Pobieranie

Informacja o "ciasteczkach" i przetwarzaniu danych osobowych

Ta strona przetwarza Twoje dane osobowe takie jak adres IP i używa ciasteczek do przechowywania danych na Twoim urządzeniu.

Z jednej strony ciasteczka używane są w celu zapewnienia poprawnego funkcjonowania serwisu (np. zapamiętywania filtrów wyszukiwania zaawansowanego czy ustawień wybranych w tym okienku). Jeśli nie wyrażasz na nie zgody, opuść tę stronę, gdyż bez nich nie jest ona w stanie poprawnie działać.

Drugim celem jest gromadzenia statystyk odwiedzin oraz analiza zachowania użytkowników w serwisie. Masz wybór, czy zezwolić na wykorzystywanie Twoich danych osobowych w tym celu, czy nie. W celu dokonania wyboru kliknij w odpowiedni przycisk poniżej.

Szczegółowe informacje znajdziesz w Polityce Prywatności.

Wyrażam zgodę na "ciasteczka":
Tylko niezbędne do działania serwisu
Wszystkie (także służące gromadzeniu statystyk odwiedzin)

PL EN
ELEKTRONICZNY SŁOWNIK JĘZYKA POLSKIEGO XVII I XVIII WIEKU
znajdź hasła
wyszukiwanie zaawansowane
A
B
C
Ć
D
E
F
G
H
I
J
K
L
Ł
M
N
O
Ó
P
R
S
Ś
T
U
V
W
X
Y
Z
Ź
Ż
Krzysztof Dorohostajski
DorHip I oryginał
HIPPICA TO IEST O KONIÁCH XIĘGI

http://mbc.malopolska.pl/dlibra/doccontent?id=83334, https://jbc.bj.uj.edu.pl/dlibra/doccontent?id=374147
Odnotowano 147 cytatów z tego źródła
– Do tegoż bárzo rzecz pomocna sznurek iedwabny ábo táśiemkę przywiązawszy/ do munsztukoweg[g]o oká pod haczkiem podbrodkowym przećiągnąć on wewnątrz miedzy wárgą á miedzy zęboma dolnemi/ iáko owo przyrodzony dołek bywa/ y ták koniec ten drugi do oká przećiwnego munsztukowego przywiązáć dużo/ ále ile być może/ nie znácznie. DorHip I I.
patrz: ACZEK, CHACZEK, HACZEK, HACZEK
– Vczynisz mię ochotnieyszym do czego grzecznieyszego y ważnieyszego/ gdy mię iáwnie nie záwstydasz w tym/ czego się ia wstydam potáiemnie/ żem báczniey y rozumniey tego nie wyráźił/ com był w vmysł záwziął. DorHip I 4.
patrz: BACZNIE, BACZNO
– Zátym dropiáty nástępuie/ ktory ácz w poyźrzeniu śliczny/ ále názbyt cnotą nie obfituiący/ mdłego y słábego iest przyrodzenia. DorHip I Bv.
patrz: DROPIATY
– Strzeż tedy naprzod áby nie miał wad wnętrznych zákrytych/ to iest áby nie był Lunaticus, názywáią tę chorobę zda mi się rostrucharze Słonecznik (ácz rozumiem/ że się niektorym foremna zdáć będźie/ iż w koniu tá chorobá naydowána iest/ iáko w człowieku/ ále od mądrych lekárzow łácno się wywiedźieć/ iż wszelákie niemocy ná ludźie przypadáiące koniom też są pospolite) áni kordyáczny/ nie lękliwy/ gdyż y to defekt wielki/ nie meláncholiczny/ nie fántástyczny/ nie vporny. DorHip I Cij.
patrz: FOREMNA
– Kominow też pilno trzebá dwuch przestronych murowánych przy káżdym końcu stáyni/ dla zágrzewánia wody y grzania się másztálerzom czásu źimná/ gdyż gdźie drew dostátek/ izby mieć nie trzebá/ w ktorey śiedząc czeladká gnuśnieie/ á łotrostwem ábo spániem się rádá zábawia/ mniey koni y ochędostwá pilnuiąc. DorHip I Fiij.
patrz: GRZANIE
– Po tych dniách obmywszy wodą ćiepłą z źioły iákiemi pachnącemi wárzoną/ wysusz go/ y prześcierádłem y guniámi przykriy/ dáiąc ieść y pić iákoś zwykł pospolićie/ nie ruszáiąc go do prace áż w Niedźiel cztery ábo pięć. DorHip I Ciijv.
patrz: GUNIA
– Pierwszy raz kowáć gdy go prziydźie/ to naywiętszy fortel/ áby nie gwałtem był przymuszony áni ohukány/ by mu też choćia parę vfnali lekuchno záwodźić z pierwodku przyszło v podkowy/ nie dla iázdy choćia/ ále dla zwyczáiu/ ktory ná początku záwsze z trudnośćią przychodźi. DorHip I Eivv.
patrz: HUFNAL, HUFNAL, UFNAL
– A czás łápánia práwy/ trzy dni przed pełnią w Márcu/ ábo od pierwszey kwadry do pełni/ vpátrowan być ma záwsze ku wieczorowi/ áby z nátkánym káłdunem dłużey mogł bez iedłá trwáć/ y w nocy spokoyniey stać. DorHip I Eiijv.
patrz: KAŁDON, KAŁDUN, KAŁDUN
– Lecz w tym się przestrogę dáć godźi/ áby ták obrácáiąc nie ná vźdźienicách konie stáwiano/ bo máiąc wolną gębę z trudnáby go záhámowáć: ále máią stać ábo ná munsztukách swych czásem/ ábo ná kántarzech vstáwnie/ cuglámi dużymi z obu stron do tych kołek słupowych przywiązáne z iednego końcá/ á drugiego do vszek munsztukowych ábo kántárowych/ gdyż hámulec máiąc w gębie/ spokoyniey y posłuszniey stać muśi. DorHip I Fijv.
patrz: KANTAR
– [...] sam w sobie się gryząc w chorobę wpada/ ábo z iádu dźiwne sztuki wypráwuie/ czemum się ia ná káwálkácyách nie raz przypátrzył. DorHip I B.
patrz: KAWALKACJA
– A czás łápánia práwy/ trzy dni przed pełnią w Márcu/ ábo od pierwszey kwadry do pełni/ vpátrowan być ma záwsze ku wieczorowi/ áby z nátkánym káłdunem dłużey mogł bez iedłá trwáć/ y w nocy spokoyniey stać. DorHip I Eiiiv.
patrz: KWADRA
– Lágodnie tedy w pracą z leguchná wćiągáiąc/ łácno go do wszytkiego przywiedźie. DorHip I B.
patrz: LEGUCHNY, LEKKUCHNY, LEKUCHNY, LEKUCHNY
– Naprzod obie iądrá w leszczotkę vymi/ żeby się práwie przy sámey skorze wypukły/ potym nożem ná to przygotowánym ná węglu tuż rospalonym przerzni rázem wzdłusz nie máłą rzeźią/ by się też y iądrá záięło. DorHip I Eii.
patrz: LESZCZOTKA
– Ale iesli [nasienie] będźie białe/ gęste miernie/ niemal iáko krochmał rostworzony/ ktemu bárzo lipnące á czyste/ y ná wodę wpuszczone potonie/ to masz práwe zdrowe naśienie/ y tákowego koniá zá dobrego Stádniká vznaway. DorHip I Cv.
patrz: LIPNĄCY
– Te wszytkie y inych śiełá wieku zgrzybiáłego są znáki: po ktorych iesli nie práwie istotne látá/ wszákoż przynamniey zeszłość w lećiech á ku pracy nikczemność łácniuchno poiąć możesz. DorHip I E.
patrz: ŁACNIUCHNO
– Oboim tedy/ iż vmieiętność iest potrzebna/ sposob do tego łácniuchny podam/ bez żadnego wielkiego kosztu. DorHip I Eiijv.
patrz: ŁACNIUCHNY
– Ogonem wierzgáiącemu koniowi wádę odeymowáć muśi/ iesli iest bárzo łechcywy/ bez ostrog ná nim iezdżąc/ ábo go onemi nic nie dośięgáiąc/ y pálcatem nie záćináiąc po mieyscách przykrych/ przywięzywáiać rzemyszczkiem rzępie v ogoná w káwálkowániu mimo puzdro do popręgu śiodłowego/ vstáwnie poki się nie oduczy. DorHip I Iiiv.
patrz: ŁECHCIWY, ŁECHCIWY, ŁECHCYWY
– Z tákiey śierśći tedy końmi bárzo lekko postępowáć należy/ ostrog w náuce nie vżywáiąc/ ábo bárzo z rzadká/ bo ktemu też łechliwe[g]o ćiáłá á subtelney skory y włosu będąc/ rad więc wády ogoná się vczy. DorHip I B.
patrz: ŁECHLIWY
– Potym záś y wad zwierzchnich vpátruy ták przyrodzonych/ iáko też y przypadkowych/ áby nie był rożnych oczu/ ábo żeby żadney białośći w oczu nie miał/ nie ochwacony/ nie dycháwiczny/ nie łykáwy/ wąsátem nie záráżony [...]. DorHip I Cii.
patrz: ŁYKAWY
– Ale gdy záśię ku złemu bárzo znáku táka łyśinká ábo gwiazdá przychodźi/ máło co dobroći przydáć może. DorHip I Biijv.
patrz: ŁYSINKA
– Wszákoż by był w tym naydoskonálszy/ śiełá rázow ná nim nie czyń/ ále często odpoczyway/ raz ná tym drugi raz ná inszym mieyscu czyniąc/ dodawáiąc mu ktemu pomocy ręką/ łystką/ piętą y pálcatem/ dla sposobnieyszego poięćia y zrozumienia. DorHip I Hiijv.
patrz: ŁYSTKA
– Proszę niech mi dostátecznie pokażą/ iż źrzebiątko nowoporodzone sáć koniecznie máćierzę swą muśi namniey do dźiewiąći Mieśięcy/ nie mogąc mieć zupełnego wychowánia subtelney á mdłey náturki swey z trawy sámey áni z karmie inszey stáienney. DorHip I Dijv.
patrz: MACIERZ, MACIERZA
– Wszákoż y to wiedźieć nie wádźi/ iáki indźiey zwyczáie/ w Turcech iáko mam wiádomość/ w rok zárázem po odłączeniu źrzebięćiá od máćiorki więtszą część ná stáyni chowáią/ pieszczą/ chędożą/ y ogłáskiwáią/ od mrozu y od gorącá wielkiego strzegą. DorHip I Eiij.
patrz: MACIORKA, MACIORKA
– Chcąc tedy co dobrego máiąc vmieć záchowáć/ ták postępowáć trzebá/ wszákoż niech żaden nie rozumie/ ábym táki koszt y pracą dźiáłáć vkázował koło káżdego stádniká/ zwłaszczá gdźieby sámá márchá zá to nie stałá. DorHip I Ciijv.
patrz: MALCHA, MARCHA, MARCHA
– Do tego másztálerskiego oká pilnuiącego trzebá vstáwnego z pogrożeniem y okrzykiem/ gdyby się koń z drugim waśnił/ ábo spokoynie stać niechćiał: ácz to pewna że náłoży się koń prędko tego/ y rádniey ták á niż ku żłobowi obrocony stawa/ tylko pilnośći y dozoru potrzebá. DorHip I Fijv.
patrz: MASTALERSKI, MASZTALERSKI, MASZTALERSKI
– Nád końmi mieszkánia áni ieźdźcom áni másztálerzom być nie máią/ ále słomá y śiáno przednie może się tám chowáć/ zwłaszczá gdźie ábo sklepiona/ ábo spuszczánemi rządnemi tárćicámi położona zwierzchu będźie. DorHip I Fiij.
patrz: MASTALERZ, MASZTALERZ, MASZTALERZ, MASZTALIRZ, MASZTELARZ
– [...] do tego iż też ná vdźiech naymniey żył á mięśistośći dosyć/ naymniey koniowi tákie piątnowánie szkodliwe y bez wielkiego vprzykrzenia bywa. DorHip I Eijv.
patrz: MIĘSISTOŚĆ
– Aby tedy kláczá wzrostu znáydowána byłá pięknego co naywyższego/ iedno nie nog wysokich/ zádu rozbitego/ á iáko zową mułowátego/ brzuchá y bokow wielkich/ podługowátych/ ielitá szerokiego/ náostátek nie suchorláwego/ ále mięśistego wszędźie ćiáłá. DorHip I Cijv.
patrz: MIĘSISTY
– Miedzy przeworzynámi áboli staniem końskim/ iesli z obu bokow we dwá rzędy konie stać będą/ trzebá vlice przynamniey ná krokow ośm przestroney/ dla pięknego poyźrzenia y bespiecznego przewodzenia w miiániu z końmi. DorHip I Fijv.
patrz: MIJANIE
– A ma być ná przedźie ku głowie wyższy/ ku zádowi pochodźistszy/ bo tákie stanie koniowi ráźnieysze y pożytecznieysze/ y wodá ábo mocz łácniey sámá przez się śćiekáć będźie w rynsztok. DorHip I Fijv.
patrz: MOCZ
– Więc drudzy y ieżową skórą obłupioną drążek oszywáiąc/ pod ogon y ku mosznie kolą/ ábo też kotkę ná nim przywiązywáią/ á ku grzbietowi onę rozdraźnioną przysadzáią: ogniem inszy z słomy zápaloney/ rácámi pukáiącemi/ kámieniá rzucániem/ y z rusznic strzelániem bez kul miedzy zádnie nogi strászą/ y tę vporność odeymuią/ y wiele inszych przypraw czynią/ ktore krotkośći folguiąc omiiam/ boć y tego dosyć. DorHip I Iv.
patrz: MOSZNA, MOSZNO
– Tey tedy sześćiorákie się konie náyduią. Iedne bywáią brudno śiwe iábłkowite: drugie białe práwie/ á iásnośćią śniegowi podobne/ Láćinnicy Candidos zową. Trzećie śiwe gorczyczkowáte/ lecz y te rożne/ iedne czarney gorczyczki/ drugie czerwonáwey. Czwarte mrozowáte. DorHip I Bv.
patrz: MROZOWATY
– Aby tedy kláczá wzrostu znáydowána byłá pięknego co naywyższego/ iedno nie nog wysokich/ zádu rozbitego/ á iáko zową mułowátego/ brzuchá y bokow wielkich/ podługowátych/ ielitá szerokiego/ náostátek nie suchorláwego/ ále mięśistego wszędźie ćiáłá. DorHip I Cijv.
patrz: MUŁOWATY
– Do tegoż bárzo rzecz pomocna sznurek iedwabny ábo táśiemkę przywiązawszy/ do munsztukoweg[o] oká pod haczkiem podbrodkowym przećiągnąć on wewnątrz miedzy wárgą á miedzy zęboma dolnemi/ iáko owo przyrodzony dołek bywa/ y ták koniec ten drugi do oká przećiwnego munsztukowego przywiązáć dużo/ ále ile być może/ nie znácznie. DorHip I I.
patrz: MUNSZTUKOWY
– Aczći y w lećiech zeszłych stáropiscá Vegetius, rok wieku vczy poznáć tym sposobem. Iż gdy kto pilnym przypátrowániem/ gdźie nagłowek práwie v vszká munsztukowego przypinány bywa/ od tego mieyscá wárgi zwierzchniey zmárzski/ ktore ná doł idą/ liczyć będźie/ ile tám zmárzskow naydźie/ tyle lat koniowi przysądzywáć ma: lecz y to czásem omyla. DorHip I E.
patrz: MUNSZTUKOWY
– Lecz w tym się przestrogę dáć godźi/ áby ták obrácáiąc nie ná vźdźienicách konie stáwiano/ bo máiąc wolną gębę z trudnáby go záhámowáć: ále máią stać ábo ná munsztukách swych czásem/ ábo ná kántarzech vstáwnie/ cuglámi dużymi z obu stron do tych kołek słupowych przywiązáne z iednego końcá/ á drugiego do vszek munsztukowych ábo kántárowych/ gdyż hámulec máiąc w gębie/ spokoyniey y posłuszniey stać muśi. DorHip I Fijv.
patrz: MUNSZTUKOWY
– Iż więc pospolita że koniowi w drodze nogi náchodzą/ kopyto ábo piętká gorzeie ábo się nádbiie/ zwłaszczá w błoćie miedzy kámieńmi ábo mostámi iádąc. DorHip I Iiijv.
patrz: NADBIĆ SIĘ
– Iedná [przyczyna] áby się chrząstki młode y ćiężaru żadnego znośić niezwyczáyne nie náruszyły ábo nie náćiskáły/ gdyz z młodu raz nádćiśnione plecá niebespieczny y drobny chód ná potym spráwuią. DorHip I Fv.
patrz: NADCIŚNIONY
– WIelki nierozum ći pokázuią/ ktorzy źrzebce y gwałtem wielkim prędko ie chcąc zniewolić/ y iednákim sposobem otárgiwáią/ záczym też ábo prędko ochromią/ ábo mu náturę stárgáią/ gdyż im mężnieyszy y dowćipnieyszy koń/ tym się mężniey gwałtowi sprzećiwia/ á sprzećiwiáiąc się/ mocnie się z śiłámi swemi/ w ktorym ábo członek ktory obráźi/ nogę wywinie/ żył nádtárga/ ábo też/ co często bywa/ wnętrzá náruszy. DorHip I Eivv.
patrz: NADTARGAĆ
– Naylepszy y naypewnieyszy czás rzezánia źrzebcow w trzećim ábo w czwartym nadáley roku nástępuie/ w Máiu ábo w Wrześniu ná schodźie mieśiącá/ gdy w onego członkách wszytkich doskonále zrosłych przyrodzona potężność y moc iuż pánowáć y przemagáć poczyna/ ktorą vprzedźiwszy własney istnośći swey w wzrośćie/ w hrubośći/ y w śiłách nigdy nie dostąpi/ ábo też vpośledźiwszy z kłopotem/ z nádtárgániem zdrowia/ y z boleniem więtszym ledwie potym do tego przyść śmiele y beśpiecznie możemy. DorHip I Eij.
patrz: NADTARGANIE
– Waláć go piątnuiąc bárzo rzecz niebespieczna/ bo młody iáko dźiki/ miecąc się y mocuiąc/ może ábo członká ktorego nádráźić/ ábo żyłę nádtárgnąć/ á przynamniey nogi od stryczkow tárgáiąc nádrzezáć się muśi/ co sámo szkodliwa dla żył suchych. DorHip I Eijv.
patrz: NADTARGNĄĆ
– Potym záś y wad zwierzchnich vpátruy ták przyrodzonych/ iáko też y przypadkowych/ áby nie był [stadnik] rożnych oczu/ ábo żeby żadney białośći w oczu nie miał/ nie ochwacony/ nie dycháwiczny/ nie łykáwy/ wąsátem nie záráżony/ od kámieniá wolny/ nie nosáty/ bez opoiow ták ná koleniech iáko y kostkách/ nie ze złym rospádłym rogiem tákże y piętkámi/ nie z opuchłemi nogámi/ kolánmi/ ábo kostkámi/ nie náráżony w żadnych żyłách nożnych/ nie krostáwy/ nie názbyt goły/ nie chłápouchy/ nie zerwány/ á ktemu dobrze iadał y piiał [...]. DorHip I Cij.
patrz: NARAŻONY
– co wiedząc/ ták rozráchowáć prziydźie/ iákoby nayprędsze porodzenie mogło przytráfić ná czás wyżywienia dobrego według wspominánia. Ktore poprzedzenie w rodzeniu zrzadká się przytráfia/ y to gdyby dobrze dochowána nie byłá/ á z tákowego też źrzebięćiá iáko z niedonoská máłá korzyść. Minąwszy tedy niedonoská/ pierwszy ten vpátruymy y śrzedni/ á máiąc te przyczyny wszytkie/ ná to się vsadzay/ áby nigdy rychley twe klácze źrzebiąt nie miewáły/ iedno w Márcu/ w Kwietniu/ ábo w Máiu. DorHip I Dij.
patrz: NIEDONOSEK
– Tácy z ozdobnośći swey podobność cnoty zá sobą ćiągną/ wszákoż áby zbytnią dużość mieć mogły/ ku wierzeniu niepochopna/ propter humorem phlegmaticum occupantem extrema, gdźie nawiętszey mocy potrzebá. DorHip I Bijv.
patrz: NIEPOCHOPNA
– To się dla tego wspomniáło/ iż pánowie kozacy zwłaszczá Nizowi nie rádźi Aptek áni doktorow vżywáią/ ále częśćiey gorzałkę miásto Iulepu biorą. DorHip I Aiij.
patrz: NIŻOWY
– Po tych dniách obmywszy [konia] wodą ćiepłą z źioły iákiemi pachnącemi wárzoną/ wysusz go/ y prześćierádłem y guniámi przykriy/ dáiąc ieść y pić iákoś zwykł pospolićie/ nie ruszáiąc go do prace áż w Niedźiel cztery ábo pięć. DorHip I Ciijv.
patrz: OBMYĆ
– o wyćwiczeć go ia sam wśiadszy pod dobrą myśl/ álić miásto ćwiczenia tráfia się częśćiey tákiemu pánu/ kárku/ ręki/ nogi nádráźić/ ábo szkápę ochromić/ niżli z iázdy swey iáką vćiechę ábo pożytek odnieść. DorHip I Fiijjv.
patrz: OCHROMIĆ
– Miałem raz tákowego stádá mego/ ktoremu podobney pśiey wády niczym do końcá bez ponawiánia odiąć nie mogąc/ podchowawszy przefrymárczyłem ná wáłáchá. DorHip I Iv.
patrz: PODCHOWAĆ
– Nád gankámi przede wroty mogą być komory pobudowáne/ dla Podkoniuszego (áczći lepiey żeby y on záwsze w stáyni sypiał dla lepszego w nocy dozoru) y dla ieźdźcow: gdyż ći ktorzy rządu doglądáią/ iáko naybliżey mieszkánia swe mieć máią. DorHip I Fiij.
patrz: PODKONIUSZY
– Potym nástępuie śiwy z czarná gorczykowáty/ ktory y pięknieyszy ná poyźrzeniu niźli czerwonáwy gorczyczkowáty/ y lepszy/ y wieku bárzo długiego dla dobrego pomieszánia żywioł/ bo ten drugi zwłaszczá gdy gorczyczki ná głowie y ná nozdrzech ma/ zbytnie hárdym/ podniosłym y krnąbrnym bywa. DorHip I Bv.
patrz: PODNIOSŁY
– Koniom przytępszym dla podnoszenia nóg i naprawowania w pracę większą, także nazbyt bystrym a skokotliwym dla prędszego podpracowania ciała wszytkiego [...] miejsca równego zawsze i ziemie przymiększej i głębokiej obierać trzeba. DorHip I 116.
patrz: PODPRACOWANIE
– ...nasienie malowane, ogórczane i inne próbują na wodę puściwszy, pływające odrzucają a pogrążającego używają. DorHip I 33.
patrz: POGRĄŻAJĄCY
– Przystępując zasię do dóbr ciała/ jako ślicznie stworzony/ w ciele jako kłębeczek związany/ jako nóg pięknych/ jako głowy jeleniowi podobnej/ jako rogu dla ostróżności nogom pożytecznego: jako wzroku bystrego/ pojźrzenia wdzięcznego i czasem srogiego: jako głosu krzykliwego a wesołego: jako słuchu dalekiego i pojemnego: jako czułego ciała i chybkiego/ a nakoniec co najpotrzebniejsza/ jako biegu żartkiego/ i długo trwającego/ z którym żadne zwierzę na moc porównać się nie może. DorHip I Av.
patrz: POJEMNY
– Bá y to więc pospolita bywa/ że przy mieyscách polistych á suchych owad mniey iádowity y wielki niż przy wilgotnych/ ktory źrzebię młode bronić się nie mogące y nieumieiętne bárzo trapi/ niemáło krwie dobrey z niego wyćiągáiąc/ á do schnienia przypráwuiąc. DorHip I Diijv.
patrz: POLISTY
– Drudzy zápacáią [konia] biegáiąc ábo goniąc/ ábo też prácuiąc: lecz to máło pomocna. DorHip I D-Dv.
patrz: POMOCNA
– Miałem raz tákowego stádá mego/ ktoremu podobney pśiey wády niczym do końcá bez ponawiánia odiąć nie mogąc/ podchowawszy przefrymárczyłem ná wáłáchá. DorHip I Iv.
patrz: PONAWIANIE
– Bo oprocz tego/ że mu to ponurzánie strászne w pámięći będźie/ ále y kiedy się koniowi wody w vszy nábierze/ z wielkim vprzykrzeniem swym wytrzęść onę będźie muśiał. DorHip I Iij.
patrz: PONURZANIE
– ...potrzebna mi się zda/ pochwy iákie okrągłe y popierśień szeroki namniey niedolegáiący przypináć dla susow czynienia ábo kłusánia ták ku gorze iáko ná doł/ áby się tym pewniey mogłá w poyśrzodku odźierżywáć/ á ná szyię ábo ná grzbiet nie zmykáć... DorHip I G.
patrz: POPIERSIEŃ
– ...zimie z tych żył krew puszczać bardzo szkodliwa, dla suchości przez zimna ostre następującej: przeto żyły poboczne, poprężnice, nazwane te się [...] za potrzebą gwałtowną śmiele otwierać mogą. DorHip I 178.
patrz: POPRĘŻNICA
– Gdyż też mało [...] kawalkatorów u panów znajduje się; wolą iże im psi konie pogryzą, abo jako bykowie nic nie umiejąc, na stajni tyjąc tylko popsieją, niżeliby na kawalkatora [...] z rocznych intrat swoich nałożyć mieli... DorHip I 88.
patrz: POPSIEĆ
– Odległość Slimaká iednego od drugiego/ biorąc prostą linią áboli tryb/ iáki v repellonow bywa/ ma być ná krokow przynamniey pięćdźieśiąt/ to iest/ iáko poskok z kopiią w gonitwách słusznego plácu potrzebuie/ á to dla rządnieyszego popuszczenia/ y kształtnego á vmiárkowánego zádźierżenia w biegu. DorHip I Giijv.
patrz: POSKOK
– Lękliwy koń którykolwiek się potrafia, abo to czyni dla młodości lat i niewidania rzeczy różnych, abo dla błahego wzroku, abo też i z natury. DorHip I 115.
patrz: POTRAFIAĆ SIĘ
– Uważać tedy [...] potrzeba [...], czas kiedy śliczna się trawka ukazować, a drzewa rozwijać poczynają, aby się też i świerzopa z płodem potrafić mogła, dla snadniejszego jej wychowania. DorHip I 50.
patrz: POTRAFIĆ SIĘ
– Nie mniey y to ku pámięći potrzebna/ áby ten Stádnik obrány nie był názbyt tłusty/ áni názbyt chudy/ ále w miernym ćiele/ gdy do roboty przystępowáć ma: Gdyz zbytnie tłuste ćiáło potomstwá mieć nie może/ ábowiem semen genitale ich obraca się w krew/ znowu w żyły wchodząc/ á tám przechod swoy biorąc/ iuż ad virgam totaliter non penetrat, iáko in substantia sua vigorem geniturae dáwáć miáło/ á co więtsza/ iuż tácy frigidum et fluidum sperma máią/ ktore nic nie waży. DorHip I Cij.
patrz: POTRZEBNA
– Ná kożdym noclegu po wymyćiu nog z pilnośćią opátrowáć/ iesli się gdźie w nogę ábo w kopyto nie obráźił/ bá y to nie mnieysza iáko podkowá leży/ zátym piasek/ kámyszczki/ ábo iesliby się co tákowego nábráło pod nią wybráć y wyrzućić/ dla czego potrzebna áby káżdy másztálerz záwsze miał żelasko krzywe z naroká ktemu vrobione haczkowáte v pásá. DorHip I Iiijv.
patrz: POTRZEBNA
– ...dla bezpieczniejszego siedzenia jeźdźcowego, którą zawsze kładąc i odejmując, bardzo łagodnie z koniem postępować trzeba, pogłaskiwając i potrzepywając ręką łaskawie, wsiadając i zsiadając. DorHip I 91.
patrz: POTRZEPYWAĆ
– ...pochyłość głowy i przetyłość szyje, smutny chód, nóg powłaczanie, kopyta wyrosłe a jako u kozła nierówne [...] Te [...] wieku zgrzybiałego są znaki. DorHip I 60.
patrz: POWŁACZANIE
– ...pomost pod końmi ma być na przedzie ku głowie wyższy, ku zadowi powodzistszy, bo takie stanie koniowi raźniejsze i pożyteczniejsze, i woda abo mocz łacniej sama przez się ściekać będzie w rynsztok. DorHip I 80.
patrz: POWODZISTY
– Ten vśidlony sam iuż ieden zostawszy/ ták się długo kręćić y rzucáć będźie/ áż się vmorzywszy y nádduśiwszy pádnie/ á w tym zá nogi/ głowę/ przypadszy znowu lepiey ośidlić/ á z dużego surowego rzemieniá/ z długiemi postronkámi ná głowę vźdźienicę włożyć ná kształt káweczanu powrozowego/ y ták go okiełzawszy zá długie te postronki/ dużo viąwszy z obu stron (iáko więć niedźwiedźiá dla szczwánia wiążą) do stáynie dla źrzebcow nágotowáney wieść/ á mocno przywiązáć/ ábo też przy spokoynym iákim koniu leguchno przywieść/ gdyż nie kożdy iednáko bywa szalony. DorHip I Eiv.
patrz: POWROZOWY
– Ale gdy czas przychodzi/ tym samym się nawięcej pobudzają/ gdy częstokroć koniowi się przypatrują: gdyż samica z przyrodzenia zapalczywsza niżli samiec/ i nic potężniejszego w miłości nie jest/ jedno częste pozieranie/ które samo w serce się wpaja. DorHip I Dv.
patrz: POZIERANIE
– Ktorzy záśię kłádą ná vdźiech/ to po sobie máią/ iż piątnuią przeto koniá vprzeymie/ żeby widźiano y znano/ ktorego y czyiego stádá: tám tedy ono kłádźiono być ma/ gdźie naypozorniey y naywidniey v koniá: do tego iż też ná vdźiech naymniey żył á mięśistośći dosyć/ naymniey koniowi tákie piątnowánie szkodliwe y bez wielkiego vprzykrzenia bywa. DorHip I Eijv.
patrz: POZORNIE
– Ale gdy się już poźrebią, z pierwotku ze dwa miesiące tychże z maciorkami pastwisk niech zażywają źrzebięta... DorHip I 55.
patrz: POŹREBIĆ SIĘ
– Niech [...] nic więcej nie pożadywają, miasto jednego pięknego i dobrego stada swego konia, p[arę z szkodą maciorki klusiąt nikczemnych dostawać. DorHip I 52.
patrz: POŻĄDYWAĆ
– Bá y sámo łayno końskie w wodźie dobrze przemyte á potym z białkiem iáiowym zmieszáne/ dźiwnie wyćiąga z kopytá ogień y wszeláki bol. DorHip I Iiijv.
patrz: PRZEMYTY
– Tego iednák doyźrzeć pilno/ iesli nie od prawdy muchá ábo iáki robak w vcho mu wlazł/ ábo iesli go gdźie v nagłowká przęcká nie dolega/ gdyż y ná to vkarżáiąc się podobną rzeczy czyni. DorHip I I.
patrz: PRZĘCKA
– Na odciśnienie podeszwy i piętki. Weźmij ślazu, barszczu, korzenia borakowego [...], otrąb przygarść, usmaż to wszytko, stłukszy pierwej w moździerrzu dobrze, w smalcu wieprzowym, a przywiń... DorHip I 260.
patrz: PRZYGARŚĆ
– Do [...] czwałowania już będą ostrogi potrzebne, zwłaszcza na przyleniwszego, jednakże z bodźcem tępym i szerokim, aby w uderzeniu tępieniem raczej się koń przestraszył, aniżeli zabodzeniem. DorHip I 97.
patrz: PRZYLENIWY
– Kanion przytępszym dla podnoszenia nóg i wprawowania w pracę większą, także nazbyt bystrym a skokotliwym dla prędszego podpracowania ciała wszytkiego [...] miejsca równego zawsze i ziemie przymiększej i głębokiej obierać trzeba... DorHip I 116.
patrz: PRZYMIĘKKI, PRZYMIĘTKI
– Z wielką pilnośćią strzedz należy młodych źrzebiąt od przeźiębnienia/ á nie ták źwierzchnego iáko wnętrznego/ ktore więc pochodźi z tego/ gdy nocney trawy pożywáią iuż z przymroskiem. Dla czego gdy przymrozki pierwsze nástawáią/ w ten czás nie wygániáć ich ná pole/ áżby słońce ogrzewáć poczęło/ gdyż zmárzła trawá złe trawienie w żołądku czyni y on zátwardza. DorHip I Div.
patrz: PRZYMROZEK
– Wiedźieć tedy potrzebá/ z tákiemi iáko w ćwiczeniu się obchodźić/ bo táki koń poymie rychło/ á co poymie/ to z chęćią vczyni/ á gdyby czego czynić niechćiał/ przymuszon być niechce/ áż się pomáłu wćiągnie: gdyż zá przymusem zwierzchnośći nád sobą z przykrá nie ćierpi/ ále y owszem im go więcey bićiem przynagli/ tym więcey vporząc wády rożne z trudná nápotym odięte bierze. DorHip I Aiijv .
patrz: PRZYMUS
– To tedy ták spráwiwszy/ zásunąwszy opłotki drągiem z obu stron/ kázáć/ z ktorey się snádnie zdárzy strony/ stádo wszytko wpędźić bárzo z lekká bez wielkiego przynaglánia/ y tám mu dáć pokoy godźin kilká/ áż się ochrosnie y vbespieczy/ wrzućiwszy nieco trawy ábo śiáná do nich. DorHip I Eiv.
patrz: PRZYNAGLANIE
– ...táki koń poymie rychło/ á co poymie/ to z chęćią vczyni/ á gdyby czego czynić niechćiał/ przymuszon być niechce/ áż się pomáłu wćiągnie: gdyż zá przymusem zwierzchnośći nád sobą z przykrá nie ćierpi/ ále y owszem im go więcey bićiem przynagli/ tym więcey vporząc wády rożne z trudná nápotym odięte bierze. DorHip I Aiijv .
patrz: PRZYNAGLIĆ
– Kiedy koń ktory łbem wszytko rzuca ku gorze ábo trzęśie/ áni ná żaden munsztuk przynależnie iego gębie obrány/ áni ná karánie káweczonem nic nie dba. DorHip I I.
patrz: PRZYNALEŻNIE
– Z ktorey przyczyny po stárym koniu rodzą się źrzebiętá mdłe/ oczu wpádłych/ niewielkie/ lękliwe/ nie śierśćiste y błáhego dowćipu/ ná ktore też y dla źimnego naśienia istnośći często choroby przypádywáią/ o czym y Wirgiliusz świádczy... DorHip I C.
patrz: PRZYPADYWAĆ
– ...najgorsza [sierść gniada] i słusznie najpodlejsza jasnogniada, zwłaszcza podpalała, to jest gdy nogi, nozdrze i brzuch przypłowszym bywa... DorHip I 17.
patrz: PRZYPŁOWY
– Pocznieli lepák vpornie się w czym stáwić/ wádę ábo krnąbrność iáko pokázuiąc/ drzewiey z plácu ćwiczenia nie ziezdżay/ bądź łágodnym postępkiem/ bądź też przećiwnym/ gdyć ináczey dogodźić nie będźie chćiał/ do tego przywodząc/ áż to co po nim potrzebuiesz koniecznie vczyni: á skoro vczyni y vpor przełomi/ zárázem przypochlebiáiąc mu też przestáć y vfolgowáć głaszcząc potrzebá/ á tákowym obyczáiem bárzo go do powolnośći przywiedźiesz. DorHip I Giijv .
patrz: PRZYPOCHLEBIAĆ
– ...dwojakim sposobem przypuszczenie bywa: jedno w ręku na kawecanie abo na lecu, drugie zaś wolno między klacze... DorHip I 42.
patrz: PRZYPUSZCZENIE
– Iż gdy kto pilnym przypátrowániem/ gdźie nagłowek práwie v vszká munsztukowego przypinány bywa/ od tego mieyscá wárgi zwierzchniey zmárzski/ ktore ná doł idą/ liczyć będźie/ ile tám zmárzskow naydźie/ tyle lat koniowi przysądzywáć ma: lecz y to czásem omyla. DorHip I E.
patrz: PRZYSĄDZYWAĆ
– ...przysiodłanie dwojakie bywa: jedno bardelą [...] drugie siodłem. DorHip I 91.
patrz: PRZYSIODŁANIE
– Koń karku wyniosłego, dużego w przodzie, trwałym, i do skoku sposobnym, ale nieco przytępszym bywa, i do biegu długiego niepochopnym. DorHip I 28.
patrz: PRZYTĘPY
– Obieray tedy źrzebiętom w drugim y w trzećim roku tákie pástwiská/ w iákich one zá czásu nákłádáć się máią do przyszłych prac/ to iest áby niemal ustáwnie chodźiły po mieyscách nierownych/ twárdych ábo gorzystych y nieco skálistych/ áby też y pożywienia przytrudniey nábywáły. DorHip I Div.
patrz: PRZYTRUDNO
– Różne glisty i robaki rodzą się w jelitach końskich, jako w bydlęciu obżartem, które też nie zawsze to co chce stojąc na przywięziu, ale co mu dają pożywac musi... DorHip I 209.
patrz: PRZYWIĘZIE
– Co y we pśiech nędznych myśliwcy vpátrowáć zwykli/ że iednego psá dobrego y pśicę do vstáwnego rospłodzenia gniazdá chowáią/ á po rączym chárćie ábo chárćicy zrzadká leniwe szczeniętá bywáią... DorHip I C.
patrz: PSICA
– Strzemioná ná dużych sowitych puśliskách v śiodeł ábo máią być rowne obie/ ábo práwe ná pálec dobry krotsze nád lewe/ dla ráźnieyszego śiedzenia y władánia kopiią y bronią/ gdy tego potrzebá przynośi. DorHip I Gv.
patrz: PUSZLISKO, PUŚLISK, PUŚLISKO, PUŚLISKO
– A tá ma być burkowána rownym kámieniem ábo też cegłą/ á z obu stron w niey ku nogom końskim rynsztoki/ dla śćiekánia wody/ y gnoiu rządnieyszego wymiátánia vczynione być máią. DorHip I Fijv.
patrz: ŚCIEKANIE
– We Włoszech nawięcey vżywáią pszenicznego ábo ięczmiennego ściernia pokosu/ á tę karmią zá naużytecznieyszą być rozumieią/ bowiem się ad temperiem bárzo skłánia. DorHip I Divv.
patrz: ŚCIERNIE, ŚCIERŃ
– O biegániu Slimak názwánym. SPosob ten Slimak názwány od nászych (Włoszy zową Caragola) iest przeto w wielkim vważeniu v wielu Káwálkatorow/ iż się w nim sámym zámykáią rożne sposoby ćwiczenia/ ktore rázem koń dowcipny y poymowáć y pámiętáć/ wpráwuiąc go w táką pracą/ może. DorHip I Giijv.
patrz: ŚLEMAK, ŚLIMAK, ŚLIMAK
– Rośćie koń do roku szostego/ á świerzopá áż do piątego/ á potym hrubieie. DorHip I Aiij.
patrz: ŚWIERZEPA, ŚWIERZOPA, ŚWIERZOPA
– Ale o początku ich mowiąc/ stárszy Grekowie to sobie fábulowáli/ że Neptunus w Thessáliey pierwszego/ vderzywszy sceptrem swym w skáłę/ uczynił/ że się z wody vrodźił/ co też wspomina Wirgilius w pierwszych kśięgách Georgicorum pisząc: Tuq o cui prima, frementem Fudit equum magno tellus percussa tridenti Neptune: To iest: Neptunie twym trzyzębem w skáłę vderzenia/ Koń bystronogi wypadł z nowego strumienia. DorHip I Aij.
patrz: TRZYZĄB
– Onoż tákowy czás rozdźielony/ iesliś go poiął/ muśi być w kożdym vczeniu záchowywány y pámiętny v kożdego ieźdźcá/ o ktorym się mieyscámi wyższey w ćwiczeniu rożnym wspomniáło/ á zwłaszczá o tym to pułczáśie/ y o cáłym czáśie/ gdy się wzmiánká czyniłá o puł y o cáłym zádźierżywániu y o cofániu koniá. DorHip I Hiij .
patrz: UCZENIE
– A czás łápánia práwy/ trzy dni przed pełnią w Márcu/ ábo od pierwszey kwadry do pełni/ vpátrowan być ma záwsze ku wieczorowi/ áby z nátkánym káłdunem dłużey mogł bez iedłá trwáć/ y w nocy spokoyniey stać. DorHip I Eiijv.
patrz: UPATROWAN
– Naprzod w mieyscu tákowym/ gdźie stádo bespiecznie zwykłe przyganiáne bywa/ dwá płoty dusze z chrostu kázáć vpleść iáko iáką vlicę/ ták przestrono/ iákoby się tylko w niey trzy konie snádnie zminąć mogły/ wzdłuż zásię ná sążni piąćiu ábo sześćiu. DorHip I Eiijv.
patrz: UPLEŚĆ
– Wiedźieć tedy potrzebá/ z tákiemi iáko w ćwiczeniu się obchodźić/ bo táki koń poymie rychło/ á co poymie/ to z chęćią vczyni/ á gdyby czego czynić niechćiał/ przymuszon być niechce/ áż się pomáłu wćiągnie: gdyż zá przymusem zwierzchnośći nád sobą z przykrá nie ćierpi/ ále y owszem im go więcey bićiem przynagli/ tym więcey vporząc wády rożne z trudná nápotym odięte bierze. DorHip I Aiijv.
patrz: UPORZYĆ
– Więc też i palcat nad uchem równo z nadworza zawsze kolnego dzierżany być ma/ a czasem według potrzeby zacinając go z tegoż boku po łopatkach a nie po brzuchu/ jako to więc nieumiejętni czynić zwykli/ ucząc swoim głupstwem konia uporzyć/ z koła wyciekać abo zadem wierzgać/ częściej go jednak zawsze głosem abo ruszeniem ciała wszytkiego napominać/ a niżeli srogim biciem [...]. DorHip I Giij.
patrz: UPORZYĆ
– Co Poetowie bá y náturálistowie fascinationem zowią/ á nászy vrzeczeniem/ ktore tákową moc w sobie ma/ iż dobrym okiem poyźrzawszy śiełá szczęśćiá y chćiwośći dodáć/ á złym záśię przećiwnie w zazdrośći ábo złorzeczeniu ku nieszczęśćiu y złemu przypadku skłonić może. DorHip I Dv.
patrz: URZECZENIE
– O vwáłászániu. DorHip I Ev.
patrz: UWAŁASZANIE
– O vwałaszeniu [...]. DorHip I 5.
patrz: UWAŁASZENIE
– Ieszcze y tego niektorzy zwykli záżywáć: záwięzuią moszná koniowi sznurem/ miękkim nie bárzo ćienkim żeby nie rzezał/ á drugi koniec wolno vwięzuią v łęku: skoro się tedy zásádźi/ śiedzący ná nim potárgnie sznurá/ á koń poskoczy/ rozumieiąc że go stylu coś inego dotyka. DorHip I Iv.
patrz: UWIĘZOWAĆ, UWIĘZYWAĆ
– [...] Vwiąż koniowi postronek miękki v szyie iednym końcem/ á drugim przełożywszy przez kárk/ zádźiergni pod kótem nogę przećiwną tey/ ná ktorey masz wolą piątno kłáść/ ták iáko owo do walánia czynić zwykli/ y przywiąż do czego/ ábo dużo w ręku dźierż/ żeby koń ná żádney nodze tey sámey stać muśiał/ ktorą masz piątnowáć/ á zákrywszy mu oczy/ dobrze rospalone piątno rowno przyćiśni/ áż się skorá przypali [...]. DorHip I Eijv.
patrz: WALANIE
– Sposob wáłászenia v nas iest pospolity/ ládá rostrucharzom/ kowalom y konowalom wszytkim wiádomy: ále iáki naybeśpiecznieyszy/ nie wszytkim. DorHip I Eij .
patrz: WAŁASZENIE
– Cisáwa zásię/ tá iáko ogniowey nátury/ ták też żołći w sobie naywięcey zámyka/ co y sámá rzecz w koniech pokázuie/ iáko tácy gniewliwi y waśniwi bywáią. DorHip I Aiijv .
patrz: WASZNIWY, WAŚNIWY, WAŚNIWY
– Lecz to nayważnieysza/ áby co poránek oglądał kopytá y podkowy/ iesli róg zdrowy ábo podkowá mocno leży/ więc iesli koń nie smutny/ nie záchorzałli: á skoroby co tákowego postrzegł/ ábo tráfiłliby mu się iáki przypadek zły/ bądź w oko vderzenie/ bądź splecenie/ bądź zwinienie członká/ bądź obráżenie od drugiego koniá/ áby zárázem prawdźiwie stárszemu to oznáymował nic nie táiąc: gdyż snádniey káżdą rzecz leczyć zá świeżá by naygorszą/ á zástárzáły y naymnieyszy vraz strudná porátowáć. DorHip I F3v.
patrz: WAŻNA
– ...same zioła borowe pochodząc z ziemie wielce suchej [...] sam rozum ukazuje, że żadnej dobrej karmi wątluchnemu młodemu żołądkowi dać nie mogą. DorHip I 55.
patrz: WĄTLUCHNY
– Zrzebiec ktory naprzod się przed drugiemi wymyka/ ná mosty bespiecznie wbiegiwa/ rowy/ płoty rad przeskákiwa/ rże/ rad biega/ y do gránia drugich pobudza/ głowę wzgorę podnioższy y ogon nozdrzámi gwizdże/ y ostrożnym iest/ á miánowićie ktory się naprzod porywa w szaleństwie/ á potym záś nayprędzey pochwili przed inszemi vspokaia/ o káżdego tákowego dobroći wielka nádźieiá być może. DorHip I Eiv .
patrz: WBIEGAĆ, WBIEGIWAĆ
– Wszákże nie rozumiem áby głod mrzeć miáły/ ále żeby z dostátkiem trawy máiąc nie zbytniey/ słusznie tylko wychowánie mieć mogły/ tákże też y do wod ábo zdroiow po dal im ná káżdy dźień przechádzáć się dostawáło/ áby się tym w prace z lekká wćiągáły á ćierpliwość w pićiu znośić przyzwyczáiáły... DorHip I Div.
patrz: WCIĄGAĆ SIĘ
– Wiedźieć tedy potrzebá/ z tákiemi iáko w ćwiczeniu się obchodźić/ bo táki koń poymie rychło/ á co poymie/ to z chęćią vczyni/ á gdyby czego czynić niechćiał/ przymuszon być niechce/ áż się pomáłu wćiągnie: gdyż zá przymusem zwierzchnośći nád sobą z przykrá nie ćierpi/ ále y owszem im go więcey bićiem przynagli/ tym więcey vporząc wády rożne z trudná nápotym odięte bierze. DorHip I Aiijv .
patrz: WCIĄGNĄĆ SIĘ
– ...jeśli szkapa łeb pod niebiosa wdziera, warcabnicę z łysiny czyniąc, tago zakrzywionemi czankami oduczać tej wady a nie prostemi przychodzi... DorHip I 123.
patrz: WDZIERAĆ
– Z Przyrodzenia konie vmysłu wspániáłego y wesołego/ chętnie się rády ná tę y ná owę podáią ná kształt wężykowego kręcenia stronę/ á tym rychley z nádstępuiącym ćwiczeniem bárzo prędko y z ochotą tákie biegánie poymuią: ktore áczći záiste nie iest ná poyźrzenie przyięmne... DorHip I Hijv .
patrz: WĘŻYKOWY
– Ná końcách z obudwu stron tey vlice pláce tákie kázáć płotem tákimże ogrodźić/ iákich wielkość stádá potrzebuie/ żeby w nim przestrono chodźić ábo y biegáć mogło/ w ktorych áby w obudwuch wrotá rządne były dla wganiánia y wyganiánia. DorHip I Eiijv .
patrz: WGANIANIE
– Co gdy kilkákroć vczyniono będźie/ wierz mi żeć tego rychło poprzestánie/ iedno się spráwiedliwie temu pieszemu weń prziydźie wgroźić. DorHip I I.
patrz: WGROZIĆ SIĘ
– Wierzgánia zádem podobnym sposobem oduczáć zwykło się/ każąc pieszemu po zádnich goleniách prętem ábo pálcatem dużym y trwáłym dobrze go náwiedzáć/ tyle ile rázow wierzgnie: DorHip I Iv.
patrz: WIERZGANIE
– A gdźie y ná to máło dbáć będźie/ złączywszy z ogromnym głosem/ nic nie folguiąc śieć/ bić go z tey strony/ á iákoby y nágániáć (do czego ma pomoc wodzą y ten co ná nim śiedźi) áż znowu w koło się wprowádźi/ ábo w pierwszą miárę wkroczy/ á zásię pocznie odpráwowáć ćwicznie záczęte. DorHip I Hiv.
patrz: WKROCZYĆ
– Zkąd konie takiej sierści bywają wołowici, ciężcy, duży, trwali, do żartkości niesposobni... DorHip I 20.
patrz: WOŁOWITY
– Iáko tedy cztery są żywiołá/ cztery istnośći/ ták też y cztery są complexiones, to iest wilgośći: krew/ żołć/ flegmá/ ábo wozgrza/ y żołć spalona/ to iest melánkolia. DorHip I Aiijv .
patrz: WOZGRZA
– Świerzb, wozgrzywość, zaba mucha krzczyca, wilk, strupy. DorHip I 223.
patrz: WOZGRZYWOŚĆ
– ...samica z przyrodzenia zapalczywsza niźli samiec, i nic potężniejszego w miłości nie jest, jeno częste pozieranie, które samo w serce się wpaja. DorHip I 47.
patrz: WPAJAĆ SIĘ
– CHoćiam iuż niemal powtore y pięknego koniá y dobrego Stádniká práwie wyráźnie opisał/ przećię ominąć tego niechcę/ ábym nie oznaymił ktore wády w Stádniku máią być vpátrowáne/ z ktorych ktorążkolwiek koń mieć będźie/ bez pochyby iáko chorobę dźiedźiczną w potomká wpoi. DorHip I Cij .
patrz: WPOIĆ
– Zá czym/ czuiąc ia też w sobie/ zá wpoieniem sámego przyrodzenia/ wielką ochotę do koni y iezdeckiego ćwiczenia/ á máiąc też przevśilne przy ochoćie przyłożoney pracey/ w tey náuce niemáłe początki/ vtárćiem tego nie mogł/ ábym tey błáhey vmieiętnośći nie miał ábo niechćiał/ niektorym dobrym moim towárzyską rozmową y porádą vdzieláć przyiaćiołom DorHip I 3.
patrz: WPOJENIE
– Sam wężyk ná pięć pułkołek wyráżony być ma/ iáki niżey obaczysz: á ná kożdym końcu po cáłym kołeczku/ według wpráwy końskiey vczynionym więtszym áby mnieyszym/ w ktorym w przod zácząwszy stępią... DorHip I Hijv .
patrz: WPRAWA
– ...nád kłem końskim ná pálec wyższey rowno z obu stron do nagłowkow przypináne/ tákże y wodze obiedwie áby rowne záwsze były dla wpráwowánia koniá prostego trzymánia głowy. DorHip I Gv.
patrz: WPRAWOWANIE
– ...dobre grube dębowe abo jasieniowe suche tarcice ociosane, na tramach położone, w zimnych kraqjach są pożyteczne, z których [...] wilgotność ściekać musi, kładąc je wprzecz a nie wzdłuż dla uśliznienia nogi. DorHip I 80.
patrz: WPRZECZ
– Pierwsza iest w źiołách y w drzewách szczepienie ábo śianie/ ták przyrodzone iáko y czynione/ á záśię w źwierzętách spermatis, to iest naśienia wpuszczenie w máćicę początkiem bywa. DorHip I Div.
patrz: WPUSZCZENIE
– ...przypuszczaj konia [...] Do cisawej [klaczy] pleśniwego abo gniadego. Do wroniej abo karej siwego abo białego. DorHip I 48.
patrz: WRONY
– Do śiwey klácze przypuszczay koniá wronego ábo kárego/ tákże do myszátey/ do płowey. DorHip I Dv.
patrz: WRONY
– Ługiem tedy przemywać go nie wadzi [...], w którym wrzał leśny abo polny ślaz, oman, groch abo soczewica, abo nawet otreby pszenne, abo w niedostatku tego, owsa snop cały... DorHip I 224.
patrz: WRZAŁ
– Ktemu też iáko wrzos ták y borowa trawá tę ma náturę/ iż dycháwiczne ábo kászlące czyni/ á to stąd że pożywáiąc trudno vstrzedz/ áby wespoł z nimi y piasku ná ktorym on rośćie potrosze nie żárły/ ktory w żołądku młodym leżąc trawion áni wypędzon być nie może... DorHip I Diijv .
patrz: WRZOS
– Przeto gęby iuz y kárku dobrze postánowionego/ á ćiáłá wyprostowánego nákłádáć nie wádźi w tákowe czynienie/ z tą ostrożnośćią/ żeby nie zá kożdym wśiędźieniem w tym był vczony/ boby się w nie wpráwiwszy/ y w inszych biegániach k temu mieć chćiał/ á kręcąc y tám y sám do szpetney y szkodliwey wády brał: [...]. DorHip I Hijv .
patrz: WSIĄDZENIE, WSIĄDZENIE, WSIĘDZENIE
– A skoro sámo iądro wyskoczy/ gdyż to ták záwsze/ bywa wyćiągnąwszy trochę pod nim żyły ná ktorych záwisło/ nićią iáką hrubą ábo ráczey iedwabiem czerwonym niekręconym w koło kilkákroć záwinąwszy/ dużo węzłem záwiąż á nożem tymże miedzy iądrem á węzłem ono przystrzygni/ ták żeby iądro w ręku zostáło á żyły názad z tym węzłem wskoczyły. DorHip I Eij .
patrz: WSKOCZYĆ
– Ná kożdym noclegu po wymyćiu nog z pilnośćią opátrowáć/ iesli się gdźie w nogę ábo w kopyto nie obráźił [...]. DorHip I Iiijv.
patrz: WYMYCIE
– A iż ćiepłey iest komplexiey z przyrodzenia swego/ chętnie záżywa kąpánia/ á zwłaszczá czásow párnych/ czego mądrzy rostruchárze y nayprzednieyszym koniom zábrániáć nie máią/ ále y owszem one często płáwić/ kąpáć/ y wymywáć potrzebá. DorHip I Aijv.
patrz: WYMYWAĆ
– Sposob vmieiętnośći iezdżenia/ ośiedzenia/ ćwiczenia koniá/ tey nie z moich kśiąg/ ále od mistrzá dobrego wyuczyć się onemu [jeźdźcowi] trzebá. DorHip I Fivv.
patrz: WYUCZYĆ SIĘ
– Nie naydzieszli co lubego y ku poięćiu godnego/ wżdam proszę nie gań: gdyż ia też naydę/ ktory mniey nád mię vmieiąc/ zá tę zabáwkę powinien mi będzie. DorHip I 4.
patrz: WŻDAM
– Naprzod w mieyscu tákowym/ gdźie stádo bespiecznie zwykłe przyganiáne bywa/ dwá płoty dusze z chrostu kázáć vpleść iáko iáką vlicę/ ták przestrono/ iákoby się tylko w niey trzy konie snádnie zminąć mogły/ wzdłuż zásię ná sążni piąćiu ábo sześćiu. DorHip I Eiijv.
patrz: ZMINĄĆ
– Wiedzże iednák żem to ogułem o wszytkich położył/ gdyż więcey tępszych niżli żártszych zwykło się znáydowáć koni [...]. DorHip I Giijv.
patrz: ŻARTY
– W Stáyni dla źrzebcow zbudowáney/ dużych á przestronych przeworzyn miedzy dwiemá słupámi wpráwionych trzebá/ wiążąc kożdego nie v żłobow/ iáko viezdżone konie/ ále v słupow/ boby y żłob y drábiná byłá niewiem gdźie. DorHip I Eiv.
patrz: ŻŁOB, ŻŁÓB, ŻŁÓB
– Potrzebá tedy ábyś temu twemu stádnikowi dostátku dáwáć nie żáłował/ á co nalepszego y naypięknieyszego owsá/ tákże y śiáná: ábowiem dobre żytko dobre pomnożenie czyni [...]. DorHip I Ciij.
patrz: ŻYTKO
– Iáko tedy cztery są żywiołá/ cztery istnośći/ ták też y cztery są complexiones, to iest wilgośći: krew/ żołć/ flegmá/ ábo wozgrza/ y żołć spalona/ to iest melánkolia. DorHip I Aiijv.
patrz: ŻYWIOŁ, ŻYWIOŁ, ŻYWIÓŁ