi goi/ sokiem z tego ziela wárzonego wymywáiąc. SyrZiel 1122.
– Zołzy pod slirą/ álbo w ślerách twárde [leczy olejek]. SyrZiel 1088.
– ROzmáryny dwá pierwsze/ ná gorách płonnych/ y skálistych pospolicie się znáyduią/ [...] Trzeci ná borowinách/ gdzie y Szmer / roście. SyrZiel 161-162.
patrz: SZMER
– Czynią szpilki z Kłącża iego [rozmarynu]/ do wychędożenia zębow/ y do wypychánia rzeczy miedzy nimi záwięzłych. SyrZiel 168.
– [...] przez Alembik trzykołbiásty dystyluią/ Oley z pierwszey kolby osobno odeymowáć/ ze wtorey tákże/ y z trzećiey. A co z trzećiey sie odeymie/ przednieyszy iest/ co ze wtorey/ ten średni/ á co z pierwszey kolby/ ten ostátni będźie[...]. SyrZiel 233.
– [...] tym obwinąć sztuczkę chrzanu/ á po wierzchu Ambrą posypáć/ y w otwor łoná włożyć. SyrZiel 507.
patrz: SZTUCZKA
– Potym przydáć do tego szumin z Sáletry [...]. SyrZiel 218.
patrz: SZUMINA
– [...] to wespoł wárzyć y pilnie odszymowáć/ á gdy iuż szumin z siebie przestánie wydawáć / przecedź [...]. SyrZiel 406.
patrz: SZUMINA
– Plastr mocno y potężnie śćiągáiący Rány y sádzele wszelákie: wźiąć Armoniáku trzy łoty/ Gáłbanu trzy kwinty/ naśienia prawdźiwego Rozmárynu cudzoźiemskiego (Libanotis zowią) połtorá łotá/ żołtego wosku pułtrzynastá łotá [...]. SyrZiel 222.
– Zeniszek swym ztwierdzániem y ściągániem/ pośila wątrobę/ żołądek/ śleźionę/ y ine wnętrznośći [...]. SyrZiel 289.
– Ták wilgotnośći źimne z głowy nietylko śćiągnie/ y przez vstá wyrzući/ ále y głowę ná potym od podobnych flusow záchowa. SyrZiel 159.
– KOrzeń gdy go chcemy/ do ściągnienia z głowy Flusow flágmistych/ vżywáć/ ma być kopány Kśiężycá Wrześniá/ dwunastego/ osmnastego/ dwudźiestego czwartego dniá. SyrZiel 138.
– Ten [kosaciec] liścia iest Mieczykowego z obu stron kráie śćienczone y záostrzone máiąc SyrZiel 2.
– Dźieći máłe/ ktore zá ćięszkim Kádukiem władzą w członkách vtrácáią/ álbo pokurczone członki zátym miewáią/ do pierwszego zdrowia przywodźi/ omywáiąc ie naprzod w wodźie/ w ktoreyby to kwiećie y korzenie było wárzone/ á potym bez śćieránia osuszone/ Oleykiem tego źiela námázuiąc. SyrZiel 180.
patrz: ŚCIERANIE
– Scierpnienie zębow z iakieykolwiek przyczyny [...] Tłustosz żuchány pożywány odpędza. SyrZiel 1121.
– Ścieśnienie łoná białogłowskiego rozprzestrzenia/ nim [olejkiem majeranowym] łono námázuiąc. SyrZiel 513.
– Zołądkowi oźiębłemu/ y do trawienia gnuśnemu/ dla záplugáwienia iego słámowitośćiámi flágmistemi/ bárdzo vżyteczny: ábowiem rozgrzewa/ rośćieńcza w nim grube wilgotnośći/ y do trawienia sposobny czyni. SyrZiel 74.
– Drugie Bocianie noski/ ktore Slázibodkiem ini zowią/ korzeniá białego/ długiego/ cienkiego [...]. SyrZiel 712.
– Ślazobodku Moc y skutki. SyrZiel 716.
– O Tych Zorawich noskách/ ktore slazybodkiem zowiemy [...] nic áni Dioskorydes/ áni Paulus Egnitá [...] nie pisáli. SyrZiel 716.
– Wątrobie/ śleźionie boleiącym. Wątroby y Sleźiony bole vkłáda/ po dwu łyszkách ná raz go biorąc/ poráńu sámego álbo z iuchą iego. SyrZiel 22.
– Sleponocnym/ ktorzy po zaśćiu słońcá/ chocia przy świecy nic nie widzą/ ten Sok álbo Zywicá Gorzyszowá z sokiem klarownym Kopru Włoskiego rospusczona/ á po kilku kropek przez trzeci dźień w oczy pusczána/ iest wielkim rátunkiem. SyrZiel 199.
– O ślepoto Pogáńska/ więcey słowom nikczemnym/ niżeli przyrodzoney od Páná Bogá dáney temu źielu mocy przypisuiesz. SyrZiel 128.
patrz: ŚLEPOTA
– To [wino] wszystkim śleziennym dolegliwościom osobliwie służy. SyrZiel 279.
patrz: ŚLEZIENNY
– Wźiąć wszytkich Zywokostow po łoćie/ Kokornaku okrągłego y długiego. Mirrhy, Kádźidłá, Gypsu, to iest, wapná, z krety paloney/ ábo z muśli ślimáczych po dwunaśći łotow [...]. SyrZiel 259.
patrz: ŚLIMACZY
– Naśienie szyrokie/ rozdwoione/ podobne Czárnogłowowemu/ ieno szrsze/ bielsze y lipszeysze. Slimakowáte/ á Pluskwámi pachniące/ wszákoż nie zbytnie przykro [...]. SyrZiel 172.
– Dla czego może go też Slinnym zielem názwáć/ iáko Lácinnicy Saliuariam/ bo flágmę z ślinámi/ tak z głowy/ iáko z żołądká/ y z Piersi potężnie wyciąga [zębne ziele]. SyrZiel 160.
patrz: ŚLINNY
– Wrzod w gárle/ ktory slinogorzem zowią/ leczy. SyrZiel 131.
– Swiniom Slinogorzowátym/ daiąc go ieść/ czyni ie wolne/ y leczy. A ktoreby go vżywáć niechciáły/ pozdycháią. SyrZiel 719.
– Liszáie śliwiące y ciekące leczy/ tákże ie zásypuiąc prochem tego ziela. SyrZiel 314.
patrz: ŚLIWIĄCY
– Te [kosaćce] máią zapách iákoby Sliwá doyźrzáłá/ tákże y bárwy nie iákokolwiek Sliwobrónatney/ álbo brónatno Fiołkowey/ iedno dobrze węższe niżli Kosacu pierwszego. SyrZiel 15.
– Mácicę záźiębioną rozgrzewa. Záplugáwioną ślozami wychędaża/ w wodźie źiele wárząc/ y tym żywot nágrzewáiąc/ álbo po pás sie w niem kąpiąc. SyrZiel 143.
patrz: ŚLOZ, ŚLUZ, ŚLUZ
– KOsztywáł ábo Zywokost wielki/ iest dwoiáki. Biały ábo sámicá/ y czerwony ábo sámiec. Pierwszy/ ma korzeń/ miąższy/ wielki/ kliiowáty/ ábo śliski/ y ślozowáty: ná dwá łokćiá w źiemi wzdłuż. SyrZiel 257.
patrz: ŚLOZOWATY
– Ten Rumien iest ták bárzo podobny Rumienkowi smierdzącemu/ ktory Psim [rumienkiem] zowią/ że pozorem ieden od drugiego rozeznáć trudno/ sámą tylko wonią. SyrZiel 792-793.
– Rumien psi ábo [rumien] śmierdzący. Rozdział 97. Cotula foetida: Amarisca Comomilla syl. Foetida. SyrZiel 803.
– Bulbus esculentus. Katzen zwiwel. Sniodek Afrycki/ ábo Oszloch/ o ktorym tu w tym rozdziale Dyoskorydes pisze/ názwálismy go cudzoziemskim/ á ktemu nágim. SyrZiel 861.
– O Snietku cudzoziemskim/ ábo nágim Oszlochu. Rozdział 129. Bulbus esculentus. SyrZiel 861.
– Dziesiąty [rodzaj geranium]/ ma korzeń żołtemu Sniatku podobny. SyrZiel 713.
– [...] trzebá mu [ryżowi] záwsze wody/ żeby w niey stał/ ináczey ábo znisczeie/ y śniecieie/ ábo się w Orkisz przemieni. SyrZiel 1000.
patrz: ŚNIECIEĆ
– Rány korzeń Snietkow z octem á zsiárką rościerány goi námázuiąc tym. SyrZiel 863.
– Násienie Sniedkowe bywa do chlebá pieczenia przydáne/ iáko Czárnuchá/ álbo polny Anyż. SyrZiel 1233.
– We Włoszech [...] cáło go [tłustosz] wyrywáią y wárzą/ á potym ná słonc suszą/ chowáiąc ná zimę do stołpwegp vżywánia máło nie iáko v nas Barscz/ á w Litwie snietkę. SyrZiel 1123.
patrz: ŚNIETKA
– Moczu nád przyrodzenie zátrzymánemu iest lekárstwem/ ábowiem go Pędząc śpiesznie wywodźi. SyrZiel 22.
– To źiele ma v nas názwiská rozmáite. Pieniężnik że listeczki ma iáko pieniąszki máłe. Spiwrzod/ ábo Stowrzodowiec/ iż ma wielkie zálecenie do goienia rozmáitych wrzodow/ ták wnętrznych iáko zwierzchnich. SyrZiel 303.
patrz: ŚPIWRZÓD
– [...] w śrzodku cztéry listki n 'a krzyż/ podobne do liścia świdwowego [...]. SyrZiel 1386.
patrz: ŚWIDWOWY
– Swieczki/ álbo Swietlik. SyrZiel 1334.
patrz: ŚWIECZKI
– Może toż vczynić z swieczkową álbo z Celidoniową wodką. To Páwłoki/ Cynki/ zasłony z oczu sciera/ oczy wychędaża/ y wzrok posila. SyrZiel 224.
– A gdzieby to mázánie oschło/ Oleykiem z tegoż ziela námázáć. Ták przykry świerzb odpędźi. SyrZiel 100.
– Swieczki/ álbo Swietlik. SyrZiel 1334.
patrz: ŚWIETLIK
– [...] wziąć Celidoniey świeżosuchey ze dwá funty. SyrZiel 892.
– Ten [zankel] ácz przez wszystkę zimę pod śniegiem y lodem świeżozieloności swey nie traci/ wszákże ku wiosnie więdnieie [...]. SyrZiel 246.
– To wszystko ma być świeżoźielono y co nadrobniey posiekáć/ do tego dwá funty kupieckie másłá świeże[go]/ bez Soli przydáć/ á co nalepiey w Możdżerzu v- tłuc [...]. SyrZiel 247.
– Wźiąć z pułtory kwinty prochu tego miáłko vtártego/ Hieri/ ábo Swiętogorzkiego lektwarzu łot/ y w białym winie ćiepłym/ ludźiom stárym dáć pić. SyrZiel 287.
– Ptásze gniazdo pierwsze/ Polna Márchew/ álbo Swiniak/ lub Serdedecznik[!] wtory [...]. SyrZiel 154.
patrz: ŚWINIAK
– Piérwszy [omieg] liście ma świniakowe/ álbo ptászego ogórká/ iedno mnieysze á kosmáte. SyrZiel 1381.
– [Marg.] Strutym świniowszą. Kliiem dziewięcsilewym. Obráżonym od świsczá. ukąszony[m] od smoká morzkiego. SyrZiel 341.
– Zátwárdźiáłość Sleźiony zmiękcza: wźiąwszy połtrzećiá łotá Ammoniaku chędogiego/ Káppárowego drzewká liśćia: wierzchołkow Támáryszkowych/ álbo wrześnie/ po łoćie káżdego/ Saletry kwintę/ álbo ćzwierć łotá. SyrZiel 217.
– Dycháwicznym dobre [wino dzięgielowe]. Y tym ktorzy gwiżdżotchną/ to iest/ szyię wyciągnąwszy wzgorę/ a vstá otworzywszy ciężko y gwiżdżąc tchną/ bárzo vżyteczne. SyrZiel 95.
patrz: TCHNĄĆ
– [Piołun] Dycháwicznych iest rátunkiem, wolne im tchnienie czyniąc. SyrZiel 340.
patrz: TCHNIENIE
– W tym niemal błędzie Ruellius y Hermolaus Barbarus tkwią/ iáko Brazauola y Manardus [nieodróżnianie korzenia od kłosa ziela Nardusa Indyjskiego - Nardus Indica]. SyrZiel 34.
patrz: TKWIĆ
– Ktorego co nawięcey máiąc/ w kámiennym możdżerzu tłukiem drewniánym co namielej vtłuc/ y w korbáśie kámiennym ábo w gliniánym/ kolbą ábo pokrywką dobrze go nákrywszy/ zálutowáć/ á do Balneum maris, álbo w koćiel/ vkropu wrzącego wstáwić/ rurę z recipientem dobrze obwárowáć y oblepić/ á wodkę z niego wyćiągnąć/ áż ná dnie w korbáśie iáko proch suchy zostánie/ á / párá ábo duch y wodá/ iáko naślicznieysze złoto distilowániem odeydźie. SyrZiel 333.
patrz: TŁUK
– TŁustosz álbo Kurzanogá/ Rozdział 88. Portulaca, Porcelana, Andrachne[.] Bortzel, Burtzel kraut, Purgel, Grensel SyrZiel 1120.
– ZIele ktore Kozim Párskiem nászy miánuią/ Kurzey nodze/ ábo Tłustoszowi iest podobne. SyrZiel 791.
– Jednákiego przyrodzeniá iest [kozi parsk] z Tłustoszem. SyrZiel 791.
– Rány z postrzałow iákichkolwiek/ z rusznice/ álbo z łuku goi/ wźiąć tey wodki pułgárncá/ Bylicę garść/ Niedośpiałku puł gárśći/ korzenia stáwowey Trzćiny dwá łoty/ Zwyćiężyiádu/ álbo Toieśći korzenia łot. SyrZiel 329.
patrz: TOJEŚĆ
– Ránionym szkodliwie w głowę/ trunęk bárzo osobliwy: wziąć Biedrzeńcu srzedniego/ ábo wtorego gárści dwie/ Bukwice czerwoney y białey liścia y z kwieciem po połtory gárści/ Koszysczká [!] Podrożniku/ Przywrotu/ Trancu [!]/ Jáłowcowych Jágodek przetłuczonych z grubá/ Stokroci/ Lesczynowey Jemioły z liściem/ Benedyktu/ Zánklu po gárści/ Kwiecia z Trzemchy/ álbo ze Smrodynie/ Centuryey máłey/ kwiecia Konwáliowego/ álbo Lánkowego/ po poł gárści/ Dzięgielu/ korzenia Benedyktowego/ po łocie/ to wszytko pokráiáć/ y kwartę winá dobrego/ á wody chędogiey drugą/ ná to nálać/ á w konwi Cynowey/ w vkropie wrzącym wárzyć przez cztery godziny/ tego ná czczo y ná noc/ po trunku dawáć ciepło. SyrZiel 69.
patrz: TRANK
– Angielski Trank. Alisma, Damasonium, Plantago Alpina, Chrysantemum latifolium. Engeltranck/ Lucianskraut/ Waldtblum. SyrZiel 825.
patrz: TRANK
– ZŁomignat/ od spoienia y zwárzenia kości w ciele złamánych/ iest rzeczony: Drudzy Gádowym/ álbo wężowym Trankiem názywáią go że przeciwko vsczknieniu od Gádziny/ iádu przyiętemu y zádánemu/ iest osobliwym lekárstwem. SyrZiel 304.
patrz: TRANK
– O Łamikámięniach/ Rozdział 16. Empetrum, Saxifragia 4. Mattheoli, Saxiphagum. Sierotki/ Maiowy trank. Steinbrech SyrZiel 1275.
patrz: TRANK
– Zowią go iedni Sláchtáwą. drudzj [!] Chlástáwą/ ini Chlástáną/ niektorzy Pleśnikiem/ Czechowie/ y nami niektorzy Złotym Trankiem. SyrZiel 746.
patrz: TRANK
– Wziąć korzenia tey trawy trzy łoty/ korzenia psiegobluiu trawy dwá łoty korzenia Wilczey ogáni korzenia Bsiwochy/ álbo Angielskiego tránku/ Wroblego prosá/ Rzepiu mnieyszego/ po łocie. SyrZiel 1304.
patrz: TRANK
– Wziąć liścia Biedrzeńcowego dwie gárści/ Prosiáney włoci ktorą też Trankiem zowią/ Zánklu po gárści: to posiekawszy/ w kotle vkropu wrżcego wárzyć/ przez godzin cztery/ á teg[o] ná czczo y ná noc/ po piąci álbo sześci łyżek ránnemu káżdy dzień ciepło dawáć. SyrZiel 69.
patrz: TRANK
– ZŁomignat/ od spoienia y zwárzenia kości w ciele złamánych/ iest rzeczony: Drudzy Gádowym/ álbo wężowym Trankiem názywáią go że przeciwko vsczknieniu od Gádziny/ iádu przyiętemu y zádánemu/ iest osobliwym lekárstwem. SyrZiel 304.
patrz: TRANK
– Tránk/ ábo Prosiánawłoć/ Rozdziáł 90. TRánk/ ktorzy Prosiánąwłocią drudzy zowią/ kłącza abo rozgi iest dwułokietney y trzyłokietney/ według bujności mieyscá/ głádkiey/ obley/ rumienney/ wewnątrz czczey/ około tego/ liście obszerne/ podługowáte wyrasta. SyrZiel 305.
patrz: TRANK
– Dwoy rodzay Sadźcu znáyduiemy/ ktore też Stárcámi y s. Kunegundy Tánkiem/ ábo zielem miánuiemy. SyrZiel 281.
patrz: TRANK
– Liście Angelskiego tránku z wodą dżdżową roscieráne/ ábo korzeń z wieprzowym sadłem vtárty/ á ná zołzy y gruczoły twárde plastrowány/ rospądza ie/ lisciem iego z wierzchu plastr przykłádáiąc. SyrZiel 826.
patrz: TRANK
– Mylą się y ci/ co ią [łanią broń] Łánim álbo Jelenim Tránkiem chcą mieć. Ale nie mniey y ci/ ktorzy ią Pacierzyczką názywáią. SyrZiel 132.
patrz: TRANK
– Wziąć tey Jeleniey Bedłki/ Kokornaku okrągłego y długiego/ korzenia Wężownikowego/ Bziwochy/ ktorą też Angielskim Tránkiem zowiemy/ Lácinnicy Alisma: Z tego wszystkiego proch vczynić co nasubtelniey bydź może/ á z białym winem dobrym y stárym po ćwierci łotá/ poranu pić/ záchowywa ábowiem od zarázy powietrza morowego. SyrZiel 912.
patrz: TRANK
– ANgielski Tránk/ liście ma Bábczánemu podobne/ ieno węssze/ á ku ziemi náchylone/ po ziemi y tám y sám rozkłádaiące się/ miękie. SyrZiel 825.
patrz: TRANK
– Wodká Gádowego Tránku. Tá w kwietniu ábo w Czerwcu/ ile tu v nas w pułonocnych [!] kráinách zimnych/ gdy ná nawiętsze kwitnie/ ma bydź wyciągana. SyrZiel 305.
patrz: TRANK
– Drugi [kozi mlecz]/ ktory Césarskim tránkiem názywáią/ ma liście długie/ tákże iáko y pierwszy/ iedno cienkie/ węzssze/ y iákoby ogłodáńsze/ y głęboko aż do samego ziebrá wykroioue [!]/ po ziemi się rozkłádáiące: kłącza oblego/ mleczu pełnego. SyrZiel 1166.
patrz: TRANK
– Nieprzystoynie czynią/ ktorzy to ziele Tránk mieszáią z Wielosiłem/ tákże z Złomignatem. SyrZiel 307.
patrz: TRANK
– ZLe rozumieią/ y nie bez nágány/ chocia ludzie uczeni/ ktorzy wodną Bábkę/ Angelskim trankiem zowią/ gdyż w niczym nie są sobie podobne/ á iescze mniey skutkámi. SyrZiel 826.
patrz: TRANK
– Począwszy od tego/ który Lamikámieniem białym zowiemy. My sierotkámi/ ábo Máiowym trankiem miánuiemy [...]. SyrZiel 1257.
patrz: TRANK
– Jeleni tránk álbo sierpik/ Rozdział 4. [...] Serratula. SyrZiel 1253-1254.
patrz: TRANK
– Kwitnie przez láto/ żółto/ iáko y ogrodny ogórek/ ná ksztalt gwiazdy: z którego śrzodku troie widełek żółtych wychodzi. Z tych potym iákoby pałéczki dlugie á ostre/ które zlekká rosnąc/ będzie iáko żołądź wielki/ ábo trochę więtszy/ który ogórkiem zowiemy/ przykłádáiąc Psi/ Ptászy: ábo strzéláiący/ iż gdy doźrzeie/ á namniéy go ściśnie/ tedy trzásnie/ á wodność y czarność z nasieniem doźrzáłym wystrzela. SyrZiel 1474.
– Psi/ trawy świeżey do swego czyścienia używáią/ záczym womity miewáią/ y ztąd názwáli ią Psimbluiem. SyrZiel 1304-1305.
patrz: TRAWA
– Antidot, to iest lekarstwo przeciw truciznom y zarazom. SyrZiel 399.
– Kotom iest trucizną kwiát ich [goździków] wespoł z pączkiem z ktorego wykwita. SyrZiel 900.
– Błonce poprzeczney/ ktora odsierdzie przegradza od inych wnętrzności [...] zbytnie rospiętey/ bárzo vżytecznym trunkiem bywa [miód z kopru]. SyrZiel 394.
patrz: TRUNEK
– Komuby w trunku był zadany Arsenik/ to iest złotołusk/ krochmal w wodzie warzony [...] vżywać. SyrZiel 959.
patrz: TRUNEK
– Tegoż trunku ćwierć łota po kilka używaiąc, bywa pewnym, a doświadczonym ratunkiem Podagrykom, Artetykom, Chyragrykom. SyrZiel 342.
patrz: TRUNEK
– To wespoł [...] przez godzin cztery wárzyć: potym przecedziwszy w chłodney piwnicy mieć do używánia y trunku pospolitego. SyrZiel 395.
patrz: TRUNEK
– Ránom ciętym/ kłotym/ y tłuczonym/ trunek barzo osobliwy wziąwszy […] liścia Belsynowego/ liścia gáiowey miedunki/ álbo Wężownikowego […] po pułgárści. SyrZiel 298.
patrz: TRUNEK
– Smáku błáhego/ iednák lepsze do trunku niźli wodá [piwo z otrąb]. SyrZiel 998.
patrz: TRUNEK
– WOszczycá álbo Bucień/ iest trzeci rodzay/ Syriyskiey ábo Cylickiey Trzebule. SyrZiel 1198.
– WOszczycá álbo Bucień/ iest trzeci rodzay/ Syriyskiey ábo Cylickiey Trzebule. SyrZiel 1198.
– Drzewo Moszenkowe/ ma mácharzynki nádęte/ náprzod modrá/ potym popiélate/ ktore gdy ściśnie bá[rzo] [t]rzáskáią/ iáko kiedy pęchyrz stłoczy. SyrZiel 840.
patrz: TRZASKAĆ
– Wietrzności ktore grzmoty y trzáskánia w żywocie czynią/ rospądza/ nasienia z kwintę z ciepłym winem pić dáiąc. SyrZiel 480.
patrz: TRZASKANIE
– Drudzy nápełniwszy suchym korzenim Dzięgielowym worek/ do becżołki kłádą z trzasczkámi heblowánymi Iásienowy mi álbo z Lesczyny: ták żeby w trzeciey części nie byłá pełna/ potym przewárzonym Mosztem dolewáią/ á gdy dobrze wykiśnie/ szpuntuią/ á co vtoczą/ innym dolewáią. SyrZiel 95.
patrz: TRZASZCZKA
– To wszytko zheblowánymi trzasczkámi z Le sczyny włożyć w ośm gárncową Bárył kę álbo w dziewięć gárncową/ y Mosztu dobrego ná to nálać/ á dáć dobrze wykisnąć. SyrZiel 175.
patrz: TRZASZCZKA
– [...] To wszystko co nadrobniey pokráiáć y z trzasczkámi heblowánymi z Iesienowego/ álbo z Lesczynowego drzewá / w báryłkę ośm gárncową wsypáć/ y mosztem dobrym nápełnić/ á dáć mu wykisnąć. SyrZiel 96.
patrz: TRZASZCZKA
– Naprzednieyszy [amoniak] y nalepszy bárwisty/ świátły y przeźrocżysty/ niemáiąc w sobie żadnego plugástwá/ iáko trzasczek/ kámyczkow/ piasku/ y iákichkolwiek inych śmieci: kádzidłu białemu podobny/ w gruzełkách drobnych/ gęsty/ pachniący/ iáko bobrowe stroie: Smáku gorzkiego. SyrZiel 216.
patrz: TRZASZCZKA
– Iedni biorą ośm łotow korzeniá Dzięgielowego suchego/ drobno pokraiánego/ á z grubá przetłukszy/ w worku płociennym zászywáią y z trzasczkámi z Lesczyny/ do ośmi gárncowey báryły kłádą/ Mosztu dobrego ná to nálawszy: á gdy wykiśnie dostátecznie/ w poł roká w inne naczynie staczáią/ trzasczki one y z korzeniem precz odrzucáiąc/ Báryłę wypłokuią/ á znowu do niey onoż wino leią/ y do potrzeby chowáią/ dobrze zászpontowawszy. SyrZiel 95.
patrz: TRZASZCZKA
– [...] wszystko wespoł pomieszawszy z heblowánymi trzasczkámi Lesczyny/ álbo Iásienowjmi/ w báryłkę siedmi gárncową wsypáć/ á Mosztem ią dobrym nápełnić/ gdy wykiśnie w insze naczynie spuścić/ á wyrzuciwszy wymokłe ziołá/ Báryłkę wypłokáć/ znowu w nię ono wino wlać/ zászpontowáć/ á do potrzeb niżey opisánych chowáć. SyrZiel 96.
patrz: TRZASZCZKA
– Item, Weźmi ziela z korzeniem Kukliku/ gárści sześć/ Złomignatu trzy gárści/ Trzasczek sosnowego łuczywá y pąpia iego/ Przywrotu/ Dryakwie polney/ Troiánku/ ábo Wilczey stopy/ Rożyńcowego liścia po dwu gárści [...]. SyrZiel 270.
patrz: TRZASZCZKA
– Pleurycznynm wrzodom ták vczyn: wziąć zpołtory garści liścia polney Dryakwie/ fig suchych mięsistych/ ze dwánaście/ pokráiánych/ Rozynkow wielkich/ ktore Cybebámi zową: álbo inych mięsistych/ iąderká z nich wyiąwszy/ Lákryciey drobno pokráiáney w cienkie trzasczki álbo skrobáney: nasienia Anyżowego po dwu łotu/ Kopru Włoskiego dwá łoty/ Sliwek iedwabnych ták czarnych iáko rumiánych/ Kosaccu ábo Fiołkowego korzeniá Florenckiego po łocie. SyrZiel 1264.
patrz: TRZASZCZKA
– Są ine Gáłuchy liścia Trzebulowego. Przyrodzenia y skutkámi Gáłuchom pierwszym we wszem podobne. SyrZiel 741.
patrz: TRZEBULOWY
– Ze śrzodku iáko pęcherzyki wychodzą/ dwá abo trzy chochołowáte/ iáko strącze pálczyste v Mieczyká. SyrZiel 1395.
patrz: TRZY
– Wilcze łyko Arábskie trzygránowite/ Rozdział 167. Chamaelea Arabum Tricoccos, Oleastellum, Mezereum Arabum. Seydelbast. SyrZiel 1463.
– Febrę ták trzećiodniową iáko czwartodniową leczy/ liśćia tego źiela vtłuc/ mąki/ oliwy/ y wody przydawszy z potrzeb/ do vczynienia plastru/ ktory po trzykroć ná żywot przykłáday. SyrZiel 300.
patrz: TRZYKROĆ
– BErnádynek/ ktory Cardobenedictum z Lácińskiego/ drudzy Ostem Włoskim/ ini Tureckim czubkiem zowią: Ziele iest ościstokolące wszystko. SyrZiel 562. SyrZiel 562.
patrz: TURECKI
– Záczym on okrutnik od nich rzekł: Teraz wam pokażę/ że żadna rzecż ludzka vnieść mię nie może/ ktoraby mię miáłá od zacnych spraw Przodkow moich/ y od sławy Imieniá Otomáńskiego odwieść/ á viąwszy ią zá włosy/ zákręcił iey szyię y śćiął/ przydawszy te słowá: Baczyćiesz/ że Cesarz wász námiętnośćiam swym może roskázowáć/ y od nich może się záwśćiągnąć. Ale to Tyráńska. SyrZiel 126.
patrz: TYRAŃSKA
– Sczkawkę zbytnią tenże Extrákt piiąc vcisza. SyrZiel 145.
patrz: UCISZAĆ
– Wodká [...] Spánie przywodźi vćiszywszy boleśći. SyrZiel 79.
patrz: UCISZYĆ
– ...stąd wźięli to mniemánie o złodźieiách/ iákoby go mieli vżywáć do zamkow y kłotek otwierániá... Ale tá wiárá przy Sámych vdawáczách zostáie... SyrZiel 769.
patrz: UDAWACZ
– przydawamy Soli/ y Spizglasu/ ileby było dosyć do ufárbowánia (sc. soku) SyrZiel 1476.
– Ci ktorzy o ziołách/ y skutkách ich pisáli/ rożne ludziom o ty[m] zielu y soku iego rozumienia podáią/ ále iednák rzadcy w sam Cyl vgadzáią. SyrZiel 191.
patrz: UGADZAĆ
– Brodawki wysokie spiczáste/ y twárde ná pálcách w nogách/ ktore Clausos Lácinnicy zowią/ wyćiąga Sok z Woskiem vgnieciony/ ábo z Figámi suchmi vtłuczony/ y przykłádány/ ieno ie pierwey trzebá pusczádłem oberznąć. SyrZiel 190.
patrz: UGNIECIONY
– Tego korzenia wźiąć/ Gnidosu/ oboygá zárowno. To miáłko vtłukszy/ z trochą wosku vgnieść/ á zwierzchu iescze tymże prochem posypawszy/ ná Ząb boleiący przyłożyć. SyrZiel 159.
patrz: UGNIEŚĆ
– ...przesadzona będźie (sc. cebula)/ dźień álbo dwadźieśćiá przed przesadzeniem źiemię vgnoiwszy/ vpráwiwszy/ y przesuszywszy fláncowána. SyrZiel 1225.
patrz: UGNOIĆ
– Wźiąć korzenia Benediktowego dwá łoty/ Izopu suchego łot/ Bożego drzewká /Piołunu/ Lebiotki/ Ruty ogrodney/ naśienia Włoskiego Kopru/ Fiiołkowego korzenia/ Pieprzu długiego/ kwiátu Muszkatowego/ Gáłgánu/ Gwoźdźikow/ Cynámonu/ Imbieru białego po puł łoćiu: To wszystko co namieley vtłuc/ y przez gęste śitko prześiać/ do tego cukru tłuczonego tákże łotow ośmnaśćie przydáć/ y wespoł dobrze pomieszáć: Tego káżdy poránek y wieczor dwie godźinie przed oboim iedzeniem po łysce na raz/ ná grzance z białego chlebá vgrzáney/ á w ćiepłym winie obmáczáney/ posypawszy/ dáć vżywáć. SyrZiel 269.
patrz: UGRZANY
– Bole ogniste w oczach ukłáda/ ziele świeże [maczku] tłukąc/ a przez chustkę przykłádáiąc. SyrZiel 1359.
patrz: UKŁADAĆ
– [Piołun] ukłáda wszelákie bole w żołądku/ z iákieykolwiek przyczyny wsczęte. SyrZiel 340.
patrz: UKŁADAĆ
– [Kopr włoski] Lędźwi y biodr/ Nyrko[w]/ y Krzyżow boleści ukłáda. SyrZiel 392.
patrz: UKŁADAĆ
– Korzenia niemáłego/ długiego/ knodowatego/ naukoś w źiemię pochodzącego. SyrZiel 16.
patrz: UKOŚ
– [Dzięgiel] Zębow bolenie vkraca/ korzeń wárząć w winie/ á tę iuchę ciepło po tey stronie po ktorey bolą/ w vśćiech trzymáiąc. SyrZiel 91.
patrz: UKRACAĆ
– Iedni chcą mieć te dwie źiołá/ to iest/ Kocánki y Vkwáp zá iedno drudzy rozne. SyrZiel 719.
patrz: UKWAP
– Wźiąć Gáłbanu z pięć łotow/ Ammoniaku/ Bdelium po cztery łoty/ Vliczniku/ ktory Propolis Láćinnicy zowią/ łotow pięć/ Terpentyny sześc/ Wosku dwá łoty/ Gáłban y Ammoniak w winie rospuśćiwszy/ á Bdelium miáłko vtłukszy/ wespoł pomięszáć/ Oleyku z Fiołkowego korzeniá przylać ile potrzebá do plastrowánia/ y ćiepło ná biodrá przykłádáć. SyrZiel 213.
patrz: ULICZNIK
– To wszystko miáłko vtłukszy/ z miodem pięknym białym odszymowánym vmieszáć/ á tego po łoćie káżdego dniá vżywáć. SyrZiel 9.
patrz: UMIESZAĆ
– Też pierśi záschłe odwilża Kosáćiec ták Słowieński/ iáko nász pospolity/ z Káczym sádłem vmieszány/ tym ie námázuiąc. SyrZiel 8.
patrz: UMIESZANY
– Wodká z niego palona/ płeć cudną y głádką czyni/ vmywáiąc sie nią. SyrZiel 61.
patrz: UMYWAĆ
– Nogi sprácowáne chodem ábo iázdą/ vmywáć w wodźie/ w ktoreyby Rzepik długo moknął/ dobrze. SyrZiel 277.
patrz: UMYWAĆ
– Gdyż tákowe Oleyki zbytnią gorącośćią/ á práwie ognistą/ nietylko vstá sczmią/ ále Zołądek y ine wnętrzności vpaláią/ y iádowićie prysczą: Tákżeby ie miedzy pálcy mogł zetrzeć ná proch. SyrZiel 222.
patrz: UPALAĆ
– Wodká z Kozłku. [...] Oczom zápalonym/ bądź od zbytniego vpalenia słonecznego/ bądź z gorącey łáźnie/ ábo z kurzáwy/ álbo od ogniá płomienistego y gwałtownego/ álbo od dymu/ bárzo iest vżyteczna wymywáiąc ie często/ álbo chędogą chusteczkę w niey maczáiąc/ ná oczy przykłádáć/ álbowiem przymiot ognisty/ z nich wyćiąga/ y wzrok pośila. SyrZiel 54-55.
patrz: UPALENIE
– Grzyby uwárzone/ álbo w popiele żarzystym dobrze vpiekłe. Przypráwuią z pieprzem [...]. SyrZiel 1395.
patrz: UPIEKŁY
– Wodká z Oleśniku [...] Vpłáwy Pánim białe zástánawia y leczy/ długi czás iey vżywáiąc po trzy listy z winem/ ráno y ná noc. SyrZiel 25.
patrz: UPŁAWY
– A po wypićiu záraz sie w pośćieli vkłáść/ y vpokoić. SyrZiel 148.
– To [sc. liście opichu] miedzy pálcy roztárté/ ma zapách z przodku pietrusczány/ ále sie wnet potym w vprzykrzeyszy odmienia: ktorym zapáchem przykrym/ prędko sie nozdrzom i mozgu vprzykrza. SyrZiel 1086.
– Pereł przednich vryáńskich po łoćie/ á co namieley wszytko vtłukszy/ nálać ná to soku sześć łotow spolney Dryakwie/ á vmieszawszy dobrze/ ná słońcu vsuszyć/ zuowu miáłko vtłuc/ y tákże sześć łotow/ ábo łyżek tegoż soku spolney Dryakwie nálać/ záczynić/ ná słońcu vsuszyć. SyrZiel 310.
– Może też ták vczynić: Wźiąć Zánklu z korzeniem ośm gárśći/ Bylice cztyry gársći/ Zywokostu czerwonego/ álbo czerwoney Głowienki/ Tranku/ po trzy gárśći/ czerwoney ćwikły/ naći Lubsczykowey/ Nápárstnice żołtey/ Ięzyczkow/ álbo Bábki wąskiey/ liśćia koźiego Powoiu/ álbo wonnego/ álbo Przewierćieniu/ Kwiećia P. Máryey Zwonkow/ y liśćia/ Kosztywáłu korzeniá/ po dwu gárśći/ Iágod Iáłowcowjch przetłuczonych z grubá/ Iemioły brzozowey/ z iágodámi y z liśćiem/ Fárbowniku/ álbo vrzetu/ ktory też Siniłem zowiemy/ Liśćia po połtory gárśći/ Náśięźrzáłu/ liśćia Kopytnikowego/ Ostrożek/ Kurdwánu/ po gárśći. SyrZiel 250.
patrz: URZET
– Ciáłu od piekielnego ogniá zmartwiáłemu y sprochniáłemu iest doświadconym [!] y pewnym lekárstwem/ y obroną żeby dáley ćiáłá nie psowáło po odięćiu ábo vrznieniu członká/ á to sokiem tym námázuiąc/ ábo plastruiąc. SyrZiel 190.
patrz: URZNIENIE
– Wolu ná szyi vśiádłemu/ toż plastrowánie iest vżyteczne. SyrZiel 218.
patrz: USIADŁY
– Koniom oczy łzámi płynące/ y tłustością zárosłe/ Piołyn z Goryczką drobno vsiekawszy/ w obrok mieszáiąc/ leczy. SyrZiel 344.
patrz: USIEKAĆ
– Tákże Málon ná kęsy vsiekáć/ z limonią wielką świeżą/ korzenia Przestępowego/ korzenia Obrazkow/ to wszystko drobno posiekáć/ w Alembik śklány wsypáć/ mleká słodkiego koziego świeżo wydoionego ná to nálać/ żeby dobrze w nim zágrąznęło/ y w Bálneum maris distylowáć/ á tą wodką twarz vmywáć: nie trzebá nád to rumienidłá y bielidłá lepszego. SyrZiel 1185.
patrz: USIEKAĆ
– Wzroku ciemnemu/ wziąć tych zioł świeżo zielonych/ iáko Kopru Włoskiego/ Rożey/ Koszysczká/ Swieczek/ Ruty zárowno/ vsiekáć drobno/ z Alembiku wypalić/ á ráno y ná noc w oczy pusczáć. SyrZiel 393-394.
patrz: USIEKAĆ
– Wodká z Cyprysu z zielá. Tá ma bydź w Czerwcu przez Balneum Maris wyciągána/ biorąc go y z kwieciem/ drobno vsiekáć. SyrZiel 373.
patrz: USIEKAĆ
– Tymże dźiećiom mokrzącym y vśikáiącym sie w pośćieli/ iest vżyteczny/ tákże go im z pieprzem dáiąc. SyrZiel 144.
– Vśikániu nocnemu ábo nie zátrzymániu vryny: SyrZiel 1007.
patrz: USIKANIE
– [Olejek piołunowy] W bokách bole uskramia. SyrZiel 356.
patrz: USKRAMIAĆ
– [Cyprys] Sciátykę ábo boleści w biodrách uskramia. SyrZiel 373.
patrz: USKRAMIAĆ
– Bole wszelákie vspakaia/ Rumien ná proch miáłko vtárty/ á ze świeżym másłem plastrowány. SyrZiel 799.
patrz: USPAKAJAĆ
– [Wielosił] Kászel vstánawia/ wárzony z miodem/ á po trunku ráno/ ze cztjry [!] godziny przez obiádem/ tákże ná noc/ kłádąc sie/ ćiepło piiáć. SyrZiel 228.
– [Wódka z rzepiku leczy] Dźiatkom máłym ięzyká/ dźiąsły wszystkich vsteczek zepsowánie. SyrZiel 279.
patrz: USTECZKA
– Bráin/ to iest/ zákáżeniu vstek dźiećiom w powićiu/ ze złego pokármu/ iest prędkim rátunkiem/ wymywáiąc im często vsteczká tą wodką ćiepło/ ábo poćieráiąc. SyrZiel 314.
patrz: USTKA
– Dla vstrzeżenia zárázy morowey. SyrZiel 53.
– Liśćie (sc. psinek wodnych) do Pśinek ogrodnych podobne/ iedno dłuzsze y szérsze/ vszáste iáko Szałwiá SyrZiel 1518.
patrz: USZASTY
– Afrowie piszą/ ktoby iadł to ziele/ á tego dniá był od niedźwiadká obrażony/ boleści z iádowitego vsczknieniá nie vczuie. SyrZiel 480.
– Weźmi Zánklu/ z naćią y z korzeniem/ dwie gárśći/ Iemioły Brzozowey z liśćiem garść/ Bázánowcu źiela bez korzeniá/ Bárwinku/ wierzchołkow P. Máryiey Zwonkow/ wierzchołkow młodych z Ieżyn/ Przekárzniku/ Záięczych vszek/ Konradu/ álbo źiemnego Blusczu/ po poł gárśći/ Zwyćięży iádu/ álbo Troieśći korzeniá/ połtorá łotá/ Lubczykowego Korzeniá trzy Kwinty/ Cukru biáłego czwierć od funtá. SyrZiel 249.
patrz: USZKO
– Wźiąć Ruty z łot ábo zgarść/ szałwiey uszkowátey/ Kminu kramnego/ po trzy ćwierći łotá SyrZiel 526.
patrz: USZKOWATY
– Toż o mnieyszey ábo vszkowátey szałwiey rozumieć mamy/ że toż może co y więtsza. SyrZiel 485.
patrz: USZKOWATY
– [Sok z kopru włoskiego] Ták ábowiem y bol w oczách uśmierza/ y zápalenie ich wychładza/ y ciemności ich oświeca. SyrZiel 393.
– Owcom y innemu Bydłu rogátemu Kászle zástánawia Liśćie suche miáłko ná proch vtárte/ á z solą często od lizánia dáne. SyrZiel Y.
patrz: UTARTY
– Ná końcu Miesiącá Lipcá/ ábo ná początku Sierpniá kiedy iuż Kopr Włoski w kłącze/ ábo w łobozie dosyć miąższe wyroście/ y w kwitnieniu zupełnym iest/ zerznąc go co namiąższeyszy we wtorym członku od ziemie ábo od korzenia/ á zerznąć go rowno/ żeby żadney rysy áni rosczepienia nie było/ zátym drzeń ktory w nim iest biały/ chędogo drotem z niego wyiąć áż do korzenia/ tylko żeby nie był pręt rosczepiony/ y ná pełnić go/ miáłko vtłuczonym białym cukrem lodowátym/ wierzch woskiem co nalepiey zálepić/ y skoreczką z wierzchu obwiązáć/ żeby żadna wilgotność tám áni descz nie doszedł/ y ták przez cáły tydzień tego zániecháć/ áż się w tym czásie sok z korzenia tego Kopru ziednoczy z cukrem/ y w wodność się przemieni. SyrZiel 387.
– Tym ktorzy moczu zátrzymáć nie mogą/ wziąć korzonek tego kopru. Grochu Ptászego ábo Gęsiego rosczkę/ to vtłuc y z winem dáć pić/ zástánawia mocz. SyrZiel 387.
patrz: UTŁUC
– Ránom tak ciętym iáko y sztychowym y tłuczonym/ y zápuchłym/ Kopru Włoskiego ziele vtłukszy z octem, iest lekárstwem/ przykłádáiąc. SyrZiel 391.
patrz: UTŁUC
– Krew vsty zbytnie odchodzącą záwściąga/ ziele Kopru Włoskiego/ vtłukszy z octem winnym rozczynić y ná piersi przykłádáć. SyrZiel 390.
patrz: UTŁUC
– Wziąć nasienia Kopru Włoskiego puł łotá/ nasienia Łoczygowego/ Pietrusczánego/ swoyskieo Kopru nasienia. Hányżu po ćwierci łotá. To miáłko vtłukszy/ po ćwierci ábo trochę więcey/ z białym winem dáwáć/ ciepło káżdego dnia náczczo pić. SyrZiel 384.
patrz: UTŁUC
– Vtrząśnionym. Vráżonym. Potłuczonym/ Krwawnik wodny z solą á z woda [!] trunkiem używány/ bywa użytecznym lekárstwem. SyrZiel 608.
– To wszystko co namieley vtrzeć/ á w woreczku skorzánym do potrzeby chowáć. SyrZiel 83.
– vżywáią też liśćia [sc. pałki wodnej] do vtykánia fug w okrętách/ w komięgách/ w tráwtách [!]/ tákże w winnych y w piwnych fásách wyłomionych wątorách. SyrZiel 734.
patrz: UTYKANIE
– To iest/ kośći przełomione żeby były vstánowione/ y w łubki przystoynie wpráwione/ y bindámi/ áni zbytnie tego/ áni słábo vwiązáne. SyrZiel 258-259.
patrz: UWIĄZANY
– Ciż zá pewną y doświádczoną rzecz vdáią y twierdzą/ gdyby był korzeń tego źiela kopány w sámym punkćie Pełniey/ Słońce będąc ná ten czás we Lwie/ w pierwszym dźieśiątku dni/ á był w polewány gárniec włożony/ zwirzchu zálutowány/ przy ogniu naprzod wolnym rozgrzany/ potym w ćiepły piasek/ od promienie słonecznych rozgrzany/ przez trzydźieśći dni zágrzebiony/ żeby ták w tym gárncu vwiądł y zeschnął. SyrZiel 176-177.
– Tego też prochu morowym powietrzem náruszonym/ vżytecznie dawáć z winem pić/ álbo z wodką polney Dryákwie/ ábo z iáką iną przjnależącą/ pokiby 12 god: zá ráźie nie minęło/ á przez kilká god: kazáć sie im poćić SyrZiel 90.
– Korzenie y naśienie tego źielá żołądkowi iest bárzo vżjteczne/ á ile źimnemu/ y do trawienia pokármow niesposobnemu. Przeto vżytecznie oboie wchodzą do tych lekarstw/ ktore dla tego bywáią czynione. SyrZiel 238.
– Gornikom/ ktorzy Kruszce w źiemi biorą/ przećiwko gornym smrodom y páram káżdego dniá po poł łyszki korzeniá Lubsczykowego drobno nákráiawszy/ dáć w trunku winá wypić/ gdy sie w gory pusczáć máią/ iest im bárzo vżyteczno. SyrZiel 242.
– Niektorzy/ á zwłasczá Anglicy z liśćia źielonego czynią sálszę y polewki/ osobliwego smáku/ ktore w częstym vżywániu máią/ dla tych wszystkich przerzeczonych niedostátkow. SyrZiel 87.
patrz: UŻYWANIE
– W tym niemal błędzie Ruellius y Hermolaus Barbarus tkwią/ iáko Brazauola y Manardus [nieodróżnianie korzenia od kłosa ziela Nardusa Indyjskiego - Nardus Indica]. SyrZiel 34.
patrz: W
– Iad bywa z Sárkokoły odięty/ Oleykiem z Włoskich orzechow/ w nim ią rośćieráiąc. Gdźieby też w Oleyku Migdałow słodkich to było/ tedy ie we troy álbo we czwor nasob/ względem Oleyku wźiąć/ a zwłasczá gdy chcemy Piguły z niey mieć. SyrZiel 225.
– Iad bywa z Sárkokoły odięty/ Oleykiem z Włoskich orzechow/ w nim ią rośćieráiąc. Gdźieby też w Oleyku Migdałow słodkich to było/ tedy ie we troy álbo we czwor nasob/ względem Oleyku wźiąć/ a zwłasczá gdy chcemy Piguły z niey mieć. A gdźieby więc sámey bez przydánia inych rzeczy/ tedy w dźieśięćioro nasob. Oleykiem Klesczynowym. SyrZiel 225.
– Oley ten może bydź ták z suchego iáko y z świeżego korzenia czyniony: iesli z suchego/ tedy go z hrubá przetłuc: á iesli z świeżego/ pokráiáć iáko Rzepę/ ábo márcheẃ do wárzenia/ y wsuć mąki rzáney do niego/ z otrąb nie pytlowáney/ w sześćioronasob. SyrZiel 437.
– W Márcu [korzeń benedyktowy] kopány bydź ma/ do tego ochędożony/ y w wodźie naprzod/ potym w wine wypłokány/ á náchędogiey chustce wycuchniony: drobno pokráiány/ y w kámiennym mozdżerzu z białym Cukrem/ wźiąwszy go we troy nasob co nalepiey vtłuc A w Tureckim naczyniu ábo sklenicách/ do potrzeb niżey położonych/ chowáć. SyrZiel 272.
– Może Konfekt z niego wdźięczny y vżyteczny być vczyniony/ tym sposobem: Wźiąć część korzenia Oleśnikowego ochędożonego/ Miodu chędogiego wetroy nasob: To społem co nalepiey vmieszáć. SyrZiel 24.
– Wietrzniki álbo wáchlarze dla wiátru/ ktory pędzą z wierzchu ná on Konfekt/ przez dziury pokrywczáne/ á szpatle ustáwicznie ze dná zruszáią/ y mieszáią tak długo/ áż zgęstnieie. SyrZiel 136[a].
patrz: WACHLARZ
– ...odmrożone członki [...] prochem z Wánstynu zásypowáć... SyrZiel 54.
– CZás nalepszy do kopánia tych Kozłkow iest pod Ieśień. A z źiemie ochędożone/ máią być w ćieniu suszone/ przestrzegáiąc tego w suszeniu/ żeby kotowie y kotki ich nie dochodźiły/ ktore się bárzo rády po nim trą y waláią śliniąc go: Tákowy nie iest dobry/ áni bespieczny do lekarstw. SyrZiel 51.
patrz: WALAĆ
– ...z ktorego [piwa] one sáme [położnice] y dziatki ich zdrowsze/ krzepczeysze/ rosleysze bywáią/ á niźli z win surowych/ wapiennistych/ z siárczystych/ gorących... SyrZiel 948.
– ...wyciśniony sok z niey [centurii mniejszej] w naczynie nie smolone ná słońce wystáwiáią dla zgęszczenia mieszaiąc vstáwicznie wárząszką drewnianą. SyrZiel 657.
patrz: WARZĄSZKA
– ...miękkie będąc [korzenie kucmerki]/ snádnie sie dádzą wárzechwią rozetrzeć... SyrZiel 1061.
patrz: WARZECHWIA
– My gnilcem wnętrznym zowiemy [szkorbut]/ o ktorey przyrodzeniu y kształcie w łyszczycy/ álbo w wárzeszce zielu/ szerzey sie opisáło. SyrZiel 244.
patrz: WARZESZKA
– Ale y Wárzęszka ziele [...] w mleku wárzona [...] nie iest pośledniejszego vżytku [na szkorbut]. SyrZiel 619.
– Pákośnikom/ to iest/ w krzyżách boleniu/ ábo wasátom/ iáko prości mowią [pomaga szałwia]. SyrZiel 484.
patrz: WĄSAT
– Wziąć [...] Bábki ták wąskiey/ iáko szyrokiey: Piołunu [...] po gárści. SyrZiel 83.
patrz: WĄSKI
– Sol. Ta służy Arteryey wątrobney. SyrZiel 148.
patrz: WĄTROBNY
– Weźmi Biedrzeńcowego liśćia pułtory gárśći/ Ięzyczokow Bábczánych ábo Babki wąskiey po gárśći/ Tránku/ y Cwikły czerwoney/ kwiećia y listeczków Pánny Máryiey/ Dzwonkow/ Wołowego ięzyká/ Ziela kwiátu wątrobnego/ ábo dźiewięćiorniku/ liśćia Conwáliowego/ ábo Lánkowego/ Podeźrzału/ Powoiu pachniącego/ ábo koźiego powoiu/ Wrotycy/ Sadcu ábo Siwcu/ ktory Eupatorium zowią/ Iáskołczego źiela álbo Celidoniey/ Bárnádyku/ Cardobenedyktu/ Tredowniku/ Kurzego źiela/ Pięćiorniku wielkiego po gárści. SyrZiel 69.
patrz: WĄTROBNY
– Wodká tego źiela álbo Extrákt/ służy Wątrobney częśći odspodniey/ y inym częśćiom przyległym. SyrZiel 145.
patrz: WĄTROBNY
– ROśćie ná gorách/ págorkách/ nád wąwozámi głębokiemi/ miedzy krzewinámi/ rośćie y ná rowninách/ ná wielkich y obszernych miedzách/ á pospolićie/ y nawięcey w Brzozowych leśiech/ skąd też y od Láćinnikow Betularia nazwána:że się w ćieniu y w chłodźie/ miedzy Brzeźiną bárzo kocha. SyrZiel 308.
patrz: WĄWÓZ
– Korzeń [ziejca] [...] w kęsy pokráiány/ ná nici wciebuią/ y w cieniu suszą. SyrZiel 626.
patrz: WCIEBOWAĆ
– Temuż pokurczeniu iny plastr/ álbo máść/ ktorego mi moy dobry przyiaćiel vżyczył: Wźiąć Prochu/ álbo species Mitridati/ Czászki z Trupiey głowy człowieczey/ Láien Pawich/ Soku koźiey Ruty/ ktorą też Rutewką zowiemy/ kámieniá Gágátku Czarnego/ Soku korzenia Biedrzeńcowego/ zárowno káżdego/ Miodu we czworo násob/ y to co nalepiey wespoł vmieszáć/ á ná słońce iárkie/ ile Lećie/ Zimie w piecu/ po pieczywie vsmáżyć/ káżdego dniá raz/ álbo y dźieśięć mieszać/ y tym skurczone członki mázáć co namocniey: Abowiem przez tákowe mázánia/ te miąsze/ grube/ źimne/ y kliiowáte wilgotnośći bywáią rośćieńczone/ rozrzedzone/ y przez pory ku wykurzeniu y wyśćiu snádne. SyrZiel 65.
– Nie ma sie tedy Anicenná/ przeciw Galenowi o co zurzyć/ pilnie weźrzawszy w sentencyą iego... SyrZiel 456.
– ...wziąwszy perzá ábo wełnianek z tych Pałek... SyrZiel 734.
patrz: WEŁNIANKA
– Z tych potym włokno álbo wełnianki białe bywáią/ ktore gdy zdmuchnie/ sámo naśienie gołe zostawa zsobą spoione álbo skliione/ czarnáwe/ ostropieprznego smáku. SyrZiel 320.
patrz: WEŁNIANKA
– Z tych naśienie czárnáwe/ z wełniankámi/ własnie iáko ná Czarnym źielu. SyrZiel 267.
patrz: WEŁNIANKA
– Sok [mleczów wilczych ma być zbierany] kiedy sie záwięzuią Iábłká/ y iuż sie pokázuie ná nich wełniczka. SyrZiel 1490.
patrz: WEŁNICZKA
– Z tego źiela klącza począwszy od śrzodku/ áż do wierzchu kwiećie puscza bronatnobláde y wełnisto kásmáte. SyrZiel 266.
patrz: WEŁNISTO
– Te gdy okwitną/ bywa z nich naśienie grániste/ száráwe/ zlekká wełniste: Z ktorego potym znowu wschodźi ná wiosnę. SyrZiel 81.
patrz: WEŁNISTY
– [Biedrzeniec] Smáku ostrego. Rozgę ma wełnistą y kosmátą/ we wnątrz czczą: kolankowáta y mocna. SyrZiel 78.
patrz: WEŁNISTY
– Toż rospuściwszy wosk Terpentynę/ y Wełnotłuste/ pomieszáć z pomienionemi soki SyrZiel 538.
– Sny o Wenusowych spráwách odpędza [koriander]. SyrZiel 453.
patrz: WENUSOWY
– Członek męzki nie potężny do skutku małżeńskiego ábo do Wenusowego/ dźwiga y nástorza [storczyk]. SyrZiel 762.
patrz: WENUSOWY
– Nasienie tego Czerwieńcu zeżwáne/ á w gębę wężowi weplwáne/ zábiia go... SyrZiel 1296.
patrz: WEPLWANY
– ...przydawszy mu [sokowi z lubszczyku] Arabskiey Sandáráchy/ ktorą Aptekárze Vernicem zowią. SyrZiel 244.
– Dychawicę i cięszkość tchnienia leczy/ wárzyć kmorzenie wielkiego Kozłku pospolitego trzy łoty/ Lákryvyey świeżey/ Omanowego korzenia po połtorá łotá/ korzenia Pokrzywiánego/ Florenckiego Fiołkowego korzenia/ po łocie/ Fig suchych mięsistych opłokánych czternaście łotow/ Rozynkow mięsistych álbo Cybeb słodkich/ kosteczki álbo iąderká y nich wyiąwszy/ ze cztery łoty/ Anyżu/ Kopru Włoskiego nasienia/ Lepicznikowego korzenia/ álbo wysokiego podbiału po łocie/ Dryakwie Polney/ Izopu suchego/ Rzepiku/ Włosków Matki Bożej/ Weroniki álbo Przetárżnice po poł łotá/ álbo po gárści. SyrZiel 51.
patrz: WERONIKA
– Płucom gniiącym/ wziąć korzenia tego ziela [driakwi polnej] dwá łoty/ Przetárżniku álbo Veroniki/ kwiátu Darnowego po garści: ziele y korzenie pokraiać [...]. SyrZiel 1264.
patrz: WERONIKA
– Weroniká Sycylinska. Rozdział 83. SyrZiel 609.
patrz: WERONIKA
– Ránom świeżo ciętym ábo kłotym /Wziąć liścia świeżego Biedrzeńca/ ze trzydzieści i dwa łoty/ Zanklu/ Przetárzniku/ ktory Weroniką zowiemy/ oboygá liścia świeżego po łotow szesnaście. SyrZiel 70.
patrz: WERONIKA
– Mylą się bárzo ktorzy Bożedrzewko rozumieią być Weroniką/ to iest/ Przetárznikiem/ z ktorych są Goricienses. SyrZiel 372.
patrz: WERONIKA
– Z twarzy wszelákie zmázy wodká Biedrzeńcowa spądza/ vmywáiąc sie nią/ nic nie śćieráiąc/ áżby weschłá w ćiáło. SyrZiel 72.
patrz: WESCHNĄĆ
– Piegi/ y inne zmázy ná twárzy będące śćiera pomázuiąc nią/ żeby sámo weschło w ciáło/ nie oćieráiąc. SyrZiel 271.
patrz: WESCHNĄĆ
– Ktorym dzieciom] Oleykiem tymże bácznie y skromnie łonko námázowáć by potym zá potężnośćią iego w wywodzeniu moczu/ nie zwyczáiły sie w pośćiołce mokrzyć. Weszkom w nogách. SyrZiel 100.
patrz: WESZKA
– A co sie rospłynie/ połykáć. Iesliby więc chory przełykáć niemogł/ wźiąć te[go]ż Soku/ Soli/ Sáletry/ Kádźidłá kramnego /Ammoniaku żywicznego/ Naśienia Swiniey wszy/ ábo weszki po łoćie. SyrZiel 194.
patrz: WESZKA
– W Máiu weszłe Sosiki [mistrzownika] przesadzáią na dobrą stopę ieden od drugiego. SyrZiel 115.
patrz: WESZŁY
– Gdźieby też z ránienia iákie y záwrzedźiáłośći/ wewnętrznośćiách były/ tedy do trunku iest przynależąca. SyrZiel 263.
– Kobyleg[o] szcawiu/ Pięćiorniku po gárśći: To pośiekawszy drobno/ w winie ćirpkim ábo kwaskowátym/ ábo więc w winnym ocćie wárzyć/ do wywárzenia/ to iest/ żeby wszytká moc tych źioł wewrzáłá w wino/ ábo w ocet/ potym przecedźić/ y co na lepiey wyżąć... SyrZiel 258.
patrz: WEWRZEĆ
– ...leią ná to wrzącey wody chędogiey/ w ktoreyby z dziesięć [...] przygárśni pszenicznych otrąb wewrzáło ile potrzebá. SyrZiel 945.
patrz: WEWRZEĆ
– Potym do piątego wezwrzenia wárzyć [zioła]. SyrZiel 121.
patrz: WEZWRZENIE
– Potym gdy się z tego wszytkie[go] zapách y smák/ w laku/ przez nieiáki czás leżąc weźmie/ záwiesić go [mięso] w dymie do wędzenia... SyrZiel 451.
patrz: WĘDZENIE
– Málarzom do rysow[ania]. Málarze z Kłącza palą węgliki/ do rysowánia bárzo sposobne. SyrZiel 168.
patrz: WĘGLIK
– Sápkę w Rymę/ z wielkich á z zbytnich wilgotnośći/ w Mozgu będących/ swym rozgrzewánim y wysuszániem odpądza/ korzeń drobno pokraiawszy/ ná węglisty ogień kłáść/ á Dym z niego w nos pusczáć. SyrZiel 119.
patrz: WĘGLISTY
– Potym ná węglistym ogniu/ w sowitym naczyniu wárzyć/ áż wodá párą wynidźie. SyrZiel 12.
patrz: WĘGLISTY
– Lożysko pozostáłe po porodzeniu wywodźi/ dym tákże z ogniá węglistego w otwor łoná liykiem pusczáiąc/ z Soku tego/ z Gáłbanu á z Bobrowych stroiow/ zárowno káżdego wźiąwszy. SyrZiel 230.
patrz: WĘGLISTY
– Węgrowatości/ y ine oszpecenie twarzy ściera [marzymiętka]. SyrZiel 493.
– Ogorzelinę z słońcá. Węgrowátość [...] ściera [sok loczydła]. SyrZiel 184.
– Piegi/ węgrywátości/ y ine zmázy ná twarzy spądza y ściera/ kwas w octcie ná máść rozetrzeć. SyrZiel 999.
– Także moczem/ ziarnká iáko iágły biáłe rozwarzone/ co my węgrámi álbo węgrowátością zowiemy/ wywodzi [olejek z pietruszki]. SyrZiel 1073.
– Naprzednieysza przyczyná Gnilcá tego [...] 3. Potráwy hrube/ zátęchłe/ zágniłe/ iákie pospolicie ná okręcie bywáią/ słoniny żołkłe/ węgrowate... SyrZiel 617.
patrz: WĘGROWATY
– Gorzej ći/ co Węszą/ álbo Swinią wszą. Iescze gorzey/ ktorzy korzeń tego źiela/ Mesuego Turbitu/ ktory my Ćwikłą zamorską miánuiemy/ tyć twierdzą. SyrZiel 186.
patrz: WĘSZYĆ
– Korzeń knodowáty álbo węzłowáty/ długi/ máło odnożek z śiebie pusczáiący. SyrZiel 305.
– ...Korzeniá knodowátego/ fałdźistego y pomarsczonego/ rownie iáko Wężownikow korzeń/ wiele z śiebie odnożek pusczáiąc: Sam mierno miąsszy ná wielki pálec/ y tám y sam w źiemi/ nie w głębią/ ále poprzek rozkrzewiony y rozpierzchły: Zwierzchu czarny/ álbo ćiemno Imperatoria. SyrZiel 114.
– BEdł y Grzybów/ iedne przychodzą do stołowego vżywánia/ drugie nie: które przy żelezie rdzáwym/ ábo przy rudách rosną/ ná gnoiách/ przy iámách iádowitych bestiy/ przy drzewách iadowitych/ iáko są Prochowki/ Muchorówki/ Jelenia bedłká/ Wężówki y innych wiele: których gdyby kto pożywał/ nagle vmrzeć musi. SyrZiel 1393.
– Sálámándry wodne. Wężętá./ álbo chrobáctwo iákie ine iádowite gdyby sie w kim zalągły [wypędza dzięgiel]. SyrZiel 91.
patrz: WĘŻĘ
– ZŁomignat/ od spoienia y zwárzenia kości w ciele złamánych/ iest rzeczony: Drudzy Gádowym/ álbo wężowym Trankiem názywáią go że przeciwko vsczknieniu od Gádziny/ iádu przyiętemu y zádánemu/ iest osobliwym lekárstwem. SyrZiel 304.
– Owa wszystkie te skutki ma [pępawa]/ ktore Brytániká/ tákże Wężownik/ álbo gáiowa Miedunka. SyrZiel 314.
patrz: WĘŻOWNIK
– Wężownik/ álbo gáiowa Miedunká/ Rozdział 5. SyrZiel 1254.
patrz: WĘŻOWNIK
– Wężowniku dostatek mamy/ ktory tákże iáko y Been/ serdecznym lekárstwom należy. SyrZiel 1282.
patrz: WĘŻOWNIK
– Tylko w nádźieię tych źioł/ nie psuy zdrowia márnie/ Bo zá iedną chorobą śiłáć śie ich wgárnie. SyrZiel 6 nlb.
patrz: WGARNĄĆ
– Poronienie płodu czyni/ iáko Mesue pisze/ gdźieby tákże sam przez się był vżywány/ ták Sok/ iáko korzenie. Przeto Pánie brzemienne máią sie go wiarowáć náwet y zápáchu iego. SyrZiel 10.
– A gdy práwie okwitnie/ w máłe wiązanki bywa wiązány/ dźień przed tym wodą go skropiwszy/ źiemię/ ktoraby przy korzonkách byłá/ z niego pierwey ochędożyć/ á ná wilgotnym Páwimenćie rozesłáć/ podłożywszy podeń pápieru/ álbo co inego nie miąższego. SyrZiel 35.
patrz: WIĄZANKA
– To pospolicie Iábłko zamorskie/ Sámo tylko ná swym iednym wiciu [rosnące] vżywáne czyni. SyrZiel 1514.
patrz: WICIE
– WIdłak/ ábo Widłaczek/ Rusnakom Wroniec/ ábo Woroniec. Tych z nászych niektorzy náśláduiąc/ Woronicem zowią. SyrZiel 843.
patrz: WIDŁACZEK
– Widłak/ Rusnakom Woroniec [...] Spica Sarmatica [et] Muscus corniculatus. SyrZiel 843.
patrz: WIDŁAK
– WIdłak/ ábo Widłaczek/ Rusnakom Wroniec/ ábo Woroniec. Tych z nászych niektorzy náśláduiąc/ Woronicem zowią. SyrZiel 843.
patrz: WIDŁAK
– Widłak od wideł rzeczony/ że ná wierzch&ach swych iest rozdwoiony. SyrZiel 843.
patrz: WIDŁAK
– CAbr dwoy iest/ ogrodny ábo siany/ y wieyski ábo dziki. SyrZiel 505.
– To źiele wiele z korzeniá swego puscza głąbikow/ álbo kłącza obłego/ y źielonego/ z ktorych listki pochodzą/ Tłustoszowym podobne. Korzeń obmięszy/ wielaodnożysty/ Soku pełny nie ostrego/ lipkiego/ y chłodzącego. SyrZiel 209.
– W ránách Glidwaser zástánawia/ sok w nie pusczáiąc/ á zwierzchu toż liśćie przykłádáiąc/ doświadczono wiele kroć. SyrZiel 70.
– Iedno choremu potrzebá co nayspokoyniey leżeć/ żeby sie nie poruszał: náwet od kichánia y od wielemówienia wystrzegáć sie. SyrZiel 1283.
– ...listu [kleśniec drugi] miąsszego/ miękkiego/ podobnego Wielezłemu. SyrZiel 635.
– Obrazki/ Aronowá brodá/ ábo Wielezłego. SyrZiel 631.
– PRzyrodzeniem ma [ziejec] coś społecznego/ z tym zielem ktore my Obrázkámi ábo Wielezłego zowiemy. SyrZiel 626.
– ZNáyduie się w tych stronách nászych/ podobne ziele/ temu opisaniu [?]/ ktore wielkim Opichem ábo Kobylim zowiemy. SyrZiel 1087.
patrz: WIELIKI, WIELKI
– Pietruszká álbo Opich Alexándriyski/ drudzy Opichem wielkim/ drudzy Kobelim/ álbo konskim zowią: rożny iest od Opichu Mácedońskiego. SyrZiel 1086.
patrz: WIELIKI, WIELKI
– Wziąć nasieniá Czárnuchy/ korzenia ábo nasienia kobylego Opichu/ ábo wielkiego Opichu [...] po trzy łoty [...]. SyrZiel 459.
patrz: WIELIKI, WIELKI
– NIeprzystoynie Gir z opichem wielkim ábo kobylem mieszáią. SyrZiel 1089.
patrz: WIELIKI, WIELKI
– Pierwsza Babká wiélka/ ktorą czérwoną zowią. SyrZiel 1129.
patrz: WIELIKI, WIELKI
– Bluscz drzewny/ ktory y wielkim y białym zowiemy/ iest bárzo krzewisty. SyrZiel 886.
patrz: WIELIKI, WIELKI
– ZIele to/ iáko u Łácinnikow/ ták y u nas rozmáite ma názwiská. Jedni go zowią Gorzyszem álbo Gorycznikiem wielkim. Drudzy Swinim koprem: Drudzy wszywym Koprem: Ini Wieprzyńcem: Niektorzy Siárkowym/ álbo siárczástym korzeniem. Drudzy Jeleniem korzeniem/ iáko y wtore Peucedanum, Sárnim korzeniem/ á zwłasczá Czechowie. SyrZiel 195.
patrz: WIELIKI, WIELKI
– ...kłącze [...] wyrasta [...] gęste y wielkogáłąskowáte... SyrZiel 758.
– Wźiąwszy go z Mástyką zárowno vtártych/ z woskiem vmieszáć/ y pigułki potoczyć/ ná wielkość Wielogrochu/ á po iedney káżdy poránek mástykowáć/ y długo żucháć. SyrZiel 159.
patrz: WIELOGROCH
– W onym záwárciu strąká około klącza ziárn wielkich/ iáko wielogrochowe ziárná/ ták wiele y gęsto tkwi/ że iedno drugie iákoby wyciskáło [zboże indyjskie]. SyrZiel 963.
– Druga [pszenica]/ ktorą możemy kłosokłosowátą/ kłosokłosistą/ ábo wielokłosistą miánowáć, przeto że káżdy kłos wydáie z siebie kilká innych kłoskow. SyrZiel 927.
– Słuszniey to ziele nam Polakom było názwáć Mlecznicą/ iáko Grekowie názwáli go Polygala, to iest/ Wielomleczna/ niźli Koniczawyczká/ á też z sámego skutku/ bo mleká pániom y mámkom dostátek dáie. SyrZiel 598.
– Poniekąd też tenże Iáry [jęczmień] wielorzędzisty bywa. SyrZiel 964.
– Omyleni są w swym mniemániu ći/ ktorzy Stośił ábo Wielośił/ Rutewką/ ktorą y Koźią Rutą bydź mienią. SyrZiel 304.
patrz: WIELOSIŁ
– Nieprzystoynie czynią/ ktorzy to źiele Tránk mieszáią z Wielośiłem/ tákże z Złomignatem/ choćiasz nieiákokolwiek skutkámi do śiebie przystepuią/ wszákoż iedno nie są. SyrZiel 307.
patrz: WIELOSIŁ
– Bywa też czjniona Máść niepospolita/ od vczonych Cyrulikow/ ktorą oni zowią Emplastrum de Lino, tym sposobem: Biorą Sok Wielośiłow/ Miod/ Oleiek Rożány/ Wino/ káżdego po piąći łyżek/ Gleyty śrebrney/ Aleopátyku/ Sárkokoły/ po łoćie/ Fláytuchu z chusty wiotchey ćienkiey á chędogiey náskrobánego łot/ y to porządnie/ iedną po drugim mieszáiąc/ y máść kosztowną/ ránom świeżym/ stuláiącą y goiącą/ czynią. SyrZiel 230.
patrz: WIELOSIŁ
– Sok Wielosiłów węzełkiem wpuszczony/ toż wszystko czyni. SyrZiel 231.
– Máćicy záduszoney iest rátunkiem/ sok korzeniá Wielośiłoweg[o] pod nosem trzymáiąc. Wzrok ostrzy. SyrZiel 230.
– Korzenia kosmátego/ cienkiego/ wielu odnożystego/ długiego/ zwierzchu pobrunatniáłego/ ábo lisowátego/ wewnątrz białego [jest srebrnik] SyrZiel 289.
– Dwá Rozdźiały dla tego tu Dioscorides o Rozmárynie vczynił/ żeby miedzy tym wieńczystym y ogrodnym/ á miedzy gornym y Cudzoźiemskim rozność pokazał. SyrZiel 170.
– My go też dla tegoż miedzy Leśne łoczygi włożyli. Godźi sie to ná tym mieyscu przypomnieć dla Czytelniká/ że te Opichy Ielenie/ ktore Ziołopisowie poslednieyszy/ Ceruarias zowią/ inego kształtu od wyższey opisánych Ceruarij y Ielenich korzeni są. Rozmáryn nász pospolity wieńcżyty/ Rozdz: 50. SyrZiel 167.
patrz: WIEŃCZYTY
– Ogrodna [firletka] dwoiá/ biáła y czerwona/ ktorą Wieńczytą zowią/ przeto iż pierwszych wiekow vżywáno iey do wieńcow. SyrZiel 575.
patrz: WIEŃCZYTY
– ZIele to/ iáko u Łácinnikow/ ták y u nas rozmáite ma názwiská. Jedni go zowią Gorzyszem álbo Gorycznikiem wielkim. Drudzy Swinim koprem: Drudzy wszywym Koprem: Ini Wieprzyńcem: Niektorzy Siárkowym/ álbo siárczástym korzeniem. Drudzy Jeleniem korzeniem/ iáko y wtore Peucedanum, Sárnim korzeniem/ á zwłasczá Czechowie. SyrZiel 195.
– Wziąć korzeniá tego [...] Czárnuchy [...] siárki/ Wieprzyńcoweg[o] korzeniá po rowney części. SyrZiel 160.
– Suchych żył bole/ z źimná vśmierza/ plastruiąc/ Korzeń Wieprzyńcow z octem á z oliwą. álbo Item. SyrZiel 198.
– ...tę prawdę [o czarodziejskiej mocy wyżlina] przy sámych tych powiádáczách y zbytnie wiernikach zostáwuiemy... SyrZiel 595.
patrz: WIERNIK
– JEst wtóra Lysimachia/ ktorą nászy Wilczym ogonem/ ábo Wilczą ogánią zowią: inni Merkurią: niektorzy Wierzbowką/ ábo Wierzbienicą/ od podobieństwá liściu Wierzbowemu. SyrZiel 1259.
– JEst wtóras Lysimachia/ ktorą nászy Wilczym ogonem/ ábo Wilczą ogánią zowią: innni Merkurią: niektorzy Wierzbowką/ ábo Wierzbienicą/ od podobieństwá liściu Wierzbowemu. SyrZiel 1259.
– Wiesiołek/ Błágácz/ Wierzbowká/ Winoziele. Rozdział 151. Oenothuris, Oenuris, Salicaria, Onagra, Oenothera. Weinwurtz/ Weinkraut. SyrZiel 1443.
– Około rozgi czworo gránowitey są szupinki gromádkámi posádzone białe/ o piąci wierzchi[n]czkách twárdych y kolących. SyrZiel 557.
– ...to [nard celtycki i piołun] we śrzodku naczynia w płociennym worku wieźszáli... SyrZiel 383.
– To wszystko co nadrobniey posiekać, w worek płotná wietchego wsypać... SyrZiel 354.
patrz: WIETCHY
– Potym z piasku naprzod wolnymogniem distyllowáć/ podstáwiwszy naczynie skálne/ dobrze do Rury Alembikowey przystosowáne y obwárowáne/ żeby nie wietrzáło. SyrZiel 94.
patrz: WIETRZEĆ
– ...stáwiáią to ná mieyscu wysokim/ gdźieby słońce przez cáły dźień dochodźiło/ álbo iesli nie przez wszystek dźień/ tedj przez więtszą część dniá stáwiáiąc nád tym Instrument z wietrznikámi/ y ze cztyromá szpátlámi/ álbo z wárzechámi... SyrZiel 136.
patrz: WIETRZNIK
– Zołądek do trawienia pokarmow sposobnym czyni/ rozgrzewáiąc oźiębłość iego. Wietrznośćiom. Zołądek záwiera Wietrznośći w niem y w kiszákch záwárte rozgánia. SyrZiel 29.
– Gryźienie y morzenie zdárćiem/ w żołądku/ w kiszkách/ w Mácicy/ w Pęchyrzu/ z wietrznośći źimnych Flágmistych iest pewnym á rychłym lekárstwem wziąwszy z garść y w funćie Oliwy/ á w kwáterce winá białego wárzyć do strawienia winá/ y przez Klisterę to dáiąc/ raz y kilká powtorzywszy. SyrZiel 150.
– ...tych ziarnek drzéwko Lácinnicy zowią Illex coccifera, to iest/ Więzożółd szárłatnych iágód. SyrZiel 1342.
– Wieżyczki. Rozdział 67. Turritis. Thürnkraut. SyrZiel 584.
patrz: WIEŻYCZKA
– Ten ácz przez wszystkę ku Wiosnie więdnieie/ y niscżeie/ á potym w Kwietniu znowu z źiemie z korzeniá wyrasta. SyrZiel 246.
patrz: WIĘDNIEĆ
– DWá są Brodawniki/ mnieyszy y więtszy. SyrZiel 1529.
– Wilcze łyko Arábskie trzygránowite/ Rozdział 167. Chamaelea Arabum Tricoccos, Oleastellum, Mezereum Arabum. Seydelbast. SyrZiel 1463.
patrz: WILCZY
– Wrzody ciało wyiadáiące/ to iest/ Wilki/ ábo Wilkowáte/ ktore Phageda u nas zowią [...] wychędaża [korzeń ziejca]. SyrZiel 626.
patrz: WILK
– Wrzody ciało wyiadáiące/ to iest/ Wilki/ ábo Wilkowáte/ ktore Phageda u nas zowią [...] wychędaża [korzeń ziejca]. SyrZiel 626.
patrz: WILKOWATY
– Myla się ktorzy rozumieią y twierdzą Wilup Dzięcielnice bydź osobliwym ziélem. SyrZiel 505.
patrz: WILUP
– ...znáyduie się też ná Chábrze czerwonobronátnym: á ten Wilup Epistoebe zowią. SyrZiel 505.
patrz: WILUP
– Wilżyná/ ábo Lubezna Iglicá. Rozdział 19. [...] Anonis Ononis [et]c. Stalkraut. Hawbechel. SyrZiel 674-675.
patrz: WILŻYNA
– Ci co ich vżywáią/ wiłuią. [marg.]: Szalenstwo czyni [wiła jagoda]. SyrZiel 1379.
patrz: WIŁOWAĆ
– Korzeniá wielkiego zátoczonego/ y iáko wąż wiłego [jest wężownik]. SyrZiel .
patrz: WIŁY
– Vzywáią niektorzy tego owocu/ [złotego jabłka] iáko Wiłych iágod/ z Pieprzem/ z solą/ w oliwie smażąc. SyrZiel 1380.
patrz: WIŁY
– IAgody wiłe iest ziele/ liście maiąc Surmiégo kwiatu/ ostrokosmáte/ y záłomibrzeżyste iáko v Rzepiu. SyrZiel 1378.
patrz: WIŁY
– ...gospodarze wieyscy y winniarze/ czynią z niego [z kłącza tycznej wyki] tyki do spieránia latorośl winnych. SyrZiel 790.
– Kłącza miązszego/ mocnego/ iáko winnarośl/ á ostrego y inszystego [jest bania]. SyrZiel 1178.
– Luczny Czosnek z Płodziszkiem/ ktory winnicznym Czosnkiem też zowią/ zá iedno bydź rozumieią. SyrZiel 1230.
patrz: WINNICZNY
– Roście rad ná winnicách/ zkąd też ma nazwisko/ winny/ ábo winniczny Luk. SyrZiel 1220.
patrz: WINNICZNY
– Miesięczną chorobę wzbudza/ nasienia chmielnikowego puł czwierczi łotá/ vtárszy z winem pić. Toż czynią głowki/ álbo kwiát chmielowy w winie wárzony. SyrZiel 1459.
patrz: WINO
– Wiesiołek/ Błágácz/ Wierzbowká/ Winoziele [...] Oenothuris, Oenuris, Salicaria, Onagra, Oenothera. Weinwurtz/ Weinkraut. SyrZiel 1443.
patrz: WINOZIELE
– Ośm albo dziewięć tych wiszni [psie wiśnie, miechunki] w winie rozetrzeć/ y pić. SyrZiel 1374.
– Dźiećiom czásu tákowey choroby/ trunek tákowy vczynić: wźiąć pułtorá łotá korzenia Kurzego źiela/ Cynámonu/ Muszkatowego kwiátu/ po pułtory kwinty/ Wiśni kwáśnych ze dwádźieśćiá/ Mástyki źiárnistey dwánaśćie źiarnek/ Ieleniego rogu skrobánego/ Glinki prawdźiwey pieczętowáney/ Glinki Ormiańskiey po kwinćie/ źiarnek Gárbárskich puł łotá. SyrZiel 311.
– BArwinek/ rosczki/ álbo witeczki swe po ziemi rościeła. SyrZiel 318.
patrz: WITECZKA
– Zárnowiec/ álbo Witeczki/ Rozdział 176 [...] Spartium Pfrimmen/ Erdlpfrimmen SyrZiel 1478-1479.
patrz: WITECZKA
– Wodne ábo czérwone Psinki/ które drudzy Słodko gorzkie/ álbo Gorzkosłodkie zowią. Bylina iest chróstowáta/ witeczna/ długie rózgi ábo witki wypuszczáiąc/ iáko mácica winna. SyrZiel 1518.
patrz: WITECZNY
– ...którego [kleju] pospolicie vżywáią/ do wkliienia pior w strzáły. SyrZiel 664.
– Dycháwiczny[m] [...] iest rátunkiem/ wárząc liście y z kwieciem w pitym miedzie/ wkráiawszy fig suchych kilká/ y tę iuchę piiąc. SyrZiel 474.
patrz: WKRAJAĆ
– Onę wodkę czerwonáwą/ ktorąś wyćiągnął/ wley do korbásu kámiennego/ ábo gliniánego á wierzch y recipient zálutowawszy pilnie/ żeby namniey páry nie odchodźiło/ distilluy z Balneum maris, áż się wszystká wydistilluie: ktorą tákże pilnie obwárowawszy/ z osobná schowáć: áż ćię náuczę co z tym będźiesz miał czynić. SyrZiel 333.
patrz: WLAĆ
– ...gsy pálcem náciśnie [opuchlinę]/ wlepi się y doł vczyni. SyrZiel 618.
– Kozia brodká/ Wliśnik/ Rozdział 139. [...] Barbula hirci, Tragopogon, coma Bocksbart/ Iosephsblum Ganchbart. SyrZiel 1238-1239.
patrz: WLIŚNIK
– Pierwsza Hiszpánska [skorzonera]/ liściem do Wliśniká podobna. SyrZiel 1240.
patrz: WLIŚNIK
– Pleuretycznym y kłoci w bokách cierpiącym/ pomienionym sposobem/ korzenie pierwszego Wliśniku vżywáne/ bywa osobliwym lekarstwem. SyrZiel 124.
patrz: WLIŚNIK
– Kwiátu Wliśnikowemu podobnégo/ práwie żołtégo/ sytégo ábo pełnégo [jest skorzonera]. SyrZiel 1240.
– I wiele tym imieniem Amáranthus inych zioł iest. ále temu nawłasniey służy, ktory szárłatkiem zowiemy. SyrZiel 1355.
patrz: WŁAŚNIE
– Mech ná drzewie nic innego nie iest/ tylko włokno/ ábo włocháciny drzewá/ iáko widziemy ná drzewách bárzo stárych dębowych/ Sosnowych... SyrZiel 843.
– Korzen [tataraku] podobny Kosacowemu/ tákże gęsto knodowáty y fałdźisty/ ktory nie prosto w głębią źiemie/ ále poprzec pod sámym wierzchem śie rozpuscza/ od spodku gęsto włóskowáty álbo włocháty/ wdźięcznie pachniący/ Biáłáwy/ smáku ostrego/ á iáko Galenus dokłáda/ trochę gorzkiego. SyrZiel 19.
patrz: WŁOCHATY
– Kwiátu żołtego/ ktory gdy okwitnie/ tákże iáko Prośiána włoć w pirzysko wypuscza. Korzeń knodowáty álbo węzłowáty/ długi/ máło odnożek z śiebie pusczáiący. SyrZiel 305.
patrz: WŁOĆ
– Wziąć [...] Tranku álbo Prosianey włoci [...] po trzy gárści. SyrZiel 72.
patrz: WŁOĆ
– ...wziąwszy go iáko włoski orzech przywiązáć do włoká/ y w wodę wpuścić/ ábo na wędę/ poydzie ryb zewsząd wiele do połowu. SyrZiel 976.
patrz: WŁOK, WŁÓK
– ...we śrzodku [kwiatu] pałeczká/ około ktorey pełno włośienkow. SyrZiel 877.
– Nardus iest źiele [...] ktorego wierzchołki w włośienki sie rozchodzą. SyrZiel 34.
– ...to włośienkowánie záraz z kwiátem opada. SyrZiel 877.
– Wtore mnieysze [złote włosy Matki Bożej] korzonkow włosienkowáto kępiástych/ prącikow nie kosmátych/ żołtogorącej bárwy. SyrZiel 589.
– Włosienkowátość tey Kániéy przędze/ ma nieiáką rumienáwość. SyrZiel 1515.
– Sámiec korzeniá długiego/ cienkiego włosienkowatego y gęstego/ w ziemi postronách y tám y sám rozpierchłego. SyrZiel 281.
– Tá [roślina] z korzeniá gęsto włosionkowátego/ obdłużne kłosie wydáie. SyrZiel 36.
– Ná tym [pręcie krokusa] główki iáko v kárciochá ościste/obdłużne/ z listkámi nieiákimi wkoło włosistemi/ iáko gwiazdá/ ościctemi tákże v wierzchu. SyrZiel 1526.
patrz: WŁOSISTY
– Wziąć Cąbru Włoskiego, ktory też Dzięcieliną zowiemy, Grekowie Thymum, łotow pięć dwádzieścia, Bożegodrzewká czterdzieści. SyrZiel 371.
patrz: WŁOSKI
– Ten [wyłup] po Dzięcielnicy/ ktorą też Włoskim Cąbrem zowiemy/ wiie się y oplata/ biorąc od niey nazwisko/ moc y siłę. SyrZiel 503.
patrz: WŁOSKI
– Macedonska Pietruszká/ ktorą Opichem Włoskim/ ábo Greckim zowią/od podobieństwá pietruszki nászey ogrodney. SyrZiel 1083.
patrz: WŁOSKI
– Trzecia [cebula] którą Włoską [cebulą] zowiemy/ abo łupną/ Oszłochowi abo Askalonickiey cebuli podobna/ tylko że we wszytkich częściach y okolicznosciach wietsza. SyrZiel 1221.
patrz: WŁOSKI
– Wziąć [...] Szmeru Włoskiego/ ktory też Dzięcieliną/ y Cąbrem Włoskim zowiemy/ nasienia Aminkowego/ ábo białego Kopru/ po dwu łotu. SyrZiel 411.
patrz: WŁOSKI
– ...we śrzodku [kwiatu zawilca] pałeczká/ około niey pełno włoskowánia czarnego ábo modráwego/ ták właśnie iáko y około głowki Mákowey. SyrZiel 876-877.
– Korzonkow cienkich/ długich/ włoskowato gęstych [jest cąbr]. SyrZiel 506.
– Korzeń [tataraku] od spodku gęsto włoskowáty álbo włocháty. SyrZiel 19.
– Rząsá skálna korzonkow drobnych/ włoskowátych/ czarnych... SyrZiel 589.
– ... co się też tu o kłośie te[go] Nárdusá wspomina/ rozumieć mamy nie kłos ktoryby wierzchem z nie[go] wyrastáć miał/ iáko bywa ná Szpikánárdźie nászey ogrodney/ álbo ná Láwendźie/ ále rádniey korzeń iego/ ktory ma ná kształt kłosá/ z ktorego liśćie kosmáte y z kączem swym pochodźi/ á od niego spodkiem korzonki włoskowáte gęsto. SyrZiel 33.
– A Aristoteles w śiodmych kśięgách o Przyrodzeniu źwierząt/ Morbum Pilarem, zowią/ to iest/ Włosna niemoc. SyrZiel 299.
patrz: WŁOSNY
– Pałéczki włosokłosiáste krótkié/ kwiátu drobnego bladego [ma batka wąskolistna]. SyrZiel 1130.
– Ná piądź pręt ábo wysszy/ rowny/ cienki/ ku wierzchu włosokłosowáty/ pálczysty [opis babki mniejszej]. SyrZiel 1129.
– Ztąd podobno Manardus wźiął przyczynę/ że korzenie Nárdusowe włosowáte nád kłos/ ktory tákże iest Korzeń/ przekłáda w osmych kśięgách swych/ w pierwszym liśćie. SyrZiel 33.
patrz: WŁOSOWATY
– Ná wierzchu korzeniá ma włoszenko Sczećiáste długie/ gęstę/ ku gorze wznie[...] iáko szcześiny iákie. SyrZiel 100.
patrz: WŁOSZENKO
– Wino włoczkowáte/ mętne/ bárwy serwadczáney/ nápráwia [mieszanka z mąką] marg.: włoczkowátemu winu SyrZiel 934.
– Czwarty [szczawik] naymnieyszy/ listeczkow bárzo wąskich/ obdłużnych y włoczniowátych. SyrZiel 1094.
– Len iest subtelnieyszy y przednieyszy [niż konopie]/ włokná miększe[go]. SyrZiel 822.
patrz: WŁÓKNO
– Pigw świeżych drobno pokráiánych ták wiele y wespoł to warzyć w oliwie, áż się Piołynu y Pigw wodnatość przez wárzenie strawi. W tym oleiu konopne páczoski ábo chusteczkę ciepło maczáć á ná wątrobę przykłádáć. SyrZiel 345.
– ...ná węglistym ogniu/ ták długo wárzyć/ áż wodniátość z zioł wywre... SyrZiel 604.
– Rzepá okrągła y wodnicá/ Rozdział 53. SyrZiel 1041.
patrz: WODNICA
– Druga [rzepa] podługowátookrągła/ ktorą też wodnicą dla zbytniey iuszności iey miánuiemy. SyrZiel 1041.
patrz: WODNICA
– ...nácieráć/ á to gdyby był Iowisz w krwáwym znáku/ ábo w znáku chorob od złey krwie pochodzących iáko w Bliźniętách/ Wádze/ ábo w Wodniku... SyrZiel 740.
patrz: WODNIK
– Chrobáctwo w vszach morzy proch z korzenia tey Ciemierzyce z Sokiem Rdestowym zádziáłány wodnisto. SyrZiel 1466.
patrz: WODNISTO
– Sok álbo wodnistość ze świeżeg[o] miarzowego korzeniá wyżęta/ trawi dźiwe mięso w ránách y w sádzelách/ zákrapiáiąc ie nim/ álbo fláytuch w nim maczáiąc/ á przykłádáiąc. SyrZiel 119.
– ZAmorskie Iábłko dwoie sie znáyduie/ sámiec y sámicá. Obie [!] máią liście Bániom wodnistym/ które Auguriámi [!] zowią/ podobne. SyrZiel 1511.
patrz: WODNISTY
– POspolićie rośćie ná mieyscách wilgotnych y wodnistych/ ieźierzystych/ tákże w łęgách wypráwnych á wilgotnych w Suryey/ w Alexándryey/ w Egiptćie/ w Cylicyey. SyrZiel 26.
patrz: WODNISTY
– Potym gdy wszystká wodność z źiół wywre/ przecedźić/ y wyprásowáć w Pátelę/ do tego przydáć dwánaśćie łotow wosku/ Terpentyny/ Zywice Sosnowey/ álbo Iodłowey po ośmi łotow. SyrZiel 54.
patrz: WODNOŚĆ
– Opich/ ktory się tu opisuie iest pospolity/ ktory też opichem błotnym y wodnym zowiemy przeto iż przy wodách y błotách rad roście. SyrZiel 1078.
patrz: WODNY
– ZLe rozumieią/ y nie bez nágány/ chocia ludzie uczeni/ ktorzy wodną Bábkę/ Angelskim trankiem zowią/ gdyż w niczym nie są sobie podobne/ á iescze mniey skutkámi. SyrZiel 826.
patrz: WODNY
– FIrletkę wodną drudzy wodną Básilią zowią/ dla podobienstwá liścia/ które zsobą máią. SyrZiel 1301.
patrz: WODNY
– FIrletkę wodną drudzy wodną Básilią zowią/ dla podobienstwá liścia/ które zsobą máią: ieno to mnieysze/ á przy wierzchu karbowáné. SyrZiel 1301-1302.
patrz: WODNY
– Babká wodna [...] Plantago aquatica. Barba Syluana, Plantago Syluestris, Cochlearia palustris. Wasserwegrych. SyrZiel 1133.
patrz: WODNY
– [tytuł] Firletká wodna/ Rozdział 34. SyrZiel 1301.
patrz: WODNY
– Trzeci Opich Jeleni iest czarny/ máiąc korzenie długie/ miąższe y czarne/ a na wierzchu sczeciąsty máiąc okrążek iáko pierwszy/ Liścia drobnieyszego od pierwszego/ wodnemu Opichu bárzo podobnego iednák trochę więtsze niż Pietrusczáne. SyrZiel 165-166.
patrz: WODNY
– BEz w drzewo wyrasta: Ieden pospolity/ który przy płotách/ przy párkánách roście. Drugi czarny/ ábo leśny/ ábo czérwony. Iest trzeci wodny/ Káliná/ ále o tey zosobná. SyrZiel 1504.
patrz: WODNY
– Mylą się Vokábularze/ y wykłádácze słow łácińskich ná polskie/ ktorzy Siliginem, tákże Olyram zowią żytem. SyrZiel 919.
patrz: WOKABULARZ
– Wziąć [...] smoczey krwie/ Mumiey/ po ćwierci łotá/ Wolbrotu ćwierć łotá... SyrZiel 641.
patrz: WOLBROT
– Gruczoły twarde náćieráiąc nim rozpadza/ á zwłaszczá ná suchych żyłách y ná stáwiech z sokiem Cwikłánym zmieszány/ álbo z sokiem czarney kápusty/ ábo z miodem/ z winem/ y z Rumienkowym Oleiem. Wolom Wole ná szyi/ nim máżąc/ rospadze Taber. SyrZiel .
patrz: WOLE
– Gruczoły. Wolom. Wola y Zátwárdźiáłośći stáre odmiękcza/ y rospądza plastr z niego/ á z miodu ná nie przykłádáiąc. SyrZiel 7.
patrz: WOLE
– Wolom ná szyi. Wolu ná szyi vśiádłemu/ toż plastrowánie iest vżyteczne. SyrZiel 218.
patrz: WOLE
– [Piołun] Dycháwicznych iest rátunkiem, wolne im tchnienie czyniąc. SyrZiel 340.
– [Sól] Dycháwicznym/ y ciężko tchniącym/ z zátkánia płuc/ wolny oddech czyni. SyrZiel 400.
– [...] wtrzeciey pátelli rospuść w occie Gálbán/ y Ammoniák/ nád bárzo wolnym ogniem/ żeby namnieyszego przypalenia czuć nie było [...]. SyrZiel 259.
– Trzeci Dzięgiel polny/ álbo wodny [...] smáku y zapáchu wolnieyszego od pierwszego [dzięgielu wielkiego] SyrZiel 86.
– Zostrzáłość krztaniá, ábo piszczałki/ przez ktorą dech pusczamy/ głádką y wolną czyni/wárząc korzenie iego [pięciornika] w miodzie/ á potym ochłodzić ciągnionym Cukrem/ á chárkánie ábo gárgáryzm sobie często czynić co naciepłey. SyrZiel 299.
– Mylą się y drugich zwodzą, którzy to ziele z Wołowm Okiem mieszáią y iedne być powiadáią... SyrZiel 375.
patrz: WOŁOWY
– ...chárkánie/ plwánie/ y womitowánia krwią zástánawia [szałwia]. SyrZiel 484.
– Toż lekárstwem bywa/ krwią womituiącym/ do suchot sie zánaszáiącym. SyrZiel 1414.
– Tego korzeń/ wonnością y mocą niemal śie równa Kosacowi Słowienskiemu/ ktory Fiołkowym korzeniem zowiemy/ rośćie ná wielu mieyscách w Hetruriey. SyrZiel 3.
patrz: WONNY
– Iedni biorą ośm łotow korzeniá Dźięgielowego suchego/ drobno pokraiánego/ á z grubá przetłukszy/ w worku płoćiennym zászywáią y z trzasczkámi z Lesczyny/ do ośmi gárncowey báryły kłádą/ Mosztu dobrego ná to nálawszy... SyrZiel 95.
patrz: WOREK
– WIdłak/ ábo Widłaczek/ Rusnakom Wroniec/ ábo Woroniec. Tych z nászych niektorzy náśláduiąc/ Woronicem zowią. SyrZiel 843.
– To ziele [przyjemka] [...] Liścia więcey do Woszczyce ábo do Bucinia/ niźli do Piotruszczane[go] ábo Opichowego podobnego/ zupełney zieloności. SyrZiel 741.
patrz: WOSZCZYCA
– W wierzchu tych głowki okrągłe/ dźiurek pełne/ iáko w wosczynách/ w ktorych kwiateczki zrumienná białe tkwią. SyrZiel 128.
patrz: WOSZCZYNA
– Wozgrzywości końskiey warz w wodzie słomę owieśną/ y wley gorącą w Dzber [marg.: zołzom końskim]. SyrZiel 990.
– Koniowi wozgrzywemu ták rátunek dáć. SyrZiel 976.
patrz: WOZGRZYWY
– Koniom wozgrzxywym y nosowátym/ y zołzuiącym/ wielkim bywa lekárstwem [babia sól]. SyrZiel 1141.
patrz: WOZGRZYWY
– W oczy puszczać ná Cynki [roztwór wódki różanej]. Może toż vczynić z świeczkową álbo z Celidoniową wodką. To Páwłoki/ Cynki/ zasłony z oczu sciera/ oczy wychędaża/ y wzrok posila. SyrZiel 224.
patrz: WÓDKA
– Páwłokom y wrzedzieniczkom ná oczách/ wodká Kopru Włoskiego/ Celidoniowa/ Swieczkowa po łyszce káżdey wziąć. SyrZiel 393.
patrz: WÓDKA
– Tego oleyku w chorobách gorących może bespiecznie/ z wodką Tłustoszową/ ábo z iáką iną chłodzącą vżywáć. SyrZiel 133.
patrz: WÓDKA
– Wziąć wodki Rożáney. Wodki Ruciáney. Wodki Kopru Włoskiego. Wodki Celidoniowey. Wodki Swieczkowey. Wodki z Ostrożek. Káżdey po puł kwarty. SyrZiel 390.
patrz: WÓDKA
– Oczom wpádłym iest rátunkiem [maść]. SyrZiel 1026.
patrz: WPADŁY
– Ale do tego pása miękkiego/ według potrzeby vczynionego potrzebá/ ktoryby kiszkom wpędzonym Wyćiekáć bronił. SyrZiel 258.
patrz: WPĘDZONY
– Gdźieby też w stanie małżeńskim iáka boiaźń/ z strony poronienia płodu niedonoszonego/ álbo cudownego/ y dźiwowidznego byłá/ co bywa z niesposobnośći naśienia przyrodzonego/ oboiey płći/ dla oźiębłości zbytniey/ álbo z przelęknienia nagłego/ z gniewu y z inych przyczyn: álbo z pilnego przypátrzenia iákim rzeczom/ ktoreby sie w myśl wpoiły/ záczym tákowe poronienia álbo płody/ nád bieg przyrodzony/ bywáią. SyrZiel 134.
– To wszystko miáłko vtrzeć/ á gdy do szybu chcesz sie wpusczáć/ álbo do Huty iść/ gdźie Kruszce zlewáią/ wźiąć go z kwintę z ćiepłym winem białym. SyrZiel 242.
– Wrzedźienice y krosty/ ktore ná źrenicy/ álbo ná bielmie bywáią/ ściera y spądza Collyvium, álbo wpusczánie ná nie czyniąc. Wrzedźienice y krosty/ ktore ná źrenicy/ álbo ná bielmie bywáią/ ściera y spądza Collyvium, álbo wpusczánie ná nie czyniąc. SyrZiel 119.
– Krew nosem zbytnie ciekącą záwściąga Rutá/ miedzy palcy vtárta/ á w nos wrażona. SyrZiel 533.
patrz: WRAŻONY
– ...vczynić ze Rżáney Suchey mąki kulę/ obwinąć ią w chędogą chusteczkę/ y położyć ią ná wronie ábo szpuncie beczki. SyrZiel 918.
patrz: WRONA
– [Do naczynia lać] [...] á wierzch naczyniá ábo wronę gárnkiem nákryć, y gliną oblepić. SyrZiel 352.
patrz: WRONA
– O Wronim máśle. Rozdział 150. SyrZiel 905.
patrz: WRONI
– ...niektorzy/ ále mylnie/ Trawę Mánniáną/ rozumieią bydź Wronią nogą/ ktorą Lácinnicy/ Coronopum zowią. SyrZiel 1013.
patrz: WRONI
– IEdná Iágodá/ drudzy Wronim okiem zowią/ iest ziółko o iednym prątku. SyrZiel 1386.
patrz: WRONI
– WRonia stopá/ álbo nogá/ ziele iest/ wąskiégo/ długiégo/ á miązszego liściá/ y rozsochátégó/ po ziemi sie rozkładáiącégo. SyrZiel 1141.
patrz: WRONI
– Mylą się bárzo ziołopisowie [...] ktorzy rozchodniku wielkiego przyrodzenie moc y skutki Wroniemu másłu przypisuią. SyrZiel 906.
patrz: WRONI
– Niektore z nich Cynki máiące/ właśnie iáko ná Wronieynodze liściu. SyrZiel 124.
patrz: WRONI
– Sok Wroniego másłá. SyrZiel 906.
patrz: WRONI
– Wodká wroniéy stopy. SyrZiel 1142.
patrz: WRONI
– Korzen [skalika - rośliny] ták w skáłę wrosły/ że go z wielką trudnością żelázy stalistémi/ do skáły łamánia vczynionymi/ dobyć. SyrZiel 1277.
patrz: WROSŁY
– Liście ma [ziejec wielki] kobylemu szczawiu coś podobne/ ták się wespoł spoiáiące/ iákoby iedno w drugie wrosło/ przegięte. SyrZiel 625.
patrz: WROSNĄĆ
– Dziátki máłe podkłádáć Wrotyczą dobrze/ dla rozmaitych złych przypadkow. SyrZiel 812.
patrz: WROTEZ, WROTYCZ
– NIektorzy Kocánki żołte z złocieniem ktory Grekowie Chrysokome zowią. Drudzy z Włoską Wrotyczą/ ktorą ciż Helichrysii miánuią/ záiednoż mieć chcą/ ále niesłusznie. SyrZiel 1354.
patrz: WROTEZ, WROTYCZ
– ...Wźiąć liśćia mnieyszego álbo średniego Biedrzeńcá/ tákże drugiego/ ktory namnieyszym álbo kędźierzáwym zowią/ po półtory gárśći/ Kozłku/ Rzepiku/ Kárdusu/ álbo Tureckiego Czubku liśćia/ Kurzego źiela liśćia y korzenia/ Wrotycze po gárśći/ Naśienia Biedrzeńcowego/ Anyżowego/ po połtorá łotá/ Konopi źielonych liśćia młodego y z bylim ośm łotow/ wszystko pokráiáć... SyrZiel 69.
patrz: WROTEZ, WROTYCZ
– Soku pełne pachniącego: Ieden Pręt z śiebie wysoko pusczáiąc/ miąszkośći Zápalicżki: Poniekąd czczy/ mocny/ prosty/ źielony/ żłobkowány/ á gęsto kolankowáty: Od ktorych liśćie gáłęźiste/ po iednemu zosobná pochodźi: wielkośćią/ miąszością y gęstością/ świniey wszy podobne: Tym kształtem iáko w Wrotyczy/ álbo w Orzeszku/ ktory y Kropidłkiem zowiemy. SyrZiel 143.
patrz: WROTEZ, WROTYCZ
– Też máść ná tesz rány świeże tym sposobem może bydź vczyniona: Wźiąwszy Rzepiku/ Zánklu/ Krwáwniku/ Babki/ czerwonego Zywokostu/ ktory czerwonemi Głowinkámi zowią/ Wrotycze/ Głowienek modrych/ Fengreku/ czerwoney Bukwice/ Ięzyczkow babczánych/ Boćiánich nożkow/ Chebdowych pączkow/ álbo wierzchołkow/ kwiećia z Głogu drzewnego. SyrZiel 278.
patrz: WROTEZ, WROTYCZ
– ...wziąwszy wodki Wrotyczowey ze cztery dwadzieścia łotow wodki Piołynowey/ Sporzyszowey/ po dwánaście łotow... SyrZiel 813.
patrz: WROTYCZOWY
– Proch korzenia Wrotyczowego z miodem zszymowánym záczyniony ná kształt konfektu [...] używáć. SyrZiel 811.
patrz: WROTYCZOWY
– Te w naczynie [...] wspypać y wodki Wrotyczowey, Rucianey [...] w kotle ukrepu z onym naczyniem wstáwić, żeby ták przez trzy dni w nocy moknęło. SyrZiel 361.
patrz: WROTYCZOWY
– Wielki Krwawnik/ ma liście podobne máłemu/ tylko więtsze/ y szersze/ Wrotyczowemu podobne. SyrZiel 601.
patrz: WROTYCZOWY
– Nasienia Kopru Włoskiego wziąć dwá łoty, Anyżu, Prosá wroblego nasieniá, Lákrycyey, Kminu polnego, Pietruszánego nasienia po łocie, cukru dwá łoty białego. SyrZiel 385.
patrz: WRÓBLI
– Wroble Proso. Rozdział 93. Milium Solis. Lithaspermum. Milium Soler. Mechirsz (oder) Stein Somen. SyrZiel 788.
patrz: WRÓBLI
– Wziąć korzenia tey trawy trzy łoty/ korzenia psiegobluiu trawy dwá łoty korzenia Wilczey ogáni korzenia Bsiwochy/ álbo Angielskiego tránku/ Wroblego prosá/ Rzepiu mnieyszego/ po łocie. SyrZiel 1304.
patrz: WRÓBLI
– WRoble proso dwoiákie/ wielkie ábo sámiec/ y mnieysze/ ktore sámicą zowiemy. SyrZiel 788.
patrz: WRÓBLI
– [...] A to o mnieyszym Wroblim prosie ma się rozumieć. SyrZiel 789.
patrz: WRÓBLI
– Weźmi [...] Lamikámieniá/ Wroblego prosá/ korzenia szpáragowego po połtorá łotá [...]. SyrZiel 67.
patrz: WRÓBLI
– Wziąć Wroblego Prosá nasienia łot/ Kámykow z gębki morzkiey/ Kámieniá Zydowskiego/ skłá co nawybornieyszego Weneckiego palonego/ po pułtory kwinty. SyrZiel 789.
patrz: WRÓBLI
– Podeźron/ Podeźrał/ y Wroć się záś/ ziołko nie wielkie/ ledwo ná piądź zwysz. SyrZiel 778.
– Sczkawce iest doświádczonym lekárstwem/ sámym pilnym/ á práwie wrytymi oczomá ná ten Sok tylko pátrząc: czemu sie nie trzebá dźiwowáć. SyrZiel 232.
patrz: WRYTY
– Albo záwiązawszy go w chędogą rzadką chusteczkę/ záwieśić go w chędogim polewánym gárncu/ ták/ żeby sie dná nie dotykał: á nákrywszy dobrze/ wstáwić [go] w vkrop wrzący. SyrZiel 212.
patrz: WRZĄCY
– Tákże kile y wrzodom fráncowátym/ ná członkách/ białogłowskich wstydliwych iest niewymownym lekárstwem [kmin]. SyrZiel 418.
patrz: WSTYDLIWY
– Ná członkách wstydliwych/ ták mężczyńskich/ iáko y białogłowskich/ złe wrzody iádowite/ y te ktore kiłámi zowią goi [wódka]. SyrZiel 606.
patrz: WSTYDLIWY
– Wyciągaią z Piołynu przez Alembik w kotle wody wrzącey wodkę, po ktorey odeściu, to co na dnie zostawa kálcinuią. SyrZiel 355.
– Piołynowa wodká ták z kwiatu iáko z nasienia y z młodego kłącza iego [...] przez ogień Alembikiem [...] bywa wyciągána. SyrZiel 355.
– Wrzody złe ćiáło roziádáiące/ ták ná mieyscách skrytych y wstydliwych oboiey płći/ goi/ często iuchą tego źiela wymywáiąc. SyrZiel 261.
patrz: WYMYWAĆ
– Zwierzchowne tákże rány y sadzele iákieżkolwiek/ w winie y w wodźie wárząc/ á ciepło tym często wymywáiąc/ prędko goi. SyrZiel 263.
patrz: WYMYWAĆ
– Vsczknionym od bestyy iadowitych pić dawáć/ y ránę tąż polewką wymywáć/ liśćie iego w winie wárząc. SyrZiel 59.
patrz: WYMYWAĆ
– Tymże też rány wymywáć/ ktore się goić będą bez wszelákiey máśći. SyrZiel 261.
patrz: WYMYWAĆ
– Wźiąć świeżo źielonego Kopru Włoskiego garść ábo dwie/ á włożywszy go w nowy polewáy gárniec dżdżowey wody nań nálać/ y przez kilká dni dáć mu moknąć/ potym wyiąwszy Kopr/ wodę do wymywániá oczu y po kropli/ ábo trzech/ w nie pusczániá/ chowáć. SyrZiel 388.
patrz: WYMYWANIE
– Członkom wstydliwym oboiey płći/ záwrzedźiałym y nákáżonym/ bywa użyteczna do wymywánia. SyrZiel 393.
patrz: WYMYWANIE
– Rány wychędaża/ iuchą iego wymywáne. SyrZiel 45.
patrz: WYMYWANY
– Tákowesz rány zágniłe/ y sádzele zástárzáłe á smrodliwe/ toż źiele w ćirpkim winie wárzone/ á ćiepło wymywáne/ wychędaża y goi. SyrZiel 278.
patrz: WYMYWANY
– Wziąć tych zioł [...] usiekáć drobno, z Alembiku wypalić, á ráno y ná noc w oczy puszczáć. SyrZiel 393-394.
patrz: WYPALIĆ
– Magia, álbo Zabobony Mátemátyckie. Korzeń świeżo wykopány tego ziela [dzięglu]/ wyrzezáć ná nim (każą Mátemátacze) Ráká/ pod Sáturn: w Ráku niebieskim będącym álbo wschodzącjm [!]: y to ná wrzo dy iádowite/ á ciáło wyiádáiące y psuiące każą przykłádáć/ twierdząc/ że to sámo bez wszelkich máści y plastrow/ bez oleyku prochu y wodek/ tákie złe y iádowite wrzody osobliwie goi. SyrZiel 97.
patrz: WYRZEZAĆ
– Roście też [kozłek] w lesiech y ná gorách/ ná porębách y wysieczonych lesiech [...]. SyrZiel 50.
patrz: WYSIECZONY
– Blechy w gmáchách/ y komorách wytráca w rosole álbo w słoney wodzie wárzony/ tym często páwiment pokrápiáiąc y polewáiąc. SyrZiel 347.
patrz: WYTRACAĆ
– Pchły z gmáchu wytrácá wodą polewáiąc páwiment/ w ktoreyby był ten Kmin wárzony. SyrZiel 435.
patrz: WYTRACAĆ
– Rosną [ciemierzyce] w lesiech/ ná górach: v nas y ná łąkach niegdżie obficie/ ták iż muszą ie wytracáć/ bo ich bydlo nie rádo vżywa. SyrZiel 1464.
patrz: WYTRACAĆ
– Do wytrácénia y wykorzenienia trudny/ iáko chmiél [powój wielki]/ gdyż korżénie iégo káżdégo roku krzewiąc sie/ puscza nowé z siebie látorostki. SyrZiel 1323.
patrz: WYTRACENIE
– Piołyn gorny. Ktorego gdy z potrzeb nie mamy, możemy tákże tego ktory po stárych murách y rumách znáyduie się bráć. SyrZiel 338.
patrz: Z
– Wielki Krwawnik/ ma liście podobne máłemu/ tylko więtsze/ y szersze/ Wrotyczowemu podobne. Rozgę tákże więtszą y kosmátszą/ w wierzchu okołki więtsze/ y rozłożystsze. Kwiátu drobnego/ z białá rumiánego. SyrZiel 601.
patrz: Z BIAŁA
– Kwiátu miedzy listkámi drobnego/ z bládá modrego [jest rozmaryn]. SyrZiel 167.
patrz: Z BLADA
– Kwiátu z bládá żółtego/ z piąci listeczków [dziewanna I]. SyrZiel 1419.
patrz: Z BLADA
– Przy niuch [liściach karbieńca] kwiateczki z bládá żołté. SyrZiel 1316.
patrz: Z BLADA
– Ta [soczewica popielata] kwiatu iest zblada brunatnego. SyrZiel 1031.
patrz: Z BLADA
– Ná tych [gałązkach] kwiatki [...] z bládá żołte/ iáko Kániego Pázurá kwiecie. SyrZiel 126.
patrz: Z BLADA
– Tá [skorzonera] liścia biáłáwégo/ ábo z bládá zielonego. SyrZiel 1240.
patrz: Z BLADA
– Z tych [główek kłącza driakwi polnej] potym kwiat wychodzi z błękitná rumieniáwy. SyrZiel 1263.
– [U dyptanu] Pręt ná pułtorá łokciá/ podczás y ná dwá wzwysz/ obli. Ná wierzchu ktorego kwiecie ozdobne/ woniey przyiemney y porney/ ku Cytrynowemu podobney/ białobrónatne/ iáko w prostym Slazu być baczemy/ álbo z błękitná biáłáwe. SyrZiel 106.
– Vpłáwy białe pániom/ záwściąga y leczy/ zwłasczá Koniczyná kwiátu z błękitná czerwonego/ ze wszystkim wárzona/ z liściem/ z nasieniem y z korzeniem/ á ná czczo y ná noc trunkiem vżywány. SyrZiel 698.
– W Ogrodách nászych te fiiołki ábo Stopki troiákie widamy/ okrom bronatnych Márcowych/ ktore do opisánia tych nie należą. Są iedne białe/ drugie bronatne/ trzecie żołte: są y czwarte z bronatná rumiáne. SyrZiel 754.
patrz: Z BRUNATNA
– Nárciszek Dioszkoridow dwóy iest. Piérwszy ma liście Lukowe [Łukowe]/ zielone/ długie/ cienkie/ ieno mneiysze y węzsze. Rózgę zgránowitá czczą bez liścia/ ná stopę ábo y wyzszey [...]. SyrZiel 1483.
– [Wodny orzech] Liścia iest okrągłégo/ przyszerszego/ miąsszégo/ ku wierzchu záostrzonégo/ y z lekká spiczástégo. SyrZiel 1273.
patrz: Z LEKKA
– [Czerwieniec fałszywy jest] Kwiátu po wszystkiéy rozdze z modrá rumiánego/ máło niepodobné kwieciu Wołowégo ięzyká/ iedno rumiensze y rozłożystszé. SyrZiel 1296.
patrz: Z MODRA
– Iest Slaz wysoki wodny/ korzeniem y liściem pierwsze mu potdobny/ ná dwá łokciá wyrástáiący/ tylko dłuższego liścia okrągleyszego ná máłych stopkách. Kwiátu z modrárumiánego/ opiąci listeczkách wąskich y sczupło záostrzonych/ podługowátych: z tych oble/ podługowáte strączki z nasieniem okrągłym iá ko Proso wyrastáiąc. SyrZiel 820.
patrz: Z MODRA
– W wierzchu tych [rózg] główki okrągłe/ dziurek pełne/ iáko w wosczynách/ w ktorych kwiateczki zrumienná białe tkwią. SyrZiel 128.
– Drugie [ziele gwiazdeczki]/ Sámicá/ piérwszemu podobne/ tylko że rózgi y liścia ostrokosmátszego/ á dłuzszego/ niemal iáko Psie ięzyczki. Kwiátu z rumiánáżółtego/ y iákoby migocącego. SyrZiel 1444.
– [U ziela sit] W wiérzchu rózg kwiatki bárzo ozdobne w okołku z rumiáná białe/ niekiedy brunatniáłe. SyrZiel 1347.
– Ná wiérzchu rózg [paprotnika] kłosie z rumiáná modre/ pachniące. SyrZiel 1456.
– KOrzeń Kopru gornego/ ábo skálnego/ iest długi/ y ná wiele odnożek rozdzielony/ z żołtá blády, miękki [...]. SyrZiel 401.
patrz: Z ŻÓŁTA
– Kwiátu z żołtábládego [jest czarnogłów]. SyrZiel 138.
patrz: Z ŻÓŁTA
– Naprzystoynieyszy czás [siewu prosa] ná Wiosnę/ gdy Báby niebieskie wschodzą zá chłodu ráno/ ábo wieczorem. SyrZiel 1006.
patrz: ZA CHŁODU
– Sny melánkoliczne [wódka piołunowa] odpędza/ Młodzieńcom/ Pániom/ Kápłanam/ Zákonnikom/ y zakonnicom ma bydź wielce záleconą do częstego używánia. Abowiem ie czystymi od cielesney żądze y pokalánia záchowuie. SyrZiel 455 [355].
patrz: ZAKONNICA
– Ktorym się częstokroć zámierzka w oczách tegoż [lawendy szyszkowej] vżywáć dobrze. SyrZiel 469.
– Ten ktoryby wszystek był Rutą ogárniony ábo obwiązány/ może do zámordowánia bázyliszká/ bespiecznie przystąpić. SyrZiel 541.
– Liście wprzod wydáie długie [lilia] [...] głádkie/ lśniące/ tuczne/ y soku pełne/ na podobieństwo zamorskiey Cebule/ ktorą Scylam ábo Pancracium Lácinnicy zowią. SyrZiel 577.
patrz: ZAMORSKI
– Záczym do przyrodzoney iego [ziela wtórej pecyny] zimności ták mu wiele przybywa z tákowego vsádzenia Plánet iádu/ iż iákosmy trochę wysszey powiedzieli/ sámym dotknieniem wszystko ciepło przyrodzone w ciele człowieczym zátłomia y gási/ nie ináczey iáko Cyrces oná słáwna Czárownicá swemi iádowitemi czárámi. SyrZiel 745.
– Z vst párę smrodliwą Czosnku zátłomiá surowa pietruszká gryziona/ popiwszy łyżką octu winnego dobrego. SyrZiel 1068.
– Gorącość często przez dzien ciáłá ogárniáiącą y opłoniáiącą zátłomia/ gási/ y odpądza [cykoria]: Tego ziela z korzeniem wziąć garsc/ Sczerbaku/ wodney miętki/ Száłwiey mnieyszey po poł garści: to w pułgárncu wody studzienney do wywrzenia trzeciey części wárzyć/ á ráno y ná noc dobrym trunkiem ciepło pić. SyrZiel 1160-1161.
– Zadné mu [słonecznikowi strączystemu] ziele nie szkodzi/ áni go zágłusza/ ále on sam wszytkim szkodliwy: bo ktoreby iedno przy nim rość chciáło/ ká żdé zátłumi y zádúsi. SyrZiel 1036.
– Ták będzie ściskał Oleiek [szpikanardowy] ná doł bárzo pachniący/ ktory wonią swą przewyższa wszjtkie ine pachniące rzeczy/ ták/ że go w Aptekách muszą ná vstroniu chowáć/ by snadź Piżmu/ Ambrze/ Zybetu wonności nie odiął/ álbo ráczey niezatłomił. SyrZiel 41.
– Druga [kokoryczka] [...] Liścia pierwszemu podobnego/ mocnégo/ żyłowatégo/ ábo ziebrzystego/ iedno mnieyszego. SyrZiel 1260.
patrz: ZIEBRZYSTY
– Weźmi [...] Záięczych vszek/ Konradu/ álbo ziemnego Blusczu/ po poł gárści. SyrZiel 249.
patrz: ZIEMNY
– GRuszká ziemna/ ábo Wycza/ od podobienstwa ma nazwisko/ bo ma korzeń ná ksztalt gruszki/ okrągły/ zwiérzchu czarną skorkę á wewnątrz ma białą. SyrZiel 1510.
patrz: ZIEMNY
– Drugi Omylnik Iáłowy/ rozny od tego/ kwiátu bládo modrego/ ná kształt ziemnego Bluscza. SyrZiel 48.
patrz: ZIEMNY
– Przodkowie nászy stárzy/ poki báwełnynie mieli/ suchego do knotow firletki liścia vżywáli/ y ztąd Lychnidem/ to iest knotem/ ábo knotownicą/ názwáli Czárnuchę żytną/ ábo Kąkolnice/ niektorzy z poślednieyszych Ziołopisow/ chcą też mieć zá iednę z polnych firletek/ ále mym zdániem nie przystoynie/ gdyż firletki wszystkie prawdziwe/ purguią/ iáko Dyoskorydes y Orybasius świádczą. Tá Kąkolnicá naminiey. SyrZiel 577.
patrz: ZIOŁOPIS
– U inych ziołopisow/ co o tym zielu pisano/ właśnie nie iemu [aminkowi polskiemu]/ ále Aminkowi należy. SyrZiel 449.
patrz: ZIOŁOPIS
– O Trzech tylko Mleczách Dioszkored [Pedanius Dioskurydes?] y inni Ziołopisowie starádawni/ nam zostáwili wiádomość. Ale tych czásów wszytkich z témi trzemá/ iedenaście znáyduiemy/ sobie rożnych. SyrZiel 1144.
patrz: ZIOŁOPIS
– DRudzy Ziołopisowie to ziele [brodawnik] miedzy kozie Mlecze kłádą/ pierwszym kozim Mleczem Dyoszkoridowym mienią go bydź/ ále się mylą: bo Dyoszkorydow Mlecz kwiátu modrego/ á Brodawnik żołtego: Liściem tákże rożny od koziego Mleczá/ y owszem by mnieysze/ miększe/ tákże kwiát gdzieby więtszy miał/ byłby tak Podrożnikowi podobny/ żeby iednego od drugiego trudno rozeznáć. SyrZiel 1165.
patrz: ZIOŁOPIS
– Borak teráznieyszych czásów nász/ á przedtym ziołopisom stárádawnym/ Wołowy ięzyk: ma liście szerokie y długie/ ostré/ á kolące/ ciemnozielone. SyrZiel 1288.
patrz: ZIOŁOPIS
– Ták wiele błędow y omylności w swych księgách o ziołách zostáwił [Ruelius]/ że żaden z ziołopisow więcey. SyrZiel 727.
patrz: ZIOŁOPIS
– ZL[o]mikámień ktory Cąbrzystym miánuiemy od kształtu/ który ma z cąbrem podobny: iest krzewisty y gałęzisty. SyrZiel 1277.
– Zowią go iedni Sláchtáwą. drudzj [!] Chlástáwą/ ini Chlástáną/ niektorzy Pleśnikiem/ Czechowie/ y nami niektorzy Złotym Trankiem. SyrZiel 746.
patrz: ZŁOTY
SyrZiel 634.
patrz: ZŁOŻENIE
– MIeszánego iest przyrodzenia/ y złożenia z żywiołow [komonica]: ma ábowiem w sobie nieiákową chłodność y ciepłotę stwierdzáiącą. SyrZiel 515.
patrz: ZŁOŻENIE
– Nieprzystoyną chęć do iedzenia [brze]miennym oddala [kopr włoski] Apetytu złemu apetytu białogłowskiemu [przeciwdziała]. SyrZiel 392.
patrz: ZŁY
– To też pilnie obaczaiąc [zbierać nasienie]/ żeby Venus na mieyscu sposobnym/ a od Aspektow złych wolna była. SyrZiel 155.
patrz: ZŁY
– Tákże szyię ma pstrą iáko zmiiowiec/ y ztąd nawiska [...] doszedł. SyrZiel 1226.
– Koniowi zbytnią iázdą przeiecháłemu/ y zmordowánemu. Vwiąż go ták żeby się nie vkładł/ áni się mogł ruszyć/ y nácieray mu wszytkie cztery nogi owsiáną słomą/ niechże ták vwiązány przez trzy godziny stoi. SyrZiel 990.
patrz: ZMORDOWANY
– Plinius przydáie/ że koniom á ile Drygan tom zmordowánym pracámi: Tákże Kozłom/ Báránom/ do społecznego złączenia z sámicámi/ gnuśnym y niedbáłym ábo nie potężnym/ bywa z winem rościerány/ á w gęby ich lany [storczyk]. SyrZiel 763.
patrz: ZMORDOWANY
– Członkom zemdlonym y sprácowánym/ Máść z niego á z Sáletry z oleykiem/ álbo z máśćią z Ptászey zobi/ ktorą Láćinnicy Cyprinum álbo Ligustinum zowią/ á z octem záczyniwszy/ tym członki sprácowáne y zemdlone mázáć [...]. SyrZiel 218.
patrz: ZOB, ZOB, ZOBIA, ZOBIA, ZÓB, ZÓB, ZUB, ZUB, ŻOB
– Wźiąć korzenia tey Zołćienice/ álbo Indyáńskiego Ostryżu/ trzy ćwierći łotá. SyrZiel 29.
– Przeto też od nas Száfráńcem/ álbo żołćienicą y Zołćieniem Indiáńskim názwány. SyrZiel 28.
– INdyiski Ostryż/ktory my Zołćieniem Indiáńskim/ ábo Száfráńcem zowiemy/ iest Ziele cudzoźiemskie/ liśćia stulonego/ kłączá liśćiánego/ korzeń podobny kształte[m] Imbirowe[g]o/ tákże zapáchem y smákiem/ iednák poki świeży/ niema żadney w sobie gorzkośći y ostrośći/ dla zbytniey swey wilgotnośći. SyrZiel 28.
– Mylą się/ ktorzy te zorawie ábo Boćianie noski/ Ziębiemi noskaámi chcą mieć/ ktore Lácinnicy Geranium odoratum y Acum Moscatam zowią [...]. SyrZiel 717.
– ROzmáite nazwiská ma: zowią go Miechunkámi/ Garliczki/ Pęchyrzycą/ Zorawinámi/ Pśimi wiśniámi. SyrZiel 1374.
– TRzebulá dwoiáka: Jedná cudzoźiemska/ ábo włoska/ ktorą inni Zurnicą zowią: druga swoiska. SyrZiel 1193.
patrz: ZURNICA
– ZYliniec krzak iest niemáły/ ćienką skoreczkę máiąc ná sobie. SyrZiel 671.
– O Zyleńcu. Rozdział 15. Poterium. Poterium. Schlachendorn. SyrZiel 671.
– Też przećiwko tymże dolegliwośćiom weźmi korzenia Biedrzeńcowego trzy łoty/ Dźięgielu/ korzenia pokrzywiánego po łócie/ Bożego drzewká Zywiosłki/ Ziela powietrznego/ Szałwiey listu wąskiego álbo vskowáneg po połowicy łotá. SyrZiel 66.
patrz: ZYWIOSŁKA
– Zywokost skalny. Rozdźiał 75. Symphytum petreum. Consolida petrea. Alum. Plin. Steingënsel. SKálny Zywokost iest czworáki: SyrZiel 255.
– Korzenie Zywokostowe w cukrze/ ábo y w miedźie bywa czynione/ tym sposobem iáko Omanowe/ ábo Imbier dla wysszey pomienionych potrzeb: z osobliwośći swey służy Suchotnym. SyrZiel 260.
– To kwiecie gdy opádnie/ nástáwaią głoweczki okrągłe/ ieżowáte/ iáko ná Zabincu/ ábo Iáskrze/ w ktorych się nasienie záwiera. SyrZiel 608.
patrz: ŻABINIEC
– Wodká dwakroć lustrowána. Kolice. Kolikę y żárćie w kiszkách vśmierza/ z źimney przyczyny piiąc ią. SyrZiel 39.
patrz: ŻARCIE
– To wszystko co namieley vtłuc/ winnym octem mocnym rozczynić/ á kołaczki/ álbo Troćiszki porobić/ y po iednemu ná żarzyste węgle kłádąc/ kurzáwę po tych miejscách czyniąc/ gdźieby sie tákowe bestye przechowywáły. SyrZiel 160.
patrz: ŻARZYSTY
– Rzeczy w ciele tkwiące/ iáko żelezcá/ kule/ darnie/ skłá/ gwoździe/ etc. sam przez się plastrowány/ wyciąga z głębia ná wierzch. SyrZiel 221.
– Potym [zioła] miedzy dwie blásze żelázne/ á na pálec wzmiąsz [...] kładą. SyrZiel 122.
– W pleurze y kłoćiu w bokách/ ośrzodká żemlána w wodźie ięczmienney wárzona kaszká/ młodego másłá do tego włożywszy/ iest pokármem zdrowym. SyrZiel 938.
patrz: ŻEMLANY
– Nasienia jego pół quinty co zaważy/ w jakimkolwiek trunku biorąc/ mocz potężnie wywodzi i żenie/ to korzeniu jego drudzy przypisują. SyrZiel 18.
patrz: ŻENĄĆ
– Soku pełne pachniącego: Ieden Pręt z śiebie wysoko pusczáiąc/ miąszkośći Zápalicżki: Poniekąd czczy/ mocny/ prosty/ źielony/ żłobkowány/ á gęsto kolankowáty: Od ktorych liśćie gáłęźiste/ po iednemu zosobná pochodźi: wielkośćią/ miąszością y gęstością/ świniey wszy podobne: Tym kształtem iáko w Wrotyczy/ álbo w Orzeszku/ ktory y Kropidłkiem zowiemy. SyrZiel 143.
– Drugi czosnek dziki ábo polny który Grekowie Oplnoscorodon, Łácinnicy Allium anguinum, vel serpentinum. My zmiiowym czosnkiem/ Gadownikiem y piegáwym łukiem miánuiemy. SyrZiel 1226.
– Oleiek z kopru swoyskiego. [...] Sczkawkę dźieciom zástánawia mażąc im żołądeczek. SyrZiel 426-427.
– Ma być zbiéráne/ gdy poczyna zwiérzchu bieleć/ ábo żółcieć. SyrZiel 1512.
– LObodá dwoiáka: Ogrodna y Płonna. Jest téż trzećia Pomorska/ ná brzegách morskich rosnąca. Ogrodna/ ma od źiémie liśćie szérokié/ spiczásté/ ku gorze sczupłé y wązkié/ ná kształt strzały: soku pełné. Naprzod źieloné/ potym bládożołćieie/ á ku stárośći czerwienieie/ podczás téż żółcieie. SyrZiel 1105.
– Zębom poczerniałym y żołkłym [pomaga]. SyrZiel 980 marg.
patrz: ŻÓŁKŁY
– Teraz [karmazyn] w zániedbánie przyszedł . okrom co w Ruśi/ ná Podolu/ ná Wołyniu/ w Litwie/ w Zmudzi/ w Łotwie/ ieszcze do fárbowánia żółstek y płáchet/ białegłowy vżywáią/ ále hándlem nic/ ábo rzadko do Gdanská. SyrZiel 1344.
patrz: ŻÓŁSTKA
– Przepukłym ták stárym/ iáko modym ludźiom/ też y máłym dźiatkom/ iest doświadczonym lekárstwem/ prochem go dáiąc z mlekiem/ álbo z żołtkiem świeżym kokoszego iáiá/ porządnie dźień wedle dniá/ przez kilkánáśćie dni/ stárym po ćwierći łotá/ młodszym po puł ćwiecći łotá/ á dźiećiom máłym/ po trzeciey cżęśći ćwierći łotá/ ábo Quinty. SyrZiel 52.
patrz: ŻÓŁTEK
– Sámicá ábo Przetárznicá [...] Kwiećiá żołtobronatnego. SyrZiel 683.
– Włosy czyni żołtofárbiste ábo ruse/ náśienia práwie doźrzáłego/ świeżego nátłuc y od potrzeby w gárncu chowáć. SyrZiel 600.
– Zołtą chorobę spądza násławszy go [taszniku] w obuw/ tak żeby pod bossemi nogámi był. SyrZiel 1213.
patrz: ŻÓŁTY
– Gdzieby komu kropiá krwie w oko wpádłá/ wziąć puł kwarty tey wodki, á rospaláiąc sztuczkę Burstynu żołtego w niey gásić. SyrZiel 393.
patrz: ŻÓŁTY
– Te drugie Rumienki/ biały y [rumienek] żołty za[ś] potężniey wywodzą [kamień z pęcherza i z nerek]. SyrZiel 793.
patrz: ŻÓŁTY
– Wziąć żołtego Aloesu łot/ Modrzeiowey [!] gębki puł łotá. SyrZiel 407.
patrz: ŻÓŁTY
– To pomieszać/ i Maść z tych wszystkich rzeczy uczynić: a szczęki albo żuchwie/ i ciało wszystko/ tym namazać: a zaraz po namazaniu do suchej łaźnie iść/ i otworzonemi ustj ciepło wsię ciągnąć. SyrZiel 244.
patrz: ŻUCHWA
– A ktora [sosnka] skory miązszey/ z bládárumiáney/ do przełomienia trudna/ łykowáta y żylista/ iáka iest leśna/ tákowey bráć nie mamy. SyrZiel 1494.
patrz: ŻYLISTY
– Liśćie tákże iáko inych źioł/ ná Wiosnę z nich sie puscza/ ná stopkách obmiąższych/ po iednym sczegulnym na káżdey/ okrągło labrzyste/ y miáłko wykrawáne/ żyłowánia pełne/ połyskáiące/ á zlekká wełniste. SyrZiel 251.
– Z paszy żyrowey świnie do domu przygnáne/ żeby się záś zwyczáiły do korytá ábo do karmniká/ tylko im otrąb z serwadką od será odegnáną dáwáć/ prędko się zwyczáią do karmniká/ y roztuczenia/ drogę w nich będźie gotowáć/ odmiękczáiąc im ten pokarm/ ktorego przez dźień vżywáły. SyrZiel 916.
patrz: ŻYROWY
– Mowy vtráceniu iest wielkim rátunkiem: Wźiąć Dźięgielu/ Oleśniku/ źiela Zębnego/ ktore Piretrum Láćinnicy zowią: Czárnuchy/ Pieprzu/ Ruty/ bobrowego stroiu/ przetłukszy zgrubá/ to wszysto w máłe y w wąskie woreczki/ ná pálec wszerz/ násypáć/ przeszyć/ á po iednemu w vśćiech obrácáć. SyrZiel 91.
patrz: ŻYTNY
– Przodkowie nászy stárzy/ poki báwełnynie mieli/ suchego do knotow firletki liścia vżywáli/ y ztąd Lychnidem/ to iest knotem/ ábo knotownicą/ názwáli Czárnuchę żytną/ ábo Kąkolnice/ niektorzy z poślednieyszych Ziołopisow/ chcą też mieć zá iednę z polnych firletek/ ále mym zdániem nie przystoynie/ gdyż firletki wszystkie prawdziwe/ purguią/ iáko Dyoskorydes y Orybasius świádczą. Tá Kąkolnicá naminiey. SyrZiel 577.
patrz: ŻYTNY
– Każe wziąć [Galenus] [...] żywice Amoniackiey cztery łoty [...]. SyrZiel 109-110.
patrz: ŻYWICA
– Wziąć [...] Ammoniaku żywicznego/ Nasienia Swiniey wszy/ abo weszki po łocie. SyrZiel 194.
patrz: ŻYWICZNY
– MIeszánego iest przyrodzenia/ y złożenia z żywiołow [komonica]: ma ábowiem w sobie nieiákową chłodność y ciepłotę stwierdzáiącą. SyrZiel 515.
– Dźiećiom/ ktorym przez vstá niemoże sie nic dáć/ Armoniaku w soku Piołynkowym y Rdestowym/ á z octem vtrzeć/ y to ná żywotek/ zwłasczá ná Pępek/ ćiepło przykłádáć/ czyni stołeczki/ y chrobáctwo morząc z nich wywodźi. SyrZiel 222.
patrz: ŻYWOTEK